PATLAMA PARLAMA YANGIN VE YANGINDAN KORUNMA Prof Dr

PATLAMA, PARLAMA, YANGIN VE YANGINDAN KORUNMA Prof. Dr. Osman Zeki HEKİMOĞLU Maden Yüksek Mühendisi 1

YANMANIN TANIMI YANMA Yanıcı maddenin oksijen ile ısı altında belirli oranlarda birleşmesi sonucu oluşan kimyasal bir reaksiyondur. 2

YANMA I S I O K S İ J E N Y A N I C I M A D D E ISI OKSİJEN YANMA YANICI MADDE 3

BACAKLARDAN BİRİ EKSİK İSE Y ISI A N YANMA OLMAZ M A O N OK E SİJ L M A E Z I C I AN D AD M Y 4

ALEVLENME NOKTASI (Tutuşma Noktası) ISINAN MADDEDEN ÇIKAN GAZLARIN, BİR ALEVİN GEÇİCİ OLARAK YAKLAŞTIRILIP UZAKLAŞTIRILMASI SONUCUNDA YANMAYI SÜRDÜRDÜĞÜ EN DÜŞÜK SICAKLIĞI İFADE EDER. 5

YANMANIN TEMEL KAVRAMLARI VE YANGIN KİMYASI Yanıcı bir maddenin ısı ve oksijenle birleşmesi sonucu meydana gelen kimyasal olaya Yanma denir. Kontrolsüz yanma süreci ise YANGIN olarak adlandırılır. Tanımdan da anlaşılacağı gibi yanma süreci için 3 temel etkenin bir arada olması gerekir. -Yanıcı madde (Yakıt) (Katı, sıvı ve gaz halde) -Yakıcı madde (Oksijen) (Hava içinde % 21) -Isı (Tutuşturucu kaynak) (Çıplak alev, elektrik arkı, kıvılcım, ısınma ve statik elektrik) ISI, bir cismin sıcaklığının artmasına neden olan fiziksel bir etki olup bir cisimden diğerine sıcaklık farkı sonucu aktarılan enerjidir. Sıcaklık ise bir cisimde bulunan ısı enerjisi miktarının ölçüsüdür. Isı, ortama aşağıdaki yollarla yayılır; -Direk temasla (Kondüksiyon) -Hava yoluyla (Konveksiyon) -Işıma yoluyla (Radyasyon) 6

YANGIN BAŞLAMASI • Yanma için maddenin bir oksijen kaynağı ile reaksiyona girmesi ve yanmanın başlaması için ateşleme gerekir. • Yanıcı katı ve sıvıların gaz haline dönüşen kısmından oksijen ile birleşmesi yanmayı başlatır. • Meydana gelen reaksiyon genellikle ekzotermik (ısı veren) bir reaksiyondur, bu da yanmanın devamı için gerekli ısının sağlanması anlamına gelir. 7

YANMA OLAYININ BİLEŞENLERİ • YAKICI MADDE ( OKSİJEN ) : • Oksijen yanma olayının temel unsurudur. Renksiz, kokusuz ve tatsız bir gazdır. • Oksijen oranı çok özel şartların dışında fazla değişmez. Eğer çok özel şartlarda oksijen oranı %5 artacak olsa, cisimlerin yanıcılık özellikleri çok fazla artar ve yürürken sürtünme ısısından elbiselerimiz tutuşabilir. • Yanmanın sürmesi için en az %16 oranında oksijene ihtiyaç vardır. 8

9

10

11

12

13

14

Yanıcı Maddeler • 1 -Katı Maddeler: Molekülleri arasındaki çekim kuvveti nedeniyle birbirlerine sıkıca bağlı olup belirli bir biçime sahip olan maddelerdir. Katı maddeler, ısı etkisiyle yanıcı gazlar çıkarmakta ve bu gazların oksijenle reaksiyona girmeleri sonucunda yanma olayı başlamaktadır. İçlerindeki karbon da yanmayı devam ettirmektedir. Temel özellikleri yanma sırasında Kor oluşturmalarıdır. Odun, kömür, kağıt, kumaş, v. b. • 2 -Sıvı Maddeler: Bulundukları kabın şeklini alan Akışkan maddelerdir. Yanıcı sıvıların tutuşma ve yanmaları, uçucu ve buharlarının kıvılcım gibi bir ateşleme kaynağı ile karşılaşmaları ile olur. Sıcaklık ile buharlaşma ve uçuculuk özellikleri artar ve parlayıcı sıvıların özelliklerine ulaşabilirler. Akaryakıt (Benzin, mazot gibi), yağlı boya, solvent vb. maddeler bunlara örnektir. Temel özellikleri korsuz, alevli yanmalarıdır. 15

Akaryakıtların özellikleri kısaca şöyledir: • Suya göre daha hafiftirler • Tutuşmaları için bir alev kaynağı yada ısı yeterlidir. Örneğin, benzin -7º C buhar haline geçer. • Akaryakıt buharı havadan ağırdır, bu nedenle aşağılara, çukur ve hendeklere çöker. • Buharları zehirlidir. Baş dönmesi, baygınlık hatta ölümlere bile neden olabilirler. Bu nedenlerle boş tanklardaki tamir ve bakımlar dolularından daha tehlikelidir. • 3 -Gaz Maddeler: Moleküller arasındaki çekim çok zayıf olup belli bir hacimleri ve şekilleri olmayan, serbestçe dolaşabilen maddelerdir. Oksijenle karşılaşmaları daha kolay olduğunda daha kolay ve hızlı yanarlar. Metan, propan LPG, havagazı ve doğalgaz bunlara örnektir. Hava ile belli bir oranda karıştıklarında patlama özellikleri vardır. 16

• LPG (Liqufied Petroleum Gas), petrolün damıtılması sırasında elde edilen ve sonradan basınç altında sıvılaştırılan propan, bütan ve bunların izomerleri gibi HC karışımıdır. Sıvı halde iken sudan iki kat daha hafif, gaz halde iken ise havadan iki kat ağırdır. Dolayısıyla gaz kaçağı durumunda alta çöker. Patlama limitleri %2 -9 arasındadır. • Doğalgaz (CNG-Compressed Natural Gas), petrolün oluşumuna benzer şekilde, yeryüzünün alt katmanlarındaki organik maddelerin bakterilerin yardımıyla kerojenleşmesi sonucu oluşan, ve çoğunluğu metan olmak üzere etan ve diğer HC lardan meydana gelmiş yanıcı bir gaz karışımıdır. Havadan yaklaşık iki kat daha hafiftir. Dolayısıyla gaz kaçağı durumunda yukarı yükselir. Patlama limiti %5 -15 arasındadır. 1 m³ doğalgazın tam yanması için 2 m³ oksijen ve dolayısıyla 10 m³ havaya ihtiyaç vardır. • CH 4+2 O 2 -------> CO 2 + 2 H 2 O + ısı 17

