ORMAN VE SU LER BAKANLII SU YNETM GENEL
ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI SU YÖNETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ BATI AKDENİZ HAVZASI İZLEME PROGRAMI Feyza SANCAK Uzman Yardımcısı Mayıs 2014 DSİ 21. Bölge Müdürlüğü DSİ 213. Şube Müdürlüğünde (Muğla) yapılan Havzası İzleme Programı Paydaş Toplantısı 1
İÇERİK § Teşkilat Yapısı § Mevzuat § Su Çerçeve Direktifi ve İzleme § Su Kütleleri ve Tipolojilerin Belirlenmesi § Risk Analizi § Havza İzleme ve Referans Noktaların Belirlenmesi Projesi § İzleme Noktalarının Seçimi § İzleme Parametreleri 2
MEVZUAT Ø 29/6/2011 Tarihli, 645 sayılı Orman ve Su İşleri Bakanlığı’nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile; «Yer üstü ve yer altı sularının kalite ve miktarının korunmasına yönelik hedef, ilke ve alıcı ortam standartlarını ilgili kurum ve kuruluşlarla birlikte belirlemek, su kalitesini izlemek veya izletmek» «Su yönetiminin ulusal ve uluslararası düzeyde koordinasyonunu sağlamak » görevi Su Yönetimi Genel Müdürlüğü’ ne verilmiştir. İzleme ve Su Bilgi Sistemi Daire Başkanlığı 3
MEVZUAT Ø 28910 Sayılı 11/02/2014 tarihli R. G. ’de yayımlanan Yüzeysel Sular ve Yeraltı Sularının İzlenmesine Dair Yönetmelik ØAmaç Ülke genelindeki bütün miktar, kalite ve yüzeysel sular ve yeraltı suları hidromorfoloji üMevcut durumunun ortaya konulması, üSuların ekosistem bütünlüğünü esas alan bir yaklaşımla izlenmesi, üİzlemede standardizasyonun ve kurumlar arası koordinasyonun sağlanmasına yönelik esasların belirlenmesi Øİzleme programlarının oluşturularak Ulusal İzleme Ağının kurulması, Øİzleme verilerinin Ulusal Su Bilgi Sistemine aktarılması 4
SU ÇERÇEVE DİREKTİFİ (2000/60/EC) Ø Direktifin amacı su kaynaklarının korunması, geliştirilmesi ve kalitedeki kötüye gidişin engellenmesidir. Ø Direktifin ana hedefi yüzeysel tüm su kütlelerinin statülerinde kötüye gidişin engellenmesi ve 2015 yılı itibari ile tüm su kütlelerinde “iyi su durum”una ulaşılabilmesidir. Yüzeysel sular için “iyi durum”, “iyi ekolojik durum” ve “iyi kimyasal durum”a ulaşılabilmesi ile sağlanır. Ø Direktif yüzey ve yeraltı suları olmak üzere tüm kıta içi suları, geçiş sularını ve 1 deniz miline kadar olan kıyı sularını içeren tüm su kütlelerini kapsar. 5
MEVZUAT SÇD 2000/60/EC Madde 8 /Ek-5 ØYüzeysel Su Kalitesi ØYeraltı Suları Kalitesi İyi Su Durumu İyi Ekolojik Durum • Hidromorfolojik • Fiziko-kimyasal • Biyolojik kalite unsurları Miktar İyi Kimyasal Durum Kalite 6
SU ÇERÇEVE DİREKTİFİ (2000/60/EC) NEHİR HAVZASI YÖNETİM PLANLARI (NHYP) KAMU İLE PAYLAŞMA İZLEME KARAKTERİZASYON RAPORLAMA DURUM RİSKLER UYGULAMA ÖNLEMLER PROGRAMI 7
SU ÇERÇEVE DİREKTİFİ (2000/60/EC) Üye ülkeler NHYP çerçevesinde; Ø Direktifin gereklilikleri ile uyumlu ve havzalardaki su durumu hakkında tutarlı ve kapsamlı genel bilgi sağlayacak İzleme ağını oluşturmak, Ø Su kütlelerinin mevcut statüsünü belirlemek ve hedefe ulaşılabilmesi için önlemler programını oluşturmak, Ø İzleme sonuçlarına göre mevcut su kütlelerinin statüsünün gösterildiği bir harita hazırlamak zorundadır. 8
