PACJENT GERIATRYCZNY Ocena stanu pacjenta skale ocen Mgr

PACJENT GERIATRYCZNY Ocena stanu pacjenta – skale ocen Mgr Magdalena Baniewicz

Funkcje opiekuna • • • Wychowawcza Opiekuńcza Promowania zdrowia Profilaktyczna Diagnostyczna Terapeutyczna

Realizacja funkcji opiekuna • Holistyczna, kompleksowa i indywidualna opieka nad pacjentem i jego środowiskiem • Planowanie, realizowanie i oceniania wykonywanych świadczeń • Określanie zapotrzebowania na usługi opiekuńcze w obszarze działania

Wyznaczniki opieki • • Stan bio-psycho-społeczny podopiecznego Istniejąca choroba (stopień zaawansowania) Stopień niepełnosprawności Upośledzenie Wiek Czynniki materialne Samodzielność funkcjonowania Zaburzone potrzeby, istniejące problemy

Pacjent geriatryczny • • • Problemy zdrowotne, Pielęgnacyjno-opiekuńcze, Psychologiczne, Społeczne, Ekonomiczne, Inne…

Najczęstsze schorzenia po 60 r. ż: • • Niewydolność układu sercowo-naczyniowego Niewydolność krążenia mózgowego Schorzenia układu ruchu Choroby metaboliczne

Problemy pacjentów geriatrycznych • Biologiczne • Psychiczne • społeczne

Problemy biologiczne • Deficyty w podejmowanych aktywnościach życiowych: ubieranie, utrzymanie higieny, przyjmowanie posiłków, kontrola zwieraczy • Ograniczenie mobilności, ograniczenia ruchowe • Unieruchomienie z powodu schorzeń • Trudności w przygotowywaniu i przyjmowaniu posiłków • Dolegliwości bólowe • Duszność wysiłkowa lub spoczynkowa • Zaburzenia funkcji wzroku i słuchu • Utrudniony kontakt słowny i komunikacja • Zaburzenia snu, bezsenność • Zwiększone ryzyko upadków • Większe ryzyko wystąpienia odleżyn

Problemy psychiczne Zaburzenia nastroju Zaburzenia depresyjne Zaburzenia pamięci, koncentracji i uwagi Niska samoocena i poczucie niższej wartości Brak akceptacji siebie, zmieniającego się wyglądu Poczucie bezradności Odczuwanie stopniowej energii do życia Stopniowa utrata bezpieczeństwa fizycznego i psychicznego • Lęk przed śmiercią • •

Problemy społeczne Osamotnienie Poczucie wyobcowania społecznego Trudności w komunikacji z innymi Brak opieki ze strony najbliższych osób Sprawowanie opieki nad innymi np. współmałżonkiem, chorą osobą • Problemy ekonomiczne • • •

Opieka geriatryczna • Podejmowanie działań w kierunku utrzymania niezależności życiowej • Wczesne wykrywanie schorzeń • Leczenie • Rehabilitacja • Promocja zdrowia, profilaktyka • Diagnoza czynników wpływających na ograniczenie samodzielności

Całościowa Ocena Geriatryczna ( COG) • Całościowa Ocena Geriatryczna jest niezbędna do ustalenia zdolności osoby starszej do samodzielnego funkcjonowania oraz do określenia zakresu ingerencji leczniczej i koniecznej opieki • Jest to wielokierunkowy, zintegrowany proces diagnostyczny, którego celem jest ustalenie zakresu zaburzeń dobrostanu oraz ustalenie priorytetów leczniczo-rehabilitacyjnych, potrzeb i możliwości zapewnienia dalszego leczenia, rehabilitacji, opieki

COG – ocena czynnościowa • skala podstawowych czynności życiowych (ADL – activities of daily living); • skala złożonych czynności życia codziennego (IADL – instrumental activities of daily living); • Ocena sprawności (Barthel) - wymagana przez NFZ przy kwalifikacji do placówek opiekuńczych

COG – ocena zdrowia fizycznego • • skala NYHA; kanadyjska skala oceny choroby wieńcowej; skala oceny zaawansowania RZS; skala nasilenia choroby Parkinsona; skala Tinettiego (równowaga i chód); skala Norton(zagrożenie odleżynami); stan odżywienia (MNA, BMI, ocena ogólna, dieta); skala Cumminsa i wsp. (ocena ryzyka pooperacyjnego).

