Osnove korienja raunara 1 Modul 1 Zoltan Geler

Osnove korišćenja računara 1 Modul 1 Zoltan Geler zoltang@ff. uns. ac. rs

Računari i uređaji - IKT Informacione i komunikacione tehnologije (IKT) Omogućavaju proizvodnju, obradu, čuvanje, prenos i prikazivanje informacija. Koriste računare i računarske programe za realizaciju ovih zadataka. Sastoje se od hardvera (hardware) i softvera (software).

Računari i uređaji - Hardver Označava fizičke komponente računara. (monitor, disk, procesor, tastatura, miš, itd. ) 5 osnovnih jedinica računara (Fon Nojmanova arhitektura): Memorija Upravljačka jedinica ULAZNI UREĐAJI Aritmetičko-logička jedinica CENTRALNI PROCESOR UPRAVLJAČKA JEDINICA ARITMETIČKO LOGIČKA JEDINICA Ulazni uređaji Izlazni uređaji MEMORIJA IZLAZNI UREĐAJI

Računari i uređaji - Vrste računara Personalni računari: Desktop Laptop Tablet Pametni telefon Mainframe računari Super-računari

Računari i uređaji - Delovi računara Kućište Izvor za napajanje Matična ploča Procesor Radna memorija Dodatne kartice Optički uređaj Čvrsti disk (interni hard disk) Ulazni i izlazni (periferni) uređaji: Monitor Tastatura Miš Štampač Skener Zvučnici Web kamera Fleš disk Modem

Računari i uređaji - Osnovne komponente Matična (osnovna) ploča: objedinjuje, spaja elemente računara i omogućava komunikaciju između tih elemenata. Procesor: “mozak” računara, izvršava instrukcije (naredbe) programa. Radna memorija (RAM): memorija u koju se učitavaju programi i podaci pre nego što procesor počne njihovo izvršavanje.

Računari i uređaji - Vrste memorije RAM Random Access Memory Upis i čitanje Isključivanjem računara gubi sadržaj ROM Read Only Memory Samo čitanje Ne gubi sadržaj isključivanjem računara Koristi se za izvršavanje programa Čuva deo sistemskog softvera BIOS – Basic Input/Output System Učitava operativni sistem u radnu memoriju pri pokretanju računara Sadrži osnovne funkcije za upravljanje hardverom

Računari i uređaji - Merne jedinice memorije BIT b BYTE B KILOBYTE MEGABYTE GIGABYTE TERABYTE KB MB GB TB dve vrednosti: 0, 1 8 bita, najmanja jedinica informacije koja se može adresirati 1024 B 1024 KB 1024 MG 1024 GB 128+32+8=168

Računari i uređaji - Priključci USB (Universal Serial Bus) tastatura, miš, skener, štampač, fleš memorija, digitalna kamera, mobilni telefon, tablet VGA (Video Graphics Array) DVI (Digital Visual Interface) HDMI (High-Definition Multimedia Interface) monitor, TV, projektor

Računari i uređaji - Vrste softvera 1 Sistemski softver – operativni sistem: Upravlja radom računara Učitava se pre drugih programa Upravlja resursima (hardverom) računara: memorija, procesor, uređaji, datoteke, itd. Omogućava interakciju ostalih programa sa hardverom Upravljački programi (drajveri), uslužni (pomoćni) programi Primeri operativnih sistema: Windows Linux Android

Računari i uređaji - Vrste softvera 2 Aplikativni softver – korisnički softver: Programi namenjeni korisnicima računara Koriste se za rešavanje konkretnih problema/zadataka Primeri: Obrada teksta: teksta Word, Writer, Wordpad Tabelarne kalkulacije: kalkulacije Excel, Calc Prezentacije: Prezentacije Power. Point, Impress Crtanje: Crtanje Illustrator, Corel. DRAW, Inkscape Obrada slika: slika Photoshop, GIMP Obrada zvuka, multimedija, računarkse igre, itd.

Računari i uređaji - Virusi Malver (Malware) – zlonamerni softver: Softver koji na bilo koji način može ugroziti računar Virus – program koji se sam umnožava Trojanci (Trojan Horses) – zlonamerni programi maskirani u korisne Crvi (Worms) – umnožavaju se preko računarskih mreža, često ne zaraze druge programe Rutkit (Rootkits) – utiču, menjaju sam operativni sistem Zadnja vrata (Backdoor) – omogućavaju neovlašćen pristup računaru Špijunski programi (Spyware) – sakupljaju podatke o korisniku Adver (Adware) – prikazuju reklame, otvaraju web stranice Izvori virusa: Mediji za prenos podataka: CD, DVD, fleš disk, eksterni diskovi Internet: web stranice, e-mail prilozi

Računari i uređaji - Odbrana od virusa Redovno ažuriranje operativnog sistema Ispravljanje uočenih grešaka i bezbednosnih nedostataka Antivirus Program za identifikovanje i uklanjanje virusa Norton, Kaspersky, NOD 32 Avast, AVG, Avira Redovno ažuriranje Zaštitni zid (Firewall) Kontroliše protok podataka preko mreže Štiti od neželjenog prenosa podataka: Comodo, Zone. Alarm