SU ÇERÇEVE DİREKTİFİ VE İZLEME MADDE 8 ve EK V https: //circabc. europa. eu 9
SÇD’NE GÖRE İZLEME TÜRLERİ Korunan alan…. . 10
SU ÇERÇEVE DİREKTİFİ’NE GÖRE İZLEME TÜRLERİ Ø Gözetimsel izleme; yüzey sularında, doğal koşullardan ve insani faaliyetlerden kaynaklanan uzun dönemli su kalitesi değişikliklerinin değerlendirilmesi için veri sağlar. Ø Operasyonel izleme; SÇD’ye göre çevresel hedeflerinin karşılanması açısından risk altında olan su kütlelerinin durumlarının belirlenmesi için gerekli verinin elde edilmesi ve önlemler programının uygulandığı su kütlelerinde su durumundaki değişimin değerlendirilmesi amacıyla yapılır. Ø Araştırmacı izleme; çevresel hedeflere ulaşılamama nedenlerinin araştırılması ve kazalardan kaynaklanan kirliliğin etkilerinin belirlenmesi amacıyla yapılır. Ø Bu izleme çeşitlerine ilaveten SÇD’ye göre korunan alanların da izlemesi gerekmektedir. Korunan alan izlemesi Direktifin 6. Maddesinde kayıt altına alınması gerektiği belirtilen korunan alanların durumunun takibini sağlayan bir izleme türüdür. Ø SÇD’nin izleme gereklilikleri arasında yer almamasına rağmen, referans alanların ve referans alanlara ilişkin değerlerin teyit edilmesi amacıyla da referans izleme yapılır. Referans izleme, referans koşullar belirleninceye kadar birkaç yıl boyunca yapılır. 11
SÇD’YE GÖRE SU KÜTLELERİNİN BELİRLENMESİ 12
SÇD’ne Göre Nehir Su Kütlesi Belirleme Kriterleri Nehir kategorisi olarak ayrılan su kütleleri daha sonra morfolojik olarak bölümlere ayrılır. Ø Eğer su kütlesinin bir kısmı korunan alan olarak tespit edilmişse bu kısım ayrı bir su kütlesi olarak değerlendirilmelidir, çünkü korunan alan durumundaki su kütleleri için farklı koruma önlemlerinin alınması ve farklı izleme yükümlülüklerinin uygulanması gerekmektedir. Ø Coğrafi ve hidromorfolojik özellikler de yüzey suyu ekosistemini ve bunların insani faaliyetlere duyarlılığını önemli oranda etkileyebilir. Bu özellikler su kütlelerinin belirlenmesinde göz önünde bulundurulması gereken önemli faktörlerdir. Ø Su kütlelerinin belirlenmesi sırasında Strahler 1 ve 2 ölçeğindeki nehirler, içme suyu kaynağı veya koruma alanı olmadıkları sürece dikkate alınmamış, 3 ve üstü ölçekteki nehirler su kütlesi olarak belirlenmiştir. 13
SÇD’ne Göre Göl Su Kütlesi Belirleme Kriterleri Göl su kütlelerinin belirlenmesi nehir su kütlelerinin belirlenmesinden farklılık gösterir. Ø Bir göl ya da rezervuar tek başına bir su kütlesi olarak belirlenebileceği gibi, bir bölümünün diğer bölümlerden farklı özellikler göstermesi nedeniyle birden fazla su kütlesine bölünebilir. Ø Göl su kütlelerinin belirlenmesinde batimetri ve tuzluluk da önemli faktörlerdir. 14
