Para Politikas GiriGenel Deerlendirme Dr Aylin ABUK DUYGULU

Para Politikası Giriş-Genel Değerlendirme Dr. Aylin ABUK DUYGULU

Para Politikası • İktisat politikası amaçlarına ulaşmada para politikası, iktisat politikası araçlarından biridir. Bu nedenle, iktisat politikasının amaçlarıyla para politikasının amaçlarının benzer olduğu söylenebilir. • Örneğin, para politikasının amacı, nominal gelir düzeyini etkileyecek parasal işlemleri gerçekleştirerek, toplam talebi etkilemek ve bu yolla iktisat politikası amaçlarına ulaşmaktır. Dr. Aylin ABUK DUYGULU

Para Politikası • Bu bağlamda; Parasal işlemler genellikle üretim, istihdam ve fiyat düzeyini etkilemek yoluyla genel ekonomik faaliyetlerin düzenlenmesi. Dr. Aylin ABUK DUYGULU

Para Politikası • Gelişmiş ve gelişmekte olan pek çok ülkede para politikasının uygulayıcısı, ulusal merkez bankalarıdır (MB). • Özellikle 1970’li yılların sonlarında, dünya finans piyasalarında yaşanan serbestleşme süreci, para politikası uygulamalarında amaç, araç ve ortam açısından yeni yaklaşımları gündeme getirmiştir. Dr. Aylin ABUK DUYGULU

Para Politikası • Finansal serbestleşme süreci ile birlikte MB’ları için kısa dönemde finansal istikrar amacı ön planda yer alırken, orta ve uzun dönemde fiyat istikrarı önem kazanmaya başlamıştır. • Finansal istikrar, reel ekonomi ile finansal sistem arasında öngörülebilir bir ilişkiyi ifade etmektedir ve kurumlarda, piyasalarda ve ödeme sistemlerinde istikrar olmak üzere üç boyut içermektedir. Dr. Aylin ABUK DUYGULU

Para Politikası • Orta ve uzun dönemde fiyat düzeyi ve dolayısıyla enflasyon oranı ile ilgileniliyor olmasının önemli bir nedeni, ekonomik karar birimlerinin istikrarlı bir parasal ortama gereksinim duymalarıdır. • Para politikalarının yürütülmesinde kullanılan araçlar açısından, uygulamada daha esnek olan, piyasaya dayalı araçlar ağırlık kazanmıştır. Dr. Aylin ABUK DUYGULU

Para Politikası • Bu bağlamda, piyasaya dayalı araçların kullanımı, ulusal ve uluslararası piyasalarda değişen koşulları dikkate alan bir MB’nın kısa sürede pozisyon alarak, piyasanın gereksinimine göre parasal rezervleri ve parasal göstergeleri kontrol etmesi temeline dayanmaktadır. • Para politikasının yürütülmesinde kullanılan araçlar; para miktarını veya faizleri doğrudan kontrol etmeyi amaçlayan, idarî kararlarla belirlenmiş faiz veya selektif kredi kontrolleri gibi doğrudan (dolaysız) araçlar ile, açık piyasa işlemleri (APİ) veya reeskont işlemleri gibi piyasa koşullarını etkileyen dolaylı (piyasaya dayalı) araçlardır. Dr. Aylin ABUK DUYGULU

Para Politikası • Araçlara yönelik bu yeni yaklaşımı, para politikasının belirleyicisi ve yürütücüsü konumunda olan MB’nın bir ekonomik aktör gibi piyasada yer alması izlemiştir. • MB, para politikasını uygularken kullandığı araçlarla para piyasasını etkilerken; para piyasasında doğrudan yer alarak, para arzının denetiminde etkinliğini arttırmayı amaçlamıştır. Dr. Aylin ABUK DUYGULU

Para Politikası • MB’nın para arzı üzerinde önemle durmasının nedeni, para arzını etkileyerek toplam talebi, dolayısıyla üretim ve istihdam hacmini ve genel fiyat düzeyini etkileyebileceğine olan inancıdır. • Bir başka deyişle MB artık, piyasanın belirlediği koşullar içinde politikasını yürütecektir. Dr. Aylin ABUK DUYGULU