Bazı Tanımlar • Yanma Noktası: Alevlenme noktasının birkaç derece üzerinde bir sıcaklıktır. Tutuşma sıcaklığı da denilmektedir. Bu noktada bir kıvılcım yakıtı tutuşturacak, daha çok yakıt buharlaştırmak için yeterli ısıyı üretecek ve alevli yanmayı sürdürecektir. • Hızlı Yanma: Yanmanın bütün belirtileri ile oluştuğu olaydır. Yanıcı maddelerin oksijenle reaksiyona girmeleri ve yanma noktasına kadar ısıtılmaları sonucu olan reaksiyondur. Bazı yanıcı maddeler gaz çıkarmadıkları halde yanarlar. Bu olaya Korlaşma denir. Gazı alınmış Kok ve Odun kömürü buna örnektir. • Yavaş Yanma: Maddenin yapısı gereği yanıcı buhar oluşturmadığı ve ortamdaki ısının yetersiz olduğu şartlarda maddenin oksijenle reaksiyonu, yani maddenin oksitlenmesi (yükseltgenmesi) olayıdır. • Kendine Yanma: Yavaş yanmanın zaman içinde hızlı yanma olayına dönüşmesidir. Bitkisel kökenli maddelerin normal hava ısısında oksitlenmeye başlaması, oksitlenme neticesinde ortamdaki ısının yükselmesi ve yanma noktasına ulaştığında da kendine yanması olayıdır. Kömür yığınlarının yada kömür ocaklarının kendiliğinde yanmaları buna en iyi örnektir. 18

• Patlayıcı Maddeler: Büyük miktarda gaz üretimi sağlayan ve çok hızlı ekzotermik (dışarıya ısı veren) reaksiyon gösteren maddelerdir. Patlamayı ani gaz basıncı oluşturur ve bu reaksiyonda ateşleme o kadar hızlı olur ki, havadaki oksijen reaksiyona katılamayabilir. Bu yüzden birçok patlayıcı madde ihtiyaç duyduğu oksijeni içermek zorundadır. Örnek; Kara Barut (%75 Potasyum nitrat, %10 Kömür, %10 S). Kara baruta ısı uygulandığında, potasyum nitrattaki oksijen açığa çıkar ve kömür ve S ile birleşerek ısı ve gaz üretir. • 3 C+S+2 KNO 3 ------>3 CO 2+N 2+K 2 S+ısı • Patlama: Maddenin tamamının bir anda yanmasıdır. Bir anda parlayarak yanan madde çeşitli gazlar haline geçip büyük hacimlere ulaşarak etrafını zorlamasıdır. Patlamanın yanmadan farkı, enerji boşalma hızının çok yüksek olmasıdır. 4 Grupta incelemek mümkündür. 19

• Çok hızlı yanma sonucu oluşan patlamalar: Parlayıcı gaz ve tozun sınırlı bir alanda yanarak enerjisini boşaltması sonucu olan patlamadır. (Benzin buharı, LPG ve metanın hava ile karışımı, aseton buharı, magnezyum ve organik tozların patlamaları) • Çok hızlı ayrışma sonucu oluşan patlamalar: Yapıları kararsız maddelerin çok hızlı ayrışması (bozulması) sonucu oluşan çok hızlı enerji boşalımlarıdır. (Dinamit, kara barut, roket yakıtı) • Fazla Basınç sonucu oluşan patlamalar: Basınçlı kaplar yada borularda oluşan aşırı yüksek basıncın kabı aniden parçalamasıdır. • Nükleer Patlamalar: Nükleer bozulma sonucu oluşan patlamalardır. (Hidrojen ve Atom Bombası) 20

YANGINLARIN SINIFLANDIRILMASI VE SÖNDÜRME İLKELERİ • A-Sınıfı Yangınlar: Odun, kömür gibi katı madde yangınlarıdır. Bu tür yangınların temel söndürme prensibi soğutma, temel söndürme maddesi de Su dur. Bu tür yangınların bazılarında kalan atık pamuk ve kömürde olduğu gibi içten yanma devam edebilir. Bu sebeple soğutma ve oksijenle irtibatının kesilmesi sağlanmalıdır. • B-Sınıfı Yangınlar: Akaryakıt, yağlı boya, makine yağı gibi sıvı madde yangınlarıdır. Temel söndürme ilkesi oksijenle irtibatını kesme, temel söndürme maddesi köpük ve BC tipi kuru kimyasal tozdur. Fakat başlangıçta ve/veya küçük çaplı yangınlarda karbondioksit ve Kuru Kimyasal Tozlar (KKT) da kullanılabilir. Sıvı yanıcı maddeleri 3 sınıfa ayırmak mümkündür. • a-Suyla karışmayan ve sudan hafif sıvılar (Benzin, yağ gibi) • b-Suyla karışmayan ve sudan ağır sıvılar (Katran, gres gibi) • c-Suyla karışabilen sıvılar (Alkoller gibi) 21

• C-Sınıfı Yangınlar: Metan, LPG, asetilen, doğalgaz ve hidrojen gibi gaz maddelerin yanmasıdır. Yanma yanında en önemli riskleri, hava içinde belli konsantrasyonlarda patlama özellikleridir. Temel söndürme prensipleri Boğma, temel söndürme maddesi BC tipi KKT dur. Tabii daha önce gaz akışı kesilmelidir. Gaz vanasına ulaşabilmek için önce su ile soğutma ve boğma yapılmalıdır. Karbondioksitli söndürücüler küçük çaplı yangınlarda kullanılabilirler. • D-Sınıfı yangınlar: Magnezyum, sodyum, potasyum vb. yanabilen hafif metallerin yangınıdır. Temel özellikleri korlu, alevsiz ve yüksek sıcaklıkta yanmalarıdır. Temel söndürme prensibi Boğmadır. A, B, C, türü söndürücüler faydasızdır. Su kullanılmamalıdır. Özel D tipi söndürme tozları kullanılır. D tozu bulunamadığında kuru kum ile üstü örtülerek söndürülür. Yanıcı metal tozlarının hava ile uygun karışımları tutuşma sıcaklığını yakaladığında güçlü patlamalara yol açabilir. Bazı metaller su ile reaksiyona girerek hidrojen ve asetilen gazı çıkararak yangının büyümesine ve patlamalara sebep olurlar. • Ca. O + 3 C---->Ca. C 2 + CO • Ca. C 2 + H 2 O---->C 2 H 2 + Ca. O • D sınıfı yangınlar için genel bir söndürme maddesi yoktur, her metal için özel söndürücüler vardır. Bunlar yanan metalle reaksiyona girmeden örtmeye yarar. 22

