Oznaczenia oceniajce gospodark wglowodanow glukoza Hb A 1

Oznaczenia oceniające gospodarkę węglowodanową: glukoza, Hb. A 1 c, albumina w moczu, ciała ketonowe. Agnieszka Stopkiewicz, gr B III OAM

Cukrzyca – choroba społeczna Cukrzyca to zespół zaburzeń metabolicznych dotyczących metabolizmu węglowodanów, w których glukoza jest słabo zużywana i produkowana w zwiększonych ilościach, co prowadzi do hiperglikemii. Hiperglikemia może wynikać też z upośledzenia wydzielania insuliny lub z upośledzenia jej działania albo też wynikać z obu tych zmian.

Rodzaje cukrzycy Typ II � Przyczyną jest insulinooporność �Uszkodzenie komórek β spowodowana, np. mutacją rec. wysp trzustkowych przez dla insuliny, zmiana jej autoprzeciwciała, co aktywności, zaburzeniami konwersji proinsuliny do insuliny powoduje znaczne obniżenie, � Wydzielana jest insulina, jednak a potem niedobór insuliny nie powoduje ona wnikania G do �Spadek poziomu insuliny tkanek, wobec tego zwiększa się powoduje aktywację jej wydzielanie hiperinsulinemię, następnie procesów ketogenezy, stąd komórki β się wyczerpują, spada oprócz podwyższonego stężenie insuliny hiperglikemia poziomu G, we krwi znajdują � Nieadekwatny poziom insuliny do się także ciała ketonowe stężenia G

Kryteria rozpoznania cukrzycy 1. Objawy: poliuria polidypsja polifagia, utrata masy ciała 2. Glikemia przygodna oznaczona w osoczu > 11, 0 mmol/l (200 mg/dl) 3. Glikemia na czczo (osocze krwi żylnej) > 7, 0 mmol/l (126 mg/dl) 4. OGTT po 2 h > 11, 0 mmol/l

�Prawidłowy poziom G w surowicy wynosi 3, 6 – 5, 4 mmol/l �W cukrzycy glikemia na czczo: > 7, 0 mmol/l (osocze krwi żylnej i kapilarnej) > 6, 0 mmol/l (krew pełna żylna i kapilarna) �Przygodne stężenie G: u osób zdrowych 2 godz. po posiłku d 0 11, 0 mmol/l > 11, 0 mmol/l świadczy o cukrzycy �Hiperglikemia, gdy st G > 6, 0 mmol/l (110 mg/dl)

Przyczyny hiperglikemii: �Cukrzyca i nietolerancja G – niedobór insuliny, insulinooporność, �Zespół, choroba Cushinga – nadmiar ACTH �Akromegalia – nadmiar GH �Udar mózgu, urazy, wstrząs, wzrost amin katecholowych (A, NA)

Powikłania cukrzycy ostre przewlekłe �Kwasica ketonowa: ciała ketonowe we krwi, moczu, hiperglikemia, �Kwasica mleczanowa: obniżone p. H krwi, wzrost luki anionowej, kwas mlekowy w surowicy �Hipoglikemia – przy przedawkowaniu leków hipoglikemizujących �Mikro- i makroangiopatie naczyń �Retinopatia �Nefropatia �Neuropatia

Badania laboratoryjne w cukrzycy �Badania przesiewowe (dzieci, przyszli rodzice) �Diagnostyka w kierunku potwierdzenia cukrzycy �Diagnostyka w kierunku ustalenia typu cukrzycy �Badania w fazie ostrej cukrzycy �Monitorowanie leczenia osób z cukrzycą �Badania przesiewowe w kierunku powikłań cukrzycy �Diagnostyka w powikłaniach

Rola laboratorium w cukrzycy 1. Faza przedkliniczna (badania genetyczne , serologiczne, ocena glikemii) �Markery genetyczne HLA �Markery immunologiczne Ab przeciwko GAD, IAA, fosfatazie tyrozyny �Stężenie G (metoda zautomatyzowana) �Stężenie insuliny (na czczo, OGTT)

Rola laboratorium w cukrzycy 2. Faza kliniczna �Stężenie G �OGTT �Ciała ketonowe (krew, mocz) �Insulina, peptyd C, testy stymulacyjne 3. Leczenie – faza ostra �Stężenie G (krew, mocz) �Ciała ketonowe (krew, mocz)

Rola laboratorium w cukrzycy 4. Leczenia – faza przewlekła �Stężenie G (krew, mocz) �Białka glikowane – Hb. A 1 c �Białka w moczu – wydalanie albumin mikroalbuminuria, proteinuria �Lipidy, kreatynina

Stężenie G – podstawowa analiza w diagnostyce cukrzycy �Wykonywane przez certyfikowane laboratoria �Minimum 8 h głodzenia pacjenta do momentu pobrania krwi �Oddzielenie krwi od osocza w czasie < 1 h �Materiał biologiczny: krew pełna, osocze, surowica (ważne! Wyniki w zależności od materiału nieco się różnią!!!) o 11% więcej w surowicy i osoczu niż we krwi pełnej krwinki zużywają G �Pobranie na Na. F inhibitor glikolizy �Stężenie G rano wyższe niż po południu �Kilkukrotny pomiar

Dobowy profil glikemii �Celem jest stwierdzenie skuteczności leczenia �Wykonywane u pacjentów z cukrzycą typu I �Krew pobrana przed i 2 godz. po każdym posiłku, przed snem, w nocy co 3 godz.