COG – ocena stanu umysłowego • test MMSE, test rysowania zegara; • skrócony test sprawności umysłowej wg. Hodgkinsona; • geriatryczna skala oceny depresji wg. Ysavage.

COG – ocena socjalna • w celu określenia potrzeb w zakresie opieki i pomocy aktualnej oraz długoterminowej

ADL • kala oceny podstawowych czynności w życiu codziennym – skala Katza • Niska punktacja świadczy o niezdolności do samodzielnego funkcjonowania

IADL • Ocena złożonych czynności życia codziennego – skala Lawtona • Ocenia zdolność podstawowego funkcjonowania we współczesnym otoczeniu • Obejmuje ocenę niezależności, samodzielności pacjenta w zakresie wykonywania danych czynności w życiu codziennym • Ocenia zdolność wykonywania tych czynności przy pomocy innych osób • Świadczy o zależności pacjenta od otoczenia.

Skala NYHA • zaproponowana przez Nowojorskie Towarzystwo Kardiologiczne (NYHA – New York Heart Association) • służy do klasyfikacji ciężkości objawów niewydolności serca • aktualnie, ze względu na swoją prostotę i stopień rozpowszechnienia, jest najczęściej używaną w naukach klinicznych

Klasyfikacja niewydolności serca wg New York Heart Association (NYHA) Klasa Wydolność wysiłkowa I bez ograniczeń – zwykły wysiłek fizyczny nie powoduje większego zmęczenia, duszności ani kołatania serca II niewielkie ograniczenie aktywności fizycznej – bez dolegliwości w spoczynku, ale zwykła aktywność powoduje zmęczenie, kołatanie serca lub duszność III znaczne ograniczenie aktywności fizycznej – bez dolegliwości w spoczynku, ale aktywność mniejsza niż zwykła powoduje wystąpienie objawów IV każda aktywność fizyczna wywołuje dolegliwości; objawy podmiotowe niewydolności serca występują nawet w spoczynku, a jakakolwiek aktywność nasila dolegliwości

Skala CCS • kanadyjska skala oceny choroby wieńcowej • czterostopniowa skala zaawansowania dławicy piersiowej opracowana przez Canadian Cardiovascular Society • Obecnie uznawana za światowy standard

Klasyfikacja dławicy piersiowej na podstawie jej nasilenia wg Canadian Cardiovascular Society (CCS) Klasa I – zwyczajna aktywność fizyczna (taka jak chodzenie po płaskim terenie, wchodzenie po schodach) nie wywołuje dławicy. Dławica występuje przy większym, gwałtowniejszym lub dłużej trwającym wysiłku fizycznym, związanym z pracą lub rekreacją. Klasa II – niewielkie ograniczenie zwyczajnej aktywności fizycznej. Dławica występuje: – przy szybkim chodzeniu po płaskim terenie lub szybkim wchodzeniu po schodach – przy wchodzeniu pod górę – przy chodzeniu po płaskim terenie lub wchodzeniu po schodach, po posiłkach, gdy jest zimno, wieje wiatr, pod wpływem stresu emocjonalnego lub tylko w ciągu kilku godzin po przebudzeniu – po przejściu >200 m po terenie płaskim i przy wchodzeniu po schodach na więcej niż jedno piętro w normalnym tempie i w zwykłych warunkach. Klasa III – znaczne ograniczenie zwykłej aktywności fizycznej. Dławica występuje po przejściu 100– 200 m po terenie płaskim lub przy wchodzeniu po schodach na jedno piętro w normalnym tempie i w zwykłych warunkach. Klasa IV – jakakolwiek aktywność fizyczna wywołuje dławicę. Może ona występować w spoczynku.

Skala Tinettiego • stanowi zbiorczą ocenę zdolności równowagi i chodu zarówno u pacjentów ze schorzeniami neurologicznymi, jak i u osób starszych

RÓWNOWAGA (Badany siedzi na twardym krześle bez poręczy) 1. Równowaga podczas siedzenia 0= pochyla się lub ześlizguje z krzesła 1= zachowuje równowagę, zabezpieczony 2. Wstawanie z miejsca 0= niezdolny do samodzielnego wstania 1= wstaje, ale sam pomaga sobie rękoma 2= wstaje bez pomocy rąk 3. Próby wstawania z miejsca 0= niezdolny do wstania bez pomocy 1= wstaje, ale potrzebuje kilku prób 2= wstaje przy pierwszej próbie

