PHNG GIO DC V O TO KIN XNG

PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO KIẾN XƯƠNG TRƯỜNG THCS QUANG TRUNG Môn: Ngữ văn 9 GV: Hoàng Minh Huệ

GIỚI THIỆU CHỦ ĐỀ HÌNH TƯỢNG NGƯỜI LÍNH TRONG THƠ HIỆN ĐẠI 1945 1975 Tiết 1 Nội dung -Khái quát hình tượng người lính trong thơ ca giai đoạn 1945 1975. -Giới thiệu chung về hai bài thơ - Tìm hiểu hoàn cảnh xuất thân và hoàn cảnh sống, chiến đấu của người lính 2 Những phẩm chất cao đẹp của người lính 3 Những phẩm chất cao đẹp của người lính (tiếp theo) Tổng kết chủ đề, luyện tập, kiểm tra kết quả học tập chủ đề Ghi chú

Hoàn cảnh lịch sử: -Cách mạng tháng Tám thành công mở ra 1 kỷ nguyên mới: Nước Việt Nam dân chủ cộng hòa Nhân dân ta thực hiện thắng lợi hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ

KHÁI QUÁT THƠ CA CÁCH MẠNG 1945 1975 • Văn học vận động theo hướng cách mạng hóa, gắn bó mật thiết với vận mệnh chung của đất nước: - Nền văn học mới được kiến tạo theo mô hình "Văn hóa nghệ thuật cũng là một mặt trận" (Hồ Chí Minh) cùng với kiểu nhà văn mới: nhà văn – chiến sĩ. Ý thức, trách nhiệm công dân của người nghệ sĩ được đề cao, nhà văn gắn bó với dân tộc, với nhân dân và đất nước, dùng ngòi bút để phục vụ kháng chiến, cổ vũ chiến đấu. - Văn học tập trung vào hai đề tài lớn là: +Đề tài : Chiến tranh (đề cao lòng yêu nước, ý thức trách nhiệm với non sông, chủ nghĩa anh hùng cách mạng…) + Đề tài: Chủ nghĩa xã hội (đề cao lao động, ngợi ca những phẩm chất tốt đẹp của người lao động, của con người mới trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc sau ngày giải phóng, hàn gắn vết thương chiến tranh…)

Khái quát về hình tượng người lính trong thơ ca kháng chiến 1945 1975 -Văn học thời kì kháng chiến chống Pháp: tập trung khai thác hình tượng người lính nông dân với vẻ đẹp giản dị, mộc mạc mà vô cùng cao quý Văn học thời kì kháng chiến chống Mỹ: tái hiện hình ảnh thế hệ trẻ “xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước”: được giác ngộ lí tưởng cách mạng cao cả, phơi phới sức trẻ hồn nhiên, yêu đời, yêu đất nước. => Hiện thân của chủ nghĩa anh hùng cách mạng: lòng yêu nước thiết tha, lòng căm thù giặc cháy bỏng, tinh thần hiên ngang, bất khuất, lạc quan, yêu đời, ý chí chiến đấu kiên cường…

PHẦN CHUẨN BỊ Ở NHÀ (PHIẾU HỌC TẬP) - Trình bày những hiểu biết của em về tác giả Chính Hữu. - Trình bày những hiểu biết của em về tác giả Phạm Tiến Duật. - Đọc diễn cảm bài thơ “Đồng chí” và giới thiệu đôi nét về bài thơ (theo phiếu học tập) - Đọc diễn cảm “Bài thơ về tiểu đội xe không kính ” và giới thiệu đôi nét về bài thơ (theo phiếu học tập)

Điền phiếu thông tin về tác giả Tác giả … (…) - Quê … - Từng tham gia… - Là nhà thơ trưởng thành trong… - Phong cách thơ… - Đề tài chủ yếu… Tác phẩm chính… - Giải thưởng (nếu có)…

Điền phiếu thông tin về tác phẩm Tác phẩm Hoàn cảnh ra đời Thể thơ Nhân vật trữ tình Bố cục Nhan đề Đồng chí Bài thơ về tiểu đội xe không kính

