P 11 STRATEGIJA PROSTORNOG RASPOREDA P 09 STRATEGIJA

P 11 STRATEGIJA PROSTORNOG RASPOREDA

P 09 STRATEGIJA PROSTORNOG RASPOREDA 1. Strategijska važnost odluka o prostornom rasporedu 2. Tipovi prostornog rasporeda 3. Kancelarijski prostorni raspored 4. Maloprodajni prostorni raspored 5. Prostorni raspored skladišta 6. Prostorni raspored sa fiksiranim pozicijama 7. Prostorni raspored orijentisan na proces 8. Radne ćelije 9. Prostorni raspored orijentisan na proizvod

MC DONALD`S • U pola veka dugoj istoriji, Mc Donald`s uveo revolucionarne promene u restoranima brze hrane i za to vreme imao je 7 velikih inovacija: 1. Unutrašnji smeštaj gostiju (1950 -ih) 2. Posluživanje u kolima (1970) 3. Uvodjenje doručka u meni (početkom 1980) 4. Uvodjenje prostora za igru (kasne 1980) 5. Redizajn kuhinja (1990) 6. Kiosk za samoposluživanje (2004) 7. Redizajn u stilu 21 veka (sa 3 odvojene zone)

MC DONALD`S

MC DONALD`S

1. Strategijska važnost odluka o prostornom rasporedu • Prostorni raspored je jedna od ključnih odluka koje odredjuju dugoročnu efikasnost operacija. • Prostorni raspored uspostavlja osnovne konkurentnosti organizacije po oblasima kao što su: 1. Kapacitet 2. Procesi 3. Fleksibilnost 4. Troškovi 5. Kvalitet radnog života 6. Kontakt sa korisnicima 7. Imidž.

1. Strategijska važnost odluka o prostornom rasporedu • Efektivni prostorni raspored može pomoći jednoj organizaciji da ostvari strategiju koja podržava: 1. Diferencijaciju 2. Nisku cenu i 3. Odgovor.

1. Strategijska važnost odluka o prostornom rasporedu • Primer Beneton:

1. Strategijska važnost odluka o prostornom rasporedu Cilj strategije prostornog rasporeda je da razvije jedan efektivan i efikasan prostorni raspored koji će zadovoljiti zahteve firme u pogledu konkurentnosti.

1. Strategijska važnost odluka o prostornom rasporedu Zadatak projekta prostornog rasporeda je da omogući: 1. Bolju iskorišćenost prostora, opreme i ljudi 2. Unapredjene protoka informacija, materijala ili ljudi 3. Unapredjenje morala zaposlenih i sigurnije radne uslove 4. Unapredjenje interakcija sa korisnikom 5. Fleksibilnost

1. Strategijska važnost odluka o prostornom rasporedu • U uslovima kraćeg životnog ciklusa proizvoda i masovne kastemizacije, prostorni raspored treba posmatrati kao dinamičan proces: 1. Razumno mala, pokretljiva i fleksibilna oprema 2. Eksponati u radnji treba da budu pokretni 3. Kancelarijski stolovi i pregrade modularni, a 4. Skladišni rafovi promenljivi.

1. Strategijska važnost odluka o prostornom rasporedu Fleksibilnost. U cilju brzih i lakih promena modela proizvoda i brzine proizvodnje, MO moraju ugraditi fleksibilnost u prostorni raspored, koja se postiže: 1. Unakrsnom obukom radnika 2. Držanjem investicija na niskom nivou 3. Smeštanjem radnih stanica blizu jedne drugoj 4. Korišćenjem male pokretne opreme

2. Tipovi prostornog rasporeda Odluke o prostornom rasporedu uključuju optimalno smeštanje; 1. Mašina i uredjaja – u proizvodnim smeštajima 2. Kacelarija i stolova – u kacelarijskim smeštajima 3. Uslužnih centara – (bolnice, robne kuće i sl).

2. Tipovi prostornog rasporeda • Efektivan prostorni raspored olakšava protok: 1. Materijala 2. Ljudi i 3. Informacija.

2. Tipovi prostornog rasporeda 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Prostorni raspored kacelarije Prostorni raspored maloprodajnog objekta Prostorni raspored skladišta Prostorni raspored sa fiksiranim pozicijama Prostorni raspored orijentisan na proces Prostorni raspored radnih ćelija Prostorni raspored orijentisan na proizvod

2. Tipovi prostornog rasporeda

2. Tipovi prostornog rasporeda • Dobar prostorni raspored treba dati odgovore na sledeća pitanja: 1. Oprema za rukovanje materijalom 2. Zahtevi za kapacitet i prostor 3. Okruženje i estetika 4. Protok informacija 5. Trošak selidbe izmedju različitih radnih oblasti

3. Kancelarijski prostorni raspored • Kancelarijski prostorni rasporedi zahtevaju grupisanje radnika, njihove opreme i prostora za obezbedjenje komfora, sigurnosti i kretanja informacija. • Glavna odlika kancelarijskih prostornih rasporeda je važnost protoka informacija.

