ORMAN VE SU LER BAKANLII SU YNETM GENEL
ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI SU YÖNETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İZLEME İLGİLİ ULUSAL MEVZUAT VE İZLEME PROGRAMLARI Nermin ANUL Şube Müdür V. 08 Aralık 2014 Numune Alma ve Numunelerin Analize Hazırlanması Konulu Hizmetiçi Eğitim 1
SUNUM İÇERİĞİ § GİRİŞ § SU KALİTESİ İZLEME İLGİLİ ULUSLARARASI MEVZUAT § SU KALİTESİ İZLEME İLGİLİ ULUSAL MEVZUAT § YÜZEYSULAR VE YERALTI SULARININ İZLENMESİNE DAİR YÖNETMELİK § SU KÜTLESİ VE TİPLERİNİN BELİRLENMESİ § RİSK ANALİZİ § İZLEME TÜRLERİ § İZLEME NOKTALARININ BELİRLENMESİ § HAVZA İZLEME PROGRAMLARI § ULUSAL İZLEME AĞI 2
ULUSAL MEVZUAT- KANUNLAR • 2872 Çevre Kanunu • 639 Sayılı GTHB Teşkilat ve Görevleri Hakkında KHK • 644 Sayılı ÇŞB Teşkilat ve Görevleri Hakkında KHK • 645 Sayılı Orman ve Su İşleri Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında KHK • 6200 sayılı DSİ Genel Müdürlüğü’nün Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun 662 Sayılı KHK) 3
ULUSAL MEVZUAT- YÖNETMELİK VE TEBLİĞLER Mevzuatın Adı Yayım Tarihi Yayımlandığı Resmi Gazete 1 Su Ürünleri Yönetmeliği 10/03/1995 22223 2 Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği 31/12/2004 25687 3 Tarımsal Kaynaklı Nitrat Kirliliğine Karşı Suların Korunması Yönetmeliği Tehlikeli Maddelerin Su ve Çevresinde Neden Olduğu Kirliliğin Kontrolü Yönetmeliği Kentsel Atıksu Arıtımı Yönetmeliği 18/02/2004 25377 26/11/2005 26005 08/01/2006 26047 Kentsel Atıksu Arıtımı Yönetmeliği Hassas ve Az Hassas Su Alanları Tebliği 27/06/2009 27271 Yüzme Suyu Kalitesi Yönetmeliği 09/01/2006 26048 4 5 6 7 8 İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında 4
ULUSAL MEVZUAT- YÖNETMELİK VE TEBLİĞLER Mevzuatın Adı 9 Denizlerde Balık Çiftliklerinin Kurulamayacağı Hassas Alan Niteliğindeki Kapalı Koy ve Körfez Alanlarının Belirlenmesine İlişkin Tebliğ 10 11 Denizlerde Kurulan Balık Yetiştiriciliği Tesislerinin İzlenmesine İlişkin Tebliği Su Havzalarının Korunması ve Yönetim Planlarının Hazırlanması Hakkında Yönetmelik Yayım Tarihi Yayımlandığı Resmi Gazete 24/01/2007 26413 13/06/2009 27257 17/10/2012 28444 12 Yüzeysel Su Kalitesi Yönetimi Yönetmeliği 30/11/2012 28483 13 İçme Suyu Elde Edilen ve Edilmesi Planlanan Yüzeysel Suların Kalitesine Dair Yönetmelik 29/06/2012 28338 5
ULUSAL MEVZUAT- YÖNETMELİK VE TEBLİĞLER Mevzuatın Adı 14 Yayım Tarihi Yayımlandığı Resmi Gazete Alabalık ve Sazan Türü Balıkların Yaşadığı Suların Korunması ve İyileştirilmesi Hakkında Yönetmelik 12/01/2014 28880 15 Doğal Mineralli Sular Hakkında Yönetmelik 01/12/2004 25657 07/04/2012 28257 26/02/2014 28925 16 17 Yeraltı Sularının Kirlenmeye ve Bozulmaya Karşı Korunması Hakkında Yönetmelik Durgun Yerüstü Kara İç Sularının Ötrofikasyona Karşı Korunmasına İlişkin Tebliğ 18 Yüzeysel Sular ve Yeraltı Sularının 11/02/2014 İzlenmesine Dair Yönetmelik 28910 6
YÜZEYSEL SULAR VE YERALTI SULARININ İZLENMESİNE DAİR YÖNETMELİK 7
