Periferik Kan ve Kemik liinin ncelenmesi Kan Hcreleri

Periferik Kan ve Kemik İliğinin İncelenmesi

Kan Hücreleri • Eritrositler (RBC) • Lökositler (WBC) – Granülosit • Nötrofil • Eozinofil • Bazofil Çomak/parçalı – Mononükleer hücreler • Lenfosit (Plazma hücreleri) • Monosit • Trombositler (platelet/Plt)

Çevresel kanın incelenmesi • Kan sayımı – Manuel – Otomatik cihaz • Çevresel yaymanın incelenmesi – – – Eritrositler Lökositler Trombositler Atipik hücreler Parazitler vd

Kan sayımı önemlidir, çünkü… • Hekimlik pratiğinde en çok başvurulan tetkiklerdendir o Tanısal değeri yüksektir – Bazı hastalıkların en önemli tanı aracıdır – Bunların bir kısmı hayati önem taşır – Bir kısmı ise toplumsal önem taşır

Kan sayımı önemlidir ve…. • Her hekim kan sayımı normallerini ve değişikliklerin anlamını bilmelidir – Kan sayımlarında değişikliğe yol açan hastalıkların spektrumu çok geniştir • Kan sayım cihazlarının yaygın kullanımı bu önemi arttırmaktadır

Kan Sayımı Parametreleri • Eritrosit değerleri – – – – – Eritrosit sayısı Hgb Hct MCV (OEH) MCHC (OEHK) RDW Retikülosit Diğer: Histogram, HDW vd • Lökosit değerleri – WBC – Lökosit alt grup • % • # – Sitogram • Trombosit değerleri – – – Sayı MPV Pct PDW Histogram

Referans Değerler (I) (Erişkin) Williams Hematology , 7. baskı, Mc Graw-Hill, 2006 Parametre Eritrosit (milyon/mm 3) Hgb (g/d. L) Hct (%) Kadın Erkek 4. 6 (4. 1– 5. 1) 5. 21 (4. 52– 5. 9) 13. 8 (12. 3– 15. 3) 15. 7 (14. 0– 17. 5) 40 (36– 45) 46 (42– 50)

Yaşa göre kan sayım değerleri: Hemoglobin Williams Hematology , 7. baskı, Mc Graw-Hill, 2006 Yaş Hgb (g/d. L) 12 ay 4 yaş 11. 1 -14. 1 11. 2 -14. 3 6 yaş 11. 4 -14. 5 10 yaş 11. 8 -15 21 yaş E: 16 , K: 14

MCV (Mean Corpuscular Volume) ( Ortalama Eritrosit Hacmi: OEH ) • MCV (OEH): Ortalama eritrosit hacmi • Erişkinlerde normal değeri: 80 -100 femtolitre (f. L) • MCV: Hct x 1000/Eritrosit sayısı • MCV>100 f. L: Makrositoz • MCV<80 f. L: Mikrositoz • MCV 80 -100 f. L: Normosit

MCH(Mean Corpuscular Hemoglobin) (Ortalama Eritrosit Hemoglobini : OEHb) • Eritrositlerin içerdiği ortalama hemoglobin miktarını verir. • MCH: Hgb x 10 /Eritrosit sayısı • Normal değeri 30 -34 pikogramdır(pg). Mikrositik eritrositlerin taşıdığı hemoglobin miktarı da az olacağından MCV ile paralel seyreder. • MCH < 30 pg: Hipokromi • MCH 30 -34 pg: Normokromi

MCHC (Mean Corpuscular Hemoglobin Concentration) OEHK (Ortalama Eritrosit Hemoglobin Konsantrasyonu) • Eritrositlerdeki hemoglobin miktarının yüzde olarak ifadesidir. • MCHC(%): Hgb /Hct x 100 • Eritrosit büyüklüğü ne olursa olsun içindeki hemoglobin konsantrasyonu %30 -36 arasındadır. • MCHC bu özelliğinden faydalanılarak kan sayımı cihazlarında kontrol parametresi olarak kullanılır. • Herediter sferositozda MCHC yükselir.

