Pijn bij de dementerende patint Een pijnlijk probleem

Pijn bij de dementerende patiënt. Een pijnlijk probleem … Dr. Charlotte De Clercq Geriater

Inhoud: Inleiding Verschillende pijnbelevingen Pijndetectie Behandeling

Inleiding: § Hoge leeftijd = hoge risicofactor voor zowel pijn als dementie: 3

Inleiding: § Incidentie pijn bij ouderen met dementie: § 40 - 80% RVT bewoners heeft pijn § 50 % RVT bewoners heeft vorm van dementie Zwakhalen et al. BMC Geriatrics 2006, 6: 3 4

Inleiding: § Oorzaken pijn bij ouderen: Shega et al. : journal of pain, vol 8, no 5, 2007: 373 -378 5

Inleiding: § Pijn bij dementerenden = vaak on(der)behandeld bv. heupfractuur: § Patienten met dementie kregen slechts 1/3 van hoeveelheid morfine tov nietdementerenden, 76% van de dementerenden hadden geen standing order na een gelijkaardige heupoperatie. § 33% van de AD kreeg pijnmedicatie tov 64% van niet-dementerenden Scherder et al. Pain 145; 2009; 276 -278 6

Inleiding: § Gevolgen on(der)behandelde pijn: Shega et al. The journal of pain, vol 8, no 5, 2007; 373 -378 7

Inleiding: Pijn bij dementerenden is probleem dat moet aangepakt worden. Vragen: Is de pijnbeleving bij deze groep anders? Hoe kunnen we de pijn best detecteren? Hoe best te behandelen? 8

9

Pijnbeleving: § Neurofysiologie/-anatomie: 2 gevoelssystemen: § Pijn/temperatuur (“spinothalamisch”/”oppervlakkig”) § Fijne tast/vibratie/positie (“achterstreng”/”diep”) § ! Pijn wordt eveneens onderverdeeld in 2 systemen ! § Lateraal (kwantitatieve aspecten van pijn; sensorisch/discriminatief) § Mediaal (kwalitatieve aspecten van pijn/motivationeel/affectief/cognitief/autonoom) 10

Lateraal systeem Lateraal + mediaal systeem 11

Pijnbeleving: Verschillende pijncomponenten: 1. Sensorisch discriminatieve component: - Aanwezigheid of intensiteit van pijn - Pijndrempel - “Laterale pijnsysteem” (lateraal spinothalamisch) Scherder et al. Lancet neurology 2003; 2/677 -86 12

Pijnbeleving: 2. Motivationele-affectieve component: - Pijntolerantie - Fysieke tekenen (faciale expressies stijgen) - “Mediale pijnsysteem’ (mediaal spinothalamisch) 13

Pijnbeleving: 3. Cognitieve component: - Geheugen voor pijn - Vermogen om te anticiperen - “Mediale pijnsteem” 14

Pijnbeleving: 4. Autonome/neuro-endocriene component: - Bloeddruk, pols - Hypothalamo-hypofysaire as - “Mediale pijnsysteem” 15

Pijnbeleving: § Stimulusdetectie en pijndrempel: niet gecorreleerd met cognitieve status en verminderde hersenactiviteit: Bewaarde sensorisch-discriminatieve component bij dementie § Anticipatie en reactie op pijn wel afhankelijk van de cognitieve status: Gewijzigde affectieve – emotionele component bij dementie Benedetti et al. : Pain 2004; 11: 22 -29 16

Pijnbeleving: Experimentele en klinische resultaten Aandoening Motivationeleaffectieve component van pijn Aanwezigheid of intensiteit van pijn Alzheimer verminderd idem Vasculair toegenomen Nvt Frontotemporaal verminderd Nvt Parkinson (niet-cognitief) toegenomen Nvt Scherder et al. BMJ 2005, 330; 461 -464 17

Pijnbeleving: § Witte stof letsels => verhogen de ervaring van pijn § Autonome responsen blijken onbruikbaar want reacties nemen af § Patienten met AD zouden ook minder pijn ervaren o. w. v. hyperactieve hypothalamischehypofysaire as Kunz et al. European journal of Pain 13, 2009; 317 -325 18

Pijnbeleving: § Opmerkingen: alle experimentele studies zijn gebaseerd op acute stimuli 19

Detectie: = moeilijk probleem! Mythes: 1. Pijn hoort bij het verouderingsproces 2. Dementerenden voelen geen pijn 3. Overdreven angst voor het voorschrijven van opioiden Hadjistavopoulos et al. Physiother Can. 2010; 62: 104 -113 20

Detectie: = > moeilijke communicatie (woordvindingsproblemen) = > respons op pijn: agitatie aggressie dwaalgedrag sociale isolatie … vaak overlap met delier! 21

Detectie: => onderlinge invloed van pijn en depressie wordt vaak onderschat! Pijn -> depressie Depressie -> verhoogt de pijnperceptie en pijnintensiteit 22

Detectie: Pijlers: 1. Zelf rapportage 2. Observatie 3. Informatie 23

Detectie: 1. Zelf-rapportage: - Belang van MMSE - MMSE > 18 betrouwbaar, vanaf MMSE < 13 minder MAAR nooit overslaan! - Herhalen met dezelfde pijnschalen om zo verandering op te merken … Hadjistavopoulos et al. Physiother Can. 2010; 62: 104 -113 Pautex et al. J Am Geriatric Soc 2006; 1040 -1045 24

Detectie: Beste methodes: 1. 2. 3. 4. Colour analogue scale (CAS) Verbal rating scales (VRS) lijkt het beste te zijn … (horizontaal) Numeric rating scales (NRS) Visual analogue scale (VAS) Faces pain scale (FPS) Bieri et al. 1990 25

Detectie: 2. Observatie: evaluatie van 6 domeinen: - Gelaatsuitdrukkingen Verbalisatie - vocalisatie Bewegingen Verandering in pers. gedrag Verandering activiteitsniveau Verandering mentale status 26

Detectie: Beste schalen: - PACSLAC beste score bruikbaarheid, goede psychometrische eigenschappen itemreductie gewenst - DOLOPLUS 2 meer complex in gebruik psychometrische eigenschappen zijn acceptabel - PAINAD goede psychometrische eigenschappen lagere score bruikbaarheid Ook uitvoeren tijdens beweging Zwakhalen et al. Pain 2006; 126: 210 -220 27

Detectie: 3. Informatie: - Familie! - Mantelzorgers - Verpleging … 28

Behandeling: 1. Medicamenteus: a. Analgetica paracetamol (NSAID) Tramadol/Opioiden b. Andere Anti-epileptica Anti-depressiva Membraanstabilisatoren (Lyrica, neurontin) Corticoïden 29

Behandeling: 2. K I N E ! ! !: - Mobilisatie, gangrevalidatie Spiertonificaties (buik/rug) Houdingscorrectie, zitbalans Evenwichtstraining/habituatie Valpreventie 30

Behandeling: 3. Andere paramedische interventies: - Ergotherapie Logopedie Psychologie … 31

Bedankt voor uw aandacht! 32

Add life to years, not years to life! Abraham Lincoln. 33