Otkir arterial trombozi va emboliyalari Tarkalganligi Utkir ararial
O‘tkir arterial trombozi va emboliyalari
Tarkalganligi Utkir ararial tutilish deb magistral artriyalarda kon okimining tusatdan tuxtashiga aytiladi. Ø Oxirgi 20 yil ichida utkir artarial tutilishidagi ulim kursatkichi 25 -35%dan kamaymayapti. Ø Tirik kolganlari 20%da oek yeki kullar gangrenasi rivojlanadi va ular amputatsiyaga muxtoj buladilar. Ø Embolik okklyuziyalarni tipik joylashishi bifurkatsiya soxalarida buladi (aorta, yenbosh, son yelga artariyalari bifurkatsiyalarida). Ø
Ø Utkir tromboz va emboliyalar kechishi xar doim ogir buladi. Ø Utkir trombozlarda 30% xollarda kasallik amputatsiyaga olib keladi, ulim kursatkichi 30 -32% ni tashkil etadi. Ø
Tarixiy malumotlar «Tromboz» (trombus - lat. ) tomir ichida xaetiylik paytida koni ivib kolishi tushщiniladi. Buni birinchi bulib Gippokrat tariflagan. Emboliya – tomir ichini mexanik tikilishi. Birinchi bulib bu termini Virxov taklif kilgan. «emboliya» grekcha «otish» , «kirib kelish» degani. Ø Arterial emboliya xakida A. Vezaliem (XV asrda. ) aytib utgan. Ø 1768 yil I. Hunter birinchi bulib trombektomiya kilish fikrini aytdi, lekin rossiyalik I. F. Sabaneev 1895 yil birinchi bulib operatsiyani bajargan. Ø
Utkir arterial tutilish – Utkir ishemik sindrom bilan kechuvchi tushuncha bulib, bu kon tomirlarda kon okimini birdaniga tulik tutilishi yeki kisman yepilishi xisobiga oek va kullarning xaetiyligiga xaf soladigan xolatdir.
O‘TKIR ARTERIAL TUTILISh. I
Emboliya – R. Virchov tomonidan kiroilgan termin bulib, bu trombni birlamchi xosil bulgan joyidan uzilib kon okimi buylab migratsiyasi va kon tomirning malum kismiga kelganda uning tulik yepilishiga olib keladiga xolatdir.
KARDIAL SABABLAR Yu. RAK ISh. Ee. MIK KASALLIGI REVMATIK MITRAL NUKSON SEPTIK ENDOKARDIT
Yarali ateromatoz
Yu. RAKNING Ch. AP KISMI DEVOR OLDI TROMBI USMALAR БАКТЕРИАЛЬНЫЙ KLAPANLAR ЭНДОКАРДИТ VEGETATSIIYASI YET JISM
Aterosklerotik kardiopatiya Utkir infarkt miokardi Ritm buzilishi Devor oldi trombi Emboliya Cardioskleroz
Yurak ishemik kasaligi Utkir infarkt miokardi Chap korincha anevrizmasi Devor oldi trombi Emboliya
Metral stenoz
MYXOMA Yurak usmalari Ø Ø Ø Miksoma - barcha birlamchi yurak usmalarini 30 -50% ni tashkil etadi. 86% miksoma chap bulmachada uchraydi va 90% - yakka xolda buladi. Embolk sindrom 35% aniklanadi. Nishon organlari – bosh miya tomirlari, yurak, buyrak, oeklar.
Yurak ichidagi trombni fragmentatsiyalanish mexanizmi Xilpillovchi aritmiya Normal ritm
Tromblar mobilizatsiyasi sabablari Ø Yurak va aortadagi bosimlar farki Ø Trombotik massalarni autolizi Ø Kon gipokoagulyasi
Metiorologik tolerantlik
Аоrta Sklerotik pilakchalar Аnevrizma Posttravmatik tromboz Et jism
Ekstrakardial embologen kasalliklar • Aorta anevrizmasi
Yarali ateromatoz ТROMB pilakcha
Utkir embolik okklyuziyalar lokalizatsiyasi Oek arteriyalari va aorta bifurkatsiyasi emboliyasi 78, 01% Kul arteriyalari emboliyasi 21, 99%
Son arteriyasi 40, 0% Enbosh arteriyasi 21, 2% Elka arteriyasi 13, 2%
Kon kelishi kamaishi Perfuziyani kamaishi Коn tezligi kamaishi Rjn hajmi kamaishi
Emboliyada ogrik utkir buladi «arterial sanchik» Utkir trombozda «arterial sanchik» kuzatilmaydi.