YÜZEYSEL SULAR VE YERALTI SULARININ İZLENMESİNE DAİR YÖNETMELİK ØAmaç Ülke genelindeki bütün yüzeysel sular ve yeraltı sularının miktar, kalite ve hidromorfolojik kalite unusurları açısından izlenmesi, Mevcut durumunun ortaya konulması, Suların ekosistem bütünlüğünü esas alan bir yaklaşımla izlenmesi, İzlemede standardizasyonun ve kurumlar arası koordinasyonun sağlanmasına yönelik esasların belirlenmesi Ø İzleme programlarının oluşturularak Ulusal İzleme Ağının kurulması, Øİzleme verilerinin Ulusal Su Bilgi Sistemine aktarılmasıdır. Yönetmelik, yüzey ve yeraltı suları olmak üzere tüm kıta içi suları, kıyı-geçiş sularını ve doğal mineralli suları kapsar. 8
YÜZEYSEL SULAR VE YERALTI SULARININ İZLENMESİNE DAİR YÖNETMELİK Su Kütlelerinin ve Tiplerinin Belirlenmesi Referans Şartların Belirlenmesi Baskı ve Etkilerin Belirlenmesi İzleme Noktalarının Belirlenmesi İzleme Programlarının Hazırlanması Ulusal İzleme Ağının Oluşturulması 9
SU KÜTLESİ VE TİPLERİNİN BELİRLENMESİ Su Kütlesi; Bir akarsu, nehir veya kanal, göl veya rezervuar, geçiş suyu veya kıyı suyunun bir kısmı veya tamamı olan ve benzer özellikler gösteren yüzeysel suyun yönetilebilir en küçük birimi 10
SU KÜTLESİ VE TİPLERİNİN BELİRLENMESİ SU KÜTLESİ KATEGORİLERİ Yapay Su Kütleleri Kıyı Suları Nehirler Sulak Alan = YAS Bağlantılı Ekosistemler Geçiş Suları Göller = haliç, delta, lagün Yeraltı Suyu 11
12
SU KÜTLESİ VE TİPLERİNİN BELİRLENMESİ Göl veya geçiş suları gibi yüzeysel suların bir bölümü değişik özellikleri taşıması nedeni ile ayrı bir su kütlesi olarak belirlenebilir. 13
SÇD’YE GÖRE SU KÜTLELERİNİN BELİRLENMESİ 14
25 Havzada; 1814 adet nehir su kütlesi, 656 adet göl su kütlesi belirlenmiştir. 15
SU KÜTLESİ VE TİPLERİNİN BELİRLENMESİ DEKOS Projesi kapsamında; Kıyı suları için 76 Su Yönetim Birimi tanımlanmıştır. 16
SU KÜTLESİ VE TİPLERİNİN BELİRLENMESİ TİPOLOJİ; Çeşitli parametrelere göre su kütlelerinin kendi içerisinde sınıflandırılmasını sağlayan bilimsel çalışmadır. TİP; su kütlelerinin çeşitli kriterler kullanılarak sınıflandırılmasıdır. Değişik biyolojik toplulukları barındıran su kütleleri için doğru referans değerlerin belirlenmesi amacıyla kullanılır. 17
NEHİR VE GÖL TİPOLOJİSİ KRİTERLERİ Faktörler Akış rejimi Büyüklük (Drenaj Alanı) Yağış Eğim Rakım Jeoloji Seçenekler Mevsimsel Sürekli <1000 km 2 (kurak alanlarda <3000 km 2) >1000 km 2 (kurak alanlarda >3000 km 2) <400 mm >400 mm <%2 >%2 0 -800 m 8 -1600 m >1600 m Yüksek mineralizasyon Düşük mineralizasyon Kod Yorum A 1 A 2 İlk yaklaşım D 1 D 2 Y 1 Y 2 E 1 E 2 R 1 R 2 R 3 J 1 J 2 (Yalnızca sürekli akış olması halinde kullanılır) Hepsi için kullanılır GÖL TİPOLOJİSİ KRİTERLERİ Faktörler Rakım Derinlik Yüzey alanı Jeoloji Seçenekler 0 -800 m 800 -1600 m > 1600 m <5 m >5 m Kod R 1 R 2 R 3 D 1 D 2 < 500 ha > 500 ha Yüksek mineralizasyon Düşük mineralizasyon A 1 A 2 J 1 J 2 18
GEÇİŞ SULARI TİPOLOJİSİ KRİTERLERİ GEÇİŞ SULARI KRİTER Bölge Tuzluluk Suyun Bekleme Süresi SINIR DEĞERLER KOD Akdeniz A Karadeniz K Marmara M >‰ 30 T 1 ‰ 15 - ‰ 30 T 2 < ‰ 15 T 3 Uzun B 1 Kısa B 2 19
