OSMANLI KLTR MEDENYET DEVLET ANLAYII Osmanl devlet anlaynn

OSMANLI KÜLTÜR MEDENİYETİ

DEVLET ANLAYIŞI Osmanlı devlet anlayışının temel esasları q q Eski Türk gelenek ve görenekler İslam kültürü Fethedilen bölgenin kültürleri Uç beyliklerin gelenekleri Osmanlı’nın başkentleri q q q Söğüt Karacahisar İznik Bursa Edirne İstanbul

DEVLET ANLAYIŞI VERASET SİSTEMİ Kuruluşta I. Murat II. Mehmet I. Ahmet Ülke hanedan üyelerinin ortak malıdır. (merkezi otorite zayıf) Baba ve oğullarına aittir. (Osmanoğulları) *Kardeş katli yasası Ekber ve Erşad uygulaması getirildi. *Kayı Boyuna aittir. ilk defa saltanat uygulaması *Ülke yönetimi padişaha aittir. *Sancak usulü yaygınlaştı. Taht kavgalarını önlemiştir AMAÇ: Taht kavgaların önüne geçmek ve merkezi otoriteyi güçlendirmek Sancağa Çıkma Usulü Şehzadelerin yönetim deneyimi kazanmaları için illere vali olarak gönderilmesidir. (LALA=ATABEY) • II. Mehmet tarafından sancak sistemi zorunlu hale getirildi • Sancağa çıkan son padişah III. Mehmet’tir. Kafes Usulü Şehzadelerin sancağa gönderilmeyip sarayda aldığı eğitimdir. Bunun sonucunda yönetim deneyiminden yoksun padişahlar ortaya çıkmıştır

Osmanlı Devleti’nde, I. kimin tahta geçeceğinin önceden belirtilmemiş olması, II. hanedan ailesinden en büyük ve en olgun olanın tahta geçmesi kuralının konulması, III. kız çocuklarının tahta geçme hakkının olmaması durumlarından hangilerinin taht kavgalarına neden olduğu savunulabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) I, II ve III Osmanlılarda I. Ahmet’ten itibaren padişahlığın hanedanın en yaşlı üyesine geçmesi usulünün uygulanmasına başlanmasında güdülen amaç aşağıdakilerden hangisidir? A) Saltanat sistemini devam ettirmek B) Taht kavgalarını önlemek C) Padişahın yetkilerini sınırlamak D) Halk ile saray ilişkilerini kolaylaştırmak E) Eyalet yöneticilerinin sayısını artırmak

DEVLET YÖNETİMİ MERKEZ TEŞKİLATI (İSTANBUL) TAŞRA TEŞKİLATI PADİŞAH EYALET SARAY SANCAK DİVAN KAZA KÖY

YÖNETİM TAŞRA MERKEZ BİRİM YÖNETİCİ GÜVENLİK ADALET BELEDİYE İSTANBUL BEYLERBEY İ SUBAŞI KADI ŞEHREMİNİ SARAY BİRUN ENDERUN HAREM SARAY OKULU BİRİM YÖNETİCİ GÜVENLİK ADALET EYALET BEYLERBEYİ SUBAŞI KADI SANCAKBEY İ SUBAŞI KADI KAZA KADI SUBAŞI KADI KÖY TIMAR SAHİBİ (KÖY KETHUDASI) YİĞİTBAŞI KADI NAİBİ

Osmanlı İmparatorluğu’nda devşirme yöntemiyle toplanan çocuklardan, saraya alınanlar aşağıdakilerin hangisinde eğitilmiştir? A) Sıbyan mektepleri B) Enderun C) Hendesehane D) Yabancı okullar E) Azınlık okulları I. Kaza-Subaşı II. Eyalet-Beylerbeyi III. Sancak-Yiğitbaşı Yukarıdakilerden hangilerinde Osmanlı Klasik Dönem taşra birimleri, yöneticileriyle birlikte doğru olarak verilmiştir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III