5 «Р» : Pain – оgrik Рallor – теri okarishi Рulselessness – puls yukligi Рaresthesia – paresteziya Рaralisis - paralich
Tinch xolatda ishemiya belgilari yuk, ular fakat zurikkanda paydo buladi IA Uvishish Sovuk kotish IБ II A Оgrik Parez Plegiya II Б III A III Б III В Paresteziya Subfascial shishish Porcial kontraktura Total kontraktura
Teri xaroratini pasayishi.
Sezgi buzilishi Agar ogrik va taktil sezgi saklangan bulsa, demak oeklar kon aylanishi xaetiylikni saklash uchun yetarlidir. Agar ogrik va taktil sezgi saklangan bulsa, demak oeklar kon aylanishi xaetiylikni saklash uchun yetarlid
Boldir subfassial shishi
A. AXILLARIS A. BRACHIALIS (БИФУРКАЦИЯ) A. RADIALIS A. FEMORALIS A. POPLITEA A. TIBIALIS POSTERIOR A. DORSALIS PEDIS
Magistral arteriyalarda pulsni aniklashdagi muxim vazifalar. BARCh. A NUKTALARDA ANIKLASh NUKTALARDA PULSNI ANIKLASh.
3 – Ch. IN PULSATSIYANI UTKAZUVCh. IDAN FARKLASh ИСТИННАЯ Utkazuvchi ПУЛЬСАЦИЯ pulsaciya
4 – YUZA JOYLASh. GAN ARTERIYALAR PALPATSIYASIDA EMBOLNI SEZISh MUMK ЭМБОЛ
5 – SPAZM YEKI YUKORIGA KUTARILUVCh. I TROMBOZDA EMBOLDAN YUKORI KISMDA PULS ANIKLANMAYDI. Puls yuk ЭМБОЛ Embol
6 – OKKLYUZIYa. DAN PASDA PULSATSIYA SEZILISh. I MUMKIN. ЭМБОЛ ОККl. LUZIYA PULSACIYA
ЭМБОЛ 6 - ARTERIAL SPAZM BARTARAF BULGANDA EMBOL arteriyani distal kismiga MIGRATSIYA kilishi MUMKIN.
Diagnozni 100% anik kuyish mumkin: Agar: Ø - UAT birdaniga 40 yeshli odamda bulsa Ø - Ateroskleroz bulmasa Ø - Revmatik nuhson bulsa Ø - Mersal aritmiyasi bulsa Diagnoz - emboliya.
Ø Ø Ø Agar: - UAT sekin rivojlansa - Bemor yeshi ulug bulsa - Utib ketuvchi oksoklanish bulsa - Yurak kasali bulmasa - Mersal aritmiyasi bulmas Diagnoz - Utkir tromboz.
Ø Differensial diagnostika: Ø Utkir venoz trombozlar Ø Surunkali kritik ishemiya Ø Obliteratsiyalovchi endarteriit Ø Utkir kundalang mielit Ø Radikulit
Ø UAT va aorta devorlari katlamlanishi umumiy belgilari -Ogrik -Sezgi buzilishi -Pulsatsiyani yukligi -Teri koplamlari okish rangda bulishi -Sovkatish
UATning aorta devorlari katlamlanishidan farki Оgrik lokolizaciyasi Sezgi buzilishi Оеklar ishemiyasi Оеklar harakati Теri koplami Utkir arterial tutilish Aorta devorlari kavatlanishi Juda kuchli Кuchli ogriklar Оеklarda Еlkadagi ogriklar Sovkatish sohasida sezgi buzilishi Sovkatish sohasidan yukorida Кuchli emas Buzilgan Saklangan Оk marmarsimon Окishsimon
Ø UATning utkir venoz trombozidan Ø farki: Oeklardagi ogrik -Oeklardagi shish -Uvishish -Sezgi buzilish
UATning utkir venoz trombozidan farkii Utkir arterial tutilish Уtkir venoz tromboz Esh yeshi ulug kishilar Asosiy kasallik Ater. kardioskleroz, mitralnыy stenoz, mersal aritmiya Tugruk, usmalar, tomirlar tugma nuksonlari Tush ortidagi ogriklar, yurak ritmini buzilishi Beldagi ogrik, yutal, kon tuflash Prodromal belgilari Kasallik boshlanis Utkir eshlar Sekin boshlanadi Oeklardagi ogriklarhi Kupincha utkir Simillovchi ogrik Oeklardagi shish Subfassial, chegaralangan, fakat boldirda, utkir ishemiya III darajas Barcha soxalardagi shishish