Eritrosit histogramı RBC % 50 100 200 fl

Eritrosit histogramı RBC % 50 100 200 fl

Eritrosit histogramı RBC % 50 100 200 fl

Eritrosit histogramı RBC % 50 100 200 fl

• RDW (Red Cell Distribution Width): • Eritrosit büyüklüklerinin dağılım genişliğini (anisositoz) verir. • RDW-CV(coefficient variation) ve RDW-SD (standart RDW-CV deviation) olarak iki şekilde ifade edilebilir. • Örnekteki eritrositlerin eritrosit volüm heterogenitesini ortaya koyar. (anizositoz)

RDW: Normalin üstünde • Anizositoz – Eritrositlerin normalden/birbirlerinden farklı büyüklüklerde olması

Retikülosit Sayısı • Retikülosit: – Olgunlaşmamış eritrositlerin son safhasıdır (genç eritrosit) Sitoplazmasında RNA ve ribosom kalıntıları vardır. Ret. Sayımı eritropoetik aktivite hakkında fikir verir. Ret. sayımının normal değeri % 0. 5 – 2. 5’dur. Düzeltilmiş retikülosit oranı (%): Retikülosit (%)x Hct/45. • Mutlak retikülosit sayısı : 25000 -75000/mikro. Litre. • •

Hücre Referans Değerler (II) Lökositler (Erişkin) Lökosit Nötrofil çomak Nötrofil parçalı Eozinofil Bazofil Lenfosit Monosit Sayı x 1000/µl veya x 10 E 9/L Ortalama Oran % Ortalama Sınırlar 7. 4 4. 5 -11 1. 8 -7. 7 59 0. 22 4. 2 0. 04 2. 5 0. 30 0 -0. 7 1. 8 -7 0 -0. 45 0 -0. 20 1 -4. 8 0 -0. 8 3 56 2. 7 0. 5 34 4 Williams Hematology , 7. baskı, Mc Graw-Hill, 2006

Referans Değerler (III) Yaşa göre lökosit değerleri Williams Hematology , 7. baskı, Mc Graw-Hill, 2006 Lökositler: bin/µl Yaş veya x 10 E 9/L Nötrofil Eos. Baso Lenfo Mono 12 ay 6 -17. 5 1. 5 -8. 5 0. 05 -0. 7 0 -0. 20 4 -10. 5 0. 05 -1. 1 4 yaş 5. 5 -15 1. 5 -8. 5 0. 02 -0. 65 0 -0. 20 2 -8 0 -0. 8 6 yaş 5 -14. 5 1. 5 -8 0 -0. 65 0 -0. 20 1. 5 -7 0 -0. 8 10 yaş 4. 5 -13 1. 8 -8 0 -0. 60 0 -0. 20 1. 5 -6. 5 0 -0. 8 21 yaş 4. 5 -11 1. 8 -7. 7 0 -0. 45 0 -0. 20 1 -4. 8 0 -0. 8 Lökosit

n MPV / Mean platelet volume (7. 4 - 10. 4 f. L) (Trombosit hacim ortalamasını tanımlar ) Tr sayısı ve MPV birlikte değerlendirilir.

• MPV’ nin arttığı durumlar : Myeloproliferatif hastalıklar , ITP • MPV’nin azaldığı durum : Yapım eksikliği • Trombositopeni + MPV artışı : Tr yıkım artışı • Trombositopeni + MPV azalması: Tr yapım eksikliği

• Anemi • Eritrositoz / polisitemi • Lökositoz – – – Nötrofilik lökositoz/Nötrofili Eozinofili Bazofili Lenfositoz Monositoz • Lökopeni – Nötropeni – Lenfopeni – Vd • Trombositoz • Trombositopeni

Periferik kan yayması önemlidir! • Sıkça ihtiyaç duyulur – Kan sayımı – Klinik bulgular PY PY • Bazı hastalıklar için çok önemli tanı yöntemi – PY > MR, BT, Sintigrafi, USG ……. . • Bulguyu doğrudan saptama • Kolay, ucuz • Fakat bilgi gerektirir!

Mikroskopik İnceleme • • Eritrositler Trombositler Lökositler Diğer – Tm vd kan hücresi dışındaki yapılar – Enfeksiyon etkenleri vd

Periferik Yaymanın Mikroskopik İncelenmesi • Eritrositler – Büyüklük özellikleri – Boyanma özellikleri – Şekil özellikleri – İnklüzyonlar – Birbirleri ile ilişkileri – Çekirdekli eritrositler – Parazitler

Eritrosit büyüklük değişimleri • Normositoz – Nor: 7, 5 mikron – Lenfosit çekirdeği: Yaklaşık 8, 5 mikron – MCV: 80 -100 f. L • Anizositoz – Eritrositler farklı büyüklüklerdedir • Mikrositoz – Eritrositler normalden küçüktür (< 7 mikron) – MCV < 80 f. L • Makrositoz – Eritrositler normalden büyüktür(> 8 mikron) – MCV> 100 f. L

