Otkir xoletsistit va uning asoratlari Industrial jixatdan rivojlangan

O‘tkir xoletsistit va uning asoratlari

Industrial jixatdan rivojlangan davlatlarning o‘zida 12 -15% erkaklar va 25% ayollarda tarqalgan o‘t tosh kasalligining 95% holatda o‘tkir xoletsistitga olib kelishi, muammonnig yanada dolzarb ekanligidan dalolat beradi.

Аsoratlar va o’lim ko’rsatkichi № Mualliflar Asoratlar va o’limning uchrash foizi Yillar 1. Аripov U. A. 25, 8% 7, 0% 1993 2. Каrimov Sh. I. 27, 4% 6, 9% 1998 3. Talman R. Y. 26, 4% 6, 3% 1999 4. Borodach V. А. 17, 4% 0, 9% 2008 5. Sotnochehko B. А. 22, 4% 1, 0% 2009 6. Gostishev V. К. 33, 4% 0, 8% 2010 7. Sandakov P. Ia. - 0, 5% 2011 8. Kuznetstov N. А. 27, 3% 0, 7% 2011

O‘tkir xoletsistit va unnig asoratlari to‘g‘risidagi bilimlarning rivojlanish tarixi n n n O‘t yo‘llari xirurgiyasining rivojlanish tarixi XIX а. ikkinchi yarmiga borib taqaladi. Bu vaqtgacha o‘t qopida faqatgina bitta jarroxlik amaliyoti bajarilgan. 1618 yil Angliyalik jarrox Fabricus 70 yoshli bemorni o‘t qopini ochgan va ikta toshni olib tashlagan. 1867 y. Bobbs o‘t qopi empiemasi bilan bemorga birinchi marta oqma o‘rnatgan. 1878 y. Blodgett Rosenbach u Sims xoletsistostomiya amaliyotini bajargan. Rossiyada o‘tkir xoletsistit va uning asortalarini davolashda mashxur olimlar S. P. Fedorov, A. V. Martinov, V. I. Dobrotvorskiy katta xissa qo‘shganlar. yevropada o‘t yo‘llari xirurgiyasini rivojlantirishda Kehr Korte (Germaniya), Doyen Gosset (Fransiya), Mayo Robson (Angliya)larning o‘rni beqiyos. O‘zbekistonda o‘tkir xoletsistit va uning asortalarini davolashda, qolaversa o‘t yo‘llarida bajariladigan kam jaroxat yetkazuvchi jarroxlik amaliyotlarini takomillashtirishda Akademik Sh. I. Karimov katta xissa qo‘shgan.

O‘t qopi va o‘t yo‘llarining tuzilishi 1 —- ductus hepaticus sinister; 2 — ductus hepaticus dexter; 3 — ductus hepaticus communis; 4 — ductus cysticus; 5 — ductus choledochus; 6 — ductus pancreaticus; 7 — duodenum; 8 — collum vesicae felleae; 9 — corpus vesicae felleae; 10 — fundus vesicae felleae.

Jigar va o‘t yo‘llari topografiyasi DVA 1 - ductus hepaticus communis; 2 - ramus sinister a. hep. propriae; 3 - ramus dexter a. hep. propriae; 4 - a. hepatica propria; 5 - a. gastrica dextra; 6 - a. hepatica communis; 7 - ventriculus; 8 - duodenum; 9 - a. gastroduodenalis; 10 - v. portae; 11 - ductus choledochus; 12 - ductus cysticus; 13 - vesica fellea.

O‘tkir xoletsistit tasnifi (Fedorov S. P. 1934) n n n n I. O‘tkir birlamchi xoletsistit a) tuzalish b) istisqo v) ikkilamchi yallig‘langan istisqo II. Surunkali asoratlanmagan retsidiv xoletsistit III. Asoratlangan retsidiv xoletsistit. a) yiringli b) yarali v) gangrenoz g) empiema IV. O‘t qopi sklerozi V. Aktinomikoz VI. Tuberkulez VII. O‘t yo‘llarini yallig‘lanishi. a) o‘tkir osti, b) o‘tkir, v) yiringli xolangit

O‘tkir xoletsistit klassifikatsiyasi n n Etiologiyasi bo‘yicha: A) Toshsiz B) Toshli Yallig‘lanish darajasiga ko‘ra: a) Oddiy b) Destruktiv Morfologik belgisiga ko‘ra: a) kataral b) flegmonoz v) gangrenoz d) gangrenoz-perforativ O‘tkir xoletsistit asoratlari: - O‘t qopi perforatsiyasi va peritonit, - yiringli xolangit, - Mirizzi sindromi, - biliodigistiv oqmalar, - xoledoxolitiaz, - mexanik sariklik, - o‘tkir pankreatit, - jigar yetishmovchiligi.