SÇD’YE GÖRE TİPOLOJİLERİN BELİRLENMESİ Tipoloji: Çeşitli parametrelere göre su kütlelerinin kendi içerisinde sınıflandırılmasını sağlayan bilimsel çalışmadır. SÇD EK II SİSTEM –A Ekobölgeler Sistem A Kriterleri SİSTEM –B Zorunlu Faktörler Opsiyonel Faktörler 15
NEHİR TİPOLOJİSİ KRİTERLERİ Faktörler Akış rejimi Büyüklük (Drenaj Alanı) Yağış Eğim Rakım Jeoloji Seçenekler Mevsimsel Sürekli <1000 km 2 (kurak alanlarda <3000 km 2) >1000 km 2 (kurak alanlarda >3000 km 2) <400 mm >400 mm <%2 >%2 0 -800 m 8 -1600 m >1600 m Yüksek mineralizasyon Düşük mineralizasyon Kod A 1 A 2 D 1 D 2 Y 1 Y 2 E 1 E 2 R 1 R 2 R 3 J 1 J 2 Yorum İlk yaklaşım (Yalnızca sürekli akış olması halinde kullanılır) Hepsi için kullanılır GÖL TİPOLOJİSİ KRİTERLERİ Faktörler Rakım Derinli Yüzey alanı Jeoloji Seçenekler 0 -800 m 800 -1600 m > 1600 m < 5 m > 5 m Kod R 1 R 2 R 3 D 1 D 2 < 500 ha > 500 ha Yüksek mineralizasyon Düşük mineralizasyon A 1 A 2 J 1 J 2 16
RİSK ANALİZİ Risk analizinde izlenen yöntem; Ø CBS verileri ve uzman görüşünden faydalanılarak su kütleleri üzerindeki baskılar belirlenir Ø Baskıların boyutu değerlendirilerek skorlama yapılır (önemli = 2, önemsiz = 0). Ø Bir veya daha fazla sayıda önemli baskının olduğu su kütlesi risk altında olarak sınıflandırılır. Ø Baskıların önemsiz olduğu veya baskıların olmadığı su kütleleri risk altında olmayan su kütlesi olarak sınıflandırılır. Ø Öncelikli maddelerin deşarj edildiği ve diğer kirleticilerin önemli miktarlarda deşarj edildiği su kütleleri risk altında olarak değerlendirilir. 17
Havza İzleme ve Referans Noktalarının Belirlenmesi Projesi 18
HAVZA İZLEME VE REFERANS NOKTALARININ BELİRLENMESİ PROJESİ Ø Amaç 25 havzada nehir, göl, geçiş ve kıyı sularında Su Çerçeve Direktifi (SÇD)’nin (2000/60/EC) 8. Maddesi ve Ek-5’ine uygun olarak ‘gözetimsel izleme’ İzlenecek Parametreler: Ø Ø Fiziko-kimyasal Kimyasal Hidromorfolojik Biyolojik ü İzleme istasyonlarının ve noktalarının belirlenmesi ü Mevcut kirliliğin ve miktarın tespiti 19
HAVZA İZLEME VE REFERANS NOKTALARININ BELİRLENMESİ PROJESİ Ergene Havzası Akarçay Havzası Gediz Havzası Susurluk Havzası Sakarya Havzası Kızılırmak Havzası Küçük Menderes H. Antalya Havzası Marmara Havzası Konya Kapalı H. 2012 -2013 2014 -2015 Yolda… Asi Havzası Seyhan Havzası Ceyhan Havzası Batı Akdeniz H. Doğu Akdeniz H. Batı Karadeniz H. Yeşilırmak H. 5 5 Havza 1 Havza 7 7 Havza 25 Havza Süre: 2011 -2016 Büyük Menderes Havzası "Su Kalitesi İzleme Konusunda Kapasite Geliştirme" Konulu AB Projesi 2013 -2014 Yolda… Kuzey Ege Havzası Burdur Havzası Aras Havzası Çoruh Havzası Van Havzası Doğu Karadeniz H. Fırat- Dicle Havzası 20
HAVZADAKİ SU KÜTLELERİ Havzada; 53 nehir su kütlesi 23 göl su kütlesi bulunmaktadır. 21
HAVZADAKİ TİPOLOJİLER Havzada; 19 Nehir Tipi 12 Göl Tipi Bulunmaktadır. 22