• E SINIFI YANGINLAR • E sınıfı yangınların söndürme maddesi CO 2 ve Bioversal dir. CO 2 ve Bioversal • Amerika ve İngiltere’de çıkan yangınların %32’si, ülkemizde ise çıkan yangınların %20’si elektrik nedeni ile çıkan yangınlardan oluşmaktadır. • Amerikan yangın sınıflandırması içerisinde elektrik kaynaklı yangınların çok oluşu nedeni ile yangın sınıflandırılmasında elektrik yangınları da yer almıştır ve E Sınıfı Yangınlar kapsamına sokulmuştur. 23

• E-Sınıfı Yangınlar: Bu tür yangınlara elektrik akımı kesilerek müdahale edilmeli ve KKT kullanılmalıdır. Su kesinlikle kullanılmamalıdır. • Tablo yangın çeşitleri ile mücadele yöntemlerini özetlemektedir. Yangın çeşitleri Cinsi Yanıcı madde A Katı Odun, kömür, kağıt B Sıvı C Gaz Akaryakıt, LPG, yağ, boya Metan, propan D Metaller E Elektrik Magnezyum, Elektrik sodyum, alüminyum Söndürme Soğutma, Engelleme Soğutma Yöntemi yanmayı Boğma engelleme soğutma İlk iş elektriğin kesilmesi Kullanılan Su, ABC söndürücü tozlu ve köpüklü söndürücü ABC Ve B tozlu halokarbon gazlı sönd. ABC ve BC halon gazlı CO 2 ve köpüklü ABC ve BC Sadece D tozlu CO 2 tozlu ve halon söndürücü gazlı 24

SÖNDÜRÜCÜ MADDELER • SU: Ateşi söndüren maddeler arasında en önemlisidir. Ortam sıcaklığını, tutuşma sıcaklığının altına düşürerek soğutma sağlar, ayrıca oluşan su buharı neticesinde ortamdaki oksijen seviyesini %16’nın altına düşürerek sönmeye yardımcı olur. Özellikle A sınıfı yangınlar içindir. • KUM: Yanıcı maddelerin oksijenle ilişkisinin kesilerek söndürülmesinde kullanılır. Yalnız kumun yanıcı maddeyi tamamen örtmesi sağlanmalıdır. • KARBONDİOKSİT GAZI: Yanan maddenin üzerini kaplayıp, yanan maddeyi oksijensiz bırakır. Genellikle çelik tüpler içinde, basınç altında sıvı halde tutulur. • Kuru Kimyasal Tozlar (KKT): Yangın söndürmede en etkin maddelerden birisidir. Kimyasal tozlar, türlerine göre A, B ve C sınıfı yangınları etkin bir şekilde söndürürler. Genellikle sodyum bikarbonat olmalarına rağmen, muhafaza ve kullanımı kolaylaştırmak amacıyla içlerine stearat ve trikalsiyum fosfat gibi maddeler katılır. Bu maddeler sodyum bikarbonatın nem den dolayı topaklaşmasına engel olur. B ve C sınıfı yanında A sınıfı yangınlar için de kullanılmaları düşünülüyor ise amonyum fosfat asıllı bileşikler kullanılır. 25

SÖNDÜRÜCÜ MADDELER • KKT’lar yangına püskürtüldükleri zaman, ısı ile kimyasal reaksiyona girerek ayrışır ve her biri farklı sınıf yangınlara etkin olan sodyum bikarbonat, su ve CO 2 ye dönüşüp, ateşi boğarak (CO 2 ile), soğutarak (sıcaklığın bir kısmını emerek) ve zincirleme yanma olayını kesintiye uğratarak söndürürler. Yanama olayının devamı sırasında açığa çıkan bazı maddeler birbirleriyle etkileşerek zincirleme reaksiyonlar meydana getirir. KKT bu maddelerin birleşmesini önleyerek yanma zincirini kırar. • KÖPÜK: Yanan sıvının yüzeyini kaplayıp hava ile temasını keserek ve birazda yanma ısısını düşürerek etkili olurlar. Köpük yapıcı kimyasal madde basınçlı suyla karışıp köpük yapıcıdan geçerken hava ile karışıp köpüğü meydana getirir. Köpük, yangın yüzeyini battaniye gibi kaplayarak hava ile temasını keser. Soğutma özelliği de vardır. Boya, yağ, akaryakıt gibi maddelerin üretildiği, kullanıldığı, depolandığı ve atıldığı tüm yerlerde kullanılır. 26

Köpük Çeşitleri • 1 -Kimyasal Köpük: Alüminyum sülfat ile sodyum bikarbonatın kohesin bir madde ile suda çözülmesi ile olur. • 2 -Sentetik Köpük: Deterjan terkibinde olup, çabuk ve büyük köpük yapma özelliği vardır. A sınıfı yangınlarda, özellikle depo ve hangarlarda, buraların köpükle doldurulması şeklinde kullanılır. • 3 -AFFF tipi Köpük: Flora karbon bileşenleri ile sentetik köpük sıvılarının bir kombinasyonudur. Hidrokarbonun yüzey gerilimini düşürerek köpük tabakasının aniden yayılmasını sağlar, ve izolasyon etkisi uzun süre devam eder. • 4 -Mekanik (protein esaslı) Köpük: Kimyasal yollarla özel olarak formüle edilmiş hayvansal ve bitkisel orijinli maddelerin hidrolize edilerek, %3 -5 oranında su ile karışımından elde edilir. İki çeşittir. • a-Regular protein esaslı köpük: Saf hidrolize proteindir. Köpük stabilizatörü, donma noktası düşürücü ve koruyucu maddeden meydana gelmiştir. 27