Đồng chí Tác giả Chính Hữu (1926 - 2007) - Là nhà thơ trưởng thành trong kháng chiến chống Pháp - Từng là người lính của Trung đoàn Thủ đô - Đề tài: người lính và chiến tranh - Phong cách thơ : giản dị, mộc mạc, sâu sắc - Giải thưởng Hồ Chí Minh (2000) Bài thơ về tiểu đội xe không kính - Phạm Tiến Duật (1941 -2007) - Thế hệ các nhà thơ trẻ trưởng thành trong kháng chiến chống Mỹ - Từng là người lính lái xe trên tuyến đường Trường Sơn - Đề tài: thế hệ trẻ trong kháng chiến chống Mỹ - Phong cách thơ : hồn nhiên, sôi nổi, sâu sắc - Giải thưởng Hồ Chí Minh (2012)

Quª h ¬nganh n ícmÆn ®ång chua ¸o anh r¸ch vai Lµng t «i nghÌo ®Êt cµy lªn sái ®¸. QuÇn t «i cã vµi m¶nh v¸ Anh víi t «i ® «i ng êixa l¹ MiÖng c êibuèt gi¸ Tù ph ¬ngtrêi ch¼ng hÑn quen nhau, Ch©n kh «ng giµy Th ¬ngnhau tay n¾m lÊy bµn tay. Sóng bªn sóng, ®Çu s¸t bªn ®Çu, Đªm rÐt chung chăn thµnh ® «i tri kØ. Đång chÝ ! Ruéng n ¬ng anh göi b¹n th©n cµy Gian nhµ kh «ng, mÆc kÖ giã lung lay Đªm nay rõng hoang s ¬ngmuèi Đøng c¹nh bên nhau chê giÆc tíi ĐÇu sóng trăng treo. 1948 Trích Đầu súng trăng treo

Không có kính không phải vì xe không có kính Bom giật bom rung kính vỡ đi rồi Ung dung buống lái ta ngồi Nhìn đất, nhìn trời, nhìn thẳng. Nhìn thấy gió vào xoa mắt đắng Nhìn thấy con đường chạy thẳng vào tim Thấy sao trời và đột ngột cánh chim Như sa như ùa vào buồng lái. Không có kính, ừ thì có bụi Bụi phun tóc trắng như người già Chưa cần rửa phì phèo châm điếu thuốc Nhìn nhau mặt lấm cười ha ha Không có kính, ừ thì ướt áo. Mưa tuôn, mưa xối như ngoài trời Chưa cần thay, lái trăm cây số nữa Mưa ngừng, gió lùa khô mau thôi. Những chiếc xe từ trong bom rơi Đã về đây họp thành tiểu đội Gặp bạn bè suốt dọc đường đi tới Bắt tay nhau qua cửa kính vỡ rồi. Bếp Hoàng Cầm ta dựng giữa trời Chung bát đũa nghĩa là gia đình đấy Võng mắc chông chênh đường xe chạy Lại đi, lại đi trời xanh thêm. Không có kính, rồi xe không có đèn , Không có mui xe, thùng xe có xước, Xe vẫn chạy vì miền Nam phía trước: Chỉ cần trong xe có một trái tim.

Tác phẩm Đồng chí Bài thơ về tiểu đội xe không kính Hoàn cảnh ra đời Thể thơ Nhân vật trữ tình Bố cục Nhan đề Đầu năm 1948 In trong tập “Đầu súng trăng treo”

