PALENIE PAPIEROSW POCZTKIEM OSOBOWOCI UZALENIONEJ DROGA DO UZALENIENIA

PALENIE PAPIEROSÓW POCZĄTKIEM OSOBOWOŚCI UZALEŻNIONEJ

DROGA DO UZALEŻNIENIA Uwarunkowania: 1. Wczesna inicjacja 2. regularne palenie 3. palenie nałogowe. (inne): • palenie tytoniu w rodzinie, w szkole, w miejscu pracy, • nie respektowanie zakazów palenia, • powszechne traktowanie palenia tytoniu jako elementu stylu życia (przyzwolenie na zachowania związane z paleniem).

Uwarunkowania rozpoczynania palenia papierosów 1. Psychologiczne • • • ciekawość, bunt przeciwko autorytetom, imponowanie otoczeniu; 2. Środowiskowe • • rodzina, grupa rówieśnicza; 3. Społeczne • • • reklama, sposób na szczupłą sylwetkę, odniesienie sukcesu.

Uwarunkowania rozpoczynania palenia papierosów (cd) 1. Potrzeba eksploracji świata i porządkowania 2. Kryzys nowych wyzwań 3. Redukowanie napięć i niepokojów 4. Sposób na „skuteczny” sprzeciw 5. Konformizm

Uzależnienie od środków psychoaktywnych: psychoaktywnych • zaburzenie zdrowia polegające na powstaniu psychicznej lub fizycznej zależności, OBJAWIAWY: – okresowy lub stały przymus przyjmowania substancji w oczekiwaniu na efekty jej działania lub – przejmowanie dla uniknięcia przykrych objawów jej braku (np. alkoholizmu, narkomanii, lekomanii, nikotynizmu)

Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób Światowej Organizacji Zdrowia ICD-10 Uzależnienie od tytoniu sklasyfikowane jest w kategorii: Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania, spowodowane paleniem tytoniu (F-17)

ZABURZENIA PSYCHICZNE I ZABURZENIA ZACHOWANIA, SPOWODOWANE PALENIEM TYTONIU (F-17) Ø F 17. 0 – ostre zatrucie spowodowane nikotyną Ø F 17. 1 – używanie szkodliwe, Ø F 17. 2 – zespół uzależnienia od nikotyny, Ø F 17. 3 – tytoniowy zespół abstynencyjny.

F. 17. 0 – OSTRE ZATRUCIE SPOWODOWANE NIKOTYNĄ – kryteria: 1. Przyjęcie dawki mogącej wywołać zatrucie 2. Występujące dysfunkcjonalne zachowanie lub nieprawidłowe postrzeganie, obejmujące co najmniej dwa objawy z następujących: Mbezsenność, Mdziwaczne sny, Mchwiejność nastroju, MDerealizacja (poczucie zmiany otaczającego świata), Mwpływ na funkcjonowanie jednostkowe.

F. 17. 0 – OSTRE ZATRUCIE SPOWODOWANE NIKOTYNĄ – kryteria: cd 3. Występuje co najmniej jeden z następujących objawów: M nudności lub wymioty, M pocenie się, M Tachykardia (znaczne przyspieszenie czynności serca; częstoskurcz), M zaburzenia rytmu serca.

F. 17. 1 – UŻYWANIE SZKODLIWE – kryteria: 1. Użycie substancji spowodowało szkody somatyczne lub psychologiczne (lub znacznie przyczyniło się do tego), prowadzące do: – upośledzenie sądzenia lub – niepożądanych następstw w relacjach z innymi ludźmi. 2. Charakter szkód powinien być jasno rozpoznawalny i określony.

F. 17. 1 – UŻYWANIE SZKODLIWE – kryteria: (cd) 3. Wzorzec używania szkodliwego utrzymuje się przez co najmniej 1 miesiąc lub występował w sposób powtarzający się w ciągu 12 miesięcy. 4. Zaburzenie spełnia kryteriów innego zaburzenia psychicznego ani zaburzenia zachowania związanego w tym samym okresie czasu z tą samą substancją (z wyj. F 17. 0).

F. 17. 2 - ZESPÓŁ UZALEŻNIENIA OD TYTONIU – kryteria: Trzy lub więcej z poniższych objawów występujących • łącznie przez co najmniej 1 miesiąc lub • w sposób powtarzający się w okresie 12 miesięcy: – silne pragnienie lub poczucie przymusu przyjmowania substancji, – trudności w kontrolowaniu używania nikotyny, – występowanie objawów abstynencji po zaprzestaniu lub ograniczeniu palenia, – zwiększona tolerancja na nikotynę, – przeznaczanie dużej ilości czasu na palenie, – ograniczanie innych zajęć na rzecz palenia, – brak powodzenia w zmniejszaniu ilości palonego tytoniu, – używanie tytoniu mimo świadomości szkodliwości palenia.