• b-Flora protein esaslı köpük: İlave olarak flora karbon bileşiklerini içerir. Yangını çabuk kontrol altına alması, daha akışkan ve örtme yeteneğinin yüksek olması, geri alev almayı önlemesi, KKT ile karıştığında özelliğinin bozulmaması ve petrol yangınlarında yakıt tankına alttan verilebilmesi en büyük avantajlarıdır. • 5 -Alkole Dayanıklı Köpük: Regular protein bazlı köpük sıvısına metal sabunları ilave edilerek hazırlanır. HC lar suda çözünmediği için normal köpük ile söndürülebilirler. Ancak alkol gibi polar solventler suda çözündüğü için örtüsü altındaki suya karışarak tekrar alev alırlar. Bu yüzden bütün kimyasal madde yangınlarında alkole dayanıklı köpük kullanılmalıdır. • HALOKARBONLU YANGIN SÖNDÜRME MADDELERİ : Yanıcı madde ve oksijenin kimyasal reaksiyonunu bozarak yangını engellerler. Sıvı veya gaz halinde bulunurlar. Yangın söndürme anında donanıma zarar vermeyen ve artık bırakmayan maddelerdir. 28

Yangın Söndürme İlkeleri • Yanma olayını meydana getiren yanıcı madde, ısı veya oksijenden herhangi bir tanesinin ortadan kaldırılması yanmayı ortadan kaldıracaktır. • 1 -Soğutarak Söndürme (Isıyı azaltma) • a-Su ile soğutma • b-Yanıcı maddeyi dağıtma • c-Kuvvetli üfleme • 2 -Havayı Kesme (Oksijeni yok etme veya oranını düşürme) • a-Örtme • b-Boğma • c-Oksijeni azaltma • 3 -Yanıcı Maddeyi Ortadan Kaldırma • a-Yanıcı maddeyi ısı kaynağından ayırma • b-Ara boşluğu meydana getirme 29

Yangının Nedenleri • 1 -Korunma önlemlerinin alınmaması: Yangın bağlantılarının, ısıtma sistemlerinin, LPG tüpleri ve parlayıcı-patlayıcı maddelerin yeterince korumaya alınmaması ve yanlış tesisat bağlantılarının olması gibi • 2 -Bilgisizlik: Elektrikli aletlerin, soba ve ısıtma sistemlerinin yanlış montajı ve kullanılması, çatı yada tavan arasına yanıcı maddeler konması gibi nelerin yangına sebep olabileceğini bilmemek • 3 -İhmal: Kapatılması unutulan LPG tüpü, ateşi söndürülmemiş ocak, fişin prizde unutulması, söndürülmeden yere atılan sigara gibi • 4 -Kazalar: İstem dışı olaylar. Kalorifer kazanının patlaması, soba ve cihazların devrilmesi gibi • 5 -Sıçrama: Fabrika ve atölyelerde kaynak ve taşlama makinelerinden çıkan kıvılcım etrafta bulunan benzin gibi yanıcı maddelere sıçrayabilir. Soba ve şöminelerden sıçrayan korların halı, kilim gibi maddeleri tutuşturması yaygındır. • 6 -Doğa Olayları: Yıldırım, dalların birbirine sürmesi, aşırı güneş gibi • 7 -Sabotaj: Çeşitli amaçlar için yangının bilerek ve isteyerek çıkarılması. Kundaklama, tarla ve orman yakma gibi. 30

YANGINDAN KORUNMA • Temel amacı; yangın çıkış olasılığını azaltmak, can ve mal güvenliğinin sağlanması ve kayıpların en aza indirilmesini sağlamaktır. • 1 -Yapısal Bakımdan: Yapılarda yanması güç malzemelerin kullanılması, yangın bölümlerinin oluşturulması, kısa kaçış yolları sağlanması, duvarlardan duman sızıntısının önlenmesi, ve yangın söndürme cihazları sağlanmalıdır. • 2 -Organizasyon Bakımından: İyi bir bina idaresi, gerekli yasaklar, tesisatın sık kontrolü, yangın tatbikatlarının yapılması, acil ışıklandırma sisteminin kurulması, gereksiz yangın yükünün kaldırılması ve korunma sistemi ve planının düzenli kontrolü yapılmalıdır. • 3 -Ev ve İşyerlerinde Alınacak Önlemler: Baca temizliği, tavan arası ve bodrum temizliği, yanıcı maddelerin saklanması ve bulundukları yerlerin havalandırılması, çocukların ateşle oynamasının engellenmesi, kaynak ve kesme işlemlerinde tedbir alınması, elektrik donanımlarının düzgün yapılması, soba, kalorifer ve ocaklara dikkat edilmesi gerekmektedir. 31

Yangın Güvenlik Önlemleri • 1 - Pasif Sistemler: Binanın kaçış yolları, yangın merdivenleri, tesisat şaftlar, pompa daireleri, su depoları, yangın bölmeleri, yangın kesicileri ve duman tahliye bacaları sayılabilir. Dumandan arındırma ve yangın yayılımının yavaşlatılması için bölümler oluşturulmalı, topluma açık ve yüksek yapılarda özel önlemler alınmalıdır. Bu sistemler tamamen mimari tasarımla oluşturulacak sistemlerdir. • 2 -Aktif Sistemler: Yağmurlama, gazlı söndürme, merdiven basınçlandırma, duman algılama, uyarı ve tahliye sistemleridir. 32

Kapalı Alanlarda Modern Yangın Algılama ve Alarm Sistemleri Modern yangın algılama ve alarm sistemleri Mekanik ve Otomatik uyarı sistemleri olarak ikiye ayrılır. Otomatik uyarı sistemleri 4 çeşittir: • Isı duyar elemanlar • Duman duyar elemanlar • Alev duyar elemanlar • Patlama duyar elemanlar Mekanik uyarı sistemleri çok basit sistemler olup kontrol panolu ve ihbar düğmeli (Butonlu) uyarı sistemleri vardır. Camlı bir koruyucu içine konan zil butonu yangın anında bir kişi tarafından kırılarak düğmeye basılır. Sesli ve ışıklı uyarıcı ile panodan yangının yeri belirlenir. Bu sistemde yangını birisinin görmesi ve sistemi harekete geçirmesi gerekir. Bu nedenle insan bulunmayan ambar ve depolar için uygun değildir. 33

YANGIN SÖNDÜRME CİHAZLARI VE SİSTEMLERİ • 1 -Sulu Söndürücüler: Tüp içine konan su, ufak bir tüpte bulunan itici bir gaz vasıtasıyla püskürtülür. Etken madde sodyum bikarbonatın sudaki çözeltisidir. 10 lt. dir ve A sınıfı yangınlarda kullanılır. • 2 -Köpüklü Söndürücüler: Köpük yapıcı sıvı ve su tüp içine birlikte konur ve itici gaz yardımıyla püskürtülür. Etken madde sodyum karbonatın sudaki çözeltisidir. B sınıfı yangınlarda kullanılır. • 3 -Karbondioksitli Söndürücüler: C sınıfı yangınlarda kullanılır. • a-Karbon tetraklorürlü Söndürücüler CCl 4 + O 2 ------> CO 2 + 2 Clº 2 b-Basınç altında sıvı karbondioksitli Söndürücüler: Basınç altında sıvı halde bulunan CO 2, dışarıya püskürtülüp basıncın düşmesiyle oluşan CO 2 karları ile yangını söndürür. 34