Mikrositik Anemiler (Hipokrom-Mikrositik Anemiler) • • • Demir Eksikliği Anemisi Talasemiler Sideroblastik Anemi Kronik Hastalık Anemisi Kurşun Zehirlenmesi

Makrositler • Makrosit • Makroovalosit – Megaloblastik anemi • B 12 Vitamini ve • Folik asit eksikliği • Diğer

Non-Megaloblastik Makrositik Anemiler • • Hemolitik Anemiler Posthemorajik Anemi Karaciğer Hastalıkları MDS , akut lösemi Miyelofitizik Anemiler Aplastik Anemi Alkolizm (megaloblastik de olabilir ) Hipotiroidi

• Eritrositler • Boyanma özellikleri • Hipokromi • Hiperkromi • Anizokromi • Polikromazi • Şekil özellikleri • İnklüzyonlar, • Birbirleri ile ilişkileri • Çekirdekli • Parazitler eritrositler

Eritrositler Boyanma özellikleri • Polikromazi – Retikülositoz • Hemoliz • Kanama • Tedaviye yanıt

Retikülositoz • Hemolitik anemi • Kanama ardından • Tedaviye yanıt

• Eritrositler – Şekil özellikleri • Poikilositoz – İnklüzyonlar, – Birbirleri ile ilişkileri – Çekirdekli eritrositler – Parazitler

Normal eritrosit Eliptosit Sferosit Ovalosit Hedef hücre Göz yaşı şeklinde hücre (Tear-drop /dacryocyte) A beginner’s guide to blood cells, Bain, Barbara J. Ed. 2. baskı. Blackwell publishing, 2004

Stomatosit Keratosit Akantosit Orak hücre A beginner’s guide to blood cells, Bain, Barbara J. Ed. 2. baskı. Blackwell publishing, 2004 Şistosit veya Fragman Bot şeklinde hücre Orak hücre ve türevleri Ekinosit (Burr-cell) S-C poikilosit

Sferosit – Herediter sferositoz – – – – İmmün hemolitik anemi Hiposplenizm Yanık Clostridium toksini Mikroanjiyopatik ve Mekanik hemolitik anemi Her. piropoikilositoz

Eliptosit – Herediter eliptositoz – Demir eksikliği – Beta talasemi – Miyelodisplastik sendrom (MDS) – Miyelofibroz Eliptosit – Megaloblastik anemi (Makro-ovalositoz) Eliptosit: Uzun aks > 2 x kısa aks uzunluğu Ovalosit: Uzun aksı < 2 xkısa aks uzunluğu

Stomatosit – Herediter stomatositoz – Malign neoplaziler – Kardiyovasküler hastalıklar – Hepatobiliyer hastalıklar – Alkolizm

Orak hücre

Eritrosit Fragmantasyonu Şistosit/ miğfer hücre • • • Burns E et al. Am J Hematol. 2004 TTP, HUS YDİP Vaskülit Habis hipertansiyon Kr Böbrek yetmezliği Renal graft rejeksiyonu Gebelik toksemisi Yanıklar Protez kapak vd kardiyak hemolitik anemiler Yürüyüş hemoglobinürisi

Eritrosit fragmanları (Şistositler)

• Ekinosit / Burr hücre – Bekleme artefaktı – Üremi – Hipofosfatemi (TPN) – Piruvat kinaz eksikliği – Karaciğer hastalığı + renal yetmezlik – HUS – Yanık – By-pass veya – Transfüzyon ardından Plazma yağ asitlerinde artış , lisolesitin artışı, ATP azalması, hücre içine kalsiyum geçişi, spektrin polimerleşmesi Blood Cells. A Practical Guide. Barbara J. Bain , 4. Baskı, Blackwell Publishing 2006

• Akantosit (Spur cell/mahmuz hücre) – Ağır karaciğer hastalığı – Abetalipoproteinemi – Nöro-akantositoz – Renal yetersizlik – Hipotiroidi – MDS – Splenektomi – Mc Leod kan grubu fenotipi taşıyanlar – PK eksikliği – Anoreksi Kolesterol/fosfolipid oranı artmıştır Nöro-akantositoz : NS ile dilüe ıslak preperatta > % 6. 3 AU Storch A; Kornhass M; Schwarz J SO J Neurol 2005 Blood Cells. A Practical Guide. Barbara J. Bain , 4. Baskı, Blackwell Publishing 2006

• Hedef (Target) Hücreler – Karaciğer hastalığı – Talasemi – Hb. C – Splenektomi sonrası – Orak hücreli anemi – Demir eksikliği anemisi vd Membran kolesterol ve fosfolipidi artmıştır Blood Cells. A Practical Guide. Barbara J. Bain , 4. Baskı, Blackwell Publishing 2006