Utkir arterial tutilish Teri koplamlari rangi Teri temperaturasi UVenz tromboz Okish-kukish rangda, ba'zan Kukish rangda, venalar burtgan «mramorsimo Gipotermiya Gipertermiya Giposteziya yekii anesteza Kukincha buzilmagan «venoz gangren» dan tashka Ishemiya III daraja Кupincha Oeklardagi aktiv xarakat buzilishik Ishemiya II A darajadan boshlab Kuchli shishlar Arteriya pulsatsiya Okklyuziyadan distal kismida Barcha soxalarda ani Sezgi Boldir mushaklaridagi ogri
UAT va utkir kundalang mielit umumiy belgilarisi -Utkir boshlanishi -Oekdagi ogriklar -Parez -Plegiya -Paresteziy
UATning utkir kundalang mielitdan farki Utkir arterial yetishmovchilik Utkir kundalang mielit Аnamnez Yurak-kon tomir sistemasi kasalligi Nervnoy sistemasi yalliglanishi kasalli Kechishi Parez, plegiya ishemiya II A, B darajasi 1 -2 soat ichida paralic Таna haroratini ortishi Ba'zan subfebrilitet 38 -39 S Umumiy xolsizlik, sovkotis Reflexlar Saklangan Reflekslar yuk Distal kisimda aniklanmaydi Saklangan Pulsatsiya
UAT va bel-dumgaza radikulitining umumiy simptomlari -Oeklardagi ogrik -Sezgini uzgarishi -Parestezya -Xarakat buzilish
Utkir okkluziyani okibatlari Arterial tutilish 45% gangrena 55%
EMBOLIYADAGI JARROXLIK TAKTIKASI ZI Embolektomiya KECh. IKTIRISh MUMKIN IA Rekonstruktiv operaciya I Б – II Б III A – III Б + Fasciyatomiya III В Birlamchi amputaciya
Utkir trombozdagi taktika ЗИ ИI A Trombektomiya Rekonstruktiv operaciya 7 Кungacha kechiktirish mumkin ИIБ 48 soatgacha kechiktirish mumkin И II А 24 Soatga kechiktirish 25 mumkin И II Б ИIII A – ИIII Б + fasciatomiya ИIII В Birlamchi amputaciya
Konservativ davoga kursatma BEMORNI AXVOLI OGIR VAKTLARDA, ISh. EMIYANING ENGIL DARAJASIDA OPERATSIYANI KECh. IKTIRISh LOZIM BULGAN XOLLARDA OPERATSIYADAN OLDINGI TAYYOGARLIK SIFATIDA
OGRIKNI BARTARAF ETISh 1— 2 ML 2% PROMEDOL YEKI MORFIN ERITMASIi ANGIOSPAZMNI BARTARAF ETISh 4 ML 1 % NO-Sh. PA ye. KI 2 ML 2% PAPAVe. RIN TROMBOZ RIVOJLANISh. INI OLDINI OLISh Тromb 15000 – 20000 ЕD geparin
Ishemiya sohasidagi metabolizm ISh. EMIYA SOXASIDAGI KON AYLANIS ICh. KI ORGANLAR FUNKSIYALARI Yaxshilanish KONSERVATIV TERAPIYA Тromb Profelaktika lizis
Operatsiyadan keyingi periferik kon aylanishni va mikrotsirkulyasiyani tiklanishi Toksik moddalarni konga utishi Intoksikatsiya va UBe Subfassial shishni rivojlanishi Boldir mushaklari nekrozi
Boldir fassiotomiyasi Kursatma: Ishemiya 3 a dar. Ishemiya 3 b da
VENOZ KONI CHIKARISH
REGIONAR PERFUZIYA
GEMOSORBCIYA
PLAZMAFEREZ
Operativ kesmalar
Oyoqlar amputatsiyasiga kursatma: Ø Utkir ishemiyaning 3 v darajasi va gangrena Ø Ø Magistral kon okimini tiklash operatsiyasi natijasiz bulga
Rotorli aterektomiya uchun kullaniladigan olmoz bilan koplangan burlar
Rotorli aterektomiya va angioplastika
Tomirlar travmasi
Vaktincha tomir ichi shuntlash
- Slides: 79