Năm ấy, khi viết bài thơ “Đồng chí”, anh bộ đội Trần Hữu Chính (bút danh nhà thơ Chính Hữu) vừa tròn 20 tuổi; đang là chính trị viên đại đội thuộc Trung đoàn Thủ Đô. Đại đội của anh được biệt phái đi truy kích địch trên vùng Việt Bắc. Cuộc sống của người lính lúc ấy thật gian khổ; quần áo một bộ, chân đất đầu trần…Bên cạnh đó, hoạt động của họ cũng hết sức bí mật, kín đáo, vì nhiệm vụ đặc biệt họ đang đảm nhiệm. Cuộc sống dường như càng ác liệt, càng gian khổ bao nhiêu thì ý chí của họ càng quyết tâm, tinh thần đồng đội càng thắm thiết, bền chặt bấy nhiêu… Một lần nhớ lại những người đồng đội năm xưa là thêm một lâ n nhà thơ bồi hồi xúc động. Nhà thơ kể: - Không có tình bạn thì không tồn tại được. Sau chiến dịch phục kích này, mình bị ốm, đơn vị hành quân, nhưng có cử một anh ở lại trông nom, giúp đỡ mình. Chính nhờ một phần sự tận tình của anh và tình cảm của đồng đội mà sau trận ốm này mình viết bài “Đồng chí”.

Tác phẩm Hoàn cảnh ra đời Thể thơ Nhân vật trữ tình Đồng chí Bài thơ về tiểu đội xe không kính Đầu năm 1948 In trong tập “Đầu súng trăng treo” Tự do - Người lính cách mạng thời kì đầu cuộc kháng chiến chống Pháp Năm 1969 In trong tập “Vầng trăng quầng lửa” Tự do - Người chiến sĩ lái xe Trường Sơn trong kháng chiến chống Mỹ + 7 câu thơ đầu: cơ sở hình thành tình đồng chí Bố cục + 10 câu tiếp: vẻ đẹp của tình đồng chí + 3 câu cuối: biểu tượng giàu chất thơ về người lính Nhan đề - Ngắn gọn, cô đọng, hàm súc - mới lạ, độc đáo => khai thác chất thơ của hiện thực khốc liệt trong chiến tranh

THẢO LUẬN NHÓM (3 phút) Nhóm 1 +2: Tìm đọc và phân tích cấc câu thơ nói về hoàn cảnh xuất thân của người lính cách mạng trong bài thơ “Đồng chí”. Nhóm 3+ 4: Dựa vào kiến thức lịch sử và đời sống, hãy nêu hiểu biết của em về hoàn cảnh xuất thân của những người lính trong “Bài thơ về tiểu đội xe không kính”.

Quê hương anh nước mặn đồng chua Làng tôi nghèo đất cày lên sỏi đá Thành ngữ, hình ảnh gợi tả, cấu trúc sóng đôi, giọng điệu tâm tình Họ đều xuất thân là nông dân, ra đi từ những miền quê nghèo khó.

Hình ảnh người nông dân trở thành người lính đánh Pháp cũng nhiều lần đi vào trang viết của những tác giả khác. Ví dụ: Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc (Nguyễn Đình Chiểu- viết năm 1861): +Họ vốn là những người nông dân quanh năm chỉ biết: Cui cút làm ăn; Toan lo nghèo khó. +Họ thoâng thaïo coâng vieäc vaát vaû cuûa ñoàng aùng và hoaøn toaøn xa laï vôùi vieäc binh ñao: Chưa quen cung ngựa, đâu tới trường nhung; Chỉ biết ruộng trâu, ở trong làng bộ. Việc cuốc, việc cày, việc bừa, việc cấy, tay vốn làm quen; Tập khiên, tập mác, tập giáo, tập cờ, mắt chưa từng ngó.

Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc (Nguyễn Đình Chiểu) +Khi giặc đến, những người nông dân hiền lành, chất phác ấy thể hiện lòng căm thù giặc cao độ, quyết không đội trời chung: Bữa thấy bòng bong che trắng lốp, muốn tới ăn gan; Ngày xem ống khói chạy đen sì, muốn ra cắn cổ. +Từ đó, họ tự nguyện trở thành nghĩa sĩ đánh Tây: Nào đợi ai đòi ai bắt, phen này xin ra sức đoạn kình; Chẳng thèm trốn ngược trốn xuôi, chuyến này dốc ra tay bộ hổ.

Nhớ (Hồng Nguyên – viết năm 1948) Lũ chúng tôi Bọn người tứ xứ, Gặp nhau hồi chưa biết chữ Quen nhau từ buổi “một hai” Súng bắn chưa quen Quân sự mươi bài Lòng vẫn cười vui kháng chiến.

