OTONOM SNR SSTEM Uzm Dr Meryem Dilek Karakurt

OTONOM SİNİR SİSTEMİ Uzm. Dr. Meryem Dilek Karakurt

Sinir Sistemi A. Merkez Sinir Sistemi I. Beyin II. Medulla Spinalis (Omurilik) B. Periferik Sinir Sistemi I. Somatik Sinir Sistemi II. Otonom Sinir Sistemi

Periferik Sinir Sistemi Kraniyal Sinirler (12 çift), Spinal Sinirler (31 çift) ve Gangliyonları I. Somatik Sinir Sistemi a. Afferent (duyu) bölümü b. Efferent (motor) bölümü II. Visseral Sinir Sistemi (Otonom Sinir Sistemi) a. Afferent (duyu) bölümü b. Efferent (motor) bölümü 1. Sempatik Sinir Sistemi 2. Parasempatik Sinir Sistemi

Otonom Sinir Sistemi Bütün düz kasları, kalbi ve salgı bezlerini innerve eden otonom sinir sistemi, iç ortamın belli sınırlar dahilinde sabit ve kararlı kalmasını sağlar İsteğimiz dışında çalışır Tıbbi Fizyoloji, Guyton and Hall, Elsevier, 2017

Özet Fizyoloji, Marangoz, OMÜ Tıp, 2004

İnsan Fizyolojisi, Türk Fizyolojik Bilimler Derneği, İstanbul Tıp Kitapevleri, 2020

Otonom Sinir Sistemi Sempatik sinir sistemi: Torakal 1 - Lumbal 2 Parasempatik sinir sistemi: Beyin sapı (III, VII, IX, X kranial sinirler) Sakral S 2 -S 4 Özet Fizyoloji, Marangoz, OMÜ Tıp, 2004

Sempatik Sinir Sistemi Omurilik T 1 -L 2 Pregangliyonik sinir hücre gövdesi aksonu anterior kökten kaynaklanır Postgangliyonik nöron; Sempatik zincir gangliyonunundan veya prevertebral gangliyondan (çölyak, hipogastrik. . ) başlar Sempatik sinirlerin Preganglionik nöron kısa, Postganglionik nöron uzun Tıbbi Fizyoloji, Guyton and Hall, Elsevier, 2017

Parasempatik sinir sistemi III, VII, IX, X kranial sinirler S 2 -S 4 %75’ vagusla taşınır; kalp, akciğer, özofagus, mide, pankreas, karaciğer, safra kesesi, pankreas, ince barsak, kalın barsak proksimaline, uterus üst kısımlarına giden lifler taşınır Bazı kraniyal parasempatik sinirler hariç pregangliyonik lifler organa kesintisiz gider. Postgangliyonik nöron organ duvarında yer alır Preganglionik nöron uzun, Postganglionik nöron kısa Tıbbi Fizyoloji, Guyton and Hall, Elsevier, 2017

III, taşıdığı parasempatik lifler pupilla refleksinin efferent yolunu yapar; M. sphinchter pupilla-İristeki sirküler lifler M. ciliaris-Silier kas VII, Lakrimal (Gözyaşı bezi), Nasal, Submandibuler ve Sublingual tükrük bezlerine parasempatik lifler taşır IX, Parotisin parasempatik liflerini verir S 2 -S 4, inen kolon, rektum, mesane, üreterlerin alt bölümü, dış genital organlar Tıbbi Fizyoloji, Guyton and Hall, Elsevier, 2017

Asetilkolin salgılayan liflere kolinerjik, nörepinefrin (nöradrenalin) salgılayan liflere adrenerjik lifler denir Sempatik ve parasempatik tüm preganglionik nöronlar kolinerjik özelliktedir Parasempatik postganglionik nöronlar kolinerjik, sempatik postganglionik nöronlar adrenerjiktir Sağlık Bilimleri için Temel Fizyoloji, Köylü, İstanbul Tıp Kitapevleri, 2017

Kan Damarları ve Kalp Sempatik uyarı, α reseptörleri üzerinden kan damarlarının çoğunu daraltır. β 2 reseptörleri üzerinden özellikle koroner damarlarda vasodilatasyon yapar Sempatik uyarı β 1 reseptörleri etkisinde kalpte ileti hızında artış ve kasılma kuvvetinde artış sağlar Sempatik uyarı hem kalbin kasılma gücünü hem de kanın akışa karşı direncini arttırarak arteryal basıncı akut olarak arttırır Parasempatik uyarı kalbin pompa gücünü azaltarak kan basıncını hafifçe düşürür

Solunum Sistemi Sempatik sinir sistemi β 2 reseptörler üzerinden bronşlarda bronkodilatasyon yapar Parasempatik sistem etkisiyle bronşlarda kasılma meydana gelir