Eyalet Yönetim Bağlı Hükümet ve Beylikler (İmtiyazlı) Merkeze Bağlı Eyaletler Salyaneli Eyaletler ( Özel Yönetimli) Salyanesiz Eyaletler ü İçişlerinde serbest olan eyaletlerdir. üYöneticileri yerlidir üpadişah tarafından atanır. • Yöneticileri merkezden atanan uzak eyaletlerdir. • Vergileri İltizam yolu ile toplanır • Mısır, Bağdat, Tunus Cezayir, Yemen ØAnadolu ve Rumeli eyaletleridir. ØTımar sistemi uygulanır üErdel, Eflak, Boğdan, Kırım, Hicaz bu türden eyaletlerdir. üErdel, Eflak, Boğdan vergi de verir asker de gönderir. üHicaz vergi ve asker göndermez. üKırım vergi vermez.

DİVAN ü Divan-ı Hümayun: Orhan Bey döneminde kuruldu. ü II. Mahmut döneminde kaldırıldı. ü Divanda alınan kararların tutulduğu defterlere ‘’Mühimme defterleri’’ Not: Tahrir : Arazi kayıtları Şer’iye sicilleri : Evlenme, boşanma, miras kayıtları ü Divan en üst yürütme ve en üst yargı organıdır. ü Fatih Sultan Mehmet’e kadar divana padişah başkanlık eder. => karar alma ü Fatih’ten sonra sadrazamlar başkanlık eder. => danışma ü Divan üyesi olabilmek için vezir rütbesinde veya bu rütbeye denk olma şartı

DİVANI HUMAYUN SEYFİYE(EHLİ ÖRF) Askeri ve siyasi yönetici sınıftır. Eli kılıç tutan herkes seyfiyedir. Sadrazam(Veziri Azam): üBaş vezire Sadrazam denmiştir. üPadişahtan sonra en yetkili kişidir. üNaiptir vekildir. üSerdarı Ekrem üPadişah tuğrasını taşır. üYaşadıkları yere paşa kapısı yada Babıali denir. (Hükümet konağı) Vezirler: v. Kubbealtı vezirleri de denir. v. Bakanlar kurulu. Kaptanı Derya: § Merkezi => Cezayir § 16. yy’da divan üyesi olmuştur. Not: Yeniçeri Ağası: Eğer vezir rütbesinde ise divana katılır değilse katılamaz. Not : Ø Kazasker Ø Defterdar, Ø Vezir, zaman içinde artış meydana gelmiştir. İLMİYE(EHLİ ŞER) KALEMİYE(EHLİ KALEM) Müftü Nakibül eşraf Kazasker Müderris Şeyhülislam Nişancı Görevleri: Fetva, Yargı, Eğitim, Kültür. Şeyhülislam § Divanda alınan kararların dine uygunluğunun tesbitini yapar. § XV. yy’da divan üyesi olmuştur. § Fetva merciidir. Kazasker *Adalet, Eğitim, Kültür *Kadı ve müderrisleri atar. *Evlenme, boşanma, miras gibi *Davalara bakar. *Noterdir. *Merkezden gelen emirleri uygular. ü İç ve dış yazışmaları yapar. ü Berat ve fermanları hazırlar. ü Padişah tuğrasını çeker. ü Arazi defter kayıtlarını tutar. (Tahrir Defteri) ü Tapu-Kadastro işlerinden sorumlu Defterdar *Maliye defterinden sorumlu. *Bütçeyi hazırlar. *Hazine işleriyle uğraşır. Reisülküttap v. Dış işleri bakanı v 17. yy’a kadar nişancıya bağlı v 17. yy sonrası divan üyesi oldu. Not: q Şeyhülislam XV. yy’da q Kaptanı Derya XVI. yy’da q Reisülküttap XVII. yy’da Seyfiye + Kalemiye divan üyesi oldu. Devşirme kökenliler var.