F. 17. 3 – TYTONIOWY ZESPÓŁ ABSTYNENCYJNY Występowanie dwóch z następujących objawów, po wyraźnym przerwaniu lub ograniczenia przyjmowania nikotyny: M M M M M głód tytoniu, złe samopoczucie lub osłabienie, lęk, nastrój dysforyczny, drażliwość i niepokój, bezsenność, wzmożony apetyt, zwiększony kaszel, owrzodzenie jamy ustnej, trudności w koncentracji.

Objawy odstawienia tytoniu • objawy występują już po 30 minutach po zaprzestaniu palenia (spada koncentracja uwagi, pojawia się gniew, niepokój, smutek) • największe natężenie występuje zwykle po 1 -4 dniach, • natężenie spada do normalnego poziomu po 3 -4 tyg.

Palenie tytoniu a zdrowie

Toksykologia dymu tytoniowego • W trakcie palenia papierosa, w reakcje chemiczne wchodzi ok. 4000 związków, w tym 40 -50 o właściwościach rakotwórczych (Nikotyna, tlenek węgla, tlenki azotu, cyjanowodór, benzen, chlorek winylu, , fenol, aceton, metale ciężkie: kadm, ołów i inne. )

Palenie tytoniu a choroba niedokrwienna serca • Osoby z chorobą niedokrwienną serca kontynuujące palenie są narażone na 60% większe ryzyko zgonu i 75% zawału serca w porównaniu do osób, które rzuciły palenie.

Palenie tytoniu a nowotwory • • płuc, jamy ustnej, gardła, przełyku i krtani, pęcherza moczowego, trzustki, nerek, rak prącia trzonu i szyjki macicy (wzrasta u kobiet palących trzykrotnie).

Zdjęcie rentgenowskie niezdrowych płuc palacza.

Koloryzowane zdjęcie rentgenowskie człowieka palącego papierosa.

Palenie tytoniu i inne choroby • • zapalenie płuc, gruźlica, rozedma płuc, astma, owrzodzenie żołądka i dwunastnicy, osteoporoza, cukrzyca, nadciśnienie, hipercholesterolemia, choroby zębów, oczu i uszu, przyspieszenie SM, zaburzenia miesiączkowania, niepłodność u kobiet, wczesna menopauza – palenie przyczynia się do spadku poziomu estrogenu, co powoduje przedwczesną menopauzę

Palenie tytoniu i inne choroby (cd) • impotencja (palenie zmniejsza znacząco ilość krwi docierającej do penisa) i • niepłodność u mężczyzn - degeneracja plemników. – palenie może powodować zniszczenie lub degenerację DNA plemników, co w efekcie prowadzić może do deformacji płodu lub poronienia. – palenie zmniejsza także znacząco liczbę plemników w spermie. – dzieci palących mężczyzn chorują na raka znacznie częściej niż dzieci ojców niepalących. • • przytępienie węchu i smaku, częste przeziębienia, szybsze łysienie, wcześniejsze oznaki starzenia się i inne.

Fotografia mikroskopowa fragmentu płuc dotkniętych rozedmą - główną przyczyną regularnego palenia papierosów.

Bierne palenie a nowotwory 20– 30% nowotworów złośliwych u niepalących może wynikać z ekspozycji na dym tytoniowy zanieczyszczający: • mikrośrodowisko domowe (np. palący partner) lub • miejsce pracy (palący współpracownicy). • Co 17 minut jedna osoba w Unii Europejskiej umiera z powodu biernego palenia w miejscu pracy !!!!! • Rocznie bierne palenie zabija ponad 79 tys. mieszkańców UE.

Palenie tytoniu a ciąża i okres noworodkowy • przez łożysko przenikają zarówno tlenek węgla jak i nikotyna – jej stężenie może być nawet o 15% wyższe u poczętego dziecka niż u matki. • Dzieci matek palących w ciąży więcej niż 20 papierosów dziennie częściej występują wady wrodzone uk. trawiennego, zastawek sercowych, skóry, układu nerwowego oraz deformacji chromosomowych, niska waga urodzeniową i osłabiony system immunologiczny.

Palenie tytoniu a ciąża i okres noworodkowy • w mleku matki karmiącej (palącej) stwierdzono znacznie wyższe stężenie kotoniny, kadmu oraz nikotyny powodującej u dziecka niepokój, bezsenność, wymioty, biegunki zaburzenia akcji serca • dzieci palących rodziców 2 -3 razy częściej zapadają na zapalenie oskrzeli lub płuc. • niepłodność - palenie powoduje obniżenie zdolności do zajścia w ciążę i przedwczesny poród.

CIAŁO PALACZA

Ekonomia i palenie tytoniu • • • Koszty palenia papierosów 1 dzień – 10 złotych 1 miesiąc – 300 zł 1 rok – 3 600 zł 5 lat – 18 000 zł 10 lat – 36 000 zł 20 lat – 72 000 zł mniejsze szanse na zdobycie lepszej pracy, mniejsza wydolność w pracy, wyższa składka ubezpieczeniowa niebezpieczeństwo pożaru i wypadku samochodowego, wydatki na leczenie, częstsze pranie odzieży, nadpalone ubranie, pościel i in.

