OPTINA TUTIN GRAANSKI VODI KROZ BUDET OPTINE TUTIN

OPŠTINA TUTIN GRAĐANSKI VODIČ KROZ BUDŽET OPŠTINE TUTIN ZA 2019. GODINU

Opština Tutin

Sadržaj Ø Ø Ø Uvod Кako nastaje budžet opštine? Како se puni opštinska каsа? Struktura prihoda i primanja u 2019 godini Struktura rashoda i izdataka u 2019. godini Šta se promenilo u оdnosu nа 2018. godinu? Programsko budžetiranje u 2019. godini Najznačajnije investicije u 2019. godini Programsko trošenje u 2019. godini Rashodi i izdaci po Programima u 2019. godini Јavna rasprava o budžetu za 2019. godinu Rečnik manje poznatih pojmova

Uvod Drage sugrađanke i sugrađani, publikacija pred vama je Građanski vodič kroz budžet opštine Tutin. Osnovna svrha ovog dokumenta je da vam pružimo najvažnije informacije o planiranom budžetu za 2019. godinu, kao i o okolnostima i odlukama kojima smo se vodili prilikom njegovog sastavljanja. S obzirom na to da dio novca stiže u budžet kroz naplatu poreza, naša je obaveza da njime raspolažemo u najboljem interesu zajednice i da građanima predstavimo tačne i razumljive podatke. Građanski vodič kroz budžet namenjen je svim građanima koji žele da budu obavešteni o planovima lokalne samouprave za prikupljanje i trošenje novca i da prate realizaciju postavljenih ciljeva. Nadamo se da će ovaj dokument objasniti ključna pitanja i tako učinio budžet pristupačnijim i razumljivijim. Ova publikacija nastala je u okviru inicijative za veće uključivanje javnosti u budžetske konsultacije i ja se nadam da ćete i u narednim godinama biti spremni da se odazovete pozivu da zajedno planiramo razvoj našeg Tutina. Kenan Hot Predsjednik opštine

Кako nastaje budžet opštine? BUDžET OPŠTINE TUTIN je finansijski dokument koji utvrđuje plan prihoda i rashoda opštine za narednu godinu. Iz opštinskog budžeta se tokom godine plaćaju sve obaveze lokalne samouprave. Isto tako u budžet se slivaju prihodi iz kojih se podmiruju te obaveze. Predsjednik i lokalna uprava sprovode gradsku politiku, a glavna poluga te politike i razvoja je upravo budžet. Prilikom definisanja ovog, za opštinu najvažnijeg dokumenta, treba se rukovoditi sa zakonskim propisima, strateškim prioritetima razvoja i drugim elementima. Opštinska vlast i strukturne službe Gradjani i njihova udruženja Učesnici u izradi Мesne budžeta zajednice Budžetski коrisnici

Како se puni opštinska каsa? VRSTE PRIHODA I PRIMANJA: üTekući prihodi üPrimanja оd prodaje imovine üPrimanja оd zaduživanja üPreneta neutrošena sredstva iz ranijih godina ТEKUĆI PRIHODI 824. 670. 487 dinara PRIMANJA OD ZADUŽIVANJA 169. 870. 160 dinara PRENETA SREDSTVA 21. 462. 500 dinara PRIMANJA ОD PRODAJE 627. 028. 198 dinara

Како sе puni opštinska каsа? Tekući prihodi – Оvoj grupi prihoda pripadaju i naplaćuju se: porezi (porez na dohodak, dobit i kapitalne dobitke, porez na imovinu, porez na dobra i usluge i drugi porezi), donacije i transferi (donacije od međunarodnih organizacija i transferi od drugih nivoa vlasti), drugi prihodi (prihodi od imovine, prihodi od prodaje dobara i usluga, novčane kazne i oduzeta imovinska korist, dobrovoljni transferi od fizičkih i pravnih lica, mešoviti i neodređeniprihodi), Memorandumske stavke za refundaciju rashoda. Prihodi od zaduživanja – obuhvataju primanja od zaduživanja od poslovnih banaka i izdavanje Opštinskih obaveznica. Preneta neutrošena sredstva iz ranijih godina - Sredstva koja ostanu neutrošena na podračunima budžetskih korisnika na kraju godine prenose se u narednu godinu. Primanja od prodaje imovine Obuhvataju primanja od prodaje nefinansijske imovine.

Struktura prihoda i primanja u 2019. godini Primanja оd zaduživanja i prodaje finansijske imovine Primanja оd 10, 3% prodaje nefinansijske imovine 38, 2% Preneta sredstva iz prethodne godine 1, 3% Porezi 13, 7% Drugi prihodi 5, 2% Donacije i transferi 31, 3%

Struktura rashoda i izdataka u 2019. godini 3, 6%

Šta se promenilo u odnosu na 2018. godinu? Stanovanje, urbaniyam I prostorno planiranje +45. 500. 000 din o Komunalne delatnosti +64. 069. 406 din o Lokalni ekonomski razvoj +9. 600. 000 din o Razvoj turizma +3. 104. 000 din o Poljoprivreda i ruralni razvoj +15. 130. 000 din o Zaštita životne sredine +22. 150. 000 din o Оrganizacija saobraćaja infrstruktura +112. 828. 402 din o Predškolsko obrazovanje i vaspitanje +6. 313. 482 din o Osnovno obrazovanje i vaspitanje +15. 229. 200 din o Socijalna i dečija zaštita +12. 672. 000 din o Zdravstvena zaštita +12. 546. 320 din o Razvoj kulture i informisanja +15. 290. 816 din o Razvoj sporta i omladine +17. 474. 940 din o o Subvencije -3. 500. 000 дин

Programsko budžetiranje u 2019. Budžet naše opštine je programski. Šta to tačno znači? Novac je namenjen za programe koji doprinose ispunjavanju strateških ciljeva razvoja naše opštine, a troškovi budžeta raspoređeni su prema projektima na koje se odnose. Odluka o budžetu Opštine Tutin za 2019. akcenat stavlja na obezbeđenje normalnog funkcionisanja sistema lokalne samouprave bez zastoja u radu budžetskih korisnika, izgradnju i rekonstrukciju objekata za potrebe obrazovanje, realizaciju komunalnog programa i infrastrukturnih investicija i prostorno i urbanističko planiranje. Zakon o budžetskom sistemu obavezuje da Odluka o budžetu za 2019. godinu bude izrađena na programskom principu, što je i ispoštovano prilikom izrade Odluke o budžetu Opštine Tutin za 2019. godinu. Ovakav način izrade podrazumeva definisanje indikatora kojima se meri uspešnost ostvarivanja definisanih ciljeva.

Најзначајније инвестиције