O‘tkir toshli xoletsistit asoratlari Peritoneal turlari: - Flegmonoz xoletsistit - Gangrenoz xoletsistit - O‘tkir o‘t qopi empiemasi - Perforativ xoletsistit (perivezikal infiltrat, perivezikal abssess, mahalliy peritonit, tarqalgan peritonit) Obturatsion turlari: - Obturatsion xoletsistit (o‘t qopi yo‘lini obturasiyasi, o‘t qopining istisqosi) - Xoledox obturatsiyasi (xoledoxolitiaz, katta duodenal so‘rg‘ich stenozi, pankreatit)

O‘tkir xoletsistit etiopatogenezi O‘t yo‘llari gipertenziyasi (toshlar, tashqi blok) n Infeksiya n O‘t qopi arteriyasining trombozi n Jarohatlar n Ikkilamchi yallig‘lanish n

O’TKIR XOLECISTITNING PATOGENEZI O‘t pufagi buyinchasi yeki ut pufagi ut yuli obturatsiyasi O‘t pufagida bosimni keskin kutarilishi ( 700 mm. suv ust. ) O‘t pugida infeksion jaraen rivojlanishi Maxalliy yoki tarqalgan peritonit Qon tomirlarda staz rivojlanishi O‘t pufagi devorlari destruksiyasi

O‘tkir xoletsistit rivojlanishida infeksion sabablari urni Esherichia coli Streptococcus faecalis Klebsiella Bacteroides Clostridia Jarorxvat yiringli asoratlari – 920% Sepsis – 3 -10% Birinchi xuruj – 48 soatgacha steril 72 soatdan sung - infeksiya Mikrobiologik tekshiruv manfiy va musbat natijalari nisbati: Birinchi xuruj – 1: 2 Retsidiv – 4: 1

O‘t pufagi morfologik uzgarishlari - Kataral xoletsistit - Flegmonoz xoletsistit - Gangrenoz xoletsistit - O‘t pufagi utkir empiemasi - Perforativ xoletsistit (perivezikal infiltrat, perivezikal abssess, maxaliy peritonit, tarkalgan peritonit)

O‘tkir xoletsistitda ogrikni tarkalishi

O‘tkir xoletsistitning klinik manzarasi n n n n n Ob'ektiv belgilar • Kattalashgan o‘t qopi • Qorin devori tarangligi • Simptomlar: Merfi, Myussi, • Grekov-Ortner, • Reflektor stenokardiya • Temperatura ortishi • Leykotsitoz • ECh. T ning ortishi Sub'ektiv belgilar: O‘ng qovurg‘a ravog‘i ostida og‘riq Og‘riq irradiatsiyasi Ko‘ngil aynishi Og‘izda achchiq ta'm va qurishi Jig‘ildon qaynashi Qayt qilish Og‘riqning ovqat bilan bog‘liq ligi Qorinning dam bo‘lishi

Diagnostika n n Noinvaziv Ultratovushli tekshiruv Rentgenografiya Kompyuter tomografiya Magnit-rezonans tomografiya n n Invaziv usullar Ante- i retrograd xolangiografiya Laparoskopiya

O‘tkir xoletsistitda UTT manzarasi O‘t qopi bo‘yinchasidagi tosh Qalinlashgan devor va paravezikulyar yiring

Asoratlangan o‘tkir xoletsistit UTT Paravezikulyar infiltrat Paravezikulyar abssess

Kompyuter tomografiya O’t qopi konkrementlar

O‘tkir gangrenoz xoletsistit

ERPXG kursatma n Sariklik yeki xolangit belgilari anamnezida n Bilirubin yeki transaminazalar mikdorini balandligi n Anamnezida pankreatit n Umumiy ut yuli 8 mm oshishi n Ut pufagida kichik toshlar va ut pufagi ut yuli kengligi

Endoskopik retrograd xolangiopankreatikografiya (ERPXG)

Antegrad xolangiografiya (TJOXG)

Aktiv-kutuvchan taktika Perforaciya, peritonit Shoshilinch amaliyot O’tkir xolecistit Konservativ davo Manfiy dinamika Ijobiy dinamika Kechiktirilgan amaliyot Rejali amaliyot

O‘tkir xoletsistitni davolash Konservativ n Spazmolitiklar n Antibiotiklar n Infuzion va detoksikatsion muolaja n Simptomatik muolaja

Konservativ davo foydasizlik belgilari n n Ogrik sindromi saklanishi yeki kuchayishi; Leykotsitlar, SOE kutarilishi; Tana xaroratini saklanishi yeki kutarilishi; Konservativ davo muolaja foydasizligini UTT belgilari

