PERIODE 2 Biomoleculen en enzymen Deze periode Leerstof

PERIODE 2 Biomoleculen en enzymen.

Deze periode…. Leerstof toets periode 2. LTO 41 biologie. Boek: biologie voor analisten. (zevende druk) H 5 Biomoleculen (geheel) H 6 Enzymen (geheel) Praktijk (onder voorbehoud): Aantonen voedingsstoffen. Kennismaken enzymen. Afbraak biomoleculen.

5. 1 Inleiding Cel. 70 -90% water � Andere bestanddelen (voornamelijk uit C-atomen) � Twee soorten moleculen: Organische moleculen. bevat (C atomen) � Suiker, eiwit, zetmeel, benzine, alcohol � Anorganische moleculen. Bevat geen C, CO 2 (is een uitzondering) � Vb: Keukenzout, zwavelzuur, ijzer, water �

Oefening organisch/anorganisch Maak onderstaande oefening. https: //biologiepagina. nl/Oefeningen/Organisch/o rganisch. htm Schrijf de voorbeelden in je schrift. Maak een tabel met twee kolommen.

5. 2 Koolwaterstoffen = Moleculen die uit C-atomen en H-atomen bestaan � Soms ook Zuurstof (O) en Stikstof(N) maar in mindere hoeveelheden. C-C verbindingen ->Lange koolstofketens Waar komen ze voor? � Natuur Planten (koolhydraten, lipiden) Dieren (eiwitten) Fossiele brandstoffen (aardolie, aardgas steenkool)

Biomoleculen Koolwaterstoffen in levende organismen noemt men biomoleculen. Wat gaan we behandelen van biomoleculen? - Chemische opbouw. - (Biologische) eigenschappen. - Functies in cel of organisme. Wat zijn de belangrijkste? - Koolhydraten(suikers), Proteinen (eiwitten), Lipiden(vetten), en Nucleinezuren (DNA en RNA).

Overzicht lesstof Biomoleculen

5. 3 Koolhydraten Bestaat uit C, H, O atomen Molecuulformule (CH 2 O)n C 6 H 12 O 6 glucose

Uiteenlopende functies � Energieleveranciers (glucose) � Reservevoedsel (zetmeel in planten, glycogeen in dieren) � Bescherming van een organisme (slijm) � Stevigheid � Rol (cellulose in planten) bij communicatie tussen cellen (zitten op celwand)

Monosacharide 3, 5 of 6 C-atomen Molecuulformule C 6 H 12 O 6 De bekendste monosachariden hebben 6 C-atomen (hexosen) Monosachariden zijn Isomeren � zijn stoffen met dezelfde molecuulformule, maar een andere structuurformule. Monosachariden in een watering milieu. � Lineaire structuur � Ring structuur, vorming zuurstofbrug. Isomere n

Disachariden tweevoudige suikers Maltose (mout suiker) � Glucose -glucose � Afbraak zetmeel Lactose (melksuiker) � Glucose-galactose � melk Sucrose (sacharose) � Glucose-fructose � Suiker (suikerriet suikerbiet) Glycosidische binding

Tekenles! Teken een ringstructuur van een monosacharide. Nummer de koolstofatomen. Geef de zuurstofbrug aan. Omschrijf het begrip isomeer. Teken twee isomeren, α- en ß glucose. Teken de vorming van een disacharide uit twee monosachariden. Hoe heet de binding die tot stand komt? Wat is de molecuulformule van een disacharide?

Polysachariden Lange ketens monosachariden. Amylose(zetmeel) � � � Glycogeen � � � Opslag α-glucose in leukoplasten van planten Fruit(bananen), granen, aardappels Reserve brandstof Dierlijk reserve brandstof Opgeslagen in lever, spieren Bestaat uit 30. 000 α -glucose moleculen Cellulose � � Celwand van planten. Geeft stevigheid Slecht afbreekbaar Touw, papier, kleding (katoenpluis en vlas)

Koolhydraten Test je kennis, opdracht 1 t/m 4 blz. 106

5. 4 Eiwitten Peulvruchten, vleeswaren, gevogelte, eieren, vis, zuivelproducten en noten. We kunnen niet zonder! Werking en bouw van organismen � Tabel 5. 1 blz 94 � Ingewikkelde polymeren t. o. v koolhydraten Bestaan uit een lange keten van een combinatie van aminozuren (bouwstenen) � Meer dan 100. 000 verschillende eiwitten maar 28 verschillende aminozuren (22 voor opbouw eiwitten) � Aminozuren bestaan C, H, O en N atomen (soms zwavel S) �

Proteïnen (Eiwitten) Essentiele aminozuren � Niet-essentiële aminozuren � � Halen we kant en klaar uit het voedsel Maken we uit voedingstoffen in ons lichaam Ongeveer 12 aminozuren en gebruiken we voor de opbouw van eiwitten Ioniserende vormen van losse aminozuren � � � Ioniseerbare groep is: carboxyl- of aminogroep. Afhankelijk van de p. H. Bij p. H 7, beide bovenstaande groepen = zwitter ion.

