Organizacje midzynarodowe Opracowaa HELENA TOMASZEWSKA SPIS TRECI v

Organizacje międzynarodowe Opracowała HELENA TOMASZEWSKA

SPIS TREŚCI v ONZ v NATO v Rada Europy v OBWE v WTO v WNP v OPEC v OPA v UA v ASEAN v GUAM v UZE v NAFTA v EFTA v CEFTA v Rada Państw Morza Bałtyckiego v Rada Nordycka v Grupa Wyszehradzka v Trójkąt Weimarski

ONZ • Informacje ogólne • Cele i struktura • Organy ONZ – – – Zgromadzenie Ogólne Rada Bezpieczeństwa Rada Gospodarcza i Społeczna Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości w Hadze Sekretariat i Sekretarze Generalni Rada Powiernicza • Organizacje Wyspecjalizowane • Operacje pokojowe ONZ: – – Europa Azja Afryka Bliski Wschód

ONZ = UN Organizacja Narodów Zjednoczonych UN – United Nations 192 państwa należące do ONZ Ban Ki – moon Siedziba ONZ w Nowym Jorku Sekretarz Generalny ONZ od 2007 r. Powstała 24. 10. 1945 r. po wejściu w życie Karty Narodów Zjednoczonych, uchwalonej na Konferencji w San Francisco, 26 czerwca 1945 r. Podpisało ją wówczas 50 z 51 państw założycieli. Polska podpisała ją 2 miesiące później jako założyciel ONZ. Nie wzięła udziału w konferencji gdyż w czerwcu 1945 r. nie miała jeszcze rządu, który uznawali by Wszyscy alianci tworzył się Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej, który został później uznany przez wszystkich aliantów.

ONZ – CELE I STRUKTURA Cele ONZ: • utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa • rozwijanie przyjaznych stosunków między narodami, opartych na poszanowaniu zasady równouprawnienia i samostanowienia narodów • popieranie gospodarczego i społecznego postępu wszystkich narodów • rozwiązywanie droga współpracy problemów międzynarodowych • popieranie praw człowieka i podstawowych wolności Struktura Rada Powiernicza Rada Bezpieczeństwa Zgromadzenie Ogólne Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości Sekretariat Rada Gospodarcza I Społeczna Organizacje Stowarzyszone

ONZ – ZGROMADZENIE OGÓLNE Główny organ ONZ. • skład - przedstawiciele wszystkich państw członkowskich • każdy członek dysponuje 1 głosem • sesje zwyczajne odbywają się raz w roku • decyzje Zgromadzenia Ogólnego noszą nazwę deklaracji i są podejmowane na drodze głosowania Komisje podlegające Zgromadzeniu Ogólnemu Komisja Polityczna i Bezpieczeństwa Komisja Administracyjno-Budżetowa Komisja Prawna Komisja Powiernicza i Obszarów Niesamodzielnych Komisja Polityczna Specjalna Komisja Ekonomiczna i Finansowa Komisja Społeczna, Humanitarna i Kulturalna Organy pomocnicze i specjalne UNICEF – Fundusz NZ Pomocy Dzieciom UNHCR – Urząd Wysokiego Komisarza ds. Uchodźców WFP – Światowy Program Żywieniowy CCPR – Komitet Praw Człowieka UNEP – Program NZ Ochrony Środowiska UNDP – Program Rozwoju Narodów Zjednoczonych

ONZ – RADA BEZPIECZEŃSTWA • główny organ odpowiedzialny za pokój i bezpieczeństwo międzynarodowe • podejmuje decyzje w sprawach ważnych większością 9 głosów, w tym wszystkich członków stałych, którzy mają prawo weta • podejmuje decyzje w sprawach proceduralnych większością 9 głosów • nie może zastosować sankcji przeciw swojemu stałemu członkowi • decyduje jakie środki należy podjąć w przypadku zagrożenia pokoju lub bezpieczeństwa Środki jakie może zastosować Rada Bezpieczeństwa Wydaje zalecenia w sprawie pokojowego rozwiązania sporu Proponuje środki i sposoby rozwiązania sporu Może wezwać strony do przerwania ognia Może zastosować sankcje – środki przymusu o charakterze niewojskowym lub charakterze wojskowym z użyciem sił zbrojnych. Decyzje Rady Bezpieczeństwa w sprawie sankcji są dla państw wiążące; są one zobowiązane je wykonać. Skład Rady Bezpieczeństwa Członkowie stali – 5 • Rosja • USA • Chiny • Francja • Wielka Brytania Członkowie niestali – 10 Wybierani przez Zgromadzenie Ogólne na 2 lata

ONZ – RADA GOSPODARCZA i SPOŁECZNA Skład: 54 członków wybieranych na 3 lata wg klucza geograficznego. Co roku zmienia się 1/3. Podejmowanie decyzji: • każde państwo ma 1 głos • decyzje większością głosów • decyzje nie wiążą prawnie państw członkowskich Kompetencje: • rozważanie międzynarodowych zagadnień gospodarczych, społecznych, kulturalnych, wychowawczych, zdrowia publicznego i pokrewnych, inicjowanie badań w tym zakresie oraz wydawanie zaleceń członkom Narodów Zjednoczonych • proponowanie poszanowania praw człowieka i udzielanie zaleceń w tym celu • przygotowywanie projektów umów międzynarodowych i zwoływanie konferencji międzynar. • negocjowanie porozumień z organizacjami wyspecjalizowanymi i koordynacja działań NZ • świadczenie usług na rzecz państw członkowskich za zgodą Zgromadzenia Ogólnego • konsultowanie się z organizacjami pozarządowymi Obrady Rady Gospodarczo – Społecznej Obraduje w Genewie i w Nowym Jorku www. pl. wikipedia. org

ONZ – MIĘDZYNARODOWY TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI – HAGA Skład: 15 niezależnych sędziów wybieranych na 9 lat przez Zgromadzenie Ogólne oraz Radę Bezpieczeństwa Kompetencje: • rozstrzyga spory między państwami członkowskimi • wydaje opinie prawne na zlecenie Zgromadzenia Ogólnego i Rady Bezpieczeństwa • do MTS może wystąpić również państwo nie będące członkiem ONZ • MTS działa tylko wówczas, gdy strony przekażą mu sprawę do rozstrzygnięcia • Sędziowie decydują o wyroku większością głosów. Sędziowie nie zgadzający się z sentencją wyroku lub jego uzasadnieniem mogą złożyć zdania odrębne. • Wyrok MTS bezwzględnie wiąże strony. Rozprawa przed MTS www. pl. wikipedia. org Siedziba Międzynarodowego Trybunały Sprawiedliwości www. pl. wikipedia. org

ONZ – SEKRETARIAT Sekretarze Generalni ONZ Sekretariat zajmuje się • obsługą techniczno – administracyjną organów ONZ, • wypełnia ich polecenia, • wprowadza w życie ich decyzje, • zarządza programami i agencjami Sekretarz Generalny: • stoi na czele Sekretariatu, jest szefem administracji • jest wybierany co 5 lat przez Zgromadzenie Ogólne na zalecenie Rady Bezpieczeństwa • mianuje personel Sekretariatu i ponosi odpowiedzialność za jego pracę • bierze udział w posiedzeniach głównych organów ONZ i wykonuje ich polecenia • raz w roku składa sprawozdanie z działalności ONZ • często pełni funkcję mediatora lub szefa operacji pokojowych • reprezentuje ONZ w stosunkach z państwami i organizacjami Javier Pérez de Cuéllar 1982 - 1991 Peru Boutros-Ghali 1992 - 1996 Egipt Trygve Lie 1946 – 1952 Norwegia Dag Hammarskjöld 1953 – 1961 Szwecja U Thant 1961 - 1971 Birma Kurt Waldheim 1972 – 1981 Austria Kofi Annan 1997 - 2006 Ghana Ban Ki - moon od 2007 Korea Pd

ONZ – RADA POWIERNICZA Skład: • 5 stałych członków Rady Bezpieczeństwa, • państwa zarządzające terytoriami powierniczymi (początkowo 8) • państwa nie zarządzające takimi terytoriami, wybrane przez Zgromadzenie Ogólne, w takiej samej liczbie Cele – kontrola nad terytoriami powierniczymi do momentu ich usamodzielnienia; działanie w interesie mieszkańców tych terytoriów Rada zawiesiła działalność po tym, jak w 1994 r. ostatnie terytorium uzyskało samodzielność. Było to Palau.