Parasempatik Sistem Gözde silier kasların kasılması, lensin kırma gücünün artışı ve yakın görme Gözde sirküler liflerin kasılması ve myozis Nazal, lakrimal, tükrük ve gastrointestinal bezler parasempatiklerle bol miktarda sulu sekresyon yapar

Sempatik Uyarının Etkileri Karaciğerden glikoz serbetlenmesini arttırır Kasta glikonenolizi, kas kuvvetini arttırır Metabolik hızı ve mental aktiviteyi arttırır Ter bezlerinden yoğun ter salgısı yapılmasını sağlar

Sobotta İnsan Anatomisi Atlası, Putz and Pabst, Beta Basım Yayım Dağıtım, 20. Baskı Adrenal Medulla Adrenal medullayı pregangliyonik sempatik lifler innerve eder. Pregangliyonik lifler, medullada adrenalin ile noradrenalini kana veren hücrelerde sonlanır Adrenal medullada sempatik uyarı ile eş zamanlı olarak epinefrin ve nörepinefrin salgılar Kan yoluyla hedef dokulara ulaşan adrenalin ve noradrenalinin etki süresi akson uçlarından salgılananlara göre on kat daha uzundur

Adrenal Medulla Sempatik lif olmayan birçok doku adrenal medulladan kaynaklanan epinefrin ve nörepinefrin ile uyarılır Kardiyovasküler sistemin tüm sempatik yolları kesilse bile adrenal medulla kaynaklı epinefrin ve nörepinefrin kan basıncını normal düzeyde tutmaya yeterlidir

Sempatik ve Parasempatik Tonus -Sempatik ve parasempatik sistemler devamlı aktif durumdadır ve bu temel aktivite düzeyine sempatik ve parasempatik tonus denir -Adrenal medulladan istirahatte bazal düzeyde Epinefrin ve Nörepinefrin salgılanır -Bu tonuslar kaybolduğu zaman efektör yapılarda kompansasyon gelişir

Denervasyon sonrası gelişen hipersensitivite; Sempatik veya parasempatik sinirler sağlamken Ach veya NE organdaki etkisi azdır. Sempatik veya parasempatik sinir tahrip edilirse aynı dozdaki Ach veya NE daha çok etkili hale gelir. postsinaptik reseptör up regülasyonu

Deney hayvanlarında sempatik lifler kesilir ve adrenal medulla çıkarılırsa hayvan streslere dayanamaz. Metabolizma yavaşlar. Ancak sessiz sakin bir ortamda hayat sürdürebilirler

Otonom Refleksler -Kardiyovasküler sistemde kan basınç ve kalp atımının kontrol altına alınışı (baroreseptör refleks) -Mesanenin boşalması, pankreas sekresyonu, kan glikoz düzeyi, safra kesesinin boşalması gibi visseral fonksiyonlar -Erkekte parasempatik sistemle ereksiyon, sempatik sistem etkisiyle ejakulasyon olur -Vücut ısısının düzenlenmesinde terleme ve deri damarlarının kontrolü

Kan Basıncı Regülasyonu Aorta ve karotis arter duvarında yerleşmiş olan gerim reseptörleri yüksek basınçla gerildiklerinde beyin sapına sinyaller gönderir. Kalp ve kan damarlarına giden sempatik tonus inhibe edilir. Kan basıncı normale döner

Otonom Refleksler İştah açıcı besinin görülmesi ile birlikte N. vagus ve N. Glossofaringeus Ağız ve mideden sindirim enzimleri salgılanır Rektumun gerilmesi sonucu duysal sinyaller medulla spinalis sakral segmentine ulaşır, defekasyon uyarılır. Parasempatik sinirler yolu ile güçlü kasılmalar oluşur

Alarm veya Stres Cevabı Sempatik sistemin emosyonel durumla aktive olan kitle deşarjı Hipotalamusun dehşet, korku, çok şiddetli ağrı ile uyarıldığı durumlarda tüm vücudu etkileyen cevabı oluşur Sinyaller beyin sapı retiküler formasyon üzerinden omuriliğe gider Öfke ve hiddet KAÇ VEYA SAVAŞ Sempatik sistem vücudu her iki durum için hazır hale getirir

Alarm veya Stres Cevabı Koroner damarlarda vasodilatasyon Taşikardi Kalbin kasılma kuvveti artar Arteryal basınç artar Bronkodilatasyon Aktif kas kan akımı artar Abdominal ve cilt kan akımı azalır Tüm vücutta hücre metabolizması artar Kasta ve karaciğerde glikoliz artar Kan glikoz konsantrasyonu artar Kas gücü artar Mental aktivite artar Kan koagülasyon hızı artar