Opvolging van Turner en Klinefelter patinten Dr Inge

Opvolging van Turner en Klinefelter patiënten Dr Inge Gies Kinderendocrinologie

Turner syndroom 1/2500 geboren meisjes 45, XO in 45% Y cellijn in 6 -11% 2

Opvolging pediatrie Screenen 3 Begeleiden Behandelen

Opvolging volwassen TS - 30 -40% geen medische opvolging na 18 jaar - CV sterfte in 48% vd TS 4

Gonadale functie TS 5 Hagen et al; Hum Reprod 2010; 25: 3134 -3141

Oestrogeen substitutie 6 Gawlik et al; Eur J Endocrinol 2014; 170: R 57 -74

Voordelen oestrogeen substitutie g QOL g Botkwaliteit - spiermassa l l Lagere BMD / hoger risico fracturen Hogere spiermassa na HRT g Insuline resistentie/metabool syndroom l Geen consensus omtrent effect HRT g Leverfunctie l Protectief effect HRT (↓ apoptosis; ↓ lipidenstapeling) g Uterus groei 7

Fertiliteit - zwangerschap l Spontane zwangerschap: 1 -2% g Mozaiek TS g Slechts 30 -40% eindigt in gezond kind l Oocyt donatie g 50% succes ratio zwangerschap in TS g 40 -60% miskraam l Cryopreservatie ovarieel weefsel ? g Oocyt / ovarieel weefsel g Mozaiek / AMH / spontane puberteit 8

Zwangerschap l Maternele risico g 40% pathologie: l l l Hypertensie – pre eclampsie Diabetes Schildklier g 1 -2% Aorta dissectie g Steeds single embryo transfert 9

Opvolging volwassen TS 10 titel

Meer info 11

Klinefelter syndroom 1/600 geboortes 11% van ♂ azoospermie 80% 47 XXY 20% mozaiek vorm / hogere graad aneuploidie

Klinefelter syndroom 75 % Diagnose slechts in 10% vóór de puberteit

Klinische karakteristiek Frequentie (%) Cryptorchidie 27 -37 Kleine penis lengte 10 -25 Vertraagde spraakontwikkeling 40 Psychiatrische stoornis 25 Grote gestalte 30 2 – n 46 g Abdominale obesitas 50 i t h c Verlaagde testosterone spiegel a w r e v Gynaecomastie s n e v e LAzoospermie Metabool syndroom r a a , 1 j 63 -85 38 -75 >95 Kleine testes (<6 ml) >95 Osteopenie 5 -40 Borstcarcinoom > 50 x verhoogd risico Mediastinale tumor > 500 x verhoogd risico Wikstrom 2011; Best Pract Res Clin End Metab

Hormonale veranderingen bij KS Aksglaede 2006; Hum Reprod Update

Testosteron replacement therapie? l Metabool syndroom g Reeds aanwezig voor aanvang puberteit l Botmassa g Onvoldoende data beschikbaar l Arteriele vaatwand (c. IMT) g Geen verschil tussen KS met normaal en laag T l Cognitieve functie / Qo. L g Woordassociatie beter bij hogere T spiegel g Qo. L lager bij T substitutie 16

Testosteron replacement therapie l Start TRT: g Bij afwezige pubertaire ontwikkeling op 14 jaar g Wanneer geen progressie in pubertaire ontwikkeling na 18 maanden observatie g Bij klachten van klinische hypovirilisatie (hoge stem, afwezige baardgroei, verminderd libido) bij Tanner stage 5 g Bij herhaaldelijk ochtend T < 10, 1 nmol/L bij Tanner stage 5 17

Fertiliteit bij KS l 18 Spermatozoa in 8% van semen stalen bij KS Plotton 2011; Gynecol Obstet Fertil

Stamcelpreservatie bij kinderen Number TESE /+/ TESE /-/ • 50% succes ratio SSCAge detectie Number bij Number en 0 adolescente 11 2 - 11 KS zonder 11 Müller; Int volwassen J Andr 1995 actieve spermatogenese Wikström; JCEM 2004 14 7 10, 1 – 12, 5 7 Age 2 - 11 11, 7 - 14 • Afname 7 Gies; Hum Reprod 2012 retrieval rate bij T 4 10, 2 voorafgaande – 15, 6 3 13, 6 – 15, 6 behandeling ? Mehta; Fertil Steril 2013 10 7 14 -22 3 14 -15

Opvolging KS patienten Androgeen suppletie Jaarlijkse bepaling Ht, leverfunctie, PSA, Testosteron DXA whole body elke 2 -3 jaar Jaarlijkse bepaling Hb. A 1 C, calcium, vitamine D Gewichtsopvolging – screening metabool syndroom Counseling fertiliteit – semen staal – TESE Jaarlijkse screening auto immuniteit Psychologische – psychiatrische opvolging Screening borst- /mediastinale tumoren bij klachten 20 Aksglaede 2013; Am J Med Genet

Take home messages 21 l Turner syndroom g Lost to follow-up bij transitie g Vroegtijdige start oestrogeen substitutie l Klinefelter syndroom g 75 % van patienten geen diagnose g Testosteron substitutie pas op jong volwassen leeftijd l Multidisciplinaire aandoening g Cardio vasculaire ziekte g Toekomst: fertiliteitspreservatie ?

Zijn er vragen ?