• Gözyaşı hücresi (dacrocyte/ tear drop cell) – Miyelofibroz vd miyelofitizik anemiler – Megaloblastik anemi – Talasemi majör – MDS , vd

• Eritrositler – İnklüzyonlar, – Birbirleri ile ilişkileri – Çekirdekli eritrositler – Parazitler

İnklüzyonlar • Howell-Jolly cisimciği • Bazofilik noktalanma • Heinz cisimcikleri

• Howell-Jolly cisimcikleri – Splenektomiden sonra – Hiposplenizm – Megaloblastik anemi – Hemolitik anemi Nukleus artıkları Howell – Jolly cisimciği

• Bazofilik noktalanma – Kurşun zehirlenmesi – Talasemi, hemoglobinopatiler – MDS vd diseritropoez durumları – Megaloblastik anemi – Hemolitik anemiler, • Dayanıksız hemoglobinler, 5 -nükleotidaz eksikliği Ribozom/RNA/mitokondri artıkları

• Heinz Cisimcikleri – Enzim defekti – Dayanıksız hemoglobin – Talasemi – Orak hücre anemisi – G 6 PD Eksikliği Metilen mavisi

• Eritrositler • • Rulo formasyonu, Aglütinasyon Rulo oluşumu aglutinasyon

eritroblast • Eritrositler – Çekirdekli eritrositler (eritroblastlar) • • Hemoliz, Akut kanama, Ekstrameduller hematopoez, MDS, Miyelofitizik anemi, Megaloblastik anemi, Eritrolösemi, Postsplenektomi Göz yaşı hücre

Trombositler • • • 1 -3 µm çap Düzensiz kenarlı, yuvarlak, çekirdeksiz Kırmızı granüller içeren pembe-mor renk 8 -15/ immersiyon alanı Trombosit/eritrosit= 1/20

Yalancı Trombositopeni • Trombosit sayısı normal hastada kan sayım cihazının trombositopeni bildirmesi – EDTA’ya bağlı kümeleşme – Trombosit satellitizmi – Dev trombositler – Soğuk aglutininler – Lipemi – Paraproteinemi, – Kanın uygun alınmaması • Ör: Koagüle olması

Trombositoz • Miyeloproliferatif hastalıklar – (PV, ET, MMMF, KML) • • • Demir eksikliği anemisi Splenektomi veya hiposplenizm Malign hastalıklar Kollagen doku hastalıkları İnfeksiyon Hemoliz veya kanama MDS Cerrahi girişimler İlaçlar: ör- adrenalin

Lökosit değişiklikleri • Lökosit formülü • Sayısal değişiklikler granülosit lenfosit – Lökositoz • Nötrofili, eozinofili, bazofili, monositoz, lenfositoz • Sola kayma • Lökomoid reaksiyon – Lökopeni • Nötropeni, lenfopeni vd • Morfolojik değişimler – Çekirdek anomalileri – Sitoplazmik değişimler – Atipik şekiller A beginner’s guide to blood cells, Bain, Barbara J. Ed. 2. baskı. Blackwell publishing, 2004

Sola kayma – İnfeksiyonlar – Gebelik – Hipoksi, asidoz, şok – Tirotoksikoz – Karaciğer yetmezliği – Hemoliz – Kolit, pankreatit – G-CSF – Yanık, doku nekrozu (MI, PE) – KML vd Lökomoid reaksiyon Sağa kayma Nötrofil hipersegmentasyonu

Kemik iliğinin incelenmesi • Aspirasyon • Biyopsi

Endikasyonlar • • • Anemilerin tanı ve ayırıcı tanısı Nötropenilerin tetkiki Lösemilerin tanısı Trombositopenilerin tetkiki Plazma h hastalıkları tanısı Diğer – Sitogenetik , bakteriyolojik vd incelemeler için örnek temini – vd

Biyopsi • • • Aspirasyon yeterli değilse Pansitopeni/bisitopeni tetkiki Myelofibrozisin gösterilmesi Metastaz, infiltrasyon tetkiki Sebebi bilinmeyen ateş vd

İnceleme Yöntemleri • Hücresellik düzeyi ve M/E oranı: nor: 3 -4/1 • Morfolojik inceleme, Histokimyasal inceleme • İmmunhistokimyasal inceleme • Sitogenetik • Moleküler genetik • Kültür vd mikrobiyolojik inceleme • Akım sitometrisi • Hücre kültürü