KIYI SULARI TİPOLOJİSİ KRİTERLERİ KIYI SULARI 20
q 1814 nehir suyu kütlesi için 56 nehir tipi q 656 göl suyu kütlesi için 23 göl tipi tespit edilmiştir. 21
RİSK ANALİZİ Risk analizinde izlenen yöntem; Ø CBS verileri ve uzman görüşünden faydalanılarak su kütleleri üzerindeki baskılar belirlenir Ø Baskıların boyutu değerlendirilerek skorlama yapılır (önemli = 2, önemsiz = 0). Ø Bir veya daha fazla sayıda önemli baskının olduğu su kütlesi risk altında olarak sınıflandırılır. Ø Baskıların önemsiz olduğu veya baskıların olmadığı su kütleleri risk altında olmayan su kütlesi olarak sınıflandırılır. Ø Öncelikli maddelerin deşarj edildiği ve diğer kirleticilerin önemli miktarlarda deşarj edildiği su kütleleri risk altında olarak değerlendirilir. 22
YÖNETMELİĞE GÖRE İZLEME TÜRLERİ Korunan alan…. . 23
YÖNETMELİĞE GÖRE İZLEME TÜRLERİ GÖZETİMSEL İZLEME Yüzeysel sulardaki doğal şartlardan ve insani faaliyetlerden kaynaklanan uzun dönemli değişikliklerinin değerlendirilmesi maksadıyla yapılan izlemedir. Daha sonra yapılacak izleme programlarının etkili ve verimli dizaynı için gereklidir. Her bir izleme noktasında en az bir yıllık süreyle, q Genel fizikokimyasal ve kimyasal kalite elementleri q Biyolojik q Hidromorfolojik 24
PARAMETRELER VE SIKLIKLARI Ø Gözetimsel İzleme Parametreleri / Sıklıkları 6 yılda 1 yıl, yılda 4 kez yılda 12 kez yılda 2 kez 6 yılda 1 yıl, yılda 1 kez Fiziko-kimyasal Parametreler, Spesifik Öncelikli Biyolojik Hidromorfolojik Kirleticiler, Maddeler Parametreler Mikrobiyolojik Parametreler Sürekli Hidroloji 25
YÖNETMELİĞE GÖRE İZLEME TÜRLERİ Operasyonel İzleme Kirleticiler açısından risk altında bulunan su kütlelerinde, kirletici girişinin olduğu yerlerde yapılan izlemedir. Çevresel hedeflerine ulaşamama riski olan su kütlelerinin durumlarının belirlenmesi, Bu tarz su kütlelerinin önlemler programı ile durumlarındaki değişimin izlenmesi maksadıyla yapılmaktadır. Operasyonel İzleme Noktasında; Havzaya deşarj edilen bütün öncelikli maddeler, Diğer kirletici maddeler Baskıya karşı hassas olan biyolojik ve hidromorfolojik kalite elementleri 26
PARAMETRELER VE SIKLIKLARI Ø Operasyonel İzleme Parametreleri / Sıklıkları Her yıl 4 kez Her yıl 12 6 yılda 2 yıl, yılda Sürekli kez 2 kez 1 kez Fiziko-kimyasal Parametreler, Spesifik Öncelikli Kirleticiler, Maddeler Mikrobiyolojik Parametreler Biyolojik Parametreler Hidro-morfolojik Parametreler Hidroloji 27
YÖNETMELİĞE GÖRE İZLEME TÜRLERİ Araştırmacı İzleme Çevresel hedeflere ulaşamama sebebinin ve kazara oluşan kirliliğin boyutunun ve etkisinin belirlenmesi maksadıyla yapılan izlemedir. Araştırmacı İzlemede; Sadece ilgili kalite unsurları izlenir. İzleme sıklığı; Duruma bağlı olarak değişir. Diğer programlara kıyasla daha sık yapılır. Geçicidir. 28