3. Kancelarijski prostorni raspored Prostorni raspored kancelarije

4. Maloprodajni prostorni raspored • Maloprodajni prostori se baziraju na ideji da prodaja i profitabilnost variraju u skladu sa izloženošću kupaca proizvodima. • Studije pokazuju da što je veća izloženost proizvoda kupcima, samim tim veća i prodaja.

4. Maloprodajni prostorni raspored Ideje od pomoći za uredjenje prodavnica: 1. Najtraženije stavke smestiti na periferiji radnje 2. Koristiti najupadljivija mesta za visokoimpulsne stvari (kad je vidiš, izaziva te da je kupiš) i visokoprofitne (na kojima se najviše zaradjuje) 3. Raspodeliti moćne stavke s obe strane prolaza 4. Koristiti lokacije na kraju prolaza jer imaju visok stepen izloženosti 5. Prenositi misiju prodavnice pažljivim biranjem pozicije odeljenja koje sadrži „aktivnu ponudu“.

4. Maloprodajni prostorni raspored • U cilju oblikovanja dobrog uslužnog prostornog rasporeda, firme razmatraju sledeće elemente: 1. Ambijentalne uslove (svetlo, zvuk, miris i temperatura) 2. Prostorni raspored i funkcionalnost 3. Znake, simbole i artifakte

5 Prostorni raspored skladišta • Cilj prostornog rasporeda skladišta je da pronadje optimalan kompromis izmedju troškova rukovanja i troškova skladištenja prostora. • Zadatak MO je da maksimizira iskorišćenost ukupne kubature skladišta, tj da iskoristi svu njegovu zapreminu od podruma do tavana dok istovremeno održava niske troškove upravljanja materijalom.

5 Prostorni raspored skladišta • Troškovi rukovanja materijalom se odnose na troškove: a) Dolaznog transporta b) Čuvanje materijala i c) Odlazni transport.

5 Prostorni raspored skladišta Troškovi rukovanja materijalom uključuju: a) Opremu b) Osoblje c) Materijal d) Superviziju e) Osiguranje i amortizaciju.

5 Prostorni raspored skladišta • Moderna skladišta su danas u mnogim slučajevima automatizovani procesi koji koriste automatizovane sisteme za čuvanje i preuzimanje (ASRS).

5 Prostorni raspored skladišta

Parking garaža u Nemačkoj

6. Prostorni raspored sa fiksnim pozicijama Osnovna karakteristika prostornog načina sa fiksnim pozicijama 1. projekat ostaje na jednom mestu 2. Radnici i oprema dolaze na to mesto. Primeri prostornog načina sa fiksnim pozicijama: a. Brodovi b. Autoputevi c. Mostovi d. Tuneli e. Gradjevine.

6. Prostorni raspored sa fiksnim pozicijama Prostorni raspored sa fiksiranim pozicijama-Operaciona sala

6. Prostorni raspored sa fiksnim pozicijama • Metode za primenu prostornog rasporeda sa fiksiranim pozicijama su komplikovani iz tri razloga: 1. Limitiran prostor 2. U različitim fazama projekta, potrebni su različiti materijali, rizik je veći 3. Obim potrebnog materijala je dinamičan.

6. Prostorni raspored sa fiksnim pozicijama • Ovaj pristup se koristi u brodogradnji. Ma da ga sve vise ima i u proizvodnji montažnih kuća u SAD-u. • Proizvodjači kuća se pomeraju od strategije sa fiksnim rasporedom ka strategiji proizvoda, odnosnovni elementi se grade modularno (van lica mesta) kao sto su prozori, vrata, stepenice isl.

Modularna izgradnja kuće

6. Prostorni raspored sa fiksnim pozicijama

7. Prostorni raspored orijentisan na proces • Ovaj raspored može simultano da opslužuje široki spektar proizvoda ili usluga. • Predstavlja tradicionalan način da se podrži strategija diferencijacije proizvoda. • Najkorisniji je kada se prave proizvodi sa različitim zahtevima ili kada se opslužuju korisnici, pacijenti ili klijenti sa različitim potrebama.

7. Prostorni raspored orijentisan na proces • Vezan je za strategiju malog obima i velike raznovrsnosti. • U ovom „job-shop“ okruženju (banke, bolnice, kafeterije), svaki proizvod/grupa proizvoda podvrgava se različitim sekvencama operacija.

7. Prostorni raspored orijentisan na proces

7. Prostorni raspored orijentisan na proces Raspored orijentisan na proces- urgentni centar, kretanje 2 pacijenta

7. Prostorni raspored orijentisan na proces Prostorni raspored u Arnold Palmer bolnici

7. Prostorni raspored orijentisan na proces • Velika prednost ovog rasporeda je njegova fleksibilnost u opremi i radnim zadacima. • Kvar jedne mašine neće zaustaviti proces, rad može biti preusmeren na druge mašine u odeljenju.