4. Równowaga bezpośrednio po wstaniu z miejsca (pierwsze 5 sek) 0= stoi niepewnie (zatacza się, przesuwa stopy, wyraźnie kołysze tułowiem) 1= stoi pewnie, ale podpiera się, używając chodzika, laski lub chwyta inne przedmioty 2= stoi pewnie bez żadnego podparcia 5. Równowaga podczas stania 0= stoi niepewnie 1= stoi pewnie, ale na szerokiej podstawie (obie pięty w odległości >10 cm od siebie) lub podpierając się laską, chodzikiem itp. 2= stoi ze stopami złączonymi bez podparcia 6. Próba trącania (badany stoi ze stopami jak najbliżej siebie, badający lekko popycha go, trzykrotnie trącając dłonią w klatkę piersiową na wysokości mostka) 0= zaczyna się przewracać 1= zatacza się, chwyta się przedmiotów, ale samodzielnie utrzymuje pozycję 2= stoi pewnie

7. Próba trącania przy zamkniętych oczach badanego 0= stoi niepewnie 1= stoi pewnie 8. Obracanie się o 3600 0= ruch przerywany 1= niepewne ( zataczanie się, chwytanie przedmiotów) 2=ruch ciągły 9. Siadanie 0= niepewne (źle ocenia odległość, opada na krzesło) 1= pomaga sobie rękoma lub ruch nie jest płynny 2= pewny płynny ruch Równowaga – Wynik końcowy. . . / 16

CHÓD ( Badany stoi obok badającego; idzie wzdłuż korytarza lub przez pokój – najpierw zwykłym krokiem, a z powrotem krokiem szybkim, ale w sposób bezpieczny, korzystając z laski lub chodzika, jeśli posługuje się nimi zwykle) 10. Zapoczątkowanie chodu (bezpośrednio po wydaniu polecenia) 0= jakiekolwiek niezdecydowanie (wahanie) lub kilkakrotne próby ruszenia z miejsca 1= start bez wahania 11. Długość i wysokość kroku A. Zasięg ruchu prawej stopy przy wykroku 0= nie przekracza miejsca stania lewej stopy 1= przekracza położenie lewej stopy 0= prawa stopa nie odrywa się całkowicie od podłogi 1= prawa stopa całkowicie unosi się nad podłogą

B. Zasięg ruchu lewej stopy przy wykroku 0= nie przekracza miejsca stania prawej stopy 1= przekracza położenie prawej stopy 0= lewa stopa nie odrywa się całkowicie od podłoża 1= lewa stopa unosi się całkowicie nad podłogą 12. Symetria kroku 0= długość kroku prawej i lewej stopy nie jest jednakowa 1= długość kroku obu stóp wydaje się równa 13. Ciągłość chodu 0= zatrzymywanie się między poszczególnymi krokami lub inny brak ciągłości chodu 1= chód wydaje się ciągły 14. Ścieżka chodu (oceniać na odcinku około 3 metrów, odnotowywać odchylenie rzędu 30 cm) 0= wyraźne odchylenie od toru 1= niewielkie lub średniego stopnia lub pacjent korzysta z przyrządów pomocniczych ( laska itp. ) 2= prosta ścieżka bez korzystania z pomocy

15. Tułów 0= wyraźne kołysanie lub pacjent korzysta z przyrządów pomocniczych 1= nie ma kołysania, ale pacjent podczas chodu zgina kolana, plecy lub rozkłada ramiona 2= pacjent nie kołysze tułowiem, nie zgina kolan, pleców, nie angażuje kończyn górnych ani nie korzysta z przyrządów pomocniczych 16. Pozycja podczas chodzenia 0= pięty rozstawione 1= pięty prawie stykają się podczas chodzenia CHÓD – Wynik końcowy. . . /12 Łączna liczba punktów. . . . /28 Wynik poniżej 26 pkt. wskazuje na problem, poniżej 19 pkt. ryzyko upadku wzrasta pięciokrotnie

OCENA RYZYKA UPADKÓW – SKALA TINETTI • Zbiorcza ocena funkcji układu nerwowego i kostno-stawowego • Niska ocena wskazuje na potrzebę wyposażenia badanej osoby w nocne oświetlenie podłogi, poręcze przy łóżku, w łazience, chodzik, itp. Ryzyko upadków: 2 - minimalne 1 - jeśli wymaga pomocy urządzeń technicznych – ryzyko średnie 0 - jeśli wymaga pomocy osób drugich – ryzyko duże Uzyskanie co najmniej jednego 0 lub dwóch 1 – konieczność konsultacji z fizjoterapeutą

