OSMAN AKA MAN Maniler tek drtlkten oluan ve

OSMAN AKÇA

MANİ Maniler tek dörtlükten oluşan ve kafiye düzeni değişik halk şiiri türlerine uymayan, bir bütünlük arz eden, içerdiği manayı veya mesajı bu dörtlük içinde tamamlayan genellikle yedi heceli bir halk şiiri türüdür.

Bu gün hava bulutlu Senin talihin kutlu Seni bir daha görsem Benim için ne mutlu Şiirin ölçüsü nedir? 7`li hece ölçüsü ile yazılmıştır Nazım birimi nedir? Nazım birimi 4`lüktür. Kafiye şeması nedir? Kafiye şeması a a b a`dır.

MANİNİN ÖZELLİKLERİ Ø Maniler çoğunlukla dört mısradan oluşurlar Ø Bu tür manilerde birinci, ikinci ve dördüncü mısralar birbiriyle kafiyeli, üçüncü mısra ise serbesttir. Ø Manilerde genellikle dizeler yedişer hecelidir; ancak bazı maniler dört, beş, sekiz, on bir hece ölçüsü ile yazılmıştır. Ø Uyak düzeni genellikle``a a b a``dır. Ø Manide anlatılmak istenen konu ve düşünce son iki dizededir. Ø Çoğu kez konu ve tema aşktır. Her türlü hayat hadiseleri vardır.

YAPISI BAKIMINDAN MANİ ÇEŞİTLERİ a) Klâsik mani(düz mani) b) Kesik mani (Cinaslı mani) c) Artık mani (Yedekli mani) d) Deyiş (Karşılıklı mani)

DÜZ MANİ Bu gün hava bulutlu Senin talihin kutlu Seni bir daha görsem Benim için ne mutlu *Dört dizeden oluşur Hece sayısı 7’dir Kafiye şeması a a b a şeklindedir. İlk iki dizesi doldurma dizelerdir. Asıl mana son iki dizede olur.

KESİK (CİNASLI) MANİ Bugün al Yarim giymiş bugün al Şad edersen bugün et Can alırsan bugün al Almadan Kokun aldım almadan Bir de yüzün göreyim Tanrı canım almadan ÖZELLİKLERİ ü Birinci dizenin hece sayısı yediden azdır. üDizeleri cinaslı kafiye ile kurulur. üKesik manilerde anlam birimi beyittir. üKafiyeyi birinci dize oluşturur. üHer beyitin anlamca diğer beyitlerle bir ilgisi yoktur. üAradan bir beyit çıkarılınca maninin yapısında ve anlamında bir bozukluk meydana gelmez.

ARTIK (YEDEKLİ) MANİ İlk bahara yaz derler Ağlarım çağlar gibi Şirin söze naz derler Derdim var dağlar gibi Kime derdim söylesem Ciğerden yaralıyım Bu dert sana az derler Gülerim sağlar gibi Kendin ettin kendine Her gelen bir gül ister Yana yana gez derler Sahipsiz bağlar gibi ÖZELLİKLERİ ü Dört dizeli genel tipte olan maniye, aynı kafiyede başka dizeler eklenmesi ile söylenen manilerdir. üArtık manilerde genellikle cinaslı kafiye bulunmaz. üBirinci dizeleri de anlamlıdır.

DEYİŞ (KARŞILIKLI) MANİ Ağa- Adilem sen na-çarsın Adile- Ağam derim na-çarım İnci mercan saçarsın İnci mercan saçarım Dünya deniz olunca Gülüm nere kaçarsın Ben kuş olup uçarım ÖZELLİKLERİ ü İki kişinin karşılıklı olarak söyledikleri manilerdir. üSorulu cevaplı biçimde düzenlenir.

a) b) c) d) e) f) KONUSU BAKIMINDAN MANİ ÇEŞİTLERİ Niyet-Fal-Yorum manileri Sevda manileri İş manileri Bekçi ve Davulcu (Ramazan) manileri Mektup manileri İstanbul sokaklarında satıcıların söyledikleri maniler g) İstanbul meydan kahvelerinin cinaslı manileri h) Düğün manileri i) Saya manileri

NİYET-FAL-YORUM MANİLERİ Başörtümün gülleri Bu gün hava bulutlu Yana bakıyor yana Senin talihin kutlu Ahi ret senin sevdiğin Seni bir daha görsem Bana bakıyor bana Benim için ne mutlu ÖZELLİKLERİ ü Hıdırellez, bahar bayramı ve kış geceleri yapılan sohbet toplantılarında söylenir. üİyi ve kötü yorumlara açıktır. üKişilerin her biri adına niyet tutularak söylenir. üDaha çok genç kızlar tarafından düzenlendiği için niyetlerin gönül işleri ile de ilgisi vardır.

SEVDA MANİLERİ Erkek Kız Gökte yıldız bir sıra Sarılmış mor mintana Sırma ördüm mintana Benim gibi kul gerek Senin gibi er lazım Senin gibi sultana Benim gibi sultana ÖZELLİKLERİ ü Anadolu`nun bazı yerlerinde bahar ve Hıdırellez törenlerinde oğlanlarla kızlar karşılıklı olarak söylerler.

İŞ MANİLERİ Ben bir evler yaptırdım Bu gün ayın beşidir Rengi akşam güneşi Entarisi yeşildir Yeter dalga geçtiğimiz Yeşil entarili oğlan Ciddi yapalım işi Ne vakit olsa iştedir ÖZELLİKLERİ ü Köy ve kasabalarda kışlık hazırlık işlerinde imece usulü çalışan kişiler arasında söylenir.

BEKÇİ VE DAVULCU (RAMAZAN) MANİLERİ Ne uyursun Besmeleyle çıktım yola Bu uykudan ne bulursun Selam verdim sağa sola Al abdesti kıl namazı Cennet-i alayı bulursun A benim devletli beyim Vakti şerifler hayrola ÖZELLİKLERİ ü Ramazan Bayramı`nın birinci gününden itibaren davulcu yanındaki yardımcısıyla birlikte ev ev dolaşarak söylenen manilerdir.

MEKTUP MANİLERİ Mektup yazdım karadan Mektup yazdım sarı kağıt Dağlar kalksın aradan Ağlarım her saat Ayrılık pek çok gitti Sen orada ben burada Kavuştursun yaradan Nasıl durayım rahat ÖZELLİKLERİ Gurbet, hasret, kavuşma, mahpusluk, ayrılık durumlarında birbirinden uzak kalanların birbirlerine yazdıkları mektup manileridir. ü

İSTANBUL MEYDAN KAHVELERİNİN CİNASLI MANİLERİ Maniciyim manici Mani mani başlamam Deryada gemiciyim Ben bekarı taşlamam Mezarda toprak olsam Olur olmaz adamla Yar ile davacıyım Ben maniye başlamam ÖZELLİKLERİ ü Eski İstanbul`daki meydan kahvehanelerinde, külhanbeyi şairlerinin söyledikleri manilerdir.

DÜĞÜN MANİLERİ Sular akar harıl Ocağımızın taşı kara N`olur Evimizin önü marul Yüreğimin başı kara Anam gel bir daha Sabahleyin kalk da anam Kızım diye sarıl bana Kızım diye beni ara ÖZELLİKLERİ ü Düğünlerde, derneklerde, kına gecelerinde söylenirler

SAYA MANİLERİ Koyunlu evler gördüm Kurulu yaya benzer Koyunsuz evler gördüm Kurulmuş çaya benzer ÖZELLİKLERİ ü Sürülerle haşır neşir olan çobanlar, belirli günlerde, sürü sahiplerinden bahşiş toplamak için düzenledikleri özel törenlerde söylerler.