YÖNETMELİĞE GÖRE İZLEME TÜRLERİ KORUNAN ALANLARIN İZLENMESİ İZLEME SIKLIĞI İÇME SUYU ÇEKİM NOKTALARI Hizmet verilen toplumun nüfusu 30. 000 den fazla ise yılda 12 kez Hizmet verilen toplumun nüfusu 10. 000 ile 30. 000 arasındaysa yılda 8 kez. Hizmet verilen toplumun nüfusu 10. 000 den az ise yılda 4 kez Aylık YÜZME SULARI Haziran ve Eylül arasında aylık olarak (yılda 4 kez) DUYARLI BÖLGELER Aylık HASSAS ALANLAR Yılda 6 kez HABITAT VE TÜR KORUMA ALANLARI Korunan alanların tayin edildiği mevzuatın gerekliliklerini yerine getirme konusunda SÇD programları yeterli olduğu için ek bir izleme yapmaya gerek yoktur. 29 SUCUL TÜRLERİN KORUNMASI İÇİN TAHSİS EDİLEN ALANLAR KABUKLULARIN KORUNMASI İÇİN TAHSİS EDİLMİŞ ALANLAR
İZLEME NOKTALARININ BELİRLENMESİ Gözetimsel izleme noktalarının seçiminde; Ø Her nehir su kütlesi tipine yönelik en az bir gözetimsel izleme istasyonu belirlenmeli, Ø Her göl su kütlesi tipine yönelik en az bir gözetimsel izleme istasyonu belirlenmeli, Ø Risk altında olmayan su kütlelerine yönelik gözetimsel izleme istasyonları belirlenmeli, Ø Havzanın genel durumu ile ilgili yeterli veri sağlayacak gözetimsel izleme noktaları belirlenmelidir. 30
İZLEME NOKTALARININ BELİRLENMESİ Aynı tipte olan su kütleleri arasından seçim yapılırken ise; q Ait olduğu tipi en iyi temsil eden, q Koruma alanında kalan, q Daha büyük alan kaplayan (uzun nehir, yüksek akış, büyük yüzey alanı v. b. ), q Hidrolojik bağlantı bakımından en membada veya en mansapta olan, q Üzerinde daha önceden izleme noktası bulunan, q Düşük baskıya sahip, q Ulaşılabilir olan su kütleleri tercih edilmelidir. 31
İZLEME NOKTALARININ BELİRLENMESİ Operasyonel izleme noktalarının seçiminde; v Üzerinde önemli baskının olduğu tüm su kütlelerin operasyonel izleme noktası belirlenmelidir, v Bir su kütlesine birden fazla baskı olduğu durumlarda, tüm baskıları temsil edebilecek bir operasyonel izleme noktası belirlenmelidir, v Üzerinde aynı baskılar bulunan su kütleleri gruplanarak izleme noktası belirlenebilir, v Birden çok baskı kaynağının bulunduğu su kütlelerinde, farklı baskı kaynaklarını ayrı değerlendirmek istenildiğinde birden fazla operasyonel izleme noktası konulabilir. 32
HAVZA İZLEME PROGRAMLARI 33
HAVZA İZLEME PROGRAMLARI Su Kalitesi İzleme Konusunda Kapasite Geliştirmesi AB Projesi • Referans İzleme • Gözetimsel İzleme • Operasyonel İzleme • Araştırmacı İzleme • Korunan Alan İzleme 6 Havza İzleme Programı 34
HAVZA İZLEME PROGRAMLARI - Asi Havzası Seyhan Havzası Ceyhan Havzası Batı Akdeniz Havzası Doğu Akdeniz Havzası Batı Karadeniz Havzası Yeşilırmak Havzası için uluslararası standartlara uygun olarak izleme programları hazırlanmıştır. 35
HAVZA İZLEME PROGRAMLARI; Su Kütlesi Tipoloji Referans izleme Ağı Gözetimsel izleme Ağı Operasyonel İzleme Ağı Korunan Alan izleme Ağı Parametreler ve İzleme Sıklıkları Parametre Paket Listesi 36
GÖZETİMSEL İZLEME AĞI 37
OPERASYONEL İZLEME AĞI 38
KORUNAN ALAN İZLEME AĞI 39
ULUSAL İZLEME AĞI 40
TEŞEKKÜR EDERİM… Nermin ANUL nanul@ormansu. gov. tr (0312) 207 63 25 41
- Slides: 41