OSMANLI YENLEME HAREKETLER OSMANLI GERLEME DEVR XVIII Yzyl

OSMANLI YENİLEŞME HAREKETLERİ OSMANLI GERİLEME DEVRİ (XVIII. Yüzyıl Osmanlı Devleti)

Neden GERİLEME? Osmanlı toprak kayıpları başlamıştır. n Avrupa ilerlemiş ve Osmanlı geri kalmıştır. n GENEL ÖZELLİKLER: q Karlofça ve İstanbul Antlaşmaları ile kaybedilen yerleri geri almak. q Toprakların alınamayacağı anlaşılınca savunmaya geçilmiştir. q İlk defa LALE Devrinde Avrupa örnek alınarak yenilikler yapılmaya başlanmıştır. q Askeri başarısızlıklardan dolayı Askeri ıslahatlara ağırlık verilmiştir.

q Yapılan yeniliklere karşı çıkanlar, yenilikçi padişah ve devlet adamlarını “dinsizlikle” suçlayıp öldürmüşlerdir. q Dönemin sonlarına doğru “denge politikası” takip edilmeye başlamıştır. (Güçlü devletlerin desteği ile toprak bütünlüğünü korumak) SAVAŞLAR Batıda Doğuda Rusya, Avusturya, İran

AVUSTURYA RUSYA OSMANLI GERİLEME DÖNEMİ SAVAŞLARI İRAN VENEDİK

XVIII. Yüzyıl RUS siyaseti (Çar Deli Petro ile) q Kırım’ı ele geçirmek, q Karadeniz’e çıkmak, q Balkanlardaki Ortodoksları himaye altına almak, q Panslavist Politika, q Lehistan üzerinde egemenlik kurmak, q Boğazları ele geçirmek (İstanbul ve Çanakkale), q Akdeniz’e inmek (Sıcak denizlere ulaşmak), q Hammadde ve pazar bulmak, q Avrupa devletleri ile yarışabilecek duruma gelmek.

RUSYA S K O R D A O L T N R O KA L A B KIRIM OSMANLI

XVIII. Yüzyıl Islahatları (Genel Özellikleri): n Sorunların gerçek nedenlerine inilerek çözüm aranmıştır. (Sebebi: 1. Avrupa karşısında alınan yenilgiler ve toprak kayıpları. 2. XVII. Yüzyıl yeniliklerinin yeterli olmadığının görülmesidir) Batı’nın siyasi ve askeri alanda üstünlüğü kabul edilmiştir. n Batılı anlamda ilk ıslahatlar, Pasarofça antlaşmasından sonra yapılmıştır. (Lale devri) n n Batılılaşma hareketleri özellikle askeri alanda yoğunlaşmıştır. n Ulema ve Yeniçeriler ıslahatlara karşı olmuşlardır.

Nevşehirli Damat İbrahim Paşa 1718 Pasarofça Antlaşması hazırlayıcısıdır? Çini ve fabr kuma ş ik kuru aları ldu şısı a k içe ı İlk ç guland uy Sağlık alanında başlangıcıdır? III. Ahmet Padişahıdır? a pa’y u r Av iler elç rildi de gön Siyasi alanda Sanayii alanında Yalo fabr va’da k ikas ı ku ağıt ruld u Kağıt ihtiyacı için LALE DEVRİ Yenilikleri Mimari alanda Saray, eğlenc köşk, e yer yapıld leri ı Yenilikleri İstanbul’da çıkan yangınlar için e faiy lİ k it ilatı teşk ldu u ) kur acılar b um (tul Eğitim alanında sonudur? 1730 Patrona Halil İsyanı Kütüp hanel er açıldı şairidir? 1727’de İbrahim Müteferrika tarafından vlet e d İlk baası mat uldu kur Nedim

LALE DEVRİ (1718 -1730): q Pasarofça Antlaşması ile Patrona Halil İsyanı arasındaki dönem LALE devridir. q Padişah: III. Ahmet q Sadrazam: Nevşehirli Damat İbrahim Paşa q Genel Özellik: Saray halkı ve çevresi zevk ve sefa içinde iken halk sefalet içinde idi.

DOLMABAHÇE SARAYI LALE BAHÇESİ

LALE DEVRİ ISLAHATLARI q Avrupa’ya ilk defa geçici elçilikler gönderildi. (Amaç: Avrupa’daki gelişmeleri yakından takip edebilmektir) q İlk Türk matbaası kurulmuştur. (Daha önce Fatih zamanında azınlıklara ait matbaa vardı) q Matbaanın Osmanlı’ya geç gelmesi hattatların karşı çıkmasından dolayıdır. Matbaa geldikten sonrada dini kitapların basılması yasaklanmıştır. Dini kitapları hattatlar yazmıştır. q Yalova’da q kağıt fabrikası açılmıştır. Yeniçerilerden itfaiye bölüğü (tulumbacı) kuruldu. q Çiçek aşısı uygulandı. Sivil mimari gelişti.