ORGANIZACJE WYSPECJALIZOWANE Skrót Nazwa ILO Data powstania Siedziba Cele Międzynarodowa Organizacja 1919 Pracy Genewa działalność na rzecz poprawiania warunków życia i pracy FAO Organizacja NZ do spraw Wyżywienia i Rolnictwa 1945 Rzym rozwój rolnictwa, poprawa warunków życia i wyżywienia na świecie IDA Międzynarodowe Stowarzyszenie Rozwoju 1960 Waszyngton finansowe wspieranie rozwoju krajów Trzeciego Świata Światowa Organizacja Zdrowia 1948 Genewa podnoszenie poziomu służby zdrowia walka z epidemiami, chorobami zakaź. Organizacja NZ do Spraw Oświaty, Nauki i Kultury 1946 Paryż rozwój współpracy międzynarodowej w dziedzinie oświaty, nauki i kultury Światowa Organizacja Meteorologiczna 1947 Genewa rozwój badań meteorologicznych wymiana informacji meteo. IMO Międzynarodowa Organizacja Morska 1948 Londyn poprawa bezpieczeństwa żeglugi, ochrona środowiska natural. mórz UNIDO Organizacja NZ do Spraw Rozwoju Przemysłu 1966 Wiedeń wspieranie i koordynacja rozwoju przemysłu w skali świata IMF Międzynarodowy Fundusz Walutowy 1945 Waszyngton stabilizacja finansów państw członkowskich, stabilizacja walut WHO UNESCO WMO

ONZ – OPERACJE POKOJOWE Operacje pokojowe ONZ – przedsięwzięcia podejmowane przez Narody Zjednoczone dla utrzymania lub przywrócenia pokoju i bezpieczeństwa na obszarze konfliktów międzynarodowych. Wymagają zawsze zgody państwa (państw), na którego obszarze są przeprowadzane. Operacje pokojowe ONZ można podzielić na: • misje obserwacyjne - misje międzynarodowe, które składają się w większości z nieuzbrojonych oficerów, • operacje pokojowe w ścisłym znaczeniu z użyciem oddziałów wojskowych, tzw. „błękitnych hełmów” Celem operacji pokojowych OZN nie jest rozwiązywanie konfliktów lecz: • powstrzymywanie walk i ich ograniczenie, • nadzorowanie realizacji czasowego lub ostatecznego rozwiązania, uzgodnionego dla danego konfliktu. Za optymalną można uznać sytuację, kiedy operacji utrzymania pokoju towarzyszy skuteczna działalność na rzecz rozwiązania sporu. Zasady: • operacje pokojowe nie mogą ingerować w sprawy wewnętrzne państwa, na którego obszarze są przeprowadzane • Narody Zjednoczone nie mogą być stroną w konflikcie • personel wojskowy i cywilny zgłasza się do udziału w operacjach dobrowolnie • siły pokojowe nie mają prawdo stosowania przymusu zbrojnego, z wyjątkiem samoobrony. www. pl. wikipedia. org

ONZ – OPERACJE POKOJOWE Gruzja Kosowo Cypr Misje pokojowe ONZ z udziałem Polaków

ONZ – OPERACJE POKOJOWE Misje pokojowe ONZ z udziałem Polaków Indie i Pakistan Timor Wschodni

ONZ – OPERACJE POKOJOWE Palestyna Sahara Zachodnia Sudan Wybrzeże Kości Słoniowej Erytrea i Etiopia Liberia Burundi Misje pokojowe ONZ z udziałem Polaków Demokratyczna Republika Konga

ONZ – OPERACJE POKOJOWE BLISKI WSCHÓD Liban Wzgórza Golan Misje pokojowe ONZ z udziałem Polaków www. wos. szczecin. pl

Misja Tymczasowej Administracji Organizacji Narodów Zjednoczonych w Kosowie United Nations Interim Administration Mission in Kosovo UNMIK Tło konfliktu KOSOWO Powołanie misji W 1999 r. doszło do interwencji NATO mającej na celu przerwanie konfliktu w prowincji Nowej Jugosławii - Kosowie. ONZ postanowiła włączyć się w zadanie odbudowy zniszczonej prowincji i przywrócenie ładu i bezpieczeństwa. Na podstawie rezolucji S/RES/1244 Rady Bezpieczeństwa ONZ z dnia 10 czerwca 1999 r. utworzono cywilną administrację w Kosowie UNMIK Mandat UNMIK obejmuje: • pełnienie podstawowych funkcji administracyjnych • dążenie do ustanowienia trwałej autonomii i samorządności w Kosowie • ułatwianie politycznego procesu określającego przyszły status Kosowa • koordynację pomocy humanitarnej wszystkich międzynarodowych agencji • popieranie odbudowy najważniejszej infrastruktury w prowincji • utrzymanie porządku i bezpieczeństwa • zapewnienie bezpiecznego i niezagrożonego powrotu wszystkich uchodźców do ich domów w Kosowie www. unic. un. org. pl/misje_pokojowe

Misja Obserwacyjna Organizacji Narodów Zjednoczonych w Gruzji United Nations Observer Mission in Georgia Tło konfliktu Konflikt w Abchazji, leżącej nad Morzem Czarnym w północno- zachodniej części Gruzji, wybuchł latem 1992 r. Ataki na wojska rządowe były skutkiem żądania uzyskania niezależności dla prowincji. Porozumienie o zawieszeniu ognia osiągnięto 3 września 1992 r. w Moskwie. Jego postanowienia nie były jednak przestrzegane. Powołanie misji UNOMIG ustanowiono na mocy rezolucji Rady Bezpieczeństwa S/RES/ 858 z 24 sierpnia 1993 r. UNOMIG powołano w celu nadzorowania zawieszenia broni pomiędzy Gruzją i stroną abchaską. Mandat ten wielokrotnie przedłużano – ostatnio 13. 02. 2009 r. UNOMIG GRUZJA - Abchazja Mandat UNOMIG obejmuje: • obserwacja działalności sił pokojowych WNP i współpraca z tymi siłami • obserwacje i patrolowanie stref bezpieczeństwa, • monitorowanie obszarów składowania ciężkiego sprzętu Abchazja • monitorowanie wycofania sił Republiki Gruzji z Doliny Kodori www. geozeta. pl • patrolowanie Doliny Kodori • prowadzenie dochodzeń, na żądanie którejkolwiek ze stron, przypadków naruszania porozumienia I znajdowanie rozwiązania • utrzymywanie bliskiego kontaktu z każdą ze stron konfliktu, • poprzez swoją obecność w regionie, wpływanie na bezpieczny i niezakłócony powrót uchodźców do swoich domów • informowanie Sekretarza Generalnego o wszystkim www. unic. un. org. pl/misje_pokojowe

Siły Pokojowe Organizacji Narodów Zjednoczonych na Cyprze United Nations Peacekeeping Force in Cyprus Tło konfliktu Republika Cypru uzyskała niepodległość 16 sierpnia 1960 r. , członkiem ONZ została rok później. Konstytucja Cypru zapewniała społecznościom cypryjskich Greków i Turków ich podstawowe interesy. Jednakże napięcie pomiędzy zwaśnionymi stronami spowodowało wybuch przemocy i doprowadziło do interwencji wojskowej Turcji na wyspie od grudnia 1963 r. Powołanie misji 15 lutego 1964 r. po wyczerpaniu wszelkich możliwości rozwiązania sporu, przedstawiciele Wielkiej Brytanii i Cypru zażądali natychmiastowej reakcji Rady Bezpieczeństwa. 4 marca Rada Bezpieczeństwa przyjęła jednogłośnie rezolucję 186 (1964), powołano UNFICYP, którego siły rozpoczęły działania od 27 marca 1964 r. Mandat UNFICYP obejmuje: • przestrzeganie zawieszenia broni • utrzymywanie strefy buforowej • przyczynianie się do respektowania prawa i porządku na wyspie. www. pl. wikipedia. org www. unic. un. org. pl/misje_pokojowe UNFICYP CYPR

Grupa Obserwatorów Wojskowych Organizacji Narodów Zjednoczonych w Indiach i Pakistanie United Nations Military Observer Group in India and Pakistan Tło konfliktu W sierpniu 1947 r. Indie i Pakistan uzyskały niepodległość. Natomiast ludność prowincji Kaszmir miała sama zadecydować, do którego państwa będzie należeć. Ostatecznie Kaszmir dołączono do Indii. Pakistan nie pogodził się z tym stanem rzeczy. Jeszcze tego samego roku wybuchła wojna. ONZ szybko ustanowiła swoją Komisję UNCIP dla Indii i Pakistanu w celu rozwikłania sytuacji. Po porozumieniu z Karaczi (lipiec 1949 r. ) Indie i Pakistan zgodziły się na ustanowienie linii zawieszenia broni, którą mieli nadzorować pokojowi obserwatorzy. UNMOGIP Powołanie misji Na mocy rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ S/RES/ 39 (1948) w styczniu 1949 r. na granicy Indii i Pakistanu rozmieszczono grupę obserwatorów UNCIP (United Nations Commission for India and Pakistan). Jej celem było nadzorowanie przestrzegania zawieszenia broni. Na mocy rezolucji 91 (1951) z 30 marca 1951 r. funkcje UNCIP kontynuuje UNMOGIP. Po wybuchu wojny w 1971 r. i kolejnym porozumieniu zawieszającym działania zbrojne linia rozgraniczająca wojska biegła podobnie jak w 1949 r. Indie wydały oświadczenie, że mandat UNMOGIP stracił ważność, Pakistan zaś zajął odmienne stanowisko. Sekretarz Generalny ONZ zadecydował, że mandat UNMOGIP może być przedłużany jedynie przez Radę Bezpieczeństwa. Mandat obejmuje: INDIE PAKISTAN Kaszmir www. exporter. pl/kraje/k_azja/indiel Od 1951 r. zadaniem UNMOGIP jest obserwowanie rozwoju sytuacji oraz przedkładanie raportów Sekretarzowi Generalnemu i obydwu stronom konfliktu o naruszeniach zawieszenia broni, jak i innych wykroczeniach łamiących zasady porozumienia. www. unic. un. org. pl/misje_pokojowe

