PEDIJATRIJA DIABETES MELITUS ILI EERNA BOLEST Diabetes mellitus

PEDIJATRIJA DIABETES MELITUS ILI ŠEĆERNA BOLEST

Diabetes mellitus je šećerna bolest koja predstavlja stanje hronične hiperglikemije usled relativnog ili apsolutnog nedostatka insulina. Nastaje kao posledica poremećaja metabolizma ugljenih hidrata, proteina i masti. Zbog energetskog disbalansa u organizmu javlja se: 1. hronično metabolička bolest koja nastaje zbog autoimune destrukcije beta ćelija pankreasa – nedostatka insulina; 2. poremećaj metabolizma ugljenih hidrata, masti i proteina; 3. TIP 1 (DM ovisan o insulinu ili juvenilni); 4. TIP 2 (DM neovisan o insulinu ili diabetes koji se javlja u zreloj dobi).

DM TIP 1 - nastaje kao posledica destrukcije beta ćelija pankreasa sa potpunim nedostatkom insulina. Javlja se kod mlađih osoba, u mehanizmu nastanka učestvuje genetska predispozicija uz dejstvo faktora spoljašnje sredine, a to je najčešće virusna infekcija, koja ima ulogu “okidača” tj. pokretača autoimunog procesa što za posledicu ima destrukciju beta ćelija pankreasa. Do pojave dolazi kada se ošteti više od 90% beta ćelija. Odmah zahteva insulinsku terapiju. DM TIP 2 – nastaje kao posledica insulinske rezistencije koja se definiše kao smanjeno delovanje insulin na nivou jetre i mišića, a sve zbog defekta na nivou receptora. Javlja se kod osoba zrele životne dobi. U mehanizmu nastanka ućestvuju genetski faktori spoljašnje sredine (kao što je nepravilna ishrana, nedostatak fizičke aktivnosti, gojaznost, hroničan stres). Terapija obuhvata oralne hipoglikemike i HDR ishrane.

Kod dece i omladine javlja se uglavnom TIP 1. Počinje najčešće do 18. godine života pa se naziva i juvenilni diabetes. Karakteriše ga apsolutni nedostatak insulina koji rezultira hiperglikemijom i poremećajem metabolizma masti i proteina, a ujedno i postepenim razvojem komplikacija osnovne bolesti. U periodu dojenja bolest je izuzetno retka. Prvi pik incidencije je u dobi 5 -8 godine života, te odgovara polasku u školi, a drugi pik se poklapa sa početkom puberteta. Kod devojčica se javlja između 10 i 12 godine, a kod dečaka između 12 i 14 godine života. Sezonski porast incidence je u hladnim godišnjim dobima ( virusne infekcije). Najčešća endokrina bolest kod dece, trend najizraženiji u najmlađoj populacionoj grupi do 5. godine.

Etiologija i patogeneza – oštećenje Langerhansovih ostrvaca beta ćelija. Faktori rizika – genetski faktori: osnovni gen koji predisponira lociran je na kratkom kraku 6 hromozoma i poznat je kao HLA u 12 -15% slučajeva, povećan rizik-insulinski gen hromozoma 11, jedno obolelo dete/ 20 -40 očeva sa DM, a 40 -80 majka sa DM, virusi ( coxackie B, citomegalovirus, enterovirusi, echovirusi), kratko trajno dojenje, rano izlaganje proteinima kravljeg mleka, nedostatak vitamina D, visokorizična trudnoća-majke sa 40 godina, porođajna težina, stresni događaji.

Simptomi i znaci: glukoza povlači vodu i elektrolite osmotskim putem. Dete puno mokri(poliurija), a kod manje dece javlja se i sekundarna enureza. Javlja se polidipsija te puno pije tečnosti. Koža i sluznice su suve, obrazi zažareni, ćelije dehidracija. Mlađa deca obično u pretkliničkoj fazi bolesti slabije jedu, a starija jedu velike količine hrane (polifagija) ali mršaju jer je organizam u enetgetskom kolapsu. Aktiviraju se alternativni putevi proizvodnje energije, posebno iz masti. Ketonemija, ketonurija i aceton su rezultat velike količine acetonskih tela. Aceton se osim urinom eleminiše i putem vazduha pa se oko pacijenta oseća miris koji podseća na trulo voće. Javlja se i Kussmaulovo disanje-duboko, ubrzano sa zadahom na aceton. Klasični simptomi bolesti su: učestalo mokrenje, povećana žeđ, povećan apetit, gubitak TM, slabost, u težim slučajima povraćanje, bol u abdomen, somnolencija i koma.

Period od prvih znakova bolesti do postavljanja DG traje najčešće dve nedelje do mesec dana. DG se retko postavi slučajno prilikom sistematskog pregleda ili preoperativno. Kod 50% dece nalazi se teška ketoacidoza koja se leči I. V. terapijom, 40% dece dolazi sa više ili manje izraženom glikozurijom i ketonurijom, 10% dece ima samo povišen šuk uz glikozuriju. Gotovo 90% novootkrivenih pacijenata ulazi u fazu tzv. medeni mesec, potrebe za insulinom su smanjene i ova faza traje od nekoliko nedelja do nekoliko meseci. Kako se dijagnostira DM 1 kod dece: šuk iznad 11. 1 mmol/l, glikozurijaketonurija, glukoza u plazmi natašte 7. 8, test tolerancije glukoze, testiranje glikoziliranog hemoglobin.

OGTT radi se samo kod dece kod kojih znakovi bolesti nisu jasno izraženi, deci do tri godine 2. 5 g glukoze/kg TM , a starijoj deci 75 g /kg TM. Nivo glukoze se meri 0, 30, 60, 90 i 120 minutu nekada i u 180 minutu. O endogenoj sekreciji insulin saznajemo putem koncentarije C peptida u cirkulaciji i urinu. HLA gen se određujem putem porodične anamneze. Lečenje i kontrola bolesti: Da bi se sprečile akutne i kasne komplikacije, cilj terapije je održavanje nivoa glikemije natašte 3, 3 -6, 6 mmol/l, a postprandijalno <10 mmol/l. Supstituciona-th insulinom, pravilna i uravnotežena ishrana, samokontrola, fizička aktivnost.

Insulin isključivo humani. Oni su po svom aminokiselinskom sastavu identični ljudskom insulinu, bez tragova stranih proteina tako da su nus pojave retke. Brzodelujući (kristalni), srednje dugodelujući, ultra dugodelujući, insulinski analozi. Danas je najveći broj dece i omladine na insulinskoj th tzv. penkalo. Na ovaj način postiže se bolja regulacija glikemije, a time je i učestalost kasnih komplikacija ređa. Insulinske pumpe „umetna gušterača“ – kontinuirano davanje insulina koji u potpunosti imitiraju rad gušterače, na poticaj porasta glukoze u krvi isporuči potrebnu količinu insulina.

Akutne komplikacije: 1. dijabetička ketoacidoza 2. simptomi mučnina, povraćanje, kod dece bol u abdomenu 3. disanje može biti duboko i ubrzano uz učestale uzdahe 4. otkucaji srca ubrzani 5. ukoliko stanje potraje moze nastupiti koma i na kraju smrt.

Hronične komplikacije: 1. nefropatija- nakon 5 god. bolesti 2. retinopatija- nakon 10 god. bolesti 3. promene na krvnim sudovima. Kombinacija pravilne ishrane i održavanje fizičke aktivnosti može znatno poboljšati stanje oboljenja DM te smanjiti učestalost komplikacija.