YANGIN SÖNDÜRME CİHAZLARI VE SİSTEMLERİ • 4 -Kuru Kimyasal Tozlu (KKT) Söndürücüler: En yaygın olanıdır. Tüpün içindeki bir gaz kapsülünün patlatılması ile serbest kalan gazın hortumdan dışarı çıkarken, tüp içindeki KKT unda beraberinde taşınması sağlanır. Bu tüplerde gaz olarak Karbondioksit ve Azot kullanılır. 9 kg lık olanlarının etkili uzaklıkları 3 -5 m olup 30 -40 sn kadar çalışırlar. 35

YANMA ÇEŞİTLERİ Ø YAVAŞ YANMA Ø KENDİNE YANMA Ø HIZLI YANMA Ø PARLAMA – PATLAMA ŞEKLİNDE YANMA Ø DETONASYON 36

YANMA ÇEŞİTLERİ • YAVAŞ YANMA; • Yanan maddede alev, ısı, ışık ve korlaşmanın görülmemesi ile oluşan yanmaya denir. Yanıcı maddenin buhar ve gaz çıkarmama halidir. • Örneğin; Demir (Fe) ve Bakir (Cu) gibi metallerin, zamanla havanın oksijeni ile birleşmesi sonucunda ( Fe. O ” Demir oksit ” ve Cu. O ” Bakir oksit ” oluşması) ortama ısı ve ışık açığa çıkarmadan, meydana gelen yanma olayı. 37

Yanma çeşİTLERİ • KENDİNE YANMA; • Yavaş yanmanın, zamanla hızlı yanma haline dönüşmesidir. • Özellikle yağ ve yağlı yüzeyler, normal hava sıcaklığında, oksijen ile birleşmek sureti ile kolayca oksitlenmeye baslar ve oksijen ile yağın birleşmesi sonucu ısı oluşur, bir süre sonra oluşan ısı, alevlenme derecesine ulaşır ve madde kendiliğinden alev alır. • Örnek : Bezir yağına bulaşmış bir benzinin, bir süre sonra kendine alev alarak yanmaya başlaması gibi. 38

YANMA ÇEŞİTLERİ • HIZLI YANMA; • Alev, Kuvvetli Isı, Işık, Korlaşma gibi dışarıdan görülen yanma şeklidir. 39

YANMA ÇEŞİTLERİ • PARLAMA-PATLAMA ŞEKLİNDE YANMA; • Hızlı yanma esnasında yanan cismin ani şekilde enerji çıkararak patlama veya parlamalar şeklinde olan yanmadır. 40

YANMA ÇEŞİTLERİ • DETONASYON; • Kimyasal veya nükleer zincir reaksiyonu tesiri ile patlayıcı maddelerin ani yanması. Patlayıcı maddelerin kimyasal reaksiyon sonucu ani yanmasında, sıcaklığı 4500ºC, ani basıncı 250000 atmosfer civarında, sirayet hızı ses hızının üzerinde ve tahrip gücü (kırıcılığı) yüksek, kor halindeki yanma şeklidir. 41

YANGINI ÖNLEMİNİ ALMAKTAN 42

YANGININ FARKEDİLMESİNDEKİ OLUŞUM SAFHALARI • İlk aşamasında, KOKU, • İkinci aşamasında, DUMAN, • Üçüncü aşamasında, ALEV görülür. 43

YANGINI BAŞLATAN ETKENLER Ø *Sigara ve kibrit. Ø *Soba ve bacalar. Ø *Elektrik. Ø *Bazı kimyasal karışımlar uÖrnek : Asitle su tutuşturucuların karışımı. • *Kıvılcımlar. • *Doğal etkenler. karışımı, yanıcılarla 44

SON 10 YILIN YANGIN ÇIKIŞ NEDENLERİ 45

AYRINTILI YANGIN NEDENLERİ KÖMÜR %1 BACA %8, 3 SİGARA %40 COCUKLAR %3, 9 KIVILCIM %4, 5 LPG %3 BENZİN %0, 6 DİĞER %17, 3 ELEKTRİK %21 46

ENDÜSTRİYEL YANGINLAR • Bu yangınlar çoğunlukla; • • • Elektrik arıza ve kontağından Sürtünmeden Mekanik kıvılcımlardan Sigara ve kibrit alevinden Sıcak yüzeylerden Açık alevlerden Kaynak ve kesme işlerinden Fazla ısınan malzemelerden Statik elektrikten Kendiliğinden meydana gelen yanmadan meydana gelir. 47

DİKKAT EDİLECEK İŞLER • Kaynak işleri • Elektrikli aletlerle çalışma • Enerji hat ve panelleri • Yağlı ve gazlı bölgeler • Yasak bölgeler • Alevlenen maddelerin sıçramaları, kıvılcım • Oksi-asetilen takım bağlantıları • Gazlı-yanıcı maddelerin nakli, boru ve vanaları 48

49

YANGIN SÖNDÜRME YÖNTEMLERİ • Bir yangını söndürebilmek için yanmayı oluşturan unsurlardan birinin yok edilmesi gerekmektedir. • Bu şartlarda yanma olayının meydana gelmesi için gerekli ISI - OKSİJEN - YANICI MADDE - ZİNCİRLEME REAKSİYON ‘lardan herhangi birini ortadan kaldırmamız gerekir. YANMA YOK 50

YANGIN SÖNDÜRME YÖNTEMLERİ • SOĞUTARAK SÖNDÜRME • Yanma sırasında yanıcı maddenin ısısı maddenin cinsine göre yanma ısısının altına düşürülürse yanma olayı ortadan kalkar. 51

YANGIN SÖNDÜRME YÖNTEMLERİ • HAVA İLE İRTİBATI KESME • Soluduğumuz havada % 21 oranında oksijen vardır. Yanma olayının gerçekleşmesi için % 16 oksijen yeterlidir. Bu oran gazlarda ise % 12 ‘dir. Bu olay 2 türlü gerçekleşebilir. • • a- Örtme: Yanan maddelerin üzerine havayı kesmek için örtülen veya yayılan maddelerle yapılan söndürme işlemidir. Başlangıç halindeki yangınlarda örtme yöntemi en etkili usuldür. (Halı, kilim, battaniye, kum vb. ) b- Boğma: Oluşan yangının oksijenle ilgisini önlemek veya yanma için gerekli oksijen oranını azaltmak amacıyla yapılan işlemdir. Bu tür söndürmeler daha ziyade kapalı yerlerdeki yangınlarda kullanılır. (Otomatik söndürme sistemi vb. ) 52

