OZBKISTON RSPUBLIKASI OLIY VA ORTA MAXSUS TALIM VAZIRLIGI
O‘ZBЕKISTON RЕSPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA‘LIM VAZIRLIGI NAMANGAN MUHANDISLIK – TEXNOLOGIYA INSTITUTI “Kimyo-texnologiya” kafеdrasi “Noorganik moddalar kimyoviy texnalogiyasi” fanidan REFERAT Bajardi: Qabul qildi : 9 u-12 guruh talabasi Kamolova. M Jo’raboev F Namangan – 2015 yil
Mavzu: Karbon kislatalar – Bir asosli to’yingan karbon kislotalarning tuzilishi, nomenklaturasi. – Bir asosli to’yingan karbon kislotalarning olinish usullari. – Bir asosli to’yingan karbon kislotalarning xossalari. – Bir asosli to’yingan karbon kislotalarning qo’llanilishi va tabiatda tarqalishi.
Bir asosli to’yingan karbon kislotalarning tuzilishi, nomenklaturasi. • Molekulasidagi kislotalilik xossasi bir valentli karboksil gruppasi borligi bilan belgilanadigan moddalargakarbonkislotalardeyiladi; • Molekulasida karboksillarning soniga qarabbir, ikkiva ko’pasoslikarbonkislotalarga ajratibko’rsatiladi: •
• To’yingan karbon kislotalarni tegishli uglevodorodlarning molekulasidagi H atomining o’rniga COOH gruppasi almashgan deb qarash mumkin; • Karbon kislotalarning umumiy formulasi: • Cn'H 2 n+1—COOH bilan ifodalanadi • Agar n=n + 1 deb qabul qilinsa Cn. H 2 n. O 2 • Shuning uchun to’yingan karbon kislotalarning izomerlari soni molekulasida bitta H atomi kam bo’lgan spirtlar yoki galoidalkillarning izomerlari soni bilan bir xil bo’ladi. • Karbon kislotalarning birinchi vakili chumoli kislotasi: H— COOH • Ikkinchi vakili, sirka kislota: CH 3—COOH • Yuqori karbon kislotalarni sirka kislotasining xosilasi deb, ya’ni mitel gruppasidagi H atomlarining alkilradikaliga almashgan holati deb qarash mumkin: U holda propion, yoki etan karbon kislotasi mitel sirka kislotasi deyiladi: CH 3— CH 2—COOH
• • IUPAC nomenklaturasiga ko’ra karbon kislotalarning nomi tegishli uglevodorodlarning nomidan kelib chiqadi U holda chumoli kislotasining nomi metan kislotasi, sirka kislotasi – etan kislotasi bo’ladi; Quyidagi tuzilishga ega bo’lgan kislota esa 3 -metil butan kislotasi deyiladi: CH 3 - • • CH 3 COOH
Bundan tashqari yana bir qancha karbon kislotalarning formulalari quyida keltirilgan C H 3 C H 2 C H 3 C H 2 C O O H 2 -metil butan kislota C H 2 C O O H C 2 H 5 3 -etil geksan kislota C H C O O H C H 3 C C H 3 Metal etil kislota Trimetil sirka kislota
• Karbon kislotalarning trivial nomlari ham keng qo’llaniladi, masalan: chumoli, sirka, propion, moy, valerian, kapron, palmitin, stearin, malon, qaxrabo, adipin, limon, olma, vino, sutkislotalari • Radikalning tuzilishiga qarab kislotalar quyidagicha klassifikatsiyalanadi: • • • AROMATIK ALIFATIK ALITSIKLIK VA GETEROTSIKLIK
Karboksil gruppaning soniga qarab esa kislotalarquyidagicha klassifikatsiyalanadi: • Bir asosli • Ikki asosli • ko’p asosli
- Slides: 17