ORMAN VE SU LER BAKANLII SU YNETM GENEL
ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI SU YÖNETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TÜRKİYE’DE SU KALİTESİ İZLEME ÇALIŞMALARI Nermin ANUL Şube Müdürü 9 Ekim 2015 3. Sürdürülebilir Su Kongresi-İzmir 1
Sunum İçeriği § İZLEME MEVCUT DURUM § MEVZUAT § SU KÜTLE VE TİPLERİNİN BELİRLENMESİ § İZLEME NOKTALARI, PARAMETRELER VE SIKLIKLARIN BELİRLENMESİ § İZLEME PROGRAMLARI § ULUSAL İZLEME AĞI 2
Ülkemizde İzleme Yapan Kurumlar q Orman ve Su İşleri Bakanlığı, – Araştırma Maksadıyla Hizmet Alımı İle İzleme Yapan Kurumlar v Su Yönetimi Genel Müdürlüğü v Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü – Laboratuvar Alt Yapısı Olan Kurumlar v Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü q Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, – Araştırma Maksadıyla Hizmet Alımı İle İzleme Yapan Kurumlar v Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü – Laboratuvar Alt Yapısı Olan Kurumlar v ÇED İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü q Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, – Laboratuvar Alt Yapısı Olan Kurumlar v Tarım Reformu Genel Müdürlüğü v Balıkçılık ve Su Ürünleri Genel Müdürlüğü (Mevcut laboratuvarı bulunmayıp İl Gıda Kontrol Laboratuvarları ve Enstitülerde analizler yapılmaktadır. ) 3
Ülkemizde İzleme Yapan Kurumlar q Sağlık Bakanlığı, – Laboratuvar Alt Yapısı Olan Kurumlar v Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Ø Çevre Sağlığı Daire Başkanlığı Ø Tüketici Güvenliği Laboratuvarları Daire Başkanlığı Ø Halk Sağlığı Laboratuvarları Daire Başkanlığı q Belediyeler – Laboratuvar Alt Yapısı Olan Kurumlar v Büyükşehir Belediyelerinde 1 Merkez Laboratuvar, ayrıca İçme Suyu Arıtma ve Atık Su Arıtma Tesislerinde de İşletme Laboratuvarları mevcuttur. 4
*** Balıkçılık ve Su Ürünleri Genel Müdürlüğü ve Büyükşehir Belediyelerinden izleme noktaları temin edilemediği için haritaya işlenmemiştir. 5
Kurumların Havzalarda Çakışan İzleme Noktaları 6
Mevzuata Göre Kurumların İzlediği Parametreler Yönetmeliğe Göre İzlenmeyen Parametreler Yönetmeliğe Göre İzlenen 93 Parametreler parametre, %31 250 207 parametre, %69 200 150 207 100 93 50 ** Mikrokirleticiler ve spesifik kirleticiler dahil 0 1 2 7
Kurumlar Tarafından Mükerrer İzlenen Parametreler DSİ Genel Müdürlüğü Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Sağlık Bakanlığı + + (Renk Hariç) + + + (KOİ, BOİ Hariç) + + + İz Elementler + + (Tarım Reformu Gn. Md. Hariç) + + Pestisitler + - + + Parametre Grubu Fiziksel Parametreler (Sıcaklık, p. H, İletkenlik, Renk) Oksijenlendirme Parametreleri (Çözünmüş Oksijen, KOİ BOİ) Nurtientler Çevre Şehircilik Bakanlığı + 8
Kurumlar Tarafından Mükerrer İzlenen Parametreler Toplam 31 parametre Toplam 47 parametre Tüm Kurumlar için Ortak (Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bak. Pestisitler Hariç) 3 Kurum Ortak İzlemekte Toplam 19 parametre 2 Kurum Ortak İzlemekte 9
Mevzuat Ø 29/6/2011 Tarihli, 645 sayılı Orman ve Su İşleri Bakanlığı’nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile; «Yer üstü ve yer altı sularının kalite ve miktarının korunmasına yönelik hedef, ilke ve alıcı ortam standartlarını ilgili kurum ve kuruluşlarla birlikte belirlemek, su kalitesini izlemek veya izletmek» Su yönetiminin ulusal ve koordinasyonunu sağlamak uluslararası düzeyde görevi Su Yönetimi Genel Müdürlüğü’ ne verilmiştir. İzleme ve Su Bilgi Sistemi Daire Başkanlığı 10