YANGIN SÖNDÜRME YÖNTEMLERİ • YANICI MADDEYİ ORTADAN KALDIRMA • Yanma olayını ortadan kaldırmak için yanıcı maddeyi ortamdan uzaklaştırmak ve ara boşluğu meydana getirmek gerekir. • a- YANICI MADDEYİ ORTAMDAN UZAKLAŞTIRMA: Bu yöntem genellikle gaz halindeki yanıcı maddeler ile ilgili yangınlarda etkilidir. Örneklersek yanan gaz borusunda veya evlerde kullanılan LPG tüplerinde vana kapatılarak yanma olayına son verilmesi gibi • b- YANICI MADDEYİ ISIDAN AYIRMAK VE ARABOŞLUĞU YARATMAK : Katı yanıcı maddenin ana kütleden ayrılması yöntemi ve söndürmedir. Depo ve ambar gibi yanan kısmın dışında kalan maddelerin ortamdan uzaklaştırılması ve yangının genişlemeden zamana bağlı olarak söndürülmesini sağlamaktır. Örneklersek orman yangınlarında ara boşluk meydana getirilerek(çalı ve ağaçları keserek) yangın söndürülmesi gibi 53

YANGIN SÖNDÜRME MADDELERİ Ø Su Ø Karbondioksit (CO 2) Ø Kuru kimyasal Toz Ø Köpük Ø Kum 54

YANGIN SÖNDÜRME CİHAZI • SÖNDÜRME CİHAZLARININ ETKİNLİĞİ Ø Söndürme maddeleri yanma olayını yavaşlatıp durduran maddeler olup katı, sıvı, gaz ve çok bileşim şekillerinde görülür Ø Taşınabilir söndürme cihazları daha çok kuru kimyasal tozlu, karbondioksitli ve köpüklü cihazlardır. Sulu ve gazlı söndürme tüpleri de mevcuttur Ø Piyasada en çok, kimyasal kuru tozlu ve karbondioksitli cihazlar kullanılmaktadır. 55

YANGIN SÖNDÜRME CİHAZI Ø Gaz yangın söndürücüler içinde en önemli yeri karbondioksit alır. Taşınabilir bir Karbondioksitli yangın söndürme tüpü kuvvetle sıkıştırılmış sıvı karbondioksit ihtiva eder. Ø Karbondioksit gazı, ateşin sıcaklığını yanma sıcaklığının altına düşürür ve ortamdaki oksijeni azaltarak yangını söndürür. Karbondioksit, yangın yerinde atık bırakmaz. Ø Karbondioksitli söndürücülerin bulunduğu yerin sıcaklığı 40 o. C‘ in üzerine çıkmamalıdır; tersi durumda sıvı karbondioksitin genişlemesi ile tüp patlayabilir. 56

YANGIN SÖNDÜRME CİHAZI • SÖNDÜRME TÜPLERİNİN TİPİ, YERİ VE SAYISI Ø En iyi yangın söndürücü, söndürülecek maddeye uygun olanıdır. Her yangın söndürücüsünün bir diğerine göre üstünlükleri mevcuttur. Ø Bütün arabalı yangın söndürücüler TS 11749 - EN 1866 kalite belgeli ve diğer taşınabilir yangın söndürme tüpleri TS 862 -EN 3 kalite belgeli olmalıdır. Ø Akaryakıt ve yağ yangınları için en uygun taşınabilir söndürücü köpüklü söndürücülerdir. Bürolarda, evlerde, katı madde bulunan bütün yerlerde kimyasal kuru tozlu cihazlar tercih edilmelidir. 57

YANGIN SÖNDÜRME CİHAZI Ø Köpüklü söndürücüler, benzin, petrol, yağ, ahşap, kağıt, saman, katran gibi maddelerin bulunduğu laboratuar, fabrika, garaj, mineral yağ depolarında daha etkilidir. Ø Yönetmeliğe göre, söndürme tüplerinin sayısı mekanlarda var olan durum ve risklere göre belirlenmelidir. Her bağımsız bölüm için en az 1 adet olmak üzere, beher 200 m 2 taban alanı için 1 adet ilave edilerek uygun tipte 6 kg’ lık yangın söndürücü bulundurulması esas alınır. Ø Otopark, depo, tesisat daireleri ve benzeri yerlerde ayrıca tekerlekli tip söndürme cihazı bulundurulması gerekmektedir. 58

YANGIN SÖNDÜRME CİHAZI Ø Komple trafik kitleri arasında yer alan sprey tipi yangın söndürücüler yarar sağlamayabilir. Bu tür cihazlar yerine ABC tipi Kuru Kimyasal söndürme cihazı bulundurulmalıdır. Ø Otomobillerde 1 -2 kg. , büyük taşıtlarda 4 6 kg. yangın söndürme cihazı olmasında yarar vardır. 59

YANGIN SÖNDÜRÜCÜNÜN BÖLÜMLERİ 1. Basınç saati: Yangın söndürücüde yeterli basınç olup olmadığını gösterir. 2. Pim: Yangın söndürücü kullanılmadan önce çekilip çıkartılmalıdır. 3. Hortum başı: Yangının kaynağına doğrultulmalıdır. 4. Hortum: Esnek, kaliteli ve kullanılması kolay olmalıdır. 5. Etiket: Yangın söndürücünün hangi tür yangınlar için olduğunu ve nasıl kullanılacağını gösterir. ( A-B-C ) 6. Tarih etiketi: Son kullanım tarihini gösterir. 60

YANGIN SÖNDÜRME CİHAZI Ø A Sınıfı Yangın çıkması muhtemel yerlerde çok maksatlı kuru kimyasal tozlu veya sulu, Ø B Sınıfı Yangın çıkması muhtemel yerlerde kuru kimyasal tozlu veya köpüklü, Ø C Sınıfı Yangın çıkması muhtemel yerlerde kuru kimyasal tozlu veya bioversal tip Ø D Sınıfı Yangın çıkması muhtemel yerlerde kuru metal tozlu ve bioversal tip söndürme cihazları bulundurulmalıdır. Ø E Sınıfı Yangın çıkması muhtemel yerlerde bioversal tip söndürme cihazları bulundurulmalıdır. 61