Aşağıdakilerden hangisi, Osmanlı toplumunda yönetici gruplar arasında değildir? A) İlmiye B) Seyfiye C) Reaya D) Kalemiye E) Hanedan üyeleri Osmanlı Devleti’nde “kalemiye” meslek grubunu aşağıdaki devlet görevlilerinden hangileri oluşturmaktaydı? A) Sadrazam ve vezirler B) Beylerbeyi ve sancak beyleri C) Nişancı ve defterdarlar D) Subaşılar ve kale koruyucuları=DİZDAR E) Kadılar ve müderrisler Aşağıdakilerden hangisi ilmiye sınıfının üyelerinden biri değildir? A) Kazasker B) Şeyhülislam C) Kadı D) Müderris E) Yeniçeri

OSMANLI TOPRAK YÖNETİMİ

Aşağıdakilerden hangisi Osmanlılarda timarlı sipahilerin özelliklerinden biri değildir? A) B) C) D) E) Savaşta Anadolu ve Rumeli beylerbeyinin komutasında sağ ve sol kanatlar oluşturma Barış zamanında bulundukları bölgenin güvenliğini sağlama Kendilerine ayrılan timar topraklarında oturmak zorunda olma Atlı asker yetiştirme Devletten maaş alma I. Has II. Vakıf III. Zeamet Yukarıdakilerden hangileri, Osmanlı Devleti’nde dirlik türlerinden biri değildir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III

ASKERİ TEŞKİLAT MERKEZ ORDUSU (KAPIKULU) EYALET ORDUSU YARDIMCI KUVVETLER DONANMA Tımarlı Sipahiler KAPIKULU PİYADELERİ Acemioğlanlar Ocağı Yeniçeriler Cebeciler Topçular Top Arabacıları Humbaracılar Lağımcılar Sakalar KAPIKULU SÜVARİLERİ Sipahi ve silahtarlar Akıncılar Azaplar Yaya ve Müsellemler Gönüllüler Sağ ve sol ulufeciler Sağ ve sol garipler Beşliler Sakalar KAPIKULU • Merkezin güvenliğinden sorumlu • Maaşlı (ulufe) • Culüs (bahşiş) • Atlı ve yaya • Devşirme TIMARLI SİPAHİ • Taşranın güvenliğinden sorumlu • Toprak gelirleri ile geçinirler • Türklerden oluşur. • Tamamı atlı birlikler • Ordunun temelini oluşturur.

Aşağıdakilerden hangisi, Osmanlı Devleti’nde timar sahiplerinin sefere götürmekle yükümlü olduğu atlı askerlere verilen addır? A)Cebelü B) Cebeci C) Azap D) Müsellem E) Saka

HUKUK KAYNAKLAR Örfi hukuk kaynakları Şer-i hukuk kaynakları Padişah Fermanları Kanunnameler Gelenek, görenek Kuran-ı Kerim Sünnet İcma Kıyas “KADI”NIN GÖREVLERİ Kazaları idare etmek Halkın arasındaki davaları çözüme kavuşturmak Merkezden gelen emirleri halka ulaştırmak Avarız vergisini toplayıp merkeze ulaştırmak Halkın şikayetlerini divana iletmek

VERGİLER ŞERÎ VERGİ • Öşür • Haraç • Cizye ÖRFÎ VERGİ • Çift bozan • Ağnam • Derbent • Cerime • Avarız • Bac-ı Pazar • İspençe • Bennak • Mücerred

• • Olağanüstü hallerde toplanan vergi Müslüman olmayan erkek nüfustan alınan vergi Toprağı mazeretsiz terk eden ya da üç yıl üste boş bırakan köylüden alınan vergi Müslüman üreticiden toprağın verimine göre onda biri oranında alınan vergi Osmanlı Devlet’inde alınan aşağıdaki vergilerden hangisinin açıklaması yukarıda yoktur? A) Çiftbozan B) Avarız C) Cizye D) Öşür E) Ağnam