Konservativ davo muolaja foydasizligini UTT belgilari Perivezikal suyuklik oshishi Ut pufagi suyukligini xar xil exogenligi Ut pufag devorlari chegaralari «ikkilanishi» Ut pufagi ulchamlarini saklanishi yeki katalashishi

O‘tkir xoletsistitni davolash • • • Operativ Laparoskopik xoletsistektomiya Ochiq xoletsistektomiya Xoletsistostomiya Papillosfinkterotomiya Endobiliar aralashuvlar

Laparoskopik xoletsistektomiya

Klinika usulida laparoskopik xoletsistektomiya

Minidostup bilan xoletsistektomiya bajarish uchun instrumentlar

Ochiq xoletsistektomiya Xoletsistektomiya tubidan Xoletsistektomiya bo‘yinchadan

Xoletsistostomiya turlari Laparoskopik Ter jigar orqali Rentgen yordamida Ter jigar orqali UTT yordamida Minilaparotomiya

Yuqori operatsion xavf bulgan bemorlarda ikki bosqichli davolash usuli 1 bosqich Ter jigar orqali punksiya, drenajlash va ut yullarini sanatsiya kilish 2 bosqich Xolecistektomiya Mukoklaziya Xolecistostomiya

Рig tail usulida ter jigar orqali xolecistostomiya

O’t pufagi sanaciyasi Antiseptiklar yordamida, fizioterapevtik usullar

O‘t pufagi O‘t yuli koagulyasion obstruksiyasi va O‘t pufagi mukoklaziyasi O‘t yuli koagulyasion obstruksiyasigac ha Koagulyasion obstruksiyadan sung Mukoklaziyadan sung

Yukori xavf bulgan bemorlarda o‘tkir xoletsistitda davolash umumiy taktikasi Perforaciya, peritonit O’tkir xolecistit Shoshilinch amaliyot Xoledoxolitiaz, mexanik sariqlik Konservativ terapiya 24 -soatgacha Xuruj bartaraf bo’lgan Xuruj bartaraf bo’lmagan ERPXG yoki TJXc. S Xuruj bartaraf bo’lgan Xuruj bartaraf bo’lmagan Konservativ terapiya davom etadi TJXc. S Dekompensaciya xolatida Imkon bo’lganida 1, 5 -2 oydan keyin LXE 1 -1, 5 oydan keyin Imkon bo’lganida 11, 5 oydan keyin LXE TJXc. S Imkon bo’lganida 11, 5 oydan keyin LXE Mukoklaziya Dekompensaciya xolatida

O‘tkir xoletsistit asoratlari n n n n Perforatsiya va o‘tli peritonit, Yiringli xolangit, Sindrom Mirizzi, Biliodigestivnыe oqma, Xoledoxolitiaz, Mexanik sariqliq, O‘tkir pankreatit, Jigar yetishmovchiligi

O‘tli peritonitda drenaj o‘rnatish uslubi Qorin bo‘shlig‘ini drenajlash Ichak dekompressiyasi

Xoledoxolitiaz. Mexanik sariqliq

Mirizzi sindromi

O‘t yo‘li strikturasi

Xoletsistostomiya TJOXS Ochiq

Endoskopik retrograd papillosfinkterotomiya

Retrograd papillosfinkterotomiya turlari Papillotomiya Chegaralangan papillosfinkterotomiya Subtotal yoki total papillosfinkterotomiya

Retrograd pankreatoxolangiografiya ERXPG EPSTdan avval EPSTdan so‘ng

Endoskopik yo‘l bilan xoledoxdan toshni olib tashlash

Dormia savatchasi yordamida toshni olish

Dormia savatchasi (endosurat)

Fogarti zondi yordamida toshni olish

Ilmoq yordamida toshni olidh

Xoledox terminal qismi strikturasida dilataciya

Teri va jigar orqali xoleangiografiya va xoleangiostomiya amaliyoti

O’t yo’llarini tashqi va ichki drenajlash usullari Teri va jigar orqali xoleangiostomiya Nazobiliar

Xoledoxoduodenostomiya Yurasha usuli Flerken usuli Finsterer usuli

Xoledox strikturasini jarroxlik usulida davolash turlari Geyneke –Mikulich usuli Rezeksiya

Xoledoxga drenaj o‘rnatish usullari n. Ker n n. Vishnevskiy n. Xolsted Kert

UASH vazifalari: n n n UASh o‘tkir xoletsistit va uning asortalarining klinik xarakteri to‘g‘risida bilim va ko‘nikmalarga ega bo‘lishi zarur. O‘TK bilan og‘rigan bemorlarga uning bo‘lishi mumkin bo‘lgan asoratlari to‘g‘risida tushuncha berish Birlamchi klinik instrumental tekshiruvlarni amalga oshirish. Bemorlarni jarroxlik statsionarlariga yuborish. Jarroxlik amaliyotlaridan keyingi reabilitatsiya