YANGIN SÖNDÜRME CİHAZI Yangın Söndürme Tüplerinin Bakımı : Ø TS belgeli taşınabilir söndürme cihazlarının her 6 ayda gözle kontrolleri, her yıl genel bakımları ve her 5 yılda bir hidrostatik testleri yapılmalıdır. Ø Yeni alınan tüplerde garanti süresi malın tesliminden itibaren 2 yıl olmalı, söndürücünün bütün parçaları dahil olmak üzere tamamı firmanın garanti kapsamı içinde olmalıdır. Ø Kontrol tarihinde 5 yılını dolduran tüplerin 25 bar basınçta hidrostatik testi yapılmalıdır. Toz dolumundan sonra 4 yıl geçmişse mutlaka toz değişimi yapılmalıdır. 62

YANGIN SÖNDÜRME CİHAZI Yangın Söndürme cihazlarının görev yapamamasının nedenleri : Ø Yangın söndürücünün içine standartlara uygun olmaması , konulan maddenin Ø Söndürülecek maddeye uygun söndürme maddesinin kullanılmaması, Ø İtici gazın basıncının yeterli olmamasıdır. 63

UNUTMAYIN!. . EVİNİZDE, İŞYERİNİZDE VE ARACINIZDA MUTLAKA YANGIN SÖNDÜRME CİHAZI BULUNDURUN ! 64

YANGIN SÖNDÜRME CİHAZLARI 65

YANGIN SÖNDÜRÜCÜ KULLANIMI BASINÇ GÖSTERGESİNİ KONTROL ET!. 66

YANGIN SÖNDÜRÜCÜ KULLANIMI BİTMİŞ BİR TÜPE AİT GÖSTERGE; Bitmiş veya bitmek üzere olan bir tüpe ait gösterge yandaki gibidir. Ortalama olarak 0 ile 10 bar kadar basıncı kalmış olan bir tüpün kullanımı uygun değildir. ( Yandaki örnekte verilen tüp için bu değerin 11 bar olduğu görülmektedir) En kısa sürede yetkili dolum kuruluşuna gönderilmesi gerekmektedir. 67

YANGIN SÖNDÜRÜCÜ KULLANIMI • ÇOK YÜKSEK BASINÇLI TÜP • Ortam şartlarından dolayı bazı tüplerin basıncı da olması gerekenden fazla olabilir. Bu bir yarar oluşturmaz. Bu şekilde yüksek basınç altında çalışan tüplerin değişen şartlar altında patlama riski bulunmaktadır. 68

YANGIN SÖNDÜRÜCÜ KULLANIMI • İDEAL BASINÇ; • Bir söndürücü için ideal basınç göstergesi yandaki gibi yeşil alan arasındaki bölümdür. • Rutin periyodik kontrollerimizde özellikle bu kontrolü yapmamız gerekmektedir. 69

YANGIN SÖNDÜRÜCÜ KULLANIMI PİMİNİ KONTROL ET! 70

YANGIN SÖNDÜRÜCÜ KULLANIMI 71

YANGIN SÖNDÜRÜCÜ KULLANIMI 72

YANGIN SIRASINDA! ØTelaşlanmayın Ø Mevcut yangın malzemeleri ile ilk müdahaleyi yapın ØÇevrenizdekilere duyurun- varsa butona basınØ Eğer yangın sizin müdahalenizle sönmeyecek ise en kısa süre içerisinde İtfaiyeye telefon edin Ø Kapı ve pencereleri kapatın Ø Kendinizin ve başkalarının güvenliğini düşünün Ø Yangında kurtarmada önceliği olan malzemeleri tahliye edin Ø Görevli olmayanları uzaklaştırın 73

YANGIN SIRASINDA İZLENECEK YÖNTEMLER • Telaşlanmayınız, yangını çevrenize ve sorumlu kişilere telsiz, telefon ya da bağırarak ses ile haber veriniz. SORUMLU : Tüm çalışanlar • Yangın tehlikesinde koşuşturmayı ve paniği engelleyiniz. Tüm personeli toplanma bölgesinde toplayınız. SORUMLU : Güvenlik Ekibi • Gaz vanalarını, elektrik şalterlerini, kapı ve pencereleri kapatınız. SORUMLU : Kurtarma Ekibi • Yanıcı maddeleri uzaklaştırınız. Bunları yaparken kendinizi ve başkalarını tehlikeye atmayınız. SORUMLU : Kurtarma Ekibi 74

YANGIN SIRASINDA İZLENECEK YÖNTEMLER • Eğer yangın kendi olanaklarınız ile söndürülmeyecek kadar büyük ise yangını hızlı bir şekilde itfaiyeye haber veriniz. SORUMLU : Yangın Söndürme Ekibi • İtfaiye gelinceye kadar aldığınız eğitimler doğrultusunda yangın tüpleri ve yangın panosu malzemelerini kullanarak yangını söndürmeye çalışınız. SORUMLU : Yangın Söndürme Ekibi • Görevlilerden başka kişilerin yangın sahasına girmesine engel olunuz. SORUMLU : Güvenlik Ekibi 75

YANGIN SIRASINDA İZLENECEK YÖNTEMLER • Önce canlıları daha sonra değerli eşya ve dökümanları kurtarınız. SORUMLU : Kurtarma Ekibi Güvenlik Ekibi • Yaralılara ilk yardım müdahalesi yapınız. SORUMLU : İlk Yardım Ekibi • Hasar araştırması, normal duruma dönüş çalışmaları, toplantı, raporlama, işe devam kararı ve tekrarında zararı azaltıcı faaliyetler SORUMLU : Kriz Masası Ekibi

YANGIN İHBARININ VERİLMESİ YANGIN İHBARI ÖZ, KISA VE NET OLARAK VERİLİR AD VE SOYAD TELEFON NUMARASI YANGININ TAM YERİ YANGIN TÜRÜ 77

YANGIN YERİNDEKİ TEHLİKELER Zehirli Gazların Oluşturduğu Solunum Zorluğu Tehlikesi 1. GRUP GAZLAR: Oksijeni azaltarak Boğulmaya neden olurlar. Su Buharı, Azot, Asal Gazlar (Helyum, Neon, Argon, Kripton. . ) Hidrojen, LPG, Doğalgaz vb. 2. GRUP GAZLAR: Nefes yollarını tahriş ederler. Göz ve deriye de zarar verirler. Bunlar asidik ve bazik gazlardır. 3. GRUP GAZLAR: Kana, sinir sistemine ve hücrelere tesir ederler Karbonmonoksit (CO), Hidrojen Siyanür (HCN) 78

