PAMAHALAAN n barangay karaniwang yunit ng pamahalaan n

PAMAHALAAN n barangay- karaniwang yunit ng pamahalaan n galing sa salitang Balangay (ginamit ng sinaunang tao sa paglalayag) n binubuo ng 30 -100 pamilya n pinuno ng barangay: Pang-ulo; datu; raha; sultan n tungkulin ng pinuno: -tagapagpaganap -tagapagbatas/ -tagapaghukom

Katulong sa pamumuno tumutulong sa pinuno ang konseho na karaniwang binubuo ng matatanda na tinatawag na agorang. umalohokan- ikinakalat sa mga tao ang binuong batas (kampanilya o isinisigaw) babaylan/catalonan- sa kanila sumasangguni ang pinuno upang masiguro ang tagumpay sa mga balakin niyang digmaan, paglalakbay o simula ng pagtatanim o pangingisda

Tungkulin ng Pinuno: n Hukom- kung may naganap na krimen sa loob ng barangay Tagapayo at agorang-tumutulong sa pinuno n “nawa’y tamaan ako ng kidlat kung ako ay nagsisinungaling” n Isinasagawa rin ang paglilitis sa pamamagitan ng pagsubok o trial by ordeal n Isinasagawa ito dahil sa paniniwalang laging kumakampi ang diyos sa panig ng katotohanan at sa kabutihan n

ANG MGA ANTAS NG LIPUNAN n Nahahati sa tatlong antas n Mahadlika o Maharlika n n Lalaki – Gat o Lakan Babae – Dayang o Dayang-dayang Malalayang mamamayan o timawa n Alipin n n n Bihag Naparusahan dahil sa krimen Hindi nakapagbayad ng utang Ibenenta o pagkaalipin Ipinanganak o namana ang pagkaalipin

ANG MGA ANTAS NG LIPUNAN 2 uri ng Alipin n Namamahay n Saguiguilid Paano nakalalaya ang mga alipin? n nakapagbayad na ng utang n pinalaya ng amo n nakagawa ng kabayanihan

ANG KULTURA n Sistema ng Pagsulat n Baybayin n n 17 titik – 3 patinig at 14 na katinig a, e/i, o/u ba, ka, da/ra, ga, ha, la, ma, nga, p, sa, ta, wa at ya Balat ng kahoy, dahon at kawayan Matulis na kahoy

Panitikan n Naipasa nang pasalita o oral tradition n Salawikain/Sawikain (maxim)-karunungang napag-aralan ng tao, hindi sa mga kasulatan at aklat kundi sa bibig ng matatanda n n n n Ang hindi lumingon sa pinanggalingan ay hindi makararating sa paroroonan Pag ang tubig ay magalaw, ang ilog ay mababaw Ang sakit ng kalingkingan, damdamin ng buong katawan Kung ano ang puno siya ring bunga Ang tunay na bakal, sa apoy nasusubukan Habang maigsi ang kumot, magtiis mamaluktot Aanhin pa ang damo, kung patay na ang kabayo

Bugtong-isang pahayag na may paglalarawan sa isang bagay 1. Baston ni Adan, hindi mabilang-bilang 2. 3. 4. 5. 6. (ulan) May puno walang bunga, may dahon walang sanga (sandok) Nagtago si Periko, nakalitaw ang ulo (pako) Nagsisira lamang, akin pang minamahal (ngipin) Heto, heto na, hindi nakikita (hangin) Isang bayabas, pito ang butas (mukha)

Mga awit- mga tulang pasalaysay subalit paawit kung basahin Halimbawa ng awit: Awit sa tagumpay n Ihiman o awit sa kasal n Tigpasin o awit sa pagsagwan n Indulanin o awit sa paglalakbay n Uyayi o hele sa pagpapatulog ng mga bata n Sinasaliwan ng sayaw at musika n

Uyayi o Panghele-awit sa batang umiiyak n Ale, ale namamangka n Isakay mo yaring bata n Pagdating sa Maynila n Ipagpalit ng maruya n Ale, ale namamayong n Isukob na yaring sanggol n Pagdating sa Malabon n Ipagpalit ng bagoong

MUSIKA n Mga instrumentong pangmusika n Kudyapi, kalelang o plawta (gamit ng Tingguian), kulintang, bansic (gamit ng mga aeta), subing o Jew’s harp n Gong (impluwensya ng mga Tsino at Indian)at tambol n Gumamit din sila ng kawayan

PANINIRAHAN, PALAMUTI AT PAMUMUHAY n Bahay-gawa sa kahoy at kawayan (bahay kubo) -bubong-yari sa nipa o cogon -ding-yari sa nipa, sawali, pinaghabing piraso ng kawayan at kahoy. n Inukit na disenyo- sinasalamin nito ang pamumuhay ng nagmamay-ari nito n Maranao-maharlika ay nakatira sa isang bahay na tinatawag na torogan.

Torogan ay marangyang ukit na may motif ng okir o serpent. Tawi- ang bahay ng Sama ay nasa ibabaw ng dagat. Pamumuhay -mahusay ang mga ninuno sa paghahabi ng tela

PANINIRAHAN, PALAMUTI AT PAMUMUHAY n Paglalagay ng tattoo- naging gawi ng mga ninuno. Paraan ng pagpapaganda n Pagpapakita ng katapangan lalo na sa mga lalaki Paggawa ng patalim at espada n n n Paggawa ng sasakyang pandagat n n n Caracoa – digmaan Temper – pangkarga Vinta, paraw, baroto at bangka – pagdadala ng kalakal at pangingisda

n Pinakamahusay na pagpapakita ng teknolohiya: paggawa ng payew n RELIHIYON n Animismo n Paniniwala sa maraming diyos n Anito o diwata n Espiritu ng mga yumao

PANGANGANAK n Anito-pinaniniwalang may kinalaman sa pagkakaroon ng anak n Ritwal at pag-aalay-ginagawa upang magkaroon ng malusog na anak. n Mga pamahiin Pag-iwas sa pagkain ng pagong n Isdang walang kaliskis n Kambal na saging n Bawal magpagupit ang mag-asawa n

n Mga gawain habang lumalaki -sinasanay ang mga lalaki sa pangingisda, pagsasaka, at pangangaso -sinasanay din sila sa digmaan -sinasanay ang mga kababaihan sa mga gawaing bahay, paghahabi at pananahi n Pag-aasawa -kung nais ng isang lalaki na magpakasal, kailangan niyang maglingkod sa tahanan ng babae

n Dowry o bigay-kaya- ipagkakaloob ng lalaki sakaling tinanggap na siya ng magulang ng babae n Paglilibing -may marangyang ritwal lalo na sa mga maharlika -nagsusuot ng itim o puting damit habang nagluluksa