ORGANK KRLETCLER 1 Kalc olmayan organik kirleticiler 2

ORGANİK KİRLETİCİLER 1. Kalıcı olmayan organik kirleticiler 2. Kalıcı organik kirleticiler

Kalıcı olmayan organik maddeler Deniz suyunda çözünmüş halde bulunan ve kalıcı olamayan organik maddeler, yapısal olarak; 1. Hayvansal kökenli 2. Bitkisel kökenli Geldiği kaynak itibarıyla; 1. Doğal kökenli 2. Antropojenik kökenli olabilirler.

- Organik kirlenmeye maruz kalmamış sularda ototrof süreçler sonucunda üretilen oksijen ile aerob heterotrof canlıların oksijen tüketimi arasında bir denge vardır. - Mikroorganizmaların çözünmüş ve askıda katı madde olarak bulunan organik maddeleri parçalaması sonucu oksijen tüketimi meydana gelir. - Oksijen tüketiminin oksijen kazanımından daha fazla olduğu durumlarda sulardaki biyolojik süreçler tamamen nitelik değiştirir. - Organik madde ayrışımına neden olan mikroorganizma faaliyetleri, sularda toksik maddeler bulunması durumunda tamamen durabilir.

Arıtılmamış Atıksuların Denize Deşarjı - Doğu Asya % 89 Latin Amerika %86 Batı Afrika % 80 Hazar Denizi % 63 Akdeniz % 53

- Sularda çözünmüş organik maddenin mikroorganizmalar tarafından parçalanması iki önemli süreç çerçevesinde oluşur. 1. Organik maddenin hücre yapısını oluşturmak için kullanılması. 2. Organik maddenin mikroorganizmların enerji gereksinimlerini karşılamak için kullanılması.

- Organik maddenin gerçek ayrışması solunum süreci sırasında oluşur. Suyun yeterli oksijen içermesi durumunda parçalanma reaksiyonları anaerobik olarak gerçekleşir. C 6 H 12 O 6 +6 O 2 6 CO 2 +6 H 2 O+2830 kj/mol Başka organik maddelerin parçalanması sonucunda; Nitrat, Fosfat, Sülfat iyonları ortaya çıkar.

-Aerobik reaksiyonda kullanılan oksijen yeterli hızla yeniden kazanılmazsa organik maddenin parçalanması anaerobik olarak devam eder. Bu olaya çürüme adı verilir. C 6 H 12 O 6 2 C 2 H 5 OH+2 CO 2+100 kj/mol Reaksiyonda ortaya çıkan alkol daha ileri aşamada da parçalanabilir. Örneğin sülfat bakterileri aracılığıyla alkol; C 6 H 12 O 6+3 Ca. SO 4 3 Ca. CO 3+CO 2+3 H 2 O+3 H 2 S

- Aerobik reaksiyonlar sonucunda metan, amonyak, hidrojen sülfür, merkaptan gibi rahatsız edici ve kötü koku yayan bileşikler oluşur. Hidrojen sülfürün demir iyonları ile reaksiyonu sonucunda meydana gelen demir sülfür bileşikleri siyah renkleriyle suyun estetik görünümünü bozarlar.

Kalıcı Organik Kirleticiler Kalıcı organik kirleticiler (KOK), doğada uzun süre bozulmadan kalabilen, uzun mesafeler boyunca taşınan, yağ dokuda birikme özelliği olan ve aynı zamanda çevre ve insan sağlığı üzerinde yüksek risk taşıyan kimyasallardır. Sahip oldukları kimyasal özellikleri sonucu, sadece üretildikleri yerde değil, hiç üretilmeyen ve hatta kullanılmayan yerlerde dahi izine rastlanan bu kimyasallar dünya genelinde sadece ulusal değil küresel anlamda tehlike arz eden maddeler olarak bilinmektedir.