Para Politikası • Bu yaklaşım içinde para otoritesi olarak MB, belli amaç ve seçimleri olan ve faydasını en çoklaştırmaya çalışan ayrı bir karar birimi, bir ekonomik aktör olarak ele alınmaktadır. • Böylece MB, ekonomideki diğer karar birimleri ile stratejik etkileşim içinde olan bir oyuncu olarak değerlendirilmektedir. Dr. Aylin ABUK DUYGULU

Para Politikası • Bu bağlamda, MB günümüzde, ekonomik faaliyetlerin gerçekleştiği ortamda, piyasa aktörleri dışında Avrupa Birliği (AB), işçi ve işveren sendikaları, ulusal hükümet ve Uluslararası Para Fonu (IMF) ve Dünya Bankası benzeri uluslarüstü kuruluşlar gibi diğer ekonomik aktörlerle de etkileşim içindedir. Dr. Aylin ABUK DUYGULU

Para Politikası • Para politikası süreci, politika yapım ve uygulama süreçlerini içermekte ve özel bir terminoloji kullanmaktadır. Dr. Aylin ABUK DUYGULU

Para Politikası • Bu terminoloji, özellikle para politikası uygulama süreci açısından; para politikası araçları, operasyonel hedef (operational target), ara hedef (intermediate target), temel amaç (final target) ve nihai amaç (ultimate target) gibi temel kavramları içermektedir. Dr. Aylin ABUK DUYGULU

Para Politikası • Temel amaç, doğrudan kontrol edilemez ve orta ve uzun dönemde ulaşılmak isteneni yansıtır. • Para politikasının temel amaçlara ulaşması, nihai amacın da gerçekleştirilmesi anlamına gelecektir. • Temel amaçlara eşit ağırlık verilebileceği gibi, son yıllarda pek çok ülkede olduğu gibi, fiyat istikrarına daha çok ağırlık verilebilmektedir. Dr. Aylin ABUK DUYGULU

Para Politikası • Para politikası hedefleri, ara ve operasyonel hedeflerden oluşur. • Ara hedef ya da hedefler; para politikasının temel amacını doğrudan etkileyebilen ancak, kendisi MB tarafından doğrudan kontrol edilemeyen, temel amaca göre daha kısa dönemli, açık ve ölçülebilir olan amaç benzeri hedeflerdir. Dr. Aylin ABUK DUYGULU

Para Politikası • Ara hedef, temel amaç ile politika araçları arasında bir yerdedir. • Para politikası uygulama sürecinde, ara hedef kullanılmasının nedeni, para politikasının temel amaçlarının doğrudan MB kontrolü altında olmayışı ve para politikasının etkisini göstermesi için belli bir zamana gereksinim duyulmasının yarattığı belirsizliktir. Dr. Aylin ABUK DUYGULU

Para Politikası • Operasyonel hedef ise, MB’nın kısa dönemde para politikası araçları ile doğrudan etkileyebildiği, uygulamaya yönelik hedef ya da hedeflerdir. • Bu biçimiyle operasyonel hedef, ara hedefe ulaşmayı kolaylaştıran bir basamaktır ve politika araçları ile ara hedef arasında yer alır. Dr. Aylin ABUK DUYGULU

Para Politikası • Para politikası araçlarına gelince, piyasa ekonomilerinde en etkin para politikası araçları, piyasa sisteminin işleyişine en iyi hizmet eden, dolaylı yani piyasaya dayalı araçlardır. • Para politikası araçları, operasyonel hedefler üzerinde doğrudan etkilidirler. Dr. Aylin ABUK DUYGULU

Para Politikası • Kullanımı en yaygın piyasaya dayalı aracın APİ olduğu dikkate alındığında, aslında para politikası uygulama sürecindeki araç sorunu, MB’nın APİ’ni nasıl yürüteceğini belirleme sorununa indirgenebilir. • Bu bağlamda araç sorunu, menkul kıymetlerin alınıp satılması işlevinin gerçekleştirilmesinde, bir miktar değişkeninin mi yoksa fiyat değişkeninin mi kullanılmasına ilişkin bir seçim sorunu olarak ele alınabilir. Dr. Aylin ABUK DUYGULU