Aminozuren Zwitter ion Aminozuren komen in drie opzichten met elkaar overeen: ze bezitten een hoofdketen; � ze hebben twee zijketens die aan weerszijden van de hoofdketen er aan vastzitten. Aan de ene kant is dat de carboxylgroep (-COOH) en aan de andere kant de aminogroep (-HN 2); � de hoofdketen bestaat uit een C-atoom waaraan een variabele restgroep (in 20 varianten), zit �

Di-, Tri- en Polypeptiden Peptidebinding (amino- en carboxylgroep) Grote variatie in di-, tri- en polypeptide � Aantal en type aminozuur (22 verschillende)

Tekenles! Teken de algemene structuurformule van een aminozuur. Benoem de drie groepen. Teken de vorming van een dipeptide. Welke twee groepen maken de binding? Hoe heet die binding?

Ruimtelijke structuur van eiwitten Eén lange keten � Variërend in aantal en type Schroefvormig � Waterstofbruggen Opgevouwen ruimtelijke structuur � Waterstofbruggen en Zwavelbruggen (disulfide bindingen) Ingewikkelde ruimtelijk structuur � Meer grote polypetide ketens

Denaturatie eiwitten Ontvouwen van de ruimtelijk structuur: � Biologische activiteit gaat verloren. � Onomkeerbaar proces � Verbreken van waterstofbruggen en zwavelbruggen Onder invloed van: � p. H � Zoutconcentratie � Temperatuur, denk aan koorts!

Eiwitten Test je kennis, opdracht 5 t/m 8 blz. 106

5. 5 Lipiden Algemeen kenmerk van een vet: slecht oplosbaar in water. Bestaan uit C en H atomen. Triglyceriden � Vetten, olien , wassen en verwante stoffen � Energieopslag in vetweefsel, steunmateriaal, warmte-isolatie, isolator zenuwvezels, oplosmiddel voor vitaminen Fosfolipiden � celmembranen Steroïden

Triglyceride � � Slecht oplosbaar Gal emulgeert Verzadigd vetzuur (tussen in 1 C, met 2 H-atomen) Onverzadigd vetzuur (dubbele bindingen tussen de C-atomen) Omega-3 vetzuur Meervoudige vetzuren) � � Oogfunctie en hersen stofwisseling. Cholesterol verlagend.

Verschil verzadigd en onverzadigd. Overzicht van enkele producten met veel verzadigde vetzuren: Cacaoproduct en Palmolie Kokosvet Roomboter Melk Gebakjes Koekjes chocolade Roomijs Knackworst Spek Chips Hard frituurvet Sauzen Overzicht van enkele producten met veel onverzadigde vetzuren: Olijfolie Arachideolie Koolzaadolie Plantaardige margarine Noten

Fosfolipiden Vetzuur vervangen door fosfaatgroep

Steroïden 3 zesringen en 1 vijfring Steroïden zijn vetachtige stoffen. Een bekende steroïde is cholesterol. Het vet in vlees bestaat voor een deel uit cholesterol. Steroïden hebben ingewikkelde moleculen die opgebouwd zijn uit ringen van koolstofatomen. Van cholesterol worden galzuurzouten en vitamine D gemaakt.

Lipiden Test je kennis, opdracht 9 t/m 12 blz. 107

5. 6 Nucleïnezuren Zitten in de celkern en bevatten genetische informatie. DNA, desoxyribonucleïnezuur RNA, ribonucleïnezuur Een nucleïnezuur is een lange keten van vele nucleotiden (polymeer).

Nucleïnezuren Bouw van een nucleotide

Nucleïnezuren DNA Stikstof base: Adenine (A) Thymine (T) Cytosine (C) Guanine(G)

Nucleïnezuren

Nucleïnezuren Adenine & Thymine (A tegenover T) 2 H-bruggen. Cytosine & Guanine (C tegenover G) 3 H-bruggen. Filmpje: song YMCA Dus: Streng 1: GCCATAACGA Streng 2: CGGTATTGCT Dit noemen we de erfelijke code.

Nucleïnezuren

Nucleïnezuren RNA Verschil DNA en RNA Het RNA brengt de genetische informatie over naar de ribosomen. Filmpje: eenvoudige uitleg DNA

Nucleïnezuren Test je kennis, opdracht 13 en 14 blz. 107

5. 7 Water Belangrijkste anorganisch molecuul van de mens. Functies van water: Transportmiddel (bloed/voeding/afval). Milieu voor allerlei reacties. Koelmiddel (lichaamstemperatuur).

Water VOCHTBALANS

5. 8 Voedingsstoffen Brandstoffen (koolhydraten, eiwitten en vetten). Bouwstoffen (eiwitten). Overige voedingsstoffen (vitaminen en mineralen). Richtlijnen gezonde voeding. Test je kennis, opdracht 15 blz. 107

Website: biologie voor analisten Kijk eens rond op de website: www. biologievooranalisten. nl Bekijk de uitlegvideo's en de flashcards. Maak de zelftest van hoofdstuk 5.