Ryzyko upadków Zmiana pozycji z siedzącej na stojącą 2= samodzielnie 1= samodzielnie ale z pomocą urządzeń 0= z pomocą drugiej osoby Utrzymanie pozycji stojącej przez 5 sek. 2= samodzielnie 1= samodzielnie ale z pomocą urządzeń 0= z pomocą drugiej osoby Przejście 3 metrów 2= samodzielnie 1= samodzielnie ale z pomocą urządzeń 0= z pomocą drugiej osoby

Obrót o 1800 2= samodzielnie 1= samodzielnie ale z pomocą urządzeń 0= z pomocą drugiej osoby Zmiana pozycji ze stojącej na siedzącą 2= samodzielnie 1= samodzielnie ale z pomocą urządzeń 0= z pomocą drugiej osoby Uzyskanie co najmniej jednego 0 lub dwóch 1 – konieczność konsultacji z fizjoterapeutą

Skala Barthel • międzynarodowa skala powszechnie stosowana w ocenie sprawności chorego (jego zapotrzebowania na opiekę) • Taki formularz oceny wypełniają np. pielęgniarki środowiskowe, by pacjent mógł uzyskać skierowanie do opieki długoterminowej • Ocenia się zdolność chorego do samodzielnego ich wykonywania • Na skalę Barthel składa się dziesięć czynności dnia codziennego, takich jak np. – spożywanie posiłków, – poruszanie się, – ubieranie, rozbieranie, – higiena osobista, – korzystanie z toalety czy kontrolowanie czynności fizjologicznych.

Skala Barthel • Celem jest zdiagnozowanie, jakie czynności i w jakim stopniu chory może wykonać samodzielnie, z czyjąś pomocą lub w ogóle • W skali Barthel można uzyskać 100 pkt. • Uzyskanie 40 pkt. lub mniejszej ich liczby powoduje zakwalifikowanie chorego do opieki długoterminowej – oznacza to, że wymaga on stałej opieki • Są trzy przedziały oceny: – 0 do 20 pkt. oznacza całkowitą niesamodzielność – 20 do 80 pkt. oznacza, że w jakimś stopniu pacjent potrzebuje pomocy innych – 80 do 100 pkt. oznacza, że przy niewielkiej pomocy chory może funkcjonować samodzielnie

Skala Norton • Skala oceny ryzyka rozwoju odleżyn • Można określić, którzy pacjenci są najbardziej narażeni na powstanie odleżyn i zastosować odpowiednią profilaktykę • Max. to 20 pkt. • 14 pkt. i mniej – zwiększone ryzyko powstania odleżyn • Ocenia się od 1 do 4: – – – Stan fizyczny Stan świadomości Aktywność Możliwość samodzielnej zmiany pozycji Czynność zwieraczy odbytu i cewki moczowej

Skala Douglas • Skala oceny ryzyka rozwoju odleżyn • Poniżej 18 pkt. – ryzyko odleżyn wzrasta • Brane pod uwagę są takie czynniki jak: – Cukrzyca – Duszności – Chemioterapia – Sterydoterapia Za każdy z tych czynników odejmuje się 2 pkt.

MNA – ocena stanu odżywienia SCREENING A. Czy ograniczenie spożywania posiłków w ostatnich 3 miesiącach wiązało się z utratą apetytu, albo z zaburzeniami połykania, żucia czy trawienia? 0= ciężka utrata apetytu 1= umiarkowana utrata apetytu 2= bez utraty apetytu B. Spadek masy ciała w ciągu ostatnich 3 miesięcy 0= utrata > 3 kg 1= nie wiadomo 2= utrata 1 -3 kg 3= bez utraty C. Stopień aktywności ruchowej 0= unieruchomienie w łóżku lub fotelu 1= umiejętność wstawania z łóżka lub fotela bez opuszczania mieszkania 2= pełna sprawność

MNA – ocena stanu odżywienia D. Czy pacjent w ciągu ostatnich 3 miesięcy przeszedł stres psychiczny lub ciężką chorobę? 0= tak 1= nie E. Zaburzenia neuropsychiczne 0= ciężka demencja lub depresja 1= łagodna demencja 2= bez zaburzeń psychicznych F. BMI (kg/m 2) – masa ciała (kg)/ wzrost (cm) 0= BMI < 19 1= 19 < BMI < 21 2= 21< BMI < 23 3= BMI > 23 Wynik końcowy. . . /14 Screening score (max 14 punktów) 12 lub więcej punktów – stan odżywienia prawidłowy, nie wymaga kontynuacji MNA 11 lub mniej punktów – możliwość niedożywienia – kontynuacja MNA