GÖZETİMSEL İZLEME NOKTALARININ SEÇİMİ Havzadaki gözetimsel izleme noktaları seçilirken aşağıdaki husulara göz önünde bulundurulmuştur: Ø Her nehir su kütlesi tipine yönelik en az bir gözetimsel izleme istasyonu belirlenmiştir, Ø Her göl su kütlesi tipine yönelik en az bir gözetimsel izleme istasyonu belirlenmiştir, Ø Risk altında olmayan su kütlelerine yönelik gözetimsel izleme istasyonları belirlenmiştir, kontrol edinn!!! Ø Havzanın genel durumu ile ilgili yeterli veri sağlayacak gözetimsel izleme noktaları belirlenmiştir. 23
GÖZETİMSEL İZLEME NOKTALARININ SEÇİMİ Aynı tipte olan su kütleleri arasından, izleme noktasının hangi su kütlesine konulacağı belirlenirken; Ø Bulunduğu tipi en iyi temsil eden, Ø Daha büyük alan kaplayan (uzun nehir, yüksek akış, büyük yüzey alanı vb. ), Ø Hidrolojik bağlantı bakımından en membada veya en mansapta olan, Ø Üzerinde daha önceden izleme noktası bulunan, Ø Düşük baskıya sahip, Ø Ulaşım sorunu olmayan, su kütleleri tercih edilmiştir. 24
BATI AKDENİZ HAVZASI NEHİR GÖZETİMSEL İZLEME NOKTALARI 1 İzleme noktası kodu BAGİN 001 2 BAGİN 002 BAN 023 Antalya. Kaş Dirgenler. Köyü Sonrası Birleşimden Sonra Demre Çayı 3 BAGİN 003 BAN 048 Muğla Milas Avşar Köyü Balık Havuzları Mevki Hamzabey Deresi 4 BAGİN 004 BAN 015 Muğla Dalaman Fevziye Köyü Köprü Dalaman Çayı 5 6 BAGİN 005 BAGİN 006 BAN 016 BAN 035 Muğla Dalaman Kapıkargın Köyü Köprü Muğla Köyceğiz Hamitköy Mevki Karasu Çayı Namnam Çayı 7 BAGİN 007 BAN 014 Muğla. Dalaman, Ortaca-Dalaman Arası Dalaman Köprüsü Dalaman Çayı 8 9 10 BAGİN 008 BAGİN 009 BAGİN 010 BAN 047 BAN 021 Muğla Milas Geyik Barajı Çıkışı Köprü Muğla Fethiye Ören Köyü DSİ Regülatörü Sonrası Antalya Elmalı Yaka Çiftlik Köyü Avlan Gölü Girişi Sarıçay Seki Çayı DSİ Kurutma Kanalı 11 BAGİN 011 BAN 010 Denizli. Acıpayam. Kerimler-KöklüyokuşKöyleri. ArasıKöpr Dalaman Çayı 12 BAGİN 012 BAN 004 Burdur Gölhisar Sorkun-Yamadı Köyleri Arası Köprü Aslanlı Çayı 13 BAGİN 013 BAN 005 Burdur Tefenni Karamusa-Başpınar Köyleri Arası Köp Karamusa Çayı 14 15 16 17 BAGİN 014 BAGİN 015 BAGİN 016 BAGİN 017 BAN 009 BAN 026 BAN 031 Denizli Acıpayam Çakırköy Girişi Köprü Muğla. Fethiye Ören Köyü Alabalık Havuzları Yukarısı Muğla Köyceğiz Merkez Köprü Antalya Kaş Saklıkent MP Köprü Dalaman Çayı Seki Çayı Kargıcak Deresi Kara Çay 18 BAGİN 018 BAN 012 Denizli. Acıpayam. YolçatıSandalcık. ArasıKöp Brj Çıkışı Dalaman Çayı 19 BAGİN 019 BAN 019 Antalya Elmalı Geçit-İmircik Köyleri Arası Köprü Göğü Çayı 20 BAGİN 020 BAN 030 Muğla Fethiye Kıncılar Köyü Birleşmeden Önceki Köp Akçay Deresi No Su kütlesi kodu Mevkii Su kütlesi adı BAN 042 Muğla Milas Ören Çıkışı Köprü Koca Dere 25
BATI AKDENİZ HAVZASI NEHİR GÖZETİMSEL İZLEME NOKTALARI İzleme Noktası Kodu Su Kütlesi Kodu Mevkii Su Kütlesinin Adı 1 BAGİG 001 BAG 006 Muğla Dalaman Koca Göl 2 BAGİG 002 BAG 007 Antalya Finike Alakır Barajı 3 BAGİG 003 BAG 014 Muğla Milas Geyik Barajı 4 BAGİG 004 BAG 011 Muğla Köyceğiz Gölü 5 BAGİG 005 BAG 023 Antalya Kumluca Toptaş Göleti 6 BAGİG 006 BAG 010 Burdur Çavdır Yazır Gölü 7 BAGİG 007 BAG 002 Burdur Gölhisar Gölü 8 BAGİG 008 BAG 003 Burdur Çavdır Barajı 9 BAGİG 009 BAG 001 Burdur Altınyayla Yapraklı Barajı 10 BAGİG 010 BAG 005 Muğla Köyceğiz Akköprü Barajı 11 BAGİG 011 BAG 022 Antalya Korkuteli Osmankalfalar Göleti 12 BAGİG 012 BAG 009 Antalya Elmalı Avlan Gölü No 26