Modele zmiany postaw wobec palenia tytoniu CHRAKTERYSTYKA ETAPÓW ZAPRZESTANIA PALENIA

Model zaprzestawania palenia wg Cekiery (2005) – ETAPY: I. II. III. IV. V. Sporadyczne myślenie o rzucaniu palenia Częste myślenie o zerwaniu z nałogiem przy jednoczesnym braku gotowości i motywacji do podjęcia takiej decyzji Zdobycie motywacji do zaprzestania używania tytoniu Odrzucenie palenia Trwanie w abstynencji i uzyskanie wolności od nałogu

Model Prochaski i Di. Clemente (1983) nigdy nie palił DORASTANIE myśli o rozpoczęciu palenia eksperymentuje DOROSŁOŚĆ krótkotrwała abstynencja niepalący regularne palenie zaprzestanie palenia UZALEŻNIENIE prekontemplacja działanie kontemplacja Długotrwała abstynencja

Mity dotyczące palenia tytoniu 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Tytoń jako lek (np. łagodzi migrenę i rozdrażnienie) Palenie w ciąży nie szkodzi Jeśli rzucę palenie to utyję Zbyt długo palę i nie jestem wstanie się odzwyczaić Nie potrafię wypoczywać bez papierosa. To jedyna przyjemność na którą sobie pozwalam w ciągu dnia. Papieros ułatwia życie towarzyskie. Bez papierosa nie jestem w stanie myśleć i pracować. Palenie pozwala mi się opanować (np. agresja) Palenie jest tak szkodliwe – „mój dziadek pali 50 lat i dobrze się ma. ”

Podstawy prawne a profilaktyka antynikotynowa Ustawa O ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych z dnia 9 listopada 1995 roku (Dz. U. z dnia 30 stycznia 1996 r. )

Ustawa O ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz. U. z dnia 30 stycznia 1996 r. ) • Art. 1. Organy administracji rządowej i samorządu terytorialnego są zobowiązane do podejmowania działań zmierzających do ochrony zdrowia przed następstwami używania tytoniu oraz mogą wspierać w tym zakresie działalność medycznych samorządów zawodowych, organizacji społecznych, fundacji, instytucji i zakładów pracy, a także współdziałać z kościołami i innymi związkami wyznaniowymi.

Ustawa O ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz. U. z dnia 30 stycznia 1996 r. ) • Art. 3. Ochrona zdrowia przed następstwami używania tytoniu realizowana jest przez kształtowanie polityki zdrowotnej, ekonomicznej i społecznej, do której należy: 1) ochrona prawa niepalących do życia w środowisku wolnym od dymu tytoniowego, 2) promocja zdrowia przez propagowanie stylu życia wolnego od nałogu papierosów i używania wyrobów tytoniowych, 3) tworzenie warunków ekonomicznych i prawnych zachęcających do ograniczenia używania tytoniu,

Ustawa O ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz. U. z dnia 30 stycznia 1996 r. ) • Art. 5. 1. Zabrania się palenia wyrobów tytoniowych poza wyraźnie wyodrębnionymi miejscami: 1) w zakładach opieki zdrowotnej, z zastrzeżeniem ust. 2, 2) w szkołach i placówkach oświatowowychowawczych, 3) w pomieszczeniach zamkniętych zakładów pracy oraz innych obiektów użyteczności publicznej.

Ustawa O ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz. U. z dnia 30 stycznia 1996 r. ) • Art. 6. 1. Zabrania się sprzedaży wyrobów tytoniowych osobom do lat 18. 2. Zabrania się sprzedaży wyrobów tytoniowych w zakładach opieki zdrowotnej, w szkołach i placówkach oświatowo-wychowawczych oraz na terenie obiektów sportowo-rekreacyjnych. 3. Zabrania się sprzedaży wyrobów tytoniowych w automatach. 4. Zabrania się sprzedaży papierosów w opakowaniach zawierających mniej niż dwadzieścia sztuk oraz luzem bez opakowania.

Ustawa O ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz. U. z dnia 30 stycznia 1996 r. ) • Art. 13. 1. Kto: 1) sprzedaje wyroby tytoniowe wbrew zakazom określonym w art. 6, 2) pali wyroby tytoniowe w miejscach objętych zakazami określonymi w art. 5, podlega karze grzywny. 2. W przypadkach określonych w ust. 1 orzekanie następuje w trybie przepisów o postępowaniu w sprawach o wykroczenia.

Co z paleniem w pracy/szkole? • Niepalący mogą zaskarżyć swoich pracodawców, jeśli doznają uszczerbku dla zdrowia w wyniku biernego palenia w pracy. • Jeśli opuścisz pracę ze względu na chorobę wynikłą z biernego palenia, możesz wnieść swoją sprawę do sądu.

Grafik Andrzej Pągowski podczas konferencji inaugurującej ogólnopolską kampanię "Młodość wolna od papierosa" organizowaną przez Państwową Inspekcję Sanitarną, w Warszawie. Fot. Andrzej Rybczyński