MNA – Assessment G. Czy pacjent mieszka w domu rodzinnym? 0= nie 1= tak H. Czy pacjent zażywa więcej niż 3 leki dziennie? 0= nie 1= tak I. Obecność odleżyn, otarć naskórka lub owrzodzeń 0= tak 1= nie J. Ile pełnych posiłków dziennie spożywa pacjent? 0= jeden posiłek 1= dwa posiłki 2= trzy posiłki

MNA – Assessment K. Czy pacjent spożywa: * Przynajmniej jeden produkt mleczny (mleko, ser, jogurt itp. . ) dziennie? TAK/NIE * rośliny strączkowe lub jaja 2 lub więcej razy w tygodniu? TAK/NIE * codziennie mięso, ryby lub drób? TAK/NIE 0, 0= jeżeli 0 -1 razy TAK 0, 5= jeżeli 2 razy TAK 1, 0= jeżeli 3 razy TAK L. Czy w ciągu dnia pacjent spożywa 2 lub więcej posiłków zawierających owoce lub warzywa? 0= nie 1= tak M. Ile filiżanek/ szklanek napojów (woda, kawa, sok, herbata, mleko, wino itp. ) pacjent wypija dziennie? 0, 0= mniej niż 3 0, 5 = 3 do 5 1, 0= więcej niż 5

MNA – Assessment N. Ocena sposobu spożywania posiłków 0= wymaga karmienia 1= zjada samodzielnie ale z trudnością 2= pełna samoobsługa O. Subiektywna ocena stanu odżywiania 0= pacjent uważa, że jest niedożywiony 1= nie potrafi ocenić lub stwierdza niewielkie niedożywienie 2= nie stwierdza zaburzeń stanu odżywienia P. Jak pacjent ocenia swój stan zdrowia w porównaniu z rówieśnikami? 0, 0= nie tak dobry 0, 5= nie potrafi ocenić 1, 0= tak samo dobry 2, 0= lepszy

MNA – Assessment Q. Obwód ramienia w połowie jego długości (MAC) w centymetrach 0, 0= MAC poniżej 21 0, 5= 21 < MAC < 22 1, 0= MAC równy lub wyższy 22 R. Obwód łydki (CC) w centymetrach 0= CC poniżej 31 1= CC 31 lub więcej Wynik końcowy. . . . . /30 Interpretacja: 24 lub więcej – stan odżywienia dobry 17 - 23, 5 – ryzyko niedożywienia Poniżej 17 - niedożywienie

Ocena stanu umysłowego • Skale oceniające ilościowo czynności poznawcze (sprawność umysłową) • SKALA FOLSTEINA (MMSE – mini mental state examination) – Bada najważniejsze aspekty sprawności umysłowej – orientacje, zapamiętywanie, liczenie i koncentrację uwagi, pamięć świeżą oraz funkcje językowe • SKALA NIEDOKRWIENNA HACHINSKIEGO – Różnicowanie otępienia naczyniowego i choroby Alzheimera • SKRÓCONY TEST SPRAWNOŚCI UMYSŁOWEJ wg HODGKINSONA (AMTS – abbreviated mental test score)

MMSE • składa się z 30 pytań, pozwalających na ilościową ocenę różnych aspektów funkcjonowania poznawczego • Obszary poddawane ocenie to: – – – – – orientacja w czasie, orientacja w miejscu, zapamiętywanie, uwaga i liczenie, przypominanie, nazywanie, powtarzanie, rozumienie, czytanie, pisanie i rysowanie

Test rysowania zegara • Test rysowania zegara to jeden z najpopularniejszych, obok MMSE, testów stosowanych w diagnozie poziomu zaawansowania otępienia • Pozwala on na odróżnienie otępienia od innych zaburzeń, a rodzaj popełnianych błędów do pewnego stopnia wskazuje jaka choroba powoduje demencję

AMTS wg. Hodgkinsona • • Skrócony test sprawności umysłowej oceniająca stopień upośledzenia umysłowego składa się z 10 pytań Punktacja: – Max. 10 pkt. , – 10 -7 punktów oznacza stan prawidłowy – 6 -4 to upośledzenie umiarkowane – 3 -0 świadczy o upośledzeniu ciężkim