Zintegrowana Misja Narodów Zjednoczonych w Timorze - Leste United Nations Integrated Mission in Timor-Leste Tło konfliktu W wyniku podpisanego w 1999 r. porozumienia indonezyjsko-portugalskiego odbyło się na Timorze referendum niepodległościowe, w którym 78, 5% mieszkańców opowiedziało się za niepodległością. Po ogłoszeniu wyników referendum wybuchły na wyspie pogromy zwolenników niepodległości wspierane przez wojsko indonezyjskie, którym kres położyła dopiero misja wojskowa ONZ. Timor Wschodni uzyskał pełną niepodległość w 2002 r. Powołanie misji Misję UNMIT powołała Rada Bezpieczeństwa ONZ rezolucją S/RES/1704 z 25 sierpnia 2006 roku. Jej celem jest wspieranie rządu w Timorze - Leste w utrwalaniu stabilności, wzmacnianiu demokracji oraz ułatwianiu dialogu politycznego. UNMIT przejął obowiązki Biura ONZ w Timorze - Leste (United Nations Office in Timor - Leste). Mandat UNMIT obejmuje: • Wspieranie rządu i instytucji państwowych w umacnianiu stabilności, wzmacnianiu rządów demokratycznych i ułatwianiu dialogu politycznego • Pomoc w przeprowadzeniu wyborów prezydenckich i parlamentarnych w 2007 roku • Wspieranie rządu Demokratycznej Republiki Timor - Leste w utrzymaniu bezpieczeństwa • Pomoc w tworzeniu, funkcjonowaniu i wzmacnianiu instytucji państwowych, rządowych i społecznych • Pomoc w odbudowie kraju i niesienie pomocy osobom potrzebującym • Współpracę z agendami ONZ, instytucjami międzynarodowymi • Zapewnienie bezpieczeństwa, swobody przemieszczania się oraz ochronę personelu, sprzętu i urządzeń Narodów Zjednoczonych www. unic. un. org. pl/misje_pokojowe UNMIT TIMOR WSCHODNI www. pl. wikipedia. org

Misja Narodów Zjednoczonych na rzecz Referendum w Saharze Zachodniej United Nations Mission for the Referendum in Western Sahara Tło konfliktu W 1976 r. Hiszpania opuściła terytorium zarządzanej przez siebie Sahary Zachodniej leżącej na zachodnim wybrzeżu Afryki. Po jej wycofaniu prawo do Sahary Zachodniej rościły sobie Maroko i Mauretania, co spotkało się ze sprzeciwem ugrupowania Frente POLISARIO (Frente Popular para la Liberacion de Saguia y de Rio de Oro). MINURSO SAHARA ZACH. www. pl. wikipedia. org Powołanie misji Sprawą określenia statusu Sahary Zachodniej zajęła się ONZ. W 1985 r. Sekretarz Generalny ONZ zainicjował misję dobrych usług, a 29. 04. 1991 r. Rada Bezpieczeństwa w rezolucji 690 (1991) ustanowiła Misję ONZ na rzecz Referendum w Saharze Zachodniej (MINURSO). Personel MINURSO dotarł do Sahary Zachodniej we wrześniu 1991 r. Celem misji było monitorowanie przestrzegania zawieszenia broni i przeprowadzenie referendum dotyczącego przyszłości Sahary Zachodniej. Datę zawieszenia broni pomiędzy stronami konfliktu wyznaczono na 6 września 1991 r. Niestety strony nie dotrzymały porozumienia. Referendum w Saharze Zachodniej zaplanowano na styczeń 1992 r. , jednak proces rejestracji osób uprawnionych do głosowania zaczął się przedłużać i datę referendum przesunęło na termin późniejszy. 15 czerwca 1999 r. zakończyła się rejestracja osób uprawnionych do głosowania. Sekretarz Generalny w obliczu dalszych kontrowersji nakazał swojemu Specjalnemu Przedstawicielowi prowadzenie kolejnych konsultacji ze zwaśnionymi stronami. Ziemie okupowane przez Maroko Mandat MINURSO obejmuje: Linia demarkacyjna • przestrzeganie zawieszenia ognia • kontrolę redukcji sił zbrojnych Maroka na spornym terytorium • monitorowanie pozostawania sił Maroka i POLISARIO w ustalonych obszarach www. unic. un. org. pl/misje_pokojowe • zapewnienie wypuszczenia więźniów politycznych • nadzór nad wymianą jeńców wojennych (we współpracy z Międzynarodowym Komitetem Czerwonego Krzyża) • wprowadzenie programu repatriacji (we współpracy z UNHCR) • zorganizowanie i zapewnienie wolnego i sprawiedliwego referendum oraz ogłoszenie jego wyników.

Misja Organizacji Narodów Zjednoczonych na Wybrzeżu Kości Słoniowej United Nations Operation in Côte d'Ivore Tło konfliktu W 2002 r. siły opozycyjne wobec rządu zjednoczyły się w Ruch Patriotyczny Wybrzeża Kości Słoniowej. Domagały się rezygnacji prezydenta i przeprowadzenia wyborów, zakończenia dominacji osób pochodzących z południowej części kraju w życiu publicznym. W styczniu 2003 r. podpisano porozumienie – miał powstać nowy rząd pojednania, który poprosi m. in. ONZ o pomoc w zagwarantowaniu reform. Podpisano porozumienie o zawieszeniu broni, a w kwietniu 2005 roku weszła w życie deklaracja o zakończeniu wojny. Aby przywrócić pokój Rada Bezpieczeństwa utworzyła w maju 2003 roku siły MINUCI, które miały uzupełnić siły pokojowe Wspólnoty Gospodarczej Państw Afryki Zachodniej i Francji. 4 kwietnia 2004 roku MINUCI zastąpiono UNOCI WYBRZEŻE KOŚCI SŁONIOWEJ Powołanie misji Rada Bezpieczeństwa ONZ rezolucją S/RES/1528 z 27 lutego 2004 roku ustanowiła misję UNOCI na Wybrzeżu Kości Słoniowej w celu przywrócenia międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa w regionie. Misja UNOCI zastąpiła misję MINUCI, która była misją polityczną utworzoną przez Radę Bezpieczeństwa i Wspólnotę Gospodarczą Państw Afryki Zachodniej w maju 2003 roku w celu ułatwienia implementacji porozumienia pokojowego podpisanego w styczniu 2003 roku. Mandat UNOCI obejmuje: • Monitorowanie przerwania wrogich działań i przemieszczania się uzbrojonych grup • Zapewnienie bezpiecznych warunków przy rozbrojeniu, demobilizacji, niszczeniu broni i amunicji • Wspieranie rządu pojednania narodowego w repatriacji i przesiedlenia • Pomoc przy organizacji wyborów prezydenckich i parlamentarnych • Udzielanie pomocy humanitarnej • Ochronę personelu, instytucji ONZ i ludności cywilnej • Wspieranie odbudowy instytucji państwowych www. unic. un. org. pl/misje_pokojowe www. pl. wikipedia. org

Misja Narodów Zjednoczonych w Liberii The United Nations Mission in Liberia Tło konfliktu Pierwsza wojna domowa w Liberii trwała z przerwami od 1989 do 1997 roku i pochłonęła 150 tysięcy istnień ludzkich. Powołana w 1993 r. przez ONZ misja UNOMIL – Misja Obserwacyjna NZ – doprowadziła do zawieszenia broni w 1997 r. W tym samym roku w kraju przeprowadzono wolne wybory i powołano Biuro ds. Wspierania Budowy Pokoju w Liberii. Brak porozumienia między rządem a opozycją co do zasad sprawowania władzy, łamanie praw człowieka, represje wobec przeciwników politycznych i brak reform sektora bezpieczeństwa narodowego przyczyniły się do wznowienia wojny domowej. 18 sierpnia 2003 r. strony konfliktu podpisały porozumienie pokojowe w Accra, w którym zwróciły się do ONZ o wysłanie sił międzynarodowych do Liberii. Powołanie misji Misja Narodów Zjednoczonych w Liberii została utworzona rezolucją Rady Bezpieczeństwa S/RES/1509 z dnia 19 września 2003 roku. Jej głównym celem jest koordynacja działań różnych agencji NZ w Liberii , wspieranie tworzenie Liberyjskiego Rządu Tymczasowego i nadzorowanie wprowadzania ustaleń traktatu pokojowego. UNMIL LIBERIA Mandat UNMIL obejmuje: • nadzorowanie wprowadzania zawieszenia broni; • wspieranie procesu pokojowego; • wpieranie pomocy humanitarnej i działań na rzecz ochrony praw człowieka; • pomoc w reformie systemu bezpieczeństwa narodowego (w tym szkolenia policji oraz formowanie nowej armii). www. unic. un. org. pl/misje_pokojowe www. pl. wikipedia. org

Misja Obserwacyjna Organizacji Narodów Zjednoczonych w Demokratycznej Republice Konga United Nations Organization Mission in the Democratic Republic of the Congo MONUC www. unic. un. org. pl/misje_pokojowe Powołanie misji Demokratyczna Republika Konga i 5 państw regionu po latach walk w lipcu 1999 r. w Lusace. podpisały porozumienie o zawieszeniu broni. Aby utrzymać łączność ze wszystkimi stronami porozumienia 30. 11. 1999 r. rezolucją S/RES/1279 Rada Bezpieczeństwa ustanowiła misję MONUC. 24. 02. 2000 r. Rada rozszerzyła mandat i rozmiar misji. DEMOKRATYCZNA REPUBLIKA KONGA Mandat MONUC obejmuje: • ustanowienie i utrzymanie stałego kontaktu z centrami dowodzenia wszystkich sił zbrojnych • rozwinięcie planu wprowadzającego porozumienia o zawieszeniu broni ze szczególnym uwzględnieniem następujących celów: zebranie i weryfikacja informacji o wszystkich miejscowych siłach zbrojnych, utrzymanie stanu zawieszenia walk, rozdzielenie i przemieszczenie na odpowiednie pozycje sił zbrojnych poszczególnych stron konfliktu, a następnie rozbrojenie, demobilizacja, powrót do miejsc zamieszkania członków zbrojnych grup, i wycofanie obcych sił zbrojnych • rozmowy ze stronami konfliktu w celu wypuszczenia jeńców wojennych • współpracę z międzynarodowymi organizacjami humanitarnymi • zapewnienie pomocy w działaniach humanitarnych i nadzorowanie przestrzegania praw człowieka, ze szczególnym uwzględnieniem kobiet, dzieci i nieletnich żołnierzy • koordynację działalności agencji Narodów Zjednoczonych w Demokratycznej Republice Konga • prowadzenie działań mających na celu eliminację min i materiałów wybuchowych www. pl. wikipedia. org

Operacja Narodów Zjednoczonych w Burundi United Nations Operation in Burundi Powołanie misji Operację ONZ w Burundi ustanowiono na mocy rezolucji S/RES/1545 Rady Bezpieczeństwa ONZ z 21 maja 2004 roku. ONUB została utworzona w celu udzielenia pomocy oraz wsparcia ludności Burundi w ich wysiłkach na rzecz przywrócenia trwałego pokoju i zgody narodowej na mocy porozumienia Arusha (the Arusha Agreement) z 28. 08. 2000 r. Misja rozpoczęła działalność 1 czerwca 2004 roku. UNUB Mandat UNUB obejmuje: • Zapewnienie przestrzegania zawieszenia broni • Przeprowadzenie demobilizacji, rozbrojenia i reintegracji kombatantów ze społeczeństwem • Monitorowanie nielegalnego przepływu broni przez granice państwa • Tworzenie bezpiecznych warunków przy niesieniu pomocy humanitarnej, ułatwianie powrotu BURUNDI uchodźcom i osobom wysiedlonym • Zapewnienie bezpiecznych warunków do przeprowadzenia wyborów w kraju • Wspieranie promocji praw człowieka, ochronę ludności cywilnej, zwłaszcza w obliczu zagrożenia przed przemocą fizyczną • Koordynacja działań na rzecz rozminowywania • Udzielanie wsparcia rządowi tymczasowemu w zakresie monitorowania granic, przeprowadzenia reform instytucjonalnych, w tym szkoleniu i monitorowaniu policji www. unic. un. org. pl/misje_pokojowe • Ochronę personelu ONZ Od 1 stycznia 2007 R. w Burundi działa misja pokojowa ONZ o charakterze politycznym (składa się z personelu cywilnego) - Zintegrowane Biuro Narodów Zjednoczonych w Burundi. Jej głównym zadaniem jest nadzorowanie przestrzegania zawieszenia broni między rządem a rebeliantami oraz pomoc władzom Burundi w odbudowie instytucji państwowych, takich jak wymiar sprawiedliwości czy system ochrony praw obywatelskich BINUB www. pl. wikipedia. org

Misja Organizacji Narodów Zjednoczonych w Etiopii i Erytrei United Nations Mission in Ethiopia and Eritrea Powołanie misji Po 2 latach spornych walk granicznych w czerwcu 2000 r. , Etiopia i Erytrea podpisały porozumienie o zaprzestaniu wrogich działań. W procesie mediacji uczestniczyły Algieria i Organizacja Jedności Afrykańskiej. W lipcu Rada Bezpieczeństwa ONZ zadecydowała się utworzyć misję UNMEE w celu nadzorowania zawieszenia ognia. 15. 09. 2000 r. Rada przyjęła rezolucję S/RES/1320, precyzując zakres obowiązków nowej misji. Mandat UNMEE obejmuje: • nadzorowanie zaprzestania walk • nadzorowanie wycofania sił etiopskich z terenów zajętych po 6. 02. 1999 r. nie będących pod zarządem Etiopii przed 6 maja 1998 r. • monitorowanie pozycji sił Erytrei, które mają być rozlokowane w odległości 25 kilometrów od sił Etiopii • nadzór nad tymczasową strefą bezpieczeństwa utworzoną na podstawie porozumienia o zaprzestaniu wrogich działań • współpracę z agendami niosącymi pomoc humanitarną w strefie bezpieczeństwa i koordynację ich działań • rozminowywanie kluczowych miejsc, konieczne w procesie demarkacji • wsparcie logistyczne i administracyjne dla Biur Polowych Komisji Granicznej www. unic. un. org. pl/misje_pokojowe www. pl. wikipedia. org UNMEE ETIOPIA I ERYTREA

Misja Narodów Zjednoczonych w Sudanie United Nations Mission in the Sudan Tło konfliktu Konflikt w Sudanie między północną a południową częścią kraju wybuchł w 1955 r. Przez ostatnie 20 lat rząd Sudanu i pozostająca w opozycji Armia Wyzwolenia Sudanu z południa kraju toczyły walkę o władzę, pozycję religii w państwie, bogactwa naturalne i prawo do samostanowienia. Rząd Sudanu jest zdominowany przez muzułmanów Arabskiego pochodzenia, a rebelianci to czarni chrześcijanie z południa kraju. 20. 07. 2002 roku strony konfliktu podpisały protokół z Machakos, który określa zasady rządzenia, strukturę państwa i prawo mieszkańców południowego Sudanu do samostanowienia. UNMIS www. pl. wikipedia. org Powołanie misji Aby zintensyfikować wysiłki na rzecz pokoju Rada Bezpieczeństwa rezolucją SUDAN S/RES/1547 z 11. 07. 2004 r. utworzyła w Sudanie specjalną misję polityczną UNAMIS. 30. 07. 2004 r. rezolucją S/RES/1556 Rada Bezpieczeństwa przyznała UNIMIS dodatkowe zadania w związku z pogarszającą się sytuacją w Darfurze i naruszeniami praw człowieka. Przełomowym momentem w historii Sudanu było podpisanie w Nairobi (Kenia) 9. 01. 2005 r. przez rząd w Sudanie i Armię Wyzwolenia Sudanu porozumienia pokojowego. Porozumienie zawierało ustalenia z protokołu z Machakos oraz postanowienia dotyczące bezpieczeństwa, współrządzenia państwem, częściowej autonomii dla południa i podziału dóbr, w tym ropy. 24. 03. 2005 r. Rada Bezpieczeństwa utworzyła UNMIS. Misja ma pomóc Sudańczykom w zaprowadzeniu trwałego pokoju. 31. 08. 2006 roku Rada Bezpieczeństwa zdecydowała o rozszerzeniu mandatu UNMIS o targany konfliktami region Sudanu - Darfur. UNMIS powiększy się o 17 tysięcy żołnierzy i 3, 300 policjantów. UNMS ma położyć kres spirali przemocy www. unic. un. org. pl/misje_pokojowe w Darfurze oraz powstrzymać wysiedlenia ludności. Sytuacja ta grozi katastrofą humanitarną. UNMIS przejmie obowiązki Afrykańskiej Misji w Sudanie (AMIS).

Misja Narodów Zjednoczonych w Sudanie United Nations Mission in the Sudan Mandat UNMIS obejmuje: • Pomoc w implementacji porozumienia pokojowego z Nairobi 9 stycznia 2005 roku • Pomoc stronom konfliktu we współpracy z międzynarodowymi partnerami w rozminowywaniu kraju • Ułatwienie i koordynację powrotu uchodźców oraz tworzenie bezpiecznych warunków dla pomocy humanitarnej • Wspieranie międzynarodowych wysiłków na rzecz promocji i przestrzegania praw człowieka w Sudanie • Koordynację wysiłków międzynarodowych w zakresie ochrony ludności cywilnej, zwłaszcza uchodźców, osób wysiedlonych, kobiet i dzieci • Ochronę personelu, urządzeń i sprzętu Narodów Zjednoczonych, pracowników zajmujących się pomocą humanitarną UNMIS SUDAN www. unic. un. org. pl/misje_pokojowe www. unsudanig. org www. pl. wikipedia. org www. new-york-un. diplo. de

Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Nadzorowania Rozejmu United Nations Truce Supervision Organization Tło konfliktu W listopadzie 1947 r. Zgromadzenie Ogólne ONZ zaaprobowało plan podziału Palestyny i utworzenia dwóch państw: arabskiego i żydowskiego. Plan odrzucili Palestyńczycy i państwa arabskie. 14 maja 1948 r. Brytyjczycy zrzekli się swojego mandatu nad Palestyną. 15 maja proklamowano państwo Izrael. Spowodowało to wybuch otwartego konfliktu między państwami arabskimi a Izraelem. Powołanie i cele misji 29 maja 1948 r. Rada Bezpieczeństwa w rezolucji nr 50 (1948) wezwała do zaprzestania działań wojennych w Palestynie i zadecydowała, że rozejm ma być nadzorowany przez mediatora ONZ i obserwatorów wojskowych. Była to pierwsza operacja pokojowa nadzorowana przez ONZ. Pierwsza grupa obserwatorów UNTSO przybyła w czerwcu 1948 r. W 1949 r. postanowiono pozostawić UNTSO w celu: • nadzoru nad wypełnianiem porozumienia rozejmowego pomiędzy Izraelem a sąsiednimi państwami arabskimi: Egiptem, Izraelem, Jordanią, Libanem i Syrią, • monitorowania zawieszenia broni, • zapobiegania incydentom. Obecnie obserwatorzy UNTSO współdziałają z siłami pokojowymi rozmieszczonymi w regionie: z UNDOF na Wzgórzach Golan i UNIFIL w Libanie oraz stacjonują na Synaju. Palestyna, 1948 r. Uchodźcy palestyńscy www. unic. un. org. pl/misje_pokojowe UNTSO PALESTYNA www. pl. wikipedia. org

Siły Narodów Zjednoczonych ds. Nadzoru Rozdzielenia Wojsk na Wzgórzach Golan United Nations Disengagement Observer Force Tło konfliktu 6. 10. 1973 r. na Bliskim Wschodzie wybuchła wojna. Przeciwko Izraelowi stanęły Egipt (w rejonie półwyspu Synaj) i Syria (na Wzgórzach Golan). 24. 10. w krytycznym momencie wojny Rada Bezpieczeństwa postanowiła ustanowić siły pokojowe UNEF II (Drugie Doraźne Siły Pokojowe ONZ) mające powstrzymać trwający konflikt. Rozmieszczenie UNEF II ustabilizowało sytuację jedynie na krótki okres czasu. Dopiero po dyplomatycznej interwencji USA wprowadzono Porozumienie o Rozdzieleniu Sił (31 maja 1974 r. ) pomiędzy Izraelem a Syrią, na mocy którego utworzono dwie strefy rozdzielające wrogie wojska. Powołanie misji Po zawarciu porozumienia o zawieszeniu broni między Syrią a Izraelem, na mocy rezolucji S/RES/350 Rady Bezpieczeństwa z 31 maja 1974 r. ustanowione zostały siły UNDOF. Do zadań misji należał nadzór nad wprowadzaniem postanowień porozumienia między zwaśnionymi stronami. Mandat UNDOF obejmuje: • utrzymywanie zawieszenia broni pomiędzy siłami Izraela a Syrią • nadzorowanie rozdzielenia sił • nadzór nad strefami ograniczenia użycia sił zbrojnych, wymienionymi w porozumieniu izraelsko - syryjskim www. unic. un. org. pl/misje_pokojowe www. pl. wikipedia. org UNDOF WZGÓRZA GOLAN

Tymczasowe Siły Zbrojne Organizacji Narodów Zjednoczonych w Libanie United Nations Interim Force in Lebanon Tło konfliktu Na początku lat 70 -tych napięcie wzdłuż granicy libańsko - izraelskiej wzrosło, głównie z powodu przeniesienia palestyńskich baz z Jordanii do Libanu. W marcu 1978 r. Organizacja Wyzwolenia Palestyny przeprowadziła krwawy atak na Izraelczyków. W odwecie armia izraelska w ciągu kilku dni wkroczyła i zajęła znaczny obszar południowego Libanu. Protest rządu Libanu i odcięcie się od działań Palestyńczyków przyniosło reakcję Rady Bezpieczeństwa ONZ. w postaci 2 rezolucji: 425 (1978) i 426 (1978) wzywających Izrael do wycofania wojsk i ustanowienia Sił Tymczasowych ONZ w Libanie. Pierwsze jednostki UNIFIL wkroczyły 23 marca 1978 r. UNFIL LIBAN Powołanie misji Siły UNIFIL utworzono na mocy rezolucji Rady Bezpieczeństwa S/RES/425 i S/RES/426 z 19 marca 1978 r. Rezolucje wzywały Izrael do wycofania wojsk i ustanowienia Sił Tymczasowych ONZ w Libanie. Miały one na celu przywrócenia międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa w rejonie, a także pomoc rządowi Libanu w sprawowaniu efektywnej władzy Mandat UNFIL obejmuje: • potwierdzenie wycofania sił zbrojnych Izraela z południowego Libanu • przywrócenie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa • pomoc rządowi Libanu w przywróceniu efektywnej władzy na swoim terytorium www. rumburak. friko. pl/ARTYKULY www. unic. un. org. pl/misje_pokojowe

NATO – PAKT PÓŁNOCNOATLANTYCKI • • • Informacje ogólne Rozwój terytorialny Cele i zasady Struktura NATO Organy NATO – – – Rada Północnoatlantycka Komitet Planowania Obrony Grupa Planowania Nuklearnego Sekretariat Generalny NATO Sekretarze Generalni NATO

NATO www. en. wikipedia. org Obecnie należy 26 państw Organizacja Paktu Północnoatlantyckiego NATO – North Atlantic Treaty Organization Organizacja powstała na podstawie Traktatu Północnoatlantyckiego, który podpisano 4. 04. 1949 r. w Waszyngtonie. Przyczyną powstania organizacji była obawa przed agresją ze strony ZSRR. Głównym celem Sojuszu było przeciwstawienie się zagrożeniu ze strony ZSRR. Członkowie założyciele 1. USA 2. Kanada 3. Portugalia 4. Francja 5. Włochy 6. Belgia, 7. Holandia 8. Luksemburg 9. Norwegia 10. Dania 11. Islandia 12. Wielka Brytania Jaap de Hoop Scheffer Sekretarz Generalny NATO od 2004 r. Siedziba NATO – Bruksela wiadomości. gazeta. pl

NATO – ROZWÓJ TERYTORIALNY 13. Turcja – 1952 14. Grecja – 1952 15. RFN – 1952 16. Hiszpania – 1982 NRD dołączyła do RFN - 1990 17. Polska – 1999 18. Czechy – 1999 19. Węgry – 1999 20. Estonia – 2004 21. Łotwa – 2004 22. Litwa – 2004 23. Bułgaria – 2004 24. Słowacja – 2004 25. Rumunia – 2004 26. Słowenia – 2004 Państwa kandydujące do NATO: • Chorwacja • Macedonia • Albania Poza strukturą wojskową: • Francja 1966 – 1995, ob. częściowo • Grecja 1974 – 1980 • Hiszpania od 1982 r. www. pl. wikipedia. org

Cele: NATO – CELE I ZASADY • ochrona wolności, wspólnego dziedzictwa i cywilizacji ludów państw członkowskich • ochrona zasad demokracji, wolności jednostki i praworządności • popieranie stabilizacji i dobrobytu • połączenie wysiłku państw członkowskich w celu własnej obrony, zachowania pokoju i bezpieczeństwa Zasady: • obowiązkowe konsultacje państw członkowskich w razie konieczności przeciwdziałania zagrożeniu zewnętrznemu (zagrożenie terytorium, niezależności politycznej lub bezpieczeństwa • obowiązek udzielenia pomocy każdemu członkowi Sojuszu w przypadku napaści zbrojnej na na jedno lub kilka państw członkowskich • przez udzielenie pomocy rozumie się natychmiastowe podjęcie indywidualnej i w porozumieniu z pozostałymi członkami takiej akcji, którą uzna się za konieczną, nie wyłączając użycia siły zbrojnej • w stosunkach wzajemnych członkowie zobowiązali się przestrzegać Kartę NZ – powstrzymać się od stosowania groźby, przemocy, spory załatwiać na drodze pokojowej

NATO – STRUKTURA Rada Północnoatlantycka North Atlantic Council NAC Komitet Planowania Obrony Grupa Planowania Nuklearnego The Defence Planning Committee DPC The Nuclear Planning Group NPG Sekretariat Międzynarodowy wraz z Sekretarzem Generalnym SIŁY ZBROJNE NATO Siły reagowania Główne siły obrony Siły wzmocnienia Jednostki narodowe i międzynar. wszystkich rodzajów wojsk. Część jednostek jest utrzymywana w stałej gotowości bojowej Jednostki narodowe i międzynar. Łączni 7 korpusów (14 dywizji) Są podstawą sił zbrojnych NATO Kilka jednostek amerykańskich i brytyjskich, które mogą zostać użyte w każdym regionie

NATO – ORGANY Rada Północnoatlantycka • najwyższy organ w sprawach politycznych • zbiera się dwa razy do roku • w jej skład wchodzą ministrowie spraw zagranicznych, obrony, gospodarki, • finansów (w zależności od problematyki), Sekretarz Generalny • może zebrać się w składzie szefów państw i rządów podczas tzw. szczytów NATO Rada Stałych Przedstawicieli • jest niższym organem Rady Północnoatlantyckiej • w obradach Rady biorą udział przedstawiciele państw członkowskich w randze ambasadora • zbiera się raz w tygodniu Zadania Rady Północnoatlantyckiej: • konsultacje międzypaństwowe • ocenia działalność organów NATO • wytycza kierunki działalności organów NATO Przy podejmowaniu decyzji wymagany jest consensus JEDNOMYŚLNOŚĆ Szczyt NATO w Krakowie 20. 02. 2009 r. www. malopolanin. pl www. mmkrakow. pl

NATO – ORGANY Komitet Planowania Obrony • zbiera się 2 razy do roku na szczeblu ministrów obrony • działa przy niej Stały Komitet Planowania Obrony Zadania: • uzgadnia strategiczne plany obrony Grupa Planowania Nuklearnego • zbiera się 2 razy do roku na szczeblu ministrów obrony, a częściej na szczeblu ambasadorów • w spotkaniach nie bierze udziału Francja. Islandia jest obserwatorem Zadania: • zajmuje się strategią jądrową • decyzje Grupy wymagają zatwierdzenia przez Komitet Planowania Obrony

NATO – ORGANY Sekretariat Międzynarodowy • nadzoruje wykonywanie uchwał głównych organów Sojuszu • opracowuje raporty • projektuje uchwały różnych organów Sojuszu • na jego czele stoi Sekretarz Generalny • jest wybierany na 4 -o letnią kadencję przez Radę Północnoatlantycką • prowadzi obrady najważniejszych organów NATO • wykonuje podjęte przez organy uchwały • reprezentuje NATO w stosunkach z państwami lub organizacjami • koordynuje współpracę państw członkowskich Jaap de Hoop Scheffer obecny Sekretarz Generalny NATO od 2004 r.

NATO – SEKRETARZE GENERALNI Hastings Lionel Ismay 1952 – 1957 Wielka Brytania Paul-Henri Spaak 1957 – 1961 Belgia Dirk Stikker 1961 – 1964 Holandia Manlio Brosio 1964 – 1971 Włochy Joseph Luns 1971 – 1984 Holandia Peter Carington 1984 – 1988 Wielka Brytania Manfred Wörner 1988 – 1994 Niemcy Sergio Balanzino 1994 VIII – X Włochy Willy Claes 1994 – 1995 Belgia Sergio Balanzino 1995 X – XII Włochy Javier Solana 1995 – 1999 Hiszpania George Robertson 1999 – 2004 Wielka Brytania

RADA EUROPY • powstała w Londynie 5 maja 1949 roku • początkowo w kręgu jej zainteresowań znajdowała się odbudowa kontynentu ze zniszczeń wojennych, obrona słabych demokracji, problemy gospodarcze • w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XX w. Rada Europy zaczęła być postrzegana jako strażnik praworządności i demokracji w Europie. • w skład RE wchodzi 41 państw europejskich • od 26 listopada 1991 roku członkiem Rady Europy jest Polska. Zadania: • działania na rzecz współpracy i integracji kontynentu, • zacieśnianie współpracy między członkami w dziedzinie gospodarczej, społecznej, kulturalnej, naukowej, prawnej i administracyjnej, • gruntowanie demokracji parlamentarnej, praw człowieka i podstawowych wolności, • rozwiązywanie problemów społecznych i związanych z ochroną zdrowia, • eksponowanie tożsamości kulturowej Europy Członkowie Rady Europy członkowie założyciele członkowie wtórni obserwatorzy w Zgromadzeniu Parlamentarnym obserwatorzy w Komitecie Ministrów państwo wykluczone z Rady Europy Białoruś www. pl. wukipedia. org

OBWE – ORGANIZACJA BEZPIECZEŃSTWA I WSPÓŁPRACY W EUROPIE • Informacje ogólne • OBWE – organy • Historia OBWE – KBWE

OBWE Organization for Security and Cooperation in Europe Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie Siedziba - Wiedeń OBWE to system zorganizowanej współpracy wszystkich państw europejskich. OBWE jest kontynuacją KBWE - Konferencji do spraw Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, która została zwołana do Helsinek w 1975 r. Zmiana nazwy z KBWE na OBWE nastąpiła 1. 01. 1995 r. , zgodnie z decyzją szczytu państw KBWE w Budapeszcie (5 -6. 12. 1994 r. ) Cele: • zapobieganie użycia siły w stosunkach między państwami • podejmowanie działań zmierzających do rozwiązywania konfliktów na obszarze państw członkowskich • wytworzenie wzajemnego zaufania w stosunkach między państwami europejskimi drogą współpracy we wszystkich niemal dziedzinach • podejmowanie działań na rzecz umacniania instytucji demokratycznych • podejmowanie działań na rzecz przestrzegania praw człowieka • ochrona mniejszości narodowych

OBWE – ORGANY Spotkania szefów państw i rządów - jest zwoływane co 2 lata. - największe forum decyzyjne Rada Ministrów Spraw Zagranicznych - zbiera się raz do roku - główne forum konsultacji politycznych Wysoka Rada - odpowiada za koordynację prac OBWE Stała Rada z siedzibą w Wiedniu - odpowiada za bieżącą działalność OBWE - państwa są prezentowane przez ambasadorów Przewodniczący OBWE - odpowiada za działalność wykonawczą - wybierany na kadencję 1 roku - reprezentuje OBWE na zewnątrz Sekretarz Generalny z siedzibą w Wiedniu - odpowiada za realizację celów statutowych - odpowiada za administrację - współdziała z Przewodniczącym - wybierany jest przez Radę Ministrów na 3 lata Sekretariat - organ administracyjny i wykonawczy Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka - siedzibą jest Warszawa - prowadzi prace analityczne i informacyjne Forum Współpracy w Dziedzinie Bezpieczeństwa - siedziba jest w Wiedniu - prowadzi negocjacje rozbrojeniowe - prowadzi konsultacje na temat bezpieczeństwa i zapobiegania konfliktom - odpowiada za Wysoki Komisarz do Spraw Mniejszości Narodowych - siedzibą jest Haga - podejmuje działania na rzecz zapobiegania konfliktom etnicznym

HISTORIA OBWE - KBWE -Konferencja do spraw Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie została zwołana do helsinek w 1975 r. Wzięły w niej udział prawie wszystkie państwa europejskie – 33 bez Albanii oraz USA i Kanada. Państwa biorące udział w konferencji, mimo znacznych różnic ideologicznych, uchwaliły wspólne zasady, którymi miały się kierować w stosunkach między sobą. Zostały one spisane w Akcie Końcowym KBWE z 1. 081975 r. , który przyjął formę deklaracji politycznej. Zasady, które zobowiązano się przestrzegać: • suwerenna równość, • powstrzymanie się od groźby użycia siły lub użycia siły, • nienaruszalność granic, • integralność terytorialna państw, • pokojowe załatwianie sporów, • nieingerencja w sprawy wewnętrzne, • poszanowanie praw człowieka i podstawowych wolności łącznie z wolnością myśli, sumienia, religii i przekonań, • równouprawnienie i prawo narodów do samostanowienia, współpraca między państwami, • wykonywanie w dobrej wierze zobowiązań wynikających z prawa międzynarodowego. Akt Końcowy KBWE wymieniał trzy dziedziny współpracy niezbędne dla pokojowego rozwoju: Pierwszy koszyk bezpieczeństwo Drugi koszyk gospodarka, nauka i technika, ochrona środowiska Trzeci koszyk: dziedziny humanistyczne, przepływ idei i informacji

KBWE OBWE Paryska Karta Nowej Europy – podpisana 21 listopada 1990 przez szefów państw lub rządów 32 państw europejskich, USA i Kanady. Zawierała postanowienia dotyczące poszanowania praw człowieka i przestrzegania zasad Aktu Końcowego KBWE oraz określała kierunki przyszłych działań. Zainicjowała też proces instytucjonalizacji KBWE, przewidując regularne (co 2 lata) odbywanie spotkań na szczycie i powołując do życia nowe organy. Miała przemienić KBWE z forum negocjacji i dialogu w aktywna strukturę operacyjną. Karta stanowiła polityczny manifest końca „zimnej wojny” i tworzyła podstawy dla jednolitości kontynentu europejskiego. www. pl. wikipedia. org

WTO Światowa Organizacja Handlu Siedziba – Genewa Skład – 153 państwa WTO stanowi kontynuację Układu Ogólnego w Sprawie Taryf Celnych i Handlu (GATT), została powołana w 1994 w Marrakeszu (Maroko), w ramach tzw. rundy urugwajskiej GATT. Cele i zadania: • liberalizacja międzynarodowego handlu dobrami i usługami, • prowadzenie polityki inwestycyjnej wspierającej handel, • rozstrzyganie sporów dotyczących wymiany handlowej, • przestrzegania praw własności intelektualnej. Organizacja działa od 1995 r. Polska jest jednym z państw założycielskich. Kraje przystępujące do WTO zobowiązane są do dostosowania wewnętrznego ustawodawstwa do norm WTO oraz udzielania koncesji handlowych podmiotom zagranicznym. Pascal Lamy Sekretarz Generalny WTO od 2005 Francja www. pl. wikipedia. org

WNP Wspólnota Niepodległych Państw Содружество Независимых Государств Organizacja powstała na mocy tzw. traktatu białowieskiego z 8 grudnia 1991 r. podpisanego przez prezydentów Rosji ( Borys Jelcyn), Ukrainy (Leonid Kuczma) i Białorusi (Stanisław Szuszkiewicz) Siergiej Lebiediew Sekretarz WNP Skład – 12 państw Siedziba - Mińsk (strona główna WNP) • początkowo Rosja, Ukraina, Białoruś, • na mocy protokołu z Ałma Aty (grudzień 1991 r. ) kolejne 8 byłych republik radzieckich: Kazachstan, Kirgistan, Mołdawia, Turkmenistan, Uzbekistan, Tadżykistan, Armenia, Azerbejdżan Ostatnim państwem, które przystąpiło do WNP była Gruzja (1993). Cele: • koordynowanie polityki zagranicznej • pokojowe rozstrzyganie sporów między państwami • współpraca gospodarcza i wspólna polityka celna • wspólnego systemu komunikacyjnego, • współpraca w dziedzinie ochrony zdrowia, ochrona środowiska, • prowadzenie wspólnej polityki migracyjnej i społecznej • zwalczanie przestępczości zorganizowanej 18. 08. 2008 r. Gruzja poinformowała, że występuje z WNP – 18. 08. 2009 r. www. pl. wikipedia. org cis. minsk. by

OPA Organizacja Państw Amerykańskich Organization of American States Skład – 35 państw członkowskich Siedziba – Washington DC Organizację powołano 30. 04. 1948 r. na konferencji w Bogocie. Układ wszedł w życie 1. 12. 1951 r. www. en. wikipedia. org Cele: • umacnianie pokoju i bezpieczeństwa na kontynencie amerykańskim, • pokojowe regulowanie sporów między państwami członkowskimi, • organizowanie wspólnej akcji w przypadku agresji na państwo amerykańskie • wspieranie współpracy gospodarczej, kulturalnej i społecznej, • wspólne rozwiązywanie problemów ekonomicznych, społecznych i politycznych regionu, José Miguel Insulza Zasady: Sekretarz Generalny suwerenność i równość państw, pokojowe rozwiązywanie sporów, nieinterwencja, od 2005 r. – Chile przestrzeganie praw człowieka i promowanie demokracji przedstawicielskiej , nieuznawanie zdobyczy terytorialnych zdobytych siłą, zasada solidarności, uznanie pluralizmu ideologicznego półkuli zachodniej promowanie integralnego rozwoju

UA Unia Afrykańska African Union Powstała 9. 07. 2002 r. na szczycie państw afrykańskich w Durbanie na miejsce 0 JA – Organizacji Jedności Afrykańskiej. Działa na podstawie Aktu Założycielskiego UA, który wszedł w życie 26. 05. 2001 r. Państwa członkowskie: wszystkie państwa afrykańskie z wyjątkiem Maroka – 53 kraje Siedziba – Addis Abeba Cele i zadania: • promocja rozwiązań demokratycznych w Afryce • wspieranie rozwoju demokratycznego, społecznego i kulturalnego państw członkowskich • walka z nędzą i korupcją • upowszechnienie i ochrona praw człowieka • działanie na rzecz integracji politycznej i gospodarczej kontynentu afrykańskiego oraz wprowadzenie nowej waluty • działanie na rzecz zakończenia konfliktów na kontynencie afrykańskim; w przyszłości zapobieganie konfliktom Organy Unii Afrykańskiej Parlament Panafrykański Zgromadzenie Unii Muammar al-Kaddafi Sekretarz Generalny Libia Rada Wykonawcza Rada Pokoju i Bezpieczeństwa www. pl. wikipedia. org

Organizacja Krajów Eksportujących Ropę Naftową Organization of the Petroleum Exporting Countries Utworzona w Bagdadzie 1960 OPEC Siedziba - Wiedeń Cele: • kontrolowanie światowego wydobycia ropy, • kontrolowanie poziomu cen ropy naftowej • kontrolowanie opłat eksploatacyjnych. Skład – 12 państw: Algieria (1969), Angola (2007), Arabia Saudyjska (1960), Ekwador (1973 -1992 i ponownie od 24 października 2007), Irak (1960), Iran (1960), Katar (1961), Kuwejt (1960), Libia (1962), Nigeria (1971), Wenezuela (1960), Zjednoczone Emiraty Arabskie (1967). Do OPEC należały również: Gabon, Indonezja, Egipt (wykluczony po podpisaniu układu w Camp David 1978) www. pl. wikipedia. org

ASEAN Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo – Wschodniej Association of South East Asian Nations ASEAN powstało w 1967 r. na konferencji w Bangkoku Siedziba – Dżakarta Skład – 10 państw: • państwa założycielskie – Singapur, Tajlandia, Filipiny, Indonezja, Malezja • Brunei (1984), Wietnam (1995), Laos i Birma (1997), Kambodża (1999) Cele: • rozwijanie współpracy politycznej, gospodarczej, społecznej i kulturalnej • przyspieszenie rozwoju gospodarczego państw członkowskich • ustanowienie w regionie strefy pokoju i neutralności wolnej od wpływów mocarstw • bliska współpraca z organizacjami regionalnymi o podobnych cechach Organy ASEAN Surin Pitsuwan Sekretarz Generalny Spotkanie Szefów Rządów Konferencja Ministerialna Stała Komisja Sekretariat Tajlandia

GUAM Organizacja na Rzecz Demokracji i Rozwoju ГУАМ Skład – 4 członków: Siedziba – Kijów Gruzja, Ukraina, Azerbejdżan, Mołdawia Organizacja powstała w 2006 r. Nazwa pochodzi od pierwszych liter państw członkowskich Cele: • demokratyzację krajów członkowskich, • zapewnianie ochrony praw człowieka w regionie • rozwój ekonomiczny krajów członkowskich • współpraca na rzecz rozwiązania konfliktów w regionie celem zapewnienia stabilizacji i bezpieczeństwa na obszarze GUAM • utworzenie strefy wolnego handlu pomiędzy państwami członkowskimi • zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego w regionie • państwa członkowskie głoszą umocnienie więzów z Unią Europejską, Stanami Zjednoczonymi, NATO i innymi organizacjami międzynarodowymi

NAFTA Północnoamerykańska Strefa Wolnego Handlu North American Free Trade Agreement Państwa członkowskie: USA, Kanada, Meksyk www. pl. wikipedia. org 2. 01. 1988 r. – USA i Kanada podpisały umowę o wolnym handlu. Weszła w życie 1. 01. 1989 r. Przewidywała zniesienie ceł i innych ograniczeń przez oba państwa w ciągu 10 lat. 7. 10. 1992 r. – podpisano porozumienie o utworzeniu NAFTA między USA, Kanada i Meksykiem 1. 01. 1994 r. – NAFTA rozpoczęła działalność po ratyfikowaniu umowy przez parlamenty państw NAFTA nie ma utworzonych wspólnych organów. O wszystkim decydują ministrowie handlu. Postanowienia układu: 1) zniesienie cła na towary przemysłowe w ciągu 15 lat (Meksyk wolniej) 2) liberalizacja handlu artykułami rolnymi w ciągu 15 lat Cele: • osiągnięcie dobrobytu i rozwój krajów członkowskich • dogodny klimat do inwestycji prywatnych • stworzenie warunków politycznych służących rozwojowi wzrostu gospodarczego • ustalenie cen ropy naftowej

EFTA Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu European Free Trade Association Państwa członkowskie: Szwajcaria, Norwegia, Islandia, Liechtenstein EFTA zostało utworzone w 1960 r. przez Austrię, Danię, Norwegię, Portugalię, Szwajcarię, Szwecję i Wielką Brytanię, które dążyły do utworzenia strefy wolnego handlu. Była konkurencyjna wobec EWG. W latach 70 -ych większość jej członków wstąpiła do EWG. Państwa obecnie należące do EFTA Państwa należące do EFTA w przeszłości Cel – zniesienie ograniczeń w obrocie handlowym i utworzenie strefy wolnego handlu Siedziba – Genewa Państwa EFTA zniosły cła i ograniczenia ilości we wzajemnym obrocie towarami przemysłowymi. Wraz z EWG utworzyły w latach 70 -ych strefę wolnego handlu towarami przemysłowymi. 1994 – wraz z państwami UE utworzyły strefę wolnego handlu na wszystkie towary – Europejski Obszar Gospodarczy. Nie weszła do niego Szwajcaria. www. pl. wikipedia. org

CEFTA Środkowoeuropejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu Central European Free Trade Agreement Państwa członkowskie – 8: Albania, Bośnia i Hercegowina, Chorwacja, Czarnogóra, Macedonia, Mołdawia, Kosowo, Serbia CEFTA to układ o współpracy gospodarczej podpisany w 1992 r. przez państwa Grupy Wyszehradzkiej: Polskę, Czechosłowację (od 1993 r. Czechy i Słowacja), Węgry. W latach 90 -ych przystąpiły do niego: Bułgaria, Rumunia, Słowenia, Chorwacja, Macedonia. W związku z wstąpieniem do UE w 2004 r. wystąpiły z niego Polska, Czechy, Węgry, Słowacja, a w 2007 r. Bułgaria i Rumunia. Cele CEFTY w chwili podpisywania układu: • zniesienie ceł na towary przemysłowe • utworzenie do 2001 r. strefy wolnego handlu, która obejmowałaby terytorium państw członkowskich Układ nie dotyczył produktów rolnych. www. pl. wikipedia. org

UZE = WEU Unia Zachodnioeuropejska Western European Union UZE powstała w 1954 r. Państwa członkowskie: Belgia, Holandia, Luksemburg, Francja, RFN, Włochy i Wielka Brytania, Hiszpania, Portugalia, Grecja. Cele: • umacnianie bezpieczeństwa członków • współpraca w dziedzinie politycznej, wojskowej, gospodarczej • w przypadku agresji na jedno z państw członkowskich pozostałe są zobowiązane do udzielenia pomocy wojskowej Członkowie 10 www. en. wikipedia. org Członkowie stowarzyszeni 6 Obserwatorzy 5 Stowarzyszeni partnerzy 7 UZE jest organizacją polityczno-obronną. Do momentu powstania UE nie odgrywała większej roli. Na mocy Traktatu o Unii Europejskiej uznano UZE za zbrojne ramię Wspólnoty, przyjmując jako dalekosiężny cel UE utworzenie wspólnej armii europejskiej. Jednakże w Traktacie z Nicei usunięto zapisy o UZE jako integralnej części unijnych procesów integracyjnych o charakterze polityczno-obronnym – www. pl. wikipedia. org

RADA PAŃSTW MORZA BAŁTYCKIEGO Council of the Baltic Sea States CBSS Rada Państw Morza Bałtyckiego – regionalne ugrupowanie międzynarodowe powołane przez konferencję ministrów spraw zagranicznych państw bałtyckich i Komisję Wspólnot Europejskich w 1992 r. w Kopenhadze z inicjatywy Polski i Szwecji. Państwa członkowskie – 11: Polska, Niemcy, Dania, Norwegia, Szwecja, Finlandia, Rosja, Estonia, Litwa, Łotwa, Islandia. www. pl. wikipedia. org Cele – rozwijanie współpracy regionalnej w dziedzinie: transportu, rybołówstwa, komunikacji, kultury, zdrowia, edukacji, ochrony Siedziba - Sztokholm środowiska, turystyki i informacji. Organy: • konferencja ministerialna zwoływana raz do roku w poszczególnych państwach członkowskich • Komitet Wysokich Przedstawicieli – organ wykonawczy • grupy robocze powoływane w określonym celu • Sekretariat z siedzibą w Sztokholmie

RADA NORDYCKA Organizacja regionalna, forum konsultacyjne parlamentów i rządów Norwegii, Szwecji, Danii, Islandii i Finlandii. Powstała 1. 01. 1953 r. na podstawie uchwał parlamentów państw. Państwa członkowskie - 8: Dania, Islandia, Norwegia, Szwecja, Finlandia, Grenlandia, Wyspy Alandzkie, Wyspy Owcze. Siedziba – Kopenhaga Cele – współpraca państw skandynawskich we wszystkich dziedzinach życia z wyjątkiem polityki zagranicznej i obronnej. Kładzie się nacisk głównie na współpracę w dziedzinie kultury i oświaty. Wprowadzono wspólny rynek pracy i zunifikowano prawo. Organy: • Zgromadzenie Parlamentarne złożone z przedstawicieli parlamentów i rządów państw członkowskich oraz terytoriów autonomicznych (Grenlandia, Wyspy Alandzkie, Wyspy Owcze). Formułuje zalecenia pod adresem rządów – nie podejmuje żadnych decyzji – doradza. • Sekretariat w Kopenhadze. Halldór Ásgrímsson Sekretarz Generalny www. norden. org www. pl. wikipedia. org

GRUPA WYSZEHRADZKA Forma współpracy regionalnej między czterema państwami: Polską, czechami, Słowacją i Węgrami. Powstała w 1991 r. w wyniku spotkania prezydentów Polski i Czechosłowacji oraz premiera Węgier. Początkowo przyjęto nazwę „Trójkąt Wyszehradzki”. Po rozpadzie Czechosłowacji na Czechy i Słowację w 1993 r. zmieniono nazwę na „Grupa Wyszehradzka”. Cele ugrupowania zapisano w Deklaracji wyszehradzkiej: • integracja z NATO i UE • koordynacja polityki zagranicznej wobec ZSRR Cele te zrealizowano. Ugrupowanie ma stałych organów. Współpraca ogranicza się do konsultacji głów państw i szefów rządów. Oficjalna strona http: //www. visegradgroup. eu/ www. en. wikipedia. org

TRÓJKĄT WEIMARSKI Komitet Wspierania Współpracy Francusko-Niemiecko-Polskiej Organizacja powołana przez ministrów spraw zagranicznych trzech państw europejskich: Polski, Niemiec i Francji w 1991 r. w celu rozwoju współpracy między tymi krajami i promocji odradzającej się Polski na arenie międzynarodowej. Działalność Trójkąta Weimarskiego sprowadza się do organizowania szczytów z udziałem przywódców krajów członkowskich, a także - co roku - spotkań na szczeblu ministrów spraw zagranicznych – www. pl. wikipedia. org Spotkania przywódców państw – tzw. szczyty 1998 – Poznań 1999 – Nancy 2001 – Hambach 2003 – Wrocław 2005 – Nancy 2006 – Mettlach www. pl. wikipedia. org

ŹRÓDŁA Vademecum WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE. Matura 2009, Wydawnictwo OPERON Piotr Leszczyński, Tomasz Snarski Mały słownik stosunków międzynarodowych, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Strony internetowe: www. pl. wikipedia. org, www. en. wikipedia. org. Oficjalne strony organizacji. Informacje na temat misji pokojowych ONZ zaczerpnęłam ze strony http: //www. unic. un. org. pl/misje_pokojowe Wszystkie mapy pochodzą ze zbiorów wikipedii.