BATI AKDENİZ HAVZASI GÖZETİMSEL İZLEME NOKTALARI 27
OPERASYONEL İZLEME NOKTALARININ SEÇİMİ Noktalar seçilirken izlenen yöntem aşağıdaki gibidir: Ø Risk altında olan tüm su kütleleri için operasyonel izleme yapılması gerektiği belirlenmiştir. Ø Öncelikli maddelerin deşarj edildiği su kütleleri için operasyonel izleme yapılması gerektiği belirlenmiştir. KONTROL İKİ MADDEYİ KAPSAYAN BİR METİN YAZILABİLİR Ø Diğer kirleticilerin önemli miktarlarda deşarj edildiği su kütleleri için operasyonel izleme yapılması gerektiği belirlenmiştir. Ø Bu kriterler göz önünde bulundurularak izleme noktaları seçilmiştir. Ø Baskının tipine göre izlenecek parametreler ve sıklıklar belirlenmiştir. 28
HAVZADAKİ BASKILAR 29
HAVZADAKİ YAYILI YÜK TOPLAM N 30
HAVZADAKİ YAYILI YÜK TOPLAM P 31
DOĞU AKDENİZ HAVZASI OPERASYONEL İZLEME NOKTALARI No Kodu Bulunduğu Su Kütlesi Mevkii Su Kütlesi Adı 1 BAOİG 001 BAG 009 Antalya Elmalı Avlan Gölü 2 BAOİG 002 BAG 011 Muğla Köyceğiz Gölü 3 BAOİG 003 BAG 013 Muğla Bodrum Mumcular Barajı 4 BAOİG 004 BAG 014 Muğla Milas Geyik Barajı 5 BAOİG 005 BAG 015 Muğla Milas Akgedik Barajı 6 BAOİKS 001 Kıyı Suyu Muğla Fethiye Körfezi 7 BAOİKS 002 Kıyı Suyu Muğla Milas Güllük Körfezi 8 BAOİKS 003 Kıyı Suyu Muğla Marmaris Körfezi 9 BAOİKS 004 Kıyı Suyu Muğla Milas Ören Mevki Kıyı Suyu 10 BAOİN 001 BAN 008 Denizli Acıpayam Bedirbey Köyü Mevki DSİ Kurutma Kanalı 11 BAOİN 002 BAN 004 Burdur Gölhisar, Gölhisar-Sorkun ArasıYol Üzeri Köprü Aslanlı Çayı 12 BAOİN 003 BAN 006 Denizli Acıpayam Bedirbey Kyü Köprüsü Dalaman Çayı 13 BAOİN 004 BAN 051 Antalya Finike Yeni Mah. Köprü Akçay Deresi 14 BAOİN 005 BAN 024 Antalya Kale Demre Beldesi, Demre Çayı Mansaptaki Köprü Demre Çayı 15 BAOİN 006 BAN 032 Antalya Kaş Kınık Seraların Bitimi Eşen Çayı 16 BAOİN 007 BAN 014 Muğla Köyceğiz Akköprü Barajı Çıkışı Köprü Dalaman Çayı 17 BAOİN 008 BAN 015 Muğla Dalaman Fevziye Köyü Köprü Dalaman Çayı 18 BAOİN 010 BAN 048 Muğla Milas Yaşyer Köyü Köprü - 19 BAOİN 011 BAN 048 Muğla Milas Avşar Köyü Balık Havuzları Mevki Hamzabey Deresi 32
OPERASYONEL İZLEME NOKTALARI 33
Gözetimsel İzleme Parametreleri/ Sıklıkları 6 yılda 1 yıl, yılda 4 kez yılda 12 kez yılda 2 kez 6 yılda 1 yıl, yılda 1 kez Sürekli Fiziko-kimyasal Parametreler, Spesifik Öncelikli Biyolojik Hidromorfolojik Hidroloji Kirleticiler, Maddeler Parametreler Mikrobiyolojik Parametreler 34
Operasyonel İzleme Parametreleri / Sıklıkları Her yıl 4 kez Her yıl 12 6 yılda 2 yıl, yılda Sürekli kez 2 kez 1 kez Fiziko-kimyasal Parametreler, Spesifik Öncelikli Kirleticiler, Maddeler Mikrobiyolojik Parametreler Biyolojik Parametreler Hidro-morfolojik Hidroloji Parametreler 35
Dinlediğiniz için Teşekkür Ederim… 36
- Slides: 36