Računari i uređaji - Autorsko pravo – daje autorima isključivo pravo da koriste svoja dela ili da drugima odobravaju da ih koriste Nikom nije dozvoljeno pravljenje kopije softvera bez dozvole Licenca daje korisniku zakonsko pravo korišćenja softvera, kupovinom softvera stičemo pravo korišćenja u skladu sa uslovima licencnog ugovora. Šerver (Shareware) – programi koji se mogu koristiti besplatno uz neka ograničenja (Win. RAR, Total Commander) Besplatan softver (Freeware) – programi koji se mogu koristiti besplatno bez ograničenja (Avast, Comodo Firewall) Softver otvorenog koda (Open source software ) – besplatan softver uz koji je dostupan i izvorni kod. Dozvoljeno je menjanje i prilagođavanje koda (Libre. Office, Linux, Android)

Radna površina i podešavanja - Radna površina Ikone Start meni Taskbar

Radna površina i podešavanja - Korišćenje miša Levo dugme: Jedan klik - izbor ikone, fajla, stavke menija, otvaranje menija, praćenje linka, pokretanje ili izbor programa sa taskbar-a. Dupli klik – pokretanje programa, otvaranje dokumenta. Držimo pritisnuto – markiranje, premeštanje, kopiranje. Desno dugme – otvara kontekstni (priručni) meni, tj. pomoćni meni čiji sadržaj zavisi od radnog okruženja (u kom programu se nalazimo).

Radna površina i podešavanja - Isključivanje računara Shut down Switch User Log off Lock Restart Sleep Hibernate Isključivanje Promena korisnika Odjava sa sistema Zaključavanje računara, nećemo se odjaviti, ali ga trenutno ne koristimo Restartovanje/ponovno pokretanje Stanje pripravnosti, režim spavanja Hibernacija – računar se isključuje, ali se čuva aktuelno stanje koje se uključivanjem učitava

Radna površina i podešavanja - Start meni Leva strana: Spisak najčešće korišćenih programa All programs – svi instalirani programi Polje za traženje Desna strana: Prečice ka privatnim folderima Kontrolni panel (Control Panel) Sistem pomoći (Help and Support) Dugme za isključivanje Windows, Ctrl + Esc

Radna površina i podešavanja - Sistem pomoći Start -> Help and Support (Windows + F 1) F 1

Radna površina i podešavanja - Rad sa ikonama 1 Vrste ikona: Fajl, program Folder (direktorijum) Prečica (shortcut) Biranje: Levim tasterom miša Ctrl – nesusedne ikone Shift – grupa susednih ikona Pravljenje prečice : Send To -> Desktop iz priručnog menija. Brisanjem prečice originalna datoteka se ne briše.

Radna površina i podešavanja - Rad sa ikonama 2 Veličina: Large icons – velike ikone Medium icons – ikone srednje veličine Small icons – male ikone Način prikaza : Autor arrange icons – automatski raspored Align icons to grid – poravnanje uz mrežu Show desktop icons – uključivanje/isključivanje prikazivanja ikona na radnoj površini

Radna površina i podešavanja - Delovi prozora 1 - Traka naslova Traka menija Traka alata Radna površina Linija statusa

Radna površina i podešavanja - Delovi prozora 2 - Linija naslova Traka sa komandama Radna površina Linija statusa

Radna površina i podešavanja - Rad sa prozorima 1 Pomeranje - pomoću naslovne linije (trake) Promena veličine : Pomoću ivice prozora Dugme za minimiziranje i maksimiziranje Dupli klik na naslovnu liniju Zatvaranje prozora: Dugme za zatvaranje Alt + F 4

Radna površina i podešavanja - Rad sa prozorima 2 Minimiziranje svih otvorenih prozora Ikona Show Desktop na desnoj strani taskbara Show the Desktop iz priručnog menija taskbara Windows + D Uređivanje otvorenih prozora: pomoću priručnog menija taskbara Cascade Windows – jedan preko drugog Show windows stacked – jedan ispod drugog Show windows side by side – jedan pored drugog

Radna površina i podešavanja - Rad sa prozorima 3 Automatsko poravnanje – blizu leve, desne i gornje ivice desktopa Prelazak između otvorenih prozora: Alt + Tab Windows + Tab

Radna površina i podešavanja - Osnovne informacije o sistemu Start -> Computer -> Properties Windows edition – verzija operativnog sistema System - osnovne informacije o računaru: Processor – procesor Installed memory – količina radne memorije System type – tip operativnog sistema

Radna površina i podešavanja - Izgled radne površine Personalize – iz priručnog menija desktopa Theme – unapred pripremljene teme Desktop Background - pozadina Window Color – boja prozora Sounds – zvukovi Screen Saver – čuvar ekrana

Radna površina i podešavanja - Rezolucija ekrana Screen rezolution – iz priručnog menija desktopa Display – uređaj Resolution - rezolucija Orientation – orijentacija

Radna površina i podešavanja - Datum i vreme menjamo na sledeći način: Kliknemo na datum i vreme na taskbaru Klinemo na stavku “Change date and time settings” settings Klinemo na dugme “Change date and time” time

Radna površina i podešavanja - Jezik unosa Menjanje: Language bar (traka jezika) levi Alt + Shift Dodavanje i brisanje: Settings. . . Iz priručnog menija trake jezika

Radna površina i podešavanja - Upravljač zadacima Ctrl + Shift + Esc ili Start Task Manager iz priručnog menija taskbara Application – programi Processes – procesi Services – servisi Performance – performanse Networking – status mreže Users – prijavljeni korisnici Zatvaranje aplikacije koja ne reaguje (Not Responding ): End Task

Radna površina i podešavanja - Kontrolni panel Start -> Control Panel Menjanje podešavanja operativnog sistema.

Radna površina i podešavanja - Deinstaliranje programa Start -> Control Panel -> Uninstall a program Uninstall – deinstaliranje Change – promena Repair – popravka