Doustny test obciążenia glukozą (OGTT) �Badanie stosowane w diagnostyce cukrzycy, polega na podaniu pacjentowi G i obserwacji reakcji organizmu: wydzielanie insuliny, szybkość regulacji poziomu cukru we krwi, szybkość wchłaniania G do tkanek �Wykonywany na czczo, rano, po przynajmniej 8 godz. od ostatniego posiłku, po przespanej nocy �Wskazania: glikemia na czczo 5, 6 – 7, 0 mmol/l glikozuria �Wadą jest słaba powtarzalność testu, brak standaryzacji G, przygotowanie pacjenta, czasochłonność �Jest lepszym badaniem niż G na czczo, ponieważ nieprawidłowe uwalnianie insuliny w odpowiedzi na G pojawia się wcześniej w typie I niż podwyższone st G na czczo

Doustny test obciążenia glukozą (OGTT) �Etapy testu: 1. Pobranie próbki krwi – oznaczenie poziomu G w osoczu krwi 2. Obciążenie G: dorośli 75 g, dzieci 1, 75 g/1 kg m. c. rozpuszczona w szklance wody – wypić przeciągu 5 min 3. W trakcie (2 godz. ) badania pacjent pozostaje w spoczynku, w pozycji siedzącej 4. Pobranie drugiej próbki krwi (po 2 godz. ) w celu ponownego oznaczenia poziomu G w osoczu

Glukoza w moczu �Prawidłowo brak, lub w ilościach śladowych �Oznaczenie glikozurii ma wartość skrinningową �Najprostszy i najszybszy sposób oznaczenia to test paskowy �Istnieją testy chemiczne, które często dają wyniki FD ( Fehlinga, Benedicta) �Oznaczenie za pomocą paska jest oznaczeniem półilościowym

Test paskowy �Przy niskich st G niska precyzja (wpływają na to rozcieńczenie moczu oraz obecność inhibitorów enzymów w moczu) �Brak czułości i swoistości �Wynik ujemny nie rozróżnia normoglikemii od hipokligemii �Wynik FD przy obecności innych związków redukujących (wit. C, salicylany) �Stosowany wyłącznie do monitorowania, jeżeli wynik będzie dodatni należy go potwierdzić badaniami w laboratorium, �Test szybki, wygodny użyciu

Ciała ketonowe ü aceton ü kwas acetylooctowy ü kwas β-hydroksymasłowy (stanowi najwyższą frakcję) �Są produktami utleniania WKT w wątrobie, �Stężenie ciał ketonowych w surowicy nie przekracza 0, 2 mmol/l, �Przyczyny ketonemii i ketonurii: alkaloza, głodzenie, częste wymioty, cukrzyca

Oznaczenie ciał ketonowych �ACETEST: odczynniki: Gly, nitroprusydek sodu, fosforan sodu, laktoza. acetooctan i aceton niebieskofioletowy kompleks z nitroprusydkiem sodu �Oznaczenie β-hydroksymaślanu: przekształcenie go do acetooctanu w obecności NAD i dehydrogenazy β-hydroksymaślanu, pomiar powstałego NADH �Test paskowy: oznaczenie półilościowe, nie wykrywa β-hydroksymaślanu wyniki FD: leki z grupami –SH wyniki FU: wit. C, pozostawienie na powietrzu pasków, ulatnianie acetonu z moczu

Hb. A 1 c – hemoglobina glikowana �Powstaje w procesie przyłączenia cząsteczki glukozy do wolnych grup aminowych N-końcowej waliny łańcucha beta globiny, jest to proces nieenzymatyczny (glikacja), �Występuje kilka frakcji hemoglobiny glikowanej, które różnią się miedzy sobą rodzajem przyłączonego monosacharydu oraz lokalizacją glikowanej grupy aminowej, �Prawidłowa wartość hemoglobiny glikowanej nie powinna przekraczać 6%,

Hb. A 1 c – hemoglobina glikowana �Błona erytrocytu jest przepuszczalna dla G, stąd ilość zawartej w nim Hb glikowanej odzwierciedla średnie st. G we krwi w ciągu poprzednich 3 miesięcy najlepszy parametr do monitorowania glikemii �Jej poziom nie zależy od wysiłku fizycznego, wahań st. G czy posiłku �Ocena jej poziomu powinna być wykonywana co 3 miesiące

Oznaczanie Hb. A 1 c �Materiał: krew pełna żylna pobrana na EDTA lub heparynę lub włośniczkowa pobrana do zheparynizowanych kapilar i probówek zawierających odczynnik hemolizujący �Oznaczenie metodą referencyjną (HPLC), elektroforeza, SM, spektrofotometria, metody immunochemiczne, �Interferencje: próbki lipemiczne niedokrwistość przewlekłe spożywanie hemolit. alkoholu hemoglobinopatie leki

Oznaczenie Hb. A 1 c - HPLC �Krew na EDTA lub heparynę, może być przechowywana do tygodnia w temp +4 C �Czynniki zakłócające: pre-Hb. A 1 c, skrócenie życia RBCs, hipertriglicerydemia, hiperbilirubinemia, hemoglobinopatie, Hb powstała pod wpływem leków, alkoholu, mocznicy �Wykonanie: 1. rozpuszczoną próbkę w rozpuszczalniku nakłada się kolumnę wypełnioną żelem krzemionkowym 2. zachodzą oddziaływania pomiędzy próbką a wypełnieniem kolumny i następuje rozdział, �Wynik to stosunek Hb glikowanej do całkowitej ilości Hb w próbce

Albumina w moczu �Pojawia się, gdy u osób chorujących na cukrzycę dochodzi do uszkodzenia nerek �Test paskowy nie wykrywa mikroalbuminurii, �Prawidłowo brak, fizjologicznie pojawia się jednak do ok. 15 mg albuminy, �Albuminę w moczu można zmierzyć metodą RIA albo HPLC.

Dziękuję za uwagę