Hiểu được nỗi đau của dân tộc, ý thức được tội ác của kẻ thù, ý thức về quyền độc lập tự do của dân tộc, những người nông dân nghèo ở mọi nẻo đường đất nước đã bỏ lại sau lưng ruộng đồng, “bến nước gốc đa” để đi theo tiếng gọi thiêng liêng của Tổ quốc, trở thành những người lính nông dân trực tiếp cầm súng đánh Pháp.

Đồng chí Bài thơ về tiểu đội xe không kính Hoàn cảnh xuất thân Chủ yếu là những con người lính xuất thân trẻ tuổi xuất thân từ mọi tầng từ nông dân lớp (nông dân, học sinh, sinh viên, công nhân, trí thức…)

Trong cuộc đấu tranh chống Mỹ thống nhất đất nước, miền Nam là tiền tuyến lớn, miền Bắc xã hội chủ nghĩa là hậu phương lớn, chi viện sức người, sức của cho miền Nam với các phong trào “Tất cả vì miền Nam ruột thịt”, “Thóc không thiếu một cân, quân không thiếu một người”, . . . Hàng triệu thanh niên miền Bắc xung phong Nam tiến để giải phóng Tổ quốc với tinh thần “Xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước /Mà lòng phơi phới dậy tương lai”, với ý thức về chủ quyền “nước Việt Nam là một, dân tộc Việt Nam là một”.

Nội dung Đồng chí Bài thơ về tiểu đội xe không kính Hoàn cảnh xuất thân Ngươ i li nh xuâ t thân tư nông dân. Chủ yếu là những con người trẻ tuổi xuất thân từ mọi tầng lớp (nông dân, học sinh, sinh viên, công nhân, trí thức…) Đều là những người lính của nhân dân, từ nhân dân mà ra, vì nhân dân phục vụ

Anh với tôi biết từng cơn ớn lạnh Sốt run người vừng trán ướt mồ hôi Áo anh rách vai Quần tôi có vài mảnh vá. . . Chân không giày => hình ảnh chân thực => Cấu trúc sóng đôi, giọng điệu mộc mạc, giản dị => Những người lính thời kì đầu cuộc kháng chiến chống Pháp với muôn vàn khó khăn, thiếu thốn.

…Ngày lại ngày qua vắt với sương Ngô bung xôi nhạt, nước lưng bương Đêm mưa rình giặc, tai thao thức Mùa lại mùa qua, rét nhức xương… (Giết giặc- Tố Hữu) …Lột sắt đường tàu, Rèn thêm dao kiếm Áo vải chân không Đi lùng giặc đánh … (Nhớ- Hồng Nguyên)

Không có kính không phải vì xe không có kính Bom giật bom rung, kính vỡ đi rồi. =>Câu thơ đâ m châ t văn xuôi, gio ng điê u tha n nhiên, ngang ta ng, tinh nghi ch => Đô ng tư ma nh

Không có kính rồi xe không có đèn Không có mui xe thùng xe có xước => Điệp ngữ, liệt kê => Những chiếc xe bị bom Mỹ tàn phá trở nên méo mó, biến dạng, trần trụi => Chiến tranh chống Mỹ vô cùng gian khổ, ác liệt. => Hoàn cảnh sống chiến đấu đầy gian khổ, hiểm nguy

sông Mã-Thanh Hóa Đông Nam Bộ

Không có kính ừ thì có bụi Bụi phun tóc trắng như người già … Không có kính ừ thì ướt áo Mưa tuôn mưa xối như ngoài trời. => Sử dụng động từ mạnh, so sánh => Khó khăn chồng chất khó khăn

Nội dung Hoàn cảnh xuất thân Hoàn cảnh sống, chiến đấu Đồng chí Bài thơ về tiểu đội xe không kính Đều là những người lính của nhân dân, từ nhân dân mà ra, vì nhân dân phục vụ khó khăn, gian khổ, thiếu thốn

Bài tập 1 : Điền tiếp vào sơ đồ sau: HÌNH TƯỢNG NGƯỜI LÍNH Xuất thân: nông dân, trí Xuất thân: … thức Hoàn cảnh sống, chiến đấu: … gian khổ, hiểm nguy Những phẩm chất cao đẹp

Bài tập 2: Hoàn cảnh sống, chiến đấu đầy khó khăn, gian khổ của người lính trong hai bài thơ được các tác giả tái hiện bằng: A. Bút pháp lãng mạn B Bút pháp hiện thực B. C. Bút pháp lãng mạn kết hợp với hiện thực D. Cả A, B, C đều sai.