YANGIN YERİNDEKİ TEHLİKELER • PATLAMA TEHLİKESİ Yangın yerinde, içinde gaz olsun veya olmasın bütün basınçlı kaplar fiziksel patlama tehlikesi oluştururlar. 79

YANGIN YERİNDEKİ TEHLİKELER • ÇÖKME TEHLİKESİ Yüksek sıcaklıktan dolayı yapı malzemelerinin taşıma gücünün zayıflaması çökme nedenidir. 80

YANGIN YERİNDEKİ TEHLİKELER • KİMYASAL TEHLİKE Yangın yerinde tehlikeli kimyasal maddeler bulunabilir. Tehlikeli kimyasal maddelerin çoğunluğunu, tahriş edici kimyasal maddeler oluşturur. 1 - Su ile Reaksiyona girerek Yanıcı gaz üreten maddeler 2 - Zehirleyici Kimyasal Maddeler 3 - Radyoaktif Maddeler 4 - Tahriş Edici Sıvı Kimyasal Maddeler 81

YANGIN YERİNDEKİ TEHLİKELER • ELEKTRİK TEHLİKESİ Yangın yerindeki elektrik kaçağı itfaiyecileri en çok tehdit eden tehlikelerdendir. Dolayısıyla su sıkarken çarpılma ve ayrıca dokunarak çarpılma tehlikesi vardır. Yangın yerinde öncelikle şalter indirilerek veya sigorta sökülmelidir. 82

YANGINA MÜDAHALE MALZEMELERİ Emniyet Kemeri Baret Çizme Yangın Elbisesi Balta Kürek Megafon Eldiven Temiz Hava Tüpü Kurtarma ipi 83

YANGINA MÜDAHALE MALZEMELERİ Köpük Menanjörü Orta Köpük lansı Ağır Köpük lansı Turbo lans Hortumlar Hidrant Anahtarı 84

YARDIMCI MALZEMELER 85

YANGIN ALGILAMA SİSTEMLERİ Tüm bina içine monte edilmiş olan Yangın algılama sensörleri; • Duman dedektörleri • Beam dedektörler • Isı dedektörleri • Acil durum butonları yardımıyla yangının çıkış aşamasında noktasal olarak tespitini sağlayan sistem 86

YANGIN ALGILAMA SENSÖRLERİ Herhangi bir noktada çıkan yangın sonucu yangın öncesi çıkan dumanı algılayarak Güvenlikte bulunan panele sinyal gönderip alarm sitemini harekete geçirir. Duman Dedektörleri Beam Dedektörler 87

YANGIN ALGILAMA SENSÖRLERİ Acil Durum Butonları Oluşan acil durumun, güvenlik birimine ve diğer birimlere ve tüm çalışanlara bildirilmesini sağlar. 88

YANGIN SÖNDÜRME SİSTEMLERİ Sulu söndürme sistemi • İki farklı sistemden oluşur 1. Yangın dolapları ; Yangın pompaları tarafında gönderilen basınçlı suyun hortum vasıtasıyla yangının söndürülmesinde kullanılır. Hortum uzunlukları 20 m dir. Dolaplarda ayrıca 6 kg lık yangın söndürme cihazı vardır. 89

2. Sprinkler sistemi; Yangın kimsenin olmadığı anda çıkarsa tüm tesiste bulunan ve yangın tesisatına bağlı püskürtücüler yangının çıktığı bölgeye basınçlı su fışkırtarak söndürmeyi sağlar. 90

Sulu söndürme sistemi ve Dağıtım merkezi 91

ACİL DURUM KAÇIŞ SİSTEMLERİ q. Acil Durum Aydınlatma Sistemleri q. Acil Anons Sistemleri q. Acil Çıkış Kapıları 92

ACİL DURUM AYDINLATMA SİSTEMİ Acil Tahliyenin gece olması durumunda veya karanlık kalan bölgelerde; 1. Acil çıkış kapı yollarını 2. Genel mekanları aydınlatan iki tür sistemden oluşur. 93

ACİL ANONS SİSTEMİ Acil durumda, çalışanların doğru yönlendirilmesini sağlamak amacıyla binanın tüm noktalarından duyulabilecek anonsun yapılmasını sağlar. 94

ACİL ÇIKIŞ KAPILARI Acil çıkışlarda kullanılması gereken kapılardır. Sadece içeriden açılır. Bu kapılar sadece acil çıkış durumlarında kullanılmalıdır, kesinlikle günlük kullanımlar için değildir. 95

ACİL ÇIKIŞ YÖNLENDİRME TABELALARI • Acil Durumlarda çıkış yönlerini gösteren ışıklı tabelalardır. 96

PANEL VE İHBAR SİSTEMİ YANGIN KONTROL PANELLERİ 97

YANGINA YAKALANIRSANIZ Duman ateşten daha öldürücüdür! • Hemen yere yakın bir pozisyon alın. • Yüzünüzü ıslak bir havlu ile örtün. • Güvenli bir çıkış noktasına doğru sürünerek ilerleyin. • Sıcak olan bir kapıyı açmayın. • Eğer bir yerde kapalı kalırsanız, kapıyı kapatın ve kapının altını ıslak bezlerle tıkayın. • Sizinle çıkış arasındaki yangın küçükse, hızla çıkışa doğru gidin. • Eğer giysinizin tutuştuğunu fark ederseniz, • Yardım istemek için bağırın. 98

DUR, YAT, YUVARLAN! Dur: Koşarsanız havadaki oksijen alevlerin artmasına neden olacaktır. Yat: Ayakta durursanız alevler hızla hayati organlarınıza doğru yükselecektir. Yuvarlan: Ateşi söndürmek için yerde yuvarlanın. Eğer başka birinin tutuştuğunu görürseniz o kişiyi durdurun, yere yatırın ve yuvarlayın. 99

YANGIN KAPINIZI ÇALARSA Ø Yangın çıkarsa binadan dışarı çıkın. Dışarıda kalın. Ø Duman içinde bir bölgeden geçmeniz yada böyle bir bölgede kalmanız gerekirse yere yakın kalın; çünkü orada hava daha temizdir. Ø Asla asansöre binmeyin. Ø Yangın nedeniyle ölüm ve yaralanmaların çoğu insanlar uyurken gerçekleşir. Gece bir yangın çıkarsa nereden kaçacağınızı önceden planlayın. Ø Kapıyı ellediğinizde sıcaksa açmayın. Çünkü büyük bir ihtimalle arkasında yangın var demektir. 100

DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER 101