Para Politikası • Bu bağlamda para politikası, temel amaçtan başlayarak araçlara doğru oluşturulmaktadır. • Uygulama sürecinde önce temel amaç belirlenmekte, bunu temel amaçla uyumlu bir ara hedefin belirlenmesi izlemekte, daha sonra ara hedefle uyumlu bir operasyonel hedefin belirlenmesiyle son aşamada, operasyonel hedefi gerçekleştirecek araç büyüklüğü saptanmaktadır. Dr. Aylin ABUK DUYGULU

Para Politikası • Para otoritesi olarak MB’nın uzun dönemde başlıca amacı, fiyat istikrarıdır. • Ancak, burada kavram bazında bir farklılığa dikkat çekmek gerekmektedir: • Fiyat istikrarı (price stability) ile düşük enflasyon oranı (low inflation rate) farklı içerikte kavramlardır. Dr. Aylin ABUK DUYGULU

Para Politikası • Fiyat istikrarı, fiyat değişmelerinin öngörülebilirliğini ifade etmektedir. Bu bağlamda, yüksek fiyat düzeylerinde de fiyatlarda istikrar sağlanabilmektedir. • Bu nedenle, amacın; makro dengeleri sağlayacak, sürdürülebilir büyümeyi destekleyici bir fiyatlar genel düzeyine ulaşılması olarak dikkate alınması gereklidir. Dr. Aylin ABUK DUYGULU

Para Politikası • Bu noktada, düşük ve öngörülebilir bir düzeydeki enflasyon oranının piyasa yönelimli büyüme için önemli olduğu, günümüzde üzerinde uzlaşmaya varılan bir olgudur. • Ayrıca düşük ve istikrarlı bir enflasyon oranıyla, para otoritesine enflasyonu aşağıya çekmede güvenilirlik sağlayacak, düşük ve öngörülebilir enflasyon bekleyişleri elde etmenin mümkün olacağı da göz önüne alınmalıdır. Dr. Aylin ABUK DUYGULU

Para Politikası • Bu nedenle, günümüzde, pek çok ülke MB’sının uzun dönem amacı, düşük ve istikrarlı bir enflasyon oranına kavuşmaktır. • Bununla birlikte, MB amaçları açısından reel faktörlerin de en az parasal faktörler kadar önemli olduğu hâlâ sıkça tartışılan bir konudur. Dr. Aylin ABUK DUYGULU

Para Politikası • Örneğin, Svensson’a göre politika yapıcı açısından kayıp fonksiyonu, hem belli bir enflasyon hedefi etrafında enflasyonu istikrarlı kılan hem de üretim açığı ile ifade edilen reel ekonomiyi dikkate alan bir özellikte olmalıdır. Dr. Aylin ABUK DUYGULU

Para Politikası • Bilindiği gibi geleneksel yaklaşım, para otoritesinin tam bilgi varsayımı altında eylemlerini gerçekleştirdiğini ve davranışlarının dışsal olduğunu varsaymaktadır. Dr. Aylin ABUK DUYGULU

Para Politikası • Ancak, zaman içinde para otoritesinin oluşturduğu modellerin yapısının değişebilir olması ya da sistemin stokastik (tesadüfî) dalgalanmaların etkisinde kalması durumunda, politika araçları ile temel amaç arasında yer alan ara hedef değişkenlere odaklanmanın; şokların temel amaç üzerindeki etkilerini azaltması, politika yapıcılarına güvenilirlik sağlaması gibi bazı avantajlara sahip olması, para politikasının iki aşamalı bir süreç olarak tanımlanmasına yol açmıştır. Dr. Aylin ABUK DUYGULU

Para Politikası • İki aşamalı strateji, temel amaç ya da amaçlara ulaşmada, ara hedeflerin kullanılmasını ifade etmektedir. Birinci aşamada MB, temel amacı ile uyumlu bir ara hedef veya hedefler belirler. İkinci aşamada MB, ara hedef ile uyumlu politika araçları aracılığıyla, ara hedefe ulaşmaya çalışır. Tek aşamalı strateji ise, para politikasının doğrudan doğruya temel amaca yönelik olarak kullanılmasıdır. Bir başka deyişle, herhangi bir ara hedef kullanılmamaktadır. Dr. Aylin ABUK DUYGULU