Opvoeding participatie burgerschap De inspirerende visie van Janusz

Opvoeding, participatie, burgerschap. De inspirerende visie van Janusz Korczak Presentatie door Joop Berding Zeist: VBSP-conferentie 5 en 6 juni 2009

Janusz Korczak (1878 -1942) • • • Arts Schrijver Opvoeder Pedagoog Verdediger van de rechten van kinderen

Enkele titels van zijn boeken • • • Hoe houd je van een kind Het recht van het kind op respect Koning Matthijsje (twee delen) Als ik weer klein ben Dagboek. In het getto van Warschau

Het weeshuis in Warschau

De gedenksteen in Treblinka

Invloed • Tijdens zijn leven vooral in Polen; vanaf de jaren 60 wereldwijd • 1948/1959: VN-Verklaringen over de rechten van het kind • 1978: voorstel van de Poolse delegatie bij de VN voor een Verdrag • 20 -11 -1989: VN-Verdrag vastgesteld; 2009: signalen dat Obama bereid is het Verdrag te ratificeren • 8 -3 -1995: Verdrag treedt in ons land in werking • Korczaks ideeën over kinderrechten en participatie in eerste instantie vooral opgepakt in de jeugdhulpverlening, later onderwijs, kinderopvang • Speerpunt toen en vooral nu: participatie, naast de twee andere ‘p’s’ (protection, provisions)

Constitutionele pedagogiek • De rechten van kinderen ‘Ik eis een Magna Charta over de rechten van het kind. Drie heb ik er al bedacht maar er zullen er nog volgen: het recht van het kind op de dag vandaag, het recht van het kind om te zijn wie het is en het recht van het kind op de dood’. Uit: Hoe houd je van een kind

Andere rechten • het recht van het kind op respect; • het recht van het kind op privacy; • het recht van het kind om een serieuze bijdrage te leveren aan de samenleving; • het recht van het kind om anders te zijn; • het recht van het kind om zich (ook) negatief te gedragen; • het recht van het kind op informatie.

De zomerkampen • Ontdekken wat het betekent opvoeder te zijn • Korczaks ‘bekering’ • De uitvinding van participatie

Vijf kernbegrippen Respect Rechtvaardigheid Participatie Dialoog Zelfreflectie

Instituties in het weeshuis: participatie concreet • • • De kinderrechtbank Het parlement De brievenbus De kinderkrant Het prikbord Het corvee

Burgerschapsopvoeding anno nu • Lessen (of lesjes), gekoppeld aan ‘normen en waarden’: Ik (of: dat) zal je leren … • Praten over en/of actief meedoen, in en/of buiten de school? • Wat vermag de school? • Waar zadelen we onze kinderen mee op?

Tot slot: wat kunnen we leren van Janusz Korczak • Klassieke opvoedingsdeugden: vertrouwen, moed, hoop • Zelfbezinning, kalmte • De dag vandaag waarderen en pedagogisch benutten in ‘instituties’ • Respect voor en gebruiken van diversiteit

Literatuur 1 • Janusz Korczak (1986). Hoe houd je van een kind. Utrecht: Bijleveld. • Janusz Korczak (1985). Als ik weer klein ben. Utrecht: Bijleveld. • Janusz Korczak (2007). Het recht van het kind op respect. Amsterdam: SWP. (Redactie: R. Görtzen) • Jan de Bas (2008). Jong gedaan, oud geleerd. Burgerschapsvorming, visies en instrumenten. Baarn: Bekadidact. (JSW-boek 37) • Janusz Korczak Stichting (red. ) (1997). De ongehoorde rechten van het kind. Amsterdam: JKS. • Kees, Waaldijk (1999). Janusz Korczak. Over klein zijn en groot worden. Utrecht: SWP

Literatuur 2 • Joop Berding (2005). In de ban van het kind. Pedagogisch handelen in de kinderopvang. Assen: Van Gorcum. • Joop Berding (2009). Participation, citizenship and community. Janusz Korczak’s Radical View. Presentation at the International Seminar on Korczak and Children’s right to participation. Geneve, June 6, 2009. (verkrijgbaar via auteur) • Joop Berding & Wouter Pols (2006). Schoolpedagogiek. Opvoeding en onderwijs in de basisschool. Groningen: Noordhoff. (met name hoofdstuk 4: Opvoeding en de rechten van kinderen, p. 85 -102) • Joop Berding & Theo Cappon (red. ) (2006) Scholen voor het leven. De inspirerende visie van Janusz Korczak. Gorinchem: Narratio. (Jaarboek 2006)

Adressen • • • Janusz Korczak Stichting Postbus 70048 1007 KA Amsterdam www. korczak. nl info@korczak. nl www. joopberding. nl