Kalıcı organik maddelerin etkileri • Canlı organizmalar için toksik özellik gösterirler (özellikle endokrin fonksiyonlarında bozulmalara sebep olurlar). • Canlıların özellikle yağ dokularında birikebilen bir yapıları vardır. • Kalıcı özelliğe sahiptirler (stabil yapılarından ötürü fotolitik, kimyasal ve biyolojik tepkimelere karşı dirençlidirler • Hava, su, toprakla kaynaklarından çok uzak mesafelere kolayca yayılabilir ve taşınabilirler.

Küresel önlem açısından öncelikle ele alınan 12 adet kalıcı organik kirletici Aldrin: Termitleri, çekirge, mısır kök solucanı gibi varlıkları öldürmek için toprağa uygulanan bir pestisit. Klordan: Termitlerin kontrolü için geniş bir alanda kullanılmış ve tarım ürünlerinin böceklerden korunması için uygulanan bir böcek ilacı. DDT: En çok bilinen KOK türü, 2. Dünya Savaşı sırasında askerleri ve sivilleri sıtma, tifo gibi böceklerden yayılan hastalıklardan korumak için kullanılmıştır. Hala bazı yerlerde sıtmadan korunmak için sivrisineklere uygulaması vardır.

Dieldrin : Tekstil bitkilerine zarar veren böcekler ve termitler üzerinde kullanılmış olup aynı zamanda böceklerden kaynaklı hastalıkların kontrolünde ve tarım yapılan topraklardaki böcekler üzerinde de uygulaması vardır. Dioksin: Bu kimyasal grubu kasıt olmadan üretilen gruptadır. Kusurlu yanmalarda ve bir takım pestisitlerin üretimininde ortaya çıkarlar. Bir takım metallerin geri dönüşümünde ve kağıt beyazlatma gibi faaliyetlerden de ortaya çıkabilir. Dioksinler araba egzozu, tütün dumanı, kömür ve odun dumanında da bulunur. Endrin: Pamuk ve tahıl gibi bitkilerin yapraklarına sıkılan bir böcek ilacıdır. Farelerin, tarla farelerinin ve küçük kemirgenlerin kontrolünde de yer alır.

Furan: Bu maddeler de dioksin ile benzer ve birçoğu aynı olan farklı prosesler ve PCB üretimi sonucu kasıtsız olarak üretilirler. Atık yakma tesisleri ve otomobillerden salındıkları da gözlemlenmiştir. Furanlar yapısal ve toksik özellikleri olarak da dioksinlere benzerdirler. Hekzaklorobenzen (HCB): Gıda bitkilerini etkileyen mantar gibi maddelerin öldürülmesinde kullanılmıştır. Ayrıca dioksin ve furanlar gibi yan ürün olarak da birtakım kimyasalların üretilmesinde ortaya çıkmaktadır Mireks: Bu böcek ilacı ise daha çok karınca türü böceklere uygulanır. Ayrıca alev geciktirici olarak da plastik, lastik ve elektrik ekipmanlarında kullanılır. Poliklorlu bifeniller (PCB): •

Poliklorlu bifeniller (PCB): Bu maddeler daha çok endüstriyel olarak üretilen ve elektrik transformatörleri ve kapasitörlerinin içinde ısı alış verişi sıvısı olarak, boyalarda katkı malzemesi olarak, karbonsuz kopya kağıtlarında ve plastiklerde kullanılan bir kimyasal grubudur. Toksafen: Zirai mücadelede kullanılan bir tarım ilacıdır. Heptaklor: Fare, sıçan gibi zararlı hayvanlarla mücadelede kullanılan bir pestisittir. Diğer Yeni KOK’lar: Klordekon (Pestisit) Hekzabromobifenil (Endüstriyel Kimyasal) Lindan (Pestisit)

• Alfa Hekzaklorosiklohekzan (Pestisit) • Beta Hekzaklorosiklohekzan (Pestisit) • Tetrabromodifenil eter ve pentabromodifenil eter (Endüstriyel Kimyasal) • Hekzabromodifenil eter ve heptabromodifenil eter (Endüstriyel Kimyasal • Perflorooktansülfonik Asit(PFOS) ve Perflorooktansülfonilflorit (Endüstriyel Kimyasal) • Pentaklorobenzen (Pestisit ve istenmeden üretilen yan ürün)