TOPLUMUN SOSYAL YAPISI YÖNETİLENLER YÖNETENLER İLMİYE vŞeyhülislam v. Kazasker v. Müderris v. Kadı v. Nakibüleşraf SEYFİYE v. Sadrazam v. Vezirler v. Beylerbeyi v. Sancakbeyi v. Kapıkulu askerleri v. Subaşı v. Kale koruyucuları KALEMİYE v. Nişancı v. Reisülküttap v. Defterdar MÜSLÜMANLAR vŞehirli v. Köylü v. Göçebe GAYRİMÜSLİMLER

GAZETELER İlk Resmi Gazete Takvimi Vekayı İlk Özel Gazete Tercümanı Ahval İlk Yarı Resmi Gazete Ceride-i Havadis

BİLİM , SANAT, KÜLTÜR, DİL VE EDEBİYAT RESİM MİNYATÜR (NAKKAŞ) • • • Matrakçı Nasuh: XVI. asır Nakkaş Osman: XVI. asır Nakkaş Hasan Paşa: XVII. asır Nakkaş Kalender: XVII. asır Levni: XVII. asır sonları XVIII. asır başları (Lale Devri) MÜZİK • Itri • Dede Efendi • • • Osman Hamdi Bey: Türk müzeciliğinin kurucusudur. 1881 yılında Sanayi-i Nefise Mektebi’ni ve İstanbul Arkeoloji Müzesi'ni kurdu Kaplumbağa Terbiyecisi adlı resmi ünlüdür. Şeker Ahmet Paşa: Resim eğitimi için Abdülaziz tarafından Avrupa’ya gönderilmiştir. Kendi adına resim sergisi açan ilk Türk ressamıdır. Hüseyin Zekai Paşa: Batılı tarzda resim yapan ilk ressamlarımızdan biridir.

BİLİM ADAMI Pirî Reis • Kâtip Çelebi • • XVII. yüzyılda yaşamıştır. Tarih, coğrafya, felsefe ve bibliyografya ile ilgili eserler vermiştir. Keşfizünun (Bibliyografya) Cihannüma (Coğrafya) • Evliya Çelebi • • • XVII. yüzyılın ünlü Türk gezginidir. Seyahatname(Coğrafya) Dönemin ünlü astronomlarındandır. Osmanlı’da matematik öğretiminin kurucusu kabul edilir. Fatih tarafından İstanbul’a getirilmiştir. XVI. yy’da yaşamış deniz coğrafyacısıdır. Miratü’l-Memalik Takiyuddin bin Mehmet XVI. yy’da astronomi ile ilgilenmiştir. Hezarfen Ahmet Çelebi (XVII. yy) IV. Murat Döneminde kanat takarak başarılı bir uçuş denemesi yapmıştır. Fatih Sultan Mehmet’i yetiştiren • Altunizade • Sabuncuoğlu Şerafettin Seydi Ali Reis XVI. yy’da kara coğrafyacılığında ön plana çıkar çizdiği minyatürlerle ordunun sefer güzergahları hakkında ayrıntılı bilgiler vermiştir. • Akşemseddin • Kitab-ı Bahriye Matrakçı Nasuh • Ali Kuşcu • • XVI. yy’da haritacılık konusunda ön plana çıkan bir Türk denizcisidir. Tıpçı Lagari Hasan Çelebi Dünyada ilk roketli füze uçuşunu gerçekleştirmiştir.

HALK EĞİTİMİ CAMİLER TEKKE ZAVİYELER KIRAATHANELER TÜRK OCAKLARI İstanbul’da ilk medrese Fatih Sultan Mehmet tarafından açılan “Sahn-ı Seman” medresesidir. Ali Kuşçu öğretmenlik yapmıştır. Osmanlı’daki bir diğer önemli medrese ise Kanuni Sultan Süleyman tarafından yapılan “Sahn-ı Süleymaniye” medreseleridir. . MESLEKİ EĞİTİM ENDERUN LONCA ACEMİ OCAĞI ENDERUN: Yalnız devşirme kökenli öğrencilerin alındığı saray okuludur. Yüksek öğretim düzeyinde eğitim öğretim yapılırdı. Enderun mektebi pek çok devlet adamı yetiştirmiştir.