Bài tập 3: Điểm chung giữa nhà thơ Chính Hữu và Phạm Tiến Duật là: A A. Đều là người lính trực tiếp tham gia chiến đấu B. Đều là người lính trong kháng chiến chống Pháp C. Đều là người lính trong kháng chiến chống Mỹ D. Đều là nhà thơ thời kì đổi mới

HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ - Đọc và tập phân tích những phẩm chất cao đẹp của người lính trong 2 bài thơ. - Vẽ sơ đồ tư duy bài học - Tìm hiểu các tấm gương anh hùng, liệt sĩ trong 2 cuộc kháng chiến của quê hương Quang Trung.

3 Người lính trong kháng chiến chống Mỹ phần Từ khóa lớn xuất thân từ tầng lớp ? 1 ? G ? Ư ? Ờ ? I? L ? Í? N ? H ? N 2 3 4 5 6 7 4 5 8 176 ? R ? U ? Y ? Ề ? N ? T ? H ? Ố ? N ? G ? Ý T ? Ắ ? T ? A ? Y ? B ? R ? Ư ? Ờ ? N ? G ? S ? Ơ ? N ? T Con đường huyết mạch nối liền hậu phương với tiền ? H ? Ơ ? N ? G ? I? A ? Y ? O tuyến ? K Điền tiếp vào câu thơ sau: ? Áo ? CHIẾN ? rách. G ? vai C ? CỦA ? NGƯỜI Đ Ồ N H Í? LÍNH anh SỨC MẠNH ĐẤU Từ dùng để Quần chỉ những có cùng chí tôi có vàingười mảnh vá CÁCH MẠNG ? ? Hữu Cả hai. N thơ cùng về tài ? N Người lính Chính xuất ? nhà ? của ? viết ? đề ? thân ? từ tầng lớp nào ? Ô N G D Miệng buốt giá hướng, lý tưởng ? ? cười Chân. . . 2 Điền tiếp vào chỗ trống: Dân ta có một lòng nồng nàn yêu nước. Đó là một… quý báu của dân tộc ta.

3 Người lính trong kháng chiến chống Mỹ phần Từ khóa lớn xuất thân từ tầng lớp ? 1 ? G ? Ư ? Ờ ? I? L ? Í? N ? H ? N 2 3 4 5 6 7 4 5 8 176 ? R ? U ? Y ? Ề ? N ? T ? H ? Ố ? N ? G ? Ý T ? R ? I? T ? H ? U ? ? T ? R ? Ư ? Ờ ? N ? G ? S ? Ơ ? N ? T Con đường huyết mạch nối liền hậu phương với tiền ? H ? Ơ ? N ? G ? I? A ? Y ? O tuyến ? K Điền tiếp vào câu thơ sau: ? Áo ? CHIẾN ? rách. G ? vai C ? CỦA ? NGƯỜI Đ Ồ N H Í? LÍNH anh SỨC MẠNH ĐẤU Từ dùng để Quần chỉ những có cùng chí tôi có vàingười mảnh vá CÁCH MẠNG ? ? Hữu Cả hai. N thơ cùng về tài ? N Người lính Chính xuất ? nhà ? của ? viết ? đề ? thân ? từ tầng lớp nào ? Ô N G D Miệng buốt giá hướng, lý tưởng ? ? cười Chân. . . 2 Điền tiếp vào chỗ trống: Dân ta có một lòng nồng nàn yêu nước. Đó là một… quý báu của dân tộc ta.