7. Prostorni raspored orijentisan na proces • Raspored orijentisan na proces je pogodan za: 1. Upravljanje proizvodnjom delova u malim serijama ili lotovima i 2. Proizvodnju širokog spektra delova u različitim veličinama i oblicima.

7. Prostorni raspored orijentisan na proces • Nedostaci: 1. Dugo vreme realizacije porudžbine 2. Visoke veštine radne snage 3. Povećana količina polugotove robe zbog neuravnoteženosti proizvodnog procesa.

8. Radne ćelije • Radna ćelija - mikro fabrika reorganizuje ljude i mašine koji bi uobičajeno bili rasuti po različitim odeljenjima u jednu grupu, tako da se mogu fokusirati na izradu pojedinačnog ili grupu srodnih proizvoda. (grupna tehnologija)

8. Radne ćelije • Prednosti radnih ćelija: 1. Smanjenje količine polugotove robe, jer je radna ćelija podešena za protok jednog komada od mašine do mašine. 2. Smanjena površina prostora (manje prostora za polugotove proizvode) 3. Smanjenje zaliha, sirovina i gotove robe 4. Smanjeni troškovi direktnog rada 5. Povećano osećanje učešća zaposlenih 6. Povećana iskorišćenost opreme i mašina 7. Smanjene investicije u mašine i opremu

8. Radne ćelije • Zahtevi ćelijske proizvodnje uključuju: 1. Identifikaciju familije proizvoda 2. Visok nivo obuke, fleksibilnost i ovlašćenja zaposlenih 3. Samostlnost sa opremom i resursima 4. Test na svakoj stanici u ćeliji.

8. Radne ćelije • Prednosti radnih ćelija u odnosu na montažnu liniju: 1. Trenutna kontrola 2. Potreban manji broj radnika 3. Radnici mogu obuhvatiti veći deo radne oblasti 4. Radna oblast može biti efikasnije uravnotežena 5. Povećana komunikacija U SAD preko 75% većih fabrika ima zastupljenu ćelijsku proizvodnju.

9. Prostorni raspored fokusiran na proizvod • Organizuje se oko proizvoda ili familije sličnih proizvoda velikog obima i male raznovrsnosti, prisutan je kod ponavljajuće i kontinualne proizvodnje. • Postoje 2 tipa prostornog rasporeda orijentisanog na proizvod: 1. Fabrikaciona linija 2. Montažna linija

9. Prostorni raspored fokusiran na proizvod • Glavne prednosti prostornog rasporeda fokusiranog na proizvod: 1. Niski varijabilni troškovi po jedinici proizvoda 2. Niski troškovi manipulisanja materijalom 3. Smanjenje zaliha polugotovih proizvoda 4. Niži nivo radne snage, lakša obuka i supervizija 5. Brz protok

9. Prostorni raspored fokusiran na proizvod • Nedostaci: 1. Radni zastoj na bilo kojoj tački zaustavlja celu operaciju 2. Manja fleksibilnost

Pitanja 11 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. Koje se konkurentske oblasti uspostavljaju prostornim rasporedom Koje strategije može da podrži prostorni raspored Šta je cilj strategije prostornog rasporeda Koji su zadaci prostornog rasporeda U čemu se ogleda prostorni raspored kao dinamičan proces Kako se postiže fleksibilnost u prostornom rasporedu Šta uključuju odluke o prostornom rasporedu Koje protoke olakšava efektivan prostorni raspored Tipovi prostornog rasporeda Prostorni raspored treba da da odgovore na pitanja Kancelarijski prostorni raspored zahteva _____ Na kojoj se ideji zasniva maloprodajni prostor Veća izloženost proizvoda kupcima dovodi do ______ prodaje Ideje za uredjenje prodavnica Elementi od značaja za dobro uredjenje uslužnog prostora Cilj prostornog rasporeda skladišta

Pitanja 11 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. Zadatak MO pri uredjenju skladišnog prostora je Troškovi rukovanja materijalom se odnose na troškove Troškovi rukovanja materijalom uključuju Osnovna karakteristika prostornog načina sa fiksnim pozicijama Primeri prostornog načina sa fiksnim pozicijama: Razlozi komplikovanosti prostornog rasporeda sa fiksnim pozicijama Prostorni rasporewd orijentisan za proces vezan je za strategiju Prednost prostornog rasporeda orijentisanog na proces Nedostaci prostornog rasporeda orijentisanog na proces Prednosti radnih ćelija Šta uključuju zahtevi ćelijske proizvodnje Prednosti radnih ćelija u odnosu na montažnu liniju Tipovi prostornog rasporeda orijentisanog na proizvod Glavne prednosti prostornog rasporeda fokusiranog na proizvod Nedostaci prostornog rasporeda fokusiranog na proizvod