Ortaokul rencilerinin Sanal Zorbalk ve nternet Saldrganl Durumlarnn

Ortaokul Öğrencilerinin Sanal Zorbalık ve İnternet Saldırganlığı Durumlarının Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi Fatma Kübra ÇELEN, Aygül ÇELİK & Prof. Dr. S. Sadi SEFEROĞLU Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü

Giriş • Bilişim teknolojileri, günümüz toplumlarında bilginin • üretilmesi, paylaşılması, iletişim, alışveriş gibi çok çeşitli durumlarda kullanılmaktadır. Bireylerin yaşamına kolaylıklar sağlaması nedeniyle de bu teknolojilerin kullanımı her geçen gün yaygınlaşmaktadır. 25. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (UEBK) / 21 -24 Nisan 2016, Antalya 2

Problem Durumu • Teknolojinin yaygın kullanımı ise bazı sorunları da • • beraberinde getirmektedir. Sanal zorbalık da bu problemlerden biridir. Sanal zorbalık; �bilgi ve iletişim araçları vasıtasıyla zararlı ve kırıcı mesajlar yollayarak diğerlerini taciz etme; �diğer kişilere zarar vermek amacıyla, birey ya da grup tarafından, �elektronik posta, �telefonu, �çağrı cihazı, �kısa mesaj servisi ve �web siteleri gibi bilgi ve iletişim teknolojilerinin kullanımını içeren, �kasten, tekrarlayıcı bir şekilde ve düşmanca davranışları destekleyen davranışlar olarak tanımlanmaktadır. 25. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (UEBK) / 21 -24 Nisan 2016, Antalya 3

Problem Durumu • Sanal zorbalık, zorbalığın sanal ortam üzerinde • gerçekleştirilmesi olarak tanımlanabilir. Alanyazında sanal zorbalık, ▫ tekno zorbalık, ▫ elektronik zorbalık, ▫ çevrimiçi zorbalık gibi terimlerle ifade edilmektedir. 25. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (UEBK) / 21 -24 Nisan 2016, Antalya 4

Problem Durumu • Sanal zorbalık türleri (Willard, 2004): ▫ ▫ ▫ Çevrimiçi kavga etme İftira Başka bir kimliğe bürünme Zarar verme Başkasının bilgilerini internet ortamında izinsiz kullanma 25. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (UEBK) / 21 -24 Nisan 2016, Antalya 5

Araştırmanın Amacı ve Önemi • Öğrenciler arasında giderek yaygınlaşan ve büyük bir kitlesel soruna dönüşme eğilimi gösteren sanal zorbalığın görünümlerinin, farklı gruplarla yapılacak yeni çalışmalarla irdelenmesinin alanyazına ve konuyla ilgili uygulamalara katkı getirebileceği düşünülmektedir. 25. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (UEBK) / 21 -24 Nisan 2016, Antalya 6

Araştırmanın Amacı ve Önemi (2) • Çalışma kapsamında ortaokul öğrencilerinin ▫ sanal zorbalık, ▫ internet saldırganlığı, ▫ sanal mağduriyet durumlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi amaçlanmaktadır. 25. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (UEBK) / 21 -24 Nisan 2016, Antalya 7

Araştırma Soruları • Öğrencilerin sanal zorba olma sıklıkları nedir? • Öğrencilerin sanal zorba kurbanı olma sıklıkları nedir? • öğrencilerin ‘sanal zorba olma’ durumları; ▫ ▫ cinsiyet, sınıf düzeyi, bilgisayar ve internete erişim, bilgisayar ve interneti kullanma durumlarına göre farklılaşmakta mıdır? • öğrencilerin ‘sanal zorba kurbanı olma’ durumları; ▫ ▫ cinsiyet, sınıf düzeyi, bilgisayar ve internete erişim, bilgisayar ve interneti kullanma durumlarına göre farklılaşmakta mıdır? 25. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (UEBK) / 21 -24 Nisan 2016, Antalya 8

Yöntem • Araştırma kapsamında genel tarama modeli kullanılmıştır. ▫ Tarama modelleri yaklaşımı ile geçmişte ya da halen var olan bir durumu var olduğu şekliyle betimlemek amaçlanır, araştırmaya katılan birey ya da nesneleri değiştirme ya da etkileme çabası gösterilmez (Fraenkel & Wallen, 2006; Büyüköztürk, 2009). 25. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (UEBK) / 21 -24 Nisan 2016, Antalya 9

Çalışma Grubu • Araştırmanın çalışma grubunu elverişli örnekleme yöntemi ile ulaşılan Ankara’nın iki merkez okulunda öğrenim görmekte olan 5. 6. 7. ve 8. sınıfta okuyan toplam 119 öğrenci oluşturmaktadır. Değişkenler Cinsiyet Seçenekler f % Kız 53 44, 5 Erkek 66 55, 5 119 100 5. Sınıf 23 19, 3 6. Sınıf 33 27, 7 7. Sınıf 34 28, 6 8. Sınıf 29 24, 4 119 100 Toplam Sınıf Düzeyi Toplam 25. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (UEBK) / 21 -24 Nisan 2016, Antalya 10

Veri Toplama Süreci • Araştırma kapsamında yanıtı aranan sorulara ilişkin • veriler Hinduja ve Patchin (2009) tarafından geliştirilen ve Türkçeye uyarlanan (Özdemir & Akar, 2011) ‘Siber Zorbalık ve İnternet Saldırganlığını Tarama Ölçeği -SZİSTÖ’ ile toplanmıştır. ▫ Araştırma verilerinin toplanmasında kullanılan veri toplama aracı araştırma sürecinde ele alınan araştırma problemlerine yanıt bulabilme yeterliliğinde olduğu göz önünde bulundurularak seçilmiştir. 25. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (UEBK) / 21 -24 Nisan 2016, Antalya 11

Veri Toplama Süreci • SZISTÖ, dokuzar maddeden oluşan ▫ ‘Siber Zorba Kurbanı Olma’ ve ▫ ‘Siber Zorba Olma’ olmak üzere iki ayrı alt-ölçekten oluşmaktadır. ▫ Orijinal ölçeklerin geçerlik ve güvenirlik çalışmaları kapsamında �‘Siber Zorba Kurbanı Olma’ alt-ölçeğinin alfa değeri. 74, �‘Siber Zorba Olma’ alt-ölçeğinin alfa değeri. 87 olarak hesaplanmıştır. �Altölçeklerin yapı geçerliği ise faktör analizi ile sınanarak her iki alt-ölçeğin de 1 faktör altında toplandığı saptanmıştır. 25. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (UEBK) / 21 -24 Nisan 2016, Antalya 12

Verilerin Analizi • Araştırma verilerinin analizinde frekans, yüzde gibi • betimsel istatistiklerden yararlanılmıştır. Ayrıca araştırma verilerinin (‘siber zorba olma’ ve ‘siber zorba kurbanı olma’ durumları) normal dağılmadığı tespit edildiği için verilerin analizinde parametrik olmayan testlerden Kruskal Walllis ve Mann Whitney U testi kullanılmıştır. 25. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (UEBK) / 21 -24 Nisan 2016, Antalya 13

Bulgular ve Tartışma

Bulgular ve Yorumlar • Araştırmanın birinci sorusu ▫ “Öğrencilerin Sanal Zorba Olma Sıklıkları Nedir? • Bu soru kapsamında yapılan analizler sonucunda 30 19 % 54, 6 Toplam Bir iki defa 65 Pek çok defa Bir defa f Öğrencilerin sanal zorba olma sıklıkları Çok kez Hiçbir zaman öğrencilerin bir kısmının en azından bir defa sanal zorba oldukları görülmüştür. 1 4 119 3, 4 100 25, 2 16, 0 0, 8 25. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (UEBK) / 21 -24 Nisan 2016, Antalya 15

Bulgular ve Yorumlar(2) • Araştırmanın birinci sorusu ▫ “Öğrencilerin Sanal Zorba Kurbanı Olma Sıklıkları Nedir? • Bu soru kapsamında yapılan analizler sonucunda Hiçbir zaman Bir defa Bir iki defa Çok kez Pek çok defa Toplam öğrencilerin bir kısmının en azından bir defa sanal zorba kurbanı oldukları görülmüştür. f 70 39 6 3 1 119 % 58, 8 32, 8 5, 0 2, 5 0, 8 100 Öğrencilerin sanal zorba kurbanı olma sıklıkları 25. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (UEBK) / 21 -24 Nisan 2016, Antalya 16

Bulgular ve Yorumlar(3) • Araştırmanın sorusu ▫ “Öğrencilerin sanal zorba olma durumları cinsiyete göre farklılaşmakta mıdır? ” • Yapılan analiz sonucu erkek ve kız öğrencilerin sanal zorba olma durumları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olmadığı görülmüştür (U=1607. 500; p=0, 414; p>0, 05). ▫ Balakrishnan (2015); Hinduja ve Patchin (2008); Özdemir ve Akar (2014) tarafından yürütülen çalışmalarda da benzer şekilde sanal zorbalık ile cinsiyet arasında anlamlı fark bulunmamıştır. 25. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (UEBK) / 21 -24 Nisan 2016, Antalya 17

Bulgular ve Yorumlar(4) • Araştırmanın sorusu ▫ “Öğrencilerin sanal zorba olma durumları sınıf düzeyi değişkenine göre farklılaşmakta mıdır? ” • Yapılan analiz sonucu sınıf düzeyine göre sanal zorba olma durumları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olmadığı görülmüştür [χ2(2)=6, 621; p=0, 085; p>0, 05]. 25. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (UEBK) / 21 -24 Nisan 2016, Antalya 18

Bulgular ve Yorumlar(5) • Araştırmanın sorusu ▫ “Öğrencilerin sanal zorba olma durumları bilgisayar ve interneti kullanım durumlarına göre farklılaşmakta mıdır? ” • Öğrencilerin sanal zorbalık durumlarının; ▫ bilgisayarı ve interneti kullanım düzeylerine (başlangıç, ▫ orta, ileri) bilgisayarı ve interneti kullanım deneyimlerine göre farklılaşmadığı görülmüştür. 25. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (UEBK) / 21 -24 Nisan 2016, Antalya 19

Bulgular ve Yorumlar(6) • Öğrencilerin sanal zorbalık durumlarının; ▫ evlerinde bilgisayara sahip olma ve internet erişimi ▫ olma durumlarına, bilgisayarı ve interneti kullanmayı nereden öğrendiklerine (okul, akraba, arkadaş veya kendine deneyerek) göre farklılaşmadığı görülmüştür. 25. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (UEBK) / 21 -24 Nisan 2016, Antalya 20

Bulgular ve Yorumlar(7) • Araştırma sorusu ▫ “Öğrencilerin sanal zorba kurbanı olma durumları cinsiyete göre farklılaşmakta mıdır? ” ▫ Yapılan analiz sonucu erkek ve kız öğrencilerin Sanal zorba kurbanı olma durumları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olduğu görülmüştür (U=1233, 500; p=0, 004; p<0, 05). 25. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (UEBK) / 21 -24 Nisan 2016, Antalya 21

Bulgular ve Yorumlar(8) • Sıra ortalaması değerlerine bakıldığında erkek öğrencilerin kız öğrencilere göre daha çok sanal zorba kurbanı oldukları görülmektedir. ▫ Araştırmadan ulaşılan bu bulgu ile Erdur-Baker ve Kavşut’un (2007) çalışmalarından ulaştıkları erkeklerin daha çok sanal zorba kurbanı oldukları bulgusu ile benzerlik göstermektedir. Cinsiyet N Sıra Ortalaması Sıra Toplamı Kız 53 50, 27 2664, 50 Erkek 66 67, 81 4475, 50 U P 1233, 500 0, 004 25. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (UEBK) / 21 -24 Nisan 2016, Antalya 22

Bulgular ve Yorumlar(9) • Araştırma sorusu ▫ “Öğrencilerin sanal zorba kurbanı olma durumları sınıf düzeyi değişkenine göre farklılaşmakta mıdır? ” • Yapılan analiz sonucu sınıf düzeyine göre sanal zorba kurbanı olma durumları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olmadığı görülmüştür [χ2(2)=4, 714; p=0, 194; df=3; p>0, 05]. 25. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (UEBK) / 21 -24 Nisan 2016, Antalya 23

Bulgular ve Yorumlar(10) • Araştırma sorusu; ▫ Öğrencilerin sanal zorba olma durumları bilgisayar ve interneti kullanım durumlarına göre farklılaşmakta mıdır? • Öğrencilerin sanal zorba kurbanı olma durumlarının internet kullanım düzeyine göre farklılık göstermediği belirlenirken bilgisayarı kullanım düzeylerine (başlangıç, orta, ileri) göre farklılaştığı görülmüştür [χ2(2)=6, 043; p=0, 04; df=2; p<0, 05]. 25. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (UEBK) / 21 -24 Nisan 2016, Antalya 24

Bulgular ve Yorumlar(11) • Sıra ortalamalarına bakıldığında ileri düzeyde bilgisayar kullananların sanal zorba kurbanı olma durumlarının daha yüksek olduğu görülmüştür. Sınıf Düzeyi N Sıra Ortalaması Başlangıç 28 58, 41 Orta 67 55, 37 İleri 24 74, 77 SD χ2 P 2 6, 043 0, 04 25. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (UEBK) / 21 -24 Nisan 2016, Antalya 25

Bulgular ve Yorumlar(12) • Öğrencilerin sanal zorba kurbanı olma durumlarının • bilgisayarı ve interneti kullanmayı nereden öğrendiklerine (okul, akraba, arkadaş veya kendine deneyerek) internete eriştikleri yere (ev, okul, internet kafe) göre farklılık göstermediği görülmüştür. 25. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (UEBK) / 21 -24 Nisan 2016, Antalya 26

Sonuç ve Öneriler

Sonuç ve Öneriler • Araştırmadan ulaşılan sonuçlara göre bilinçli ve doğru internet kullanımı konusunda çocukların erken yaşlarda bilgilendirilmeleri gerekliliği gündeme gelmektedir. 25. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (UEBK) / 21 -24 Nisan 2016, Antalya 28

Sonuç ve Öneriler (2) • Bireylerin interneti amaçlarına uygun bir şekilde kullanmaları için ailelere ve eğitimcilere önemli görevler düşmektedir. ▫ Örneğin; ailelerin çocuklarının internet kullanımlarını bilinçli bir şekilde takip etmeleri onların sağlıklı birey olarak gelişimleri için oldukça önemlidir. 25. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (UEBK) / 21 -24 Nisan 2016, Antalya 29

Sonuç ve Öneriler (3) • Aileler ve çocukların daha etkili ve iyi iletişim kurmaları sağlanarak sanal mağduriyet ya da zorbalık durumlarının ve nedenlerinin paylaşılması için güven ortamı oluşturulması konusunda aileler bilinçlendirilebilir. 25. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (UEBK) / 21 -24 Nisan 2016, Antalya 30

Sonuç ve Öneriler (4) • Bu bağlamda okullarda verilecek bilinçli internet kullanımı konusundaki eğitimlere ailelerin de dahil edilmeleri gerektiği önerilebilir. 25. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (UEBK) / 21 -24 Nisan 2016, Antalya 31

Sonuç ve Öneriler (5) • Özellikle de çocukların; ▫ bilinçli, ▫ doğru ve ▫ güvenli internet kullanımı konusunda • erken yaşlardan itibaren bilgilendirilmeleri ve bilinçlendirilmeleri ile olası sanal zorbalık, sanal mağduriyet gibi sorunların yaşanma ihtimali en aza indirgenebilir. 25. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (UEBK) / 21 -24 Nisan 2016, Antalya 32

Teşekkürler 25. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (UEBK) / 21 -24 Nisan 2016, Antalya 33