Lale Devri’nin Sonu Patrona Halil İsyanı (1730) Nedenleri: q İran savaşlarının başarısızlıkla sonuçlanması. q Vergiler ve salgın hastalıkların artması. q Yöneticilerin lüks yaşamına karşılık halkın yoksul olması. q İsrafların artması. NOT: Patrona Halil İsyanı, devlet düzenini değil, yönetimdeki kişileri değiştirmeye yöneliktir.

III. SELİM DÖNEMİ (NİZAM-I CEDİT) q Nizam-ı Cedit = Yeni Düzen demektir. q Devlet adamlarından layihalar (raporlar) istenmiştir. Bu raporların çoğu askeri nitelikli olduğu için, III. Selim yenilikleri çoğunlukla askeri nitelikli olmuştur. q Yeniçeri ocağına talim zorunluluğu getirilmiştir. q Nizam-ı Cedit adıyla yeni bir ordu kurulmuştur. q Nizam-ı Cedit ordusunun ihtiyaçlarını karşılamak amacı ile İrad-ı Cedit hazinesi kuruldu.

III. SELİM NİZAM-I CEDİT YENİLİKLERİ

q Önemli ülke başkentlerinde daimi(sürekli) elçilikler kurulmuştur. (Paris, Viyana, Londra, Berlin) q III. Selim, Kabakçı Mustafa İsyanı ile tahttan indirilmiş ve yerine IV. Mustafa geçirilmiştir. NOT: Bu isyan devlet düzenini değil yönetimdeki kişileri değiştirmeye yöneliktir. NOT: Yeniçerilerin ölümüne neden oldukları son padişah III. Selim’dir. *** İLK Devlet Matbaası (Matbaa-

İLKLER LALE DEVRİ’NDE: İlk kez Avrupa örnek alınarak yenilik yapıldı. İlk çiçek aşısı ve itfaiye bölüğü kuruldu. (tulumbacılar) İlk kez mimaride Avrupa tarzı evler yapıldı. İlk kez Avrupa’ya geçici elçilikler yollandı. KÜÇÜK KAYNARCA ANTLAŞMASI İLE: Rusya’ya ilk kez Kapitülasyon verildi. Halkı Müslüman olan bir yer kaybedildi. (Kırım) Karadeniz Türk gölü olmaktan çıktı. Osmanlı ilk kez savaş tazminatı verdi. *** Avrupa tarzı ilk okul (Kara Mühendishanesi)

OSMANLI DAĞILMA DEVRİ

PADİŞAHLAR II. Mahmut Abdülmecit Abdülaziz V. Murat II. Abdülhamit V. Mehmet Reşat VI. Mehmet Vahdettin (1808 -1839) (1839 -1861) (1861 -1876) (1876 -1909) (1909 -1918) (1918 -1922)

DENGE POLİTİKASI İLE; Osmanlı’nın, üAcizliği, üZor duruma düştüğü, üEzeli rakipleriyle bile ittifak yapacak duruma düştüğü, üBu politika ile yaklaşık 100 yıl daha yaşadığı anlaşılmalıdır.

NOT: Geleneksel İngiliz siyasetine göre yıkılan yada güçlenen Osmanlı işlerine gelmiyordu. Zayıf Osmanlı isteniyordu. “Hasta Adam” tabir ettikleri Osmanlıyı gerektiğinde Fransa ve Rusya’ya karşı desteklemişlerdir.

II. MAHMUT DÖNEMİ ISLAHATLARI n Islahatların en yoğun olduğu dönemdir. n Her alanda ıslahat yapılmaktadır. n Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılması ile ıslahatlar hıza kazanacaktır. n Sekban-ı Cedit Ocağı kuruldu. Eşkinci Ocağı kurulmuştur. NOT: Her iki ocak Yeniçeri isyanları ile kapanacak. n Vaka-i Hayriye ile Yeniçeri Ocağı kaldırıldı ve yerine Asakir-i Mansure-i Muhammediye ordusu

Z İlk nüfus sayımı yapıldı. (sadece erkekler sayıldı) Yorum: Asker kaynağını tespit için yapılmıştır. Osmanlı resmi kayıtlarına da (vergi defterlerine) sadece erkekler yazılmıştır. Çünkü vergi veren kesim erkeklerdir. ZMüsadere usulü kaldırıldı. (Özel mülkiyet güvence altına alınmış oldu. İnsan hakları açısından önemlidir)

n Divan-ı Hümayun kaldırıldı. n Bakanlık (Nazırlık) Sistemi getirildi. n Hükümet, “Heyet-i Vükela” adını almıştır. (Meclis-i Has-ı Vükela) n İlk posta teşkilatı ve karantina teşkilatı. n Polis teşkilatı kuruldu. n Köy ve mahalle muhtarlıkları oluşturuldu. n İlk resmi gazete yayınlandı-1831. (Takvim-i Vakayı)

ESKİ Yeniçeri Ocağı Tımar, Zeamet Divan Ayanlık Dini kıyafet Tımar beyi, Kadı Müsadere Sadrazam Reisülküttab YENİ Asakir-i Mansure-i Muhammediye Maaş Bakanlık (Nazırlar) Valilik Fes, Pantolon Muhtarlık Özel mülkiyet Başvekil Hariciye Nazırı

GAZETELER n Takvim-i Vakayı (1831) n Ceride-i Havadis (1840) n Ahmet Hamdi Tanpınar hayıflanarak şöyle bahseder: "İlk yıllarda iktidar mevkiinde bulunanların hiçbiri memleket içinde matbuatın kuvvetinden istifadeyi ciddi surette düşünmemiş. " n Tercüman-ı Ahval (1860) n Tasvir-i Efkar (1862)

Tanzimat Fermanı (Gülhane Hattı Hümayunu): SEBEPLER: n Azınlık ayaklanmalarını engelleyerek Osmanlı İmparatorluğunda dağılmayı engellemek, n Rusya’nın ve Avrupa devletlerinin, Osmanlı iç işlerine

TANZİMAT FERMANI’NIN MADDELERİ: n Müslüman ve gayrimüslim tüm uyruklar ırz, namus, can, mal özgürlüğüne ve güvenliğine kavuşturulacak, n Vergiler, herkesin gelirine göre düzenli bir şekilde toplanacak, n Müslüman ve gayrimüslim tüm halkın askerlik yapması kararlaştırarak cizye vergisi kaldırılmıştır, n Kanunlar önünde herkes eşit sayılacak, n Mahkemeler açık yapılacak. Önemi: Padişahın yetkileri yasalar karşısında ilk kez sınırlanmıştır. (Hukuk devleti olma yolunda ilk aşama)

Islahat Fermanı (28 Şubat 1856): Azınlıklara din ve mezhep özgürlüğü tanınacak, n Azınlıklara okul, kilise, hastane açma yetkisi verilecek, n Gayrimüslimleri küçük düşürücü sözler kullanılmayacak (örnek: gâvur), n Hıristiyanlar da devlet memuru olabilecek ve istediği okula gidebilecek, n Askerlik için “bedel-i nakdi” uygulaması getirilecek, Önemi: Dış baskı ürünüdür. n Daha çok gayrimüslim haklarını koruma n

I. Meşrutiyet’in ÖNEMİ: ZParlamenter yönetime geçildi. ZHalk yönetime katıldı. ZSeçme seçilme hakkı geldi. ZAnayasal düzene geçildi. (Kanun-u Esasi) ZOsmanlıcılık fikri etkili olmuştur.

Padişahın Yetkilerini Sınırlandıran Belgeler: Sened-i İttifak(1808) Sözleşme ile, Tanzimat ve Islahat Fermanla (Kendi kendine) (1839 -1856) Meşrutiyet (1876 -1909) Kanun-i Esasi (Anayasa ile)

1. Vakayı Hayriye hangi padişah döneminde olmuştur? 2. Nizam-ı Cedit yeniliklerini hangi padişah yapmıştır? 3. İrad-ı Cedit hazinesi hangi padişah döneminde kuruldu? 4. Tanzimat ve Islahat Fermanları hangi padişah döneminde ilan edildi? 5. I. Meşrutiyeti ilan etmeye ikna edilen ve bunu ilan eden padişah hangisidir? 6. II. Meşrutiyeti hangi padişah ilan etti? III. SELİM II. MAHMUT ABDÜLMECİT II. Abdülhamit

Kaime: Kağıt para. İdadi: Osmanlı’da lise seviyesindeki okul. Hariciye: Dış işleri. Hars: Kültür. Endaze: Eski sistemde, 65 cm boyundaki uzunluk ölçüsüdür. Düyun: Borçlar. Dersaadet: İstanbul.

Meşveret (Danışma) Meclisi: Yenilik hareketlerini sağlam temele oturtmak için oluşturulan meclistir. Layiha: Meşveret meclislerinde görüşleri alınan devlet adamlarının görüşlerinden oluşan “rapor”. Dahiliye: İç işleri. Bank-ı Dersaadet: İlk Osmanlı bankasıdır. Çar: Rus imparatorlarının kullandığı unvandır.