Yüzeysel Sular ve Yeraltı Sularının İzlenmesine Dair Yönetmelik 28910 Sayılı 11/02/2014 tarihli R. G. ØAmaç Ülke genelindeki bütün yüzeysel sular ve yeraltı sularının miktar, kalite ve hidromorfolojik kalite unusurları açısından izlenmesi, Mevcut durumunun ortaya konulması, Suların ekosistem bütünlüğünü esas alan bir yaklaşımla izlenmesi, İzlemede standardizasyonun ve kurumlar arası koordinasyonun sağlanmasına yönelik esasların belirlenmesi Ø İzleme programlarının oluşturularak Ulusal İzleme Ağının kurulması, Øİzleme verilerinin Ulusal Su Bilgi Sistemine aktarılmasıdır. Yönetmelik, yüzey ve yeraltı suları olmak üzere tüm kıta içi suları, kıyı-geçiş sularını ve doğal mineralli suları kapsar. 11
Yüzeysel Sular ve Yeraltı Sularının İzlenmesine Dair Yönetmelik Su Kütlelerinin ve Tiplerinin Belirlenmesi Referans Şartların Belirlenmesi Baskı ve Etkilerin Belirlenmesi İzleme Noktalarının Belirlenmesi İzleme Programlarının Hazırlanması Ulusal İzleme Ağının Oluşturulması 12
Yüzeysel Sular ve Yeraltı Sularının İzlenmesine Dair Yönetmelik İyi Su Durumu ØYüzeysel Su Kalitesi İyi Kimyasal Durum İyi Ekolojik Durum • Hidromorfolojik • Fiziko-kimyasal • Biyolojik kalite unsurları 13
Yönetmeliğe Göre İzleme Türleri Korunan alan…. . Gözetimsel Operasyonel Araştırmacı Korunan Alan 14
İzleme Türleri Yüzeysel sulardaki doğal şartlardan ve insani faaliyetlerden kaynaklanan uzun dönemli değişikliklerin değerlendirilmesi Gözetimsel Gelecekteki izleme programlarının etkili ve verimli dizaynın ve işlevsel olmasını sağlamak Operasyonel Araştırmacı Korunan Alan Etki analizini kontrol etmek ve tamamlamak Her bir izleme noktasında en az bir yıllık süreyle; Ὼ Genel fiziko-kimyasal ve kimyasal kalite elementleri Ὼ Biyolojik Ὼ Hidromorfolojik 15
İzleme Türleri Gözetimsel Operasyonel Araştırmacı Kirleticiler açısından risk altında bulunan su kütlelerinde, kirletici girişinin olduğu yerlerde yapılan izlemedir. Çevresel hedeflerinin karşılanması açısından risk altında olan su kütlelerinin durumlarının belirlenmesi Risk altındaki su kütlelerinin önlemler programı ile durumlarındaki değişimin izlenmesi Operasyonel İzleme noktasında; Korunan Alan ‽ Havzaya deşarj edilen bütün öncelikli maddeler ile belirli kirleticiler ‽ Baskıya karşı hassas olan biyolojik kalite unsurları 16
İzleme Türleri Araştırmacı İzleme Çevresel hedeflere ulaşamama sebebinin ve kazara oluşan kirliliğin boyutunun ve etkisinin belirlenmesi maksadıyla yapılan izlemedir. Sadece ilgili kalite unsurları izlenir. Referans Alanların İzlenmesi Yüzeysel sularda, baskıların olmadığı veya etkilerin ekosistem işleyişini etkilemediği, bozulmanın olmadığı veya doğala yakın özellikteki noktalar referans alan olarak belirlenir. 17
İzleme Türleri İçme Suyu Koruma Alanları Gözetimsel Yüzme Suları Operasyonel Araştırmacı Korunan Alan Nütrient Açısından Hassas Alanlar Habitat Koruma Alanları 18
Su Kütlelerinin Belirlenmesi Nehir Havzası Bölgesinin Tanımlanması Yerüstü sularının kategori ve sınıflarına göre ayrılması (nehir, göl, kıyı-geçiş, doğal, yapay ve büyük ölçüde değiştirilmiş su kütleleri) Nehir, göl, kıyı-geçiş sularının kendi içerisinde yönetilebilir küçük birimlere ayrılarak doğal, yapay ve büyük ölçüde değiştirilmiş su kütleleri olarak sınıflandırılması Belirlenen su kütleleri üzerinde baskı ve etkiler dikkate alınarak daha küçük su kütlelerine ayrılması
Su Kütlesi Kategorileri Büyük Ölçüde Değiştirilmiş Su Kütleleri Doğal Su Kütleleri Yapay Su Kütleleri Kıyı Suları Nehirler Sulak Alan = YAS Bağlantılı Ekosistemler Geçiş Suları = haliç, delta, lagün Göller Yeraltı Suyu Yapay Su Kütleleri 20
21
22
23
25 Havzada; 1814 adet nehir su kütlesi, 656 adet göl su kütlesi belirlenmiştir. 24
Su Kütlelerinin Belirlenmesi DEKOS Projesi kapsamında; Kıyı suları için 76 Su Yönetim Birimi tanımlanmıştır. 25
Su Tiplerinin Belirlenmesi Tipoloji: Çeşitli parametrelere göre su kütlelerinin kendi içerisinde sınıflandırılmasını sağlayan bilimsel çalışmadır. Tipolojiler değişik biyolojik toplulukları barındıran su kütleleri için doğru referans değerlerin belirlenmesi amacıyla kullanılır. Tip; çeşitli kriterler kullanılarak suların sınıflandırılması
Nehir Tipolojisi Kriterleri Faktörler Akış rejimi Büyüklük (Drenaj Alanı) Yağış Eğim Rakım Jeoloji Seçenekler Mevsimsel Sürekli <1000 km 2 (kurak alanlarda <3000 km 2) >1000 km 2 (kurak alanlarda >3000 km 2) <400 mm >400 mm <%2 >%2 0 -800 m 800 -1600 m >1600 m Yüksek mineralizasyon Düşük mineralizasyon Kod A 1 A 2 D 1 D 2 Y 1 Y 2 E 1 E 2 R 1 R 2 R 3 J 1 J 2 Yorum İlk yaklaşım (Yalnızca sürekli akış olması halinde kullanılır) Hepsi için kullanılır Göl Tipolojisi Kriterleri Faktörler Rakım Derinlik Yüzey alanı Jeoloji Seçenekler 0 -800 m 800 -1600 m > 1600 m <5 m >5 m Kod R 1 R 2 R 3 D 1 D 2 < 500 ha > 500 ha Yüksek mineralizasyon Düşük mineralizasyon A 1 A 2 J 1 J 2 27
Su Tiplerinin Belirlenmesi Geçiş Suyu Tipi Kriterleri Kıyı Suları Tipi Kriterleri
q 1814 nehir suyu kütlesi için 56 nehir tipi q 656 göl suyu kütlesi için 23 göl tipi tespit edilmiştir. 29
Genel Amaçlı/Gözetimsel İzleme Noktalarının Seçimi Havzadaki genel amaçlı izleme noktaları seçilirken; Her nehir su kütlesi tipine yönelik en az bir genel amaçlı izleme istasyonu Her göl su kütlesi tipine yönelik en az bir genel amaçlı izleme istasyonu Risk altında olmayan su kütlelerine yönelik genel amaçlı izleme istasyonu Havzanın genel durumu ile ilgili yeterli veri sağlayacak genel amaçlı izleme istasyonu 30
Genel Amaçlı/Gözetimsel İzleme Noktalarının Seçimi Aynı tipte olan su kütleleri arasından, izleme noktasının hangi su kütlesine konulacağı belirlenirken; Bulunduğu tipi en iyi temsil eden Üzerinde daha önceden izleme noktası bulunan Hidrolojik bağlantı bakımından en membada veya en mansapta Daha büyük alan kaplayan (uzun nehir, yüksek akış, büyük yüzey alanı vb. ) Düşük baskıya sahip Ulaşım sorunu olmayan
Operasyonel İzleme Noktalarının Seçimi Noktalar seçilirken izlenen yöntem; • Risk altında olan tüm su kütleleri • Öncelikli maddelerin deşarj edildiği su kütleleri • Diğer kirleticilerin önemli miktarlarda deşarj edildiği su kütleleri • Baskının tipine göre izlenecek parametreler ve sıklıklar belirlenmiştir.
Korunan Alan İzleme Noktalarının Seçimi Korunan alanlara ilişkin izleme noktaları, ülkemiz mevzuatına göre koruma altına alınmış alanlar; (sulak alan, içme suyu koruma alanı, milli park, tabiat parkı vb. ) kapsamında belirlenmiştir. 33
Havza İzleme Programlar ı 34
İzleme Programları q Akarçay q Susurluk q Meriç-Ergene q Sakarya q Büyük Menderes q Konya Kapalı v Seyhan v Ceyhan v Asi v Yeşilırmak v Batı Karadeniz v Batı Akdeniz v Doğu Akdeniz Ø Marmara Ø Küçük Menderes Ø Gediz Ø Burdur Ø Antalya Ø Kuzey Ege 19 Havza İzleme Programı 35
İzleme Programları İZLEME PROGRAMLARI; Su Kütlesi Su Tipleri Referans izleme Ağı Gözetimsel izleme Ağı Operasyonel İzleme Ağı Korunan Alan izleme Ağı Parametreler ve İzleme Sıklıkları 36
İzlenecek Parametreler 31 ADET YERÜSTÜ SULARI Sucul çevre için risk teşkil eden ve deşarjları kademeli olarak azaltılması gerekli olan maddelerdir. 45 ADET TMMK BİKOP KIYITEMA Fiziko kimyasal Parametre KİMYASAL İZLEME Öncelikli Maddeler Belirli Kirleticiler 116 ADET PARAMETRE + 133 ADET PESTİSİT 37
Parametreler ve Sıklıkları Sürekli/Aylık 6 yılda 1 yıl, yılda 1 kez Biyolojik Parametreler 6 yılda 1 yıl, yılda 2 kez Öncelikli Maddeler 6 yılda 1 yıl, yılda 12 kez Fiziko-kimyasal Parametreler, Belirli Kirleticiler, Pestisitler, Mikrobiyolojik Parametreler 6 yılda 1 yıl, yılda 4 kez Ø Genel Amaçlı İzleme Parametreleri / Sıklıkları Hidromorf. Par. Hidroloji 38
Parametreler ve Sıklıkları Öncelikli Maddeler Sürekli/Aylık Biyolojik Parametreler Yılda 2 kez Fiziko-kimyasal Parametreler, Belirli Kirleticiler, Pestisitler, Mikrobiyolojik Parametreler 6 yılda 2 yıl, yılda 2 kez Her yıl 12 kez Her yıl 4 kez Ø Operasyonel İzleme Parametreleri / Sıklıkları Hidromorf. Par. Hidroloji 39
Parametreler ve Sıklıkları Ø Korunan Alan İzleme Parametreleri / Sıklıkları Korunan Alan İÇME SUYU ÇEKİM NOKTALARI SUCUL TÜRLERİN KORUNMASI İÇİN TAHSİS EDİLEN ALANLAR KABUKLULARIN KORUNMASI İÇİN TAHSİS EDİLMİŞ ALANLAR YÜZME SULARI DUYARLI BÖLGELER HASSAS ALANLAR HABİTAT VE TÜR KORUMA ALANLARI İzleme Sıklığı Hizmet verilen toplumun nüfusu 30. 000 den fazla ise yılda 12 kez Hizmet verilen toplumun nüfusu 10. 000 ile 30. 000 arasındaysa yılda 8 kez. Hizmet verilen toplumun nüfusu 10. 000 den az ise yılda 4 kez Aylık Haziran ve Eylül arasında aylık olarak (yılda 4 kez) Aylık Yılda 6 kez İzleme Programları çerçevesinde belirlenen sıklıkta uygulanır. 40
Ulusal İzleme Ağı 41
Ulusal İzleme Ağı 42
Ulusal İzleme Ağı 43
Ulusal İzleme Ağı TOPLAM 1654 İzleme Noktası 44
TEŞEKKÜR EDERİM… nanul@ormansu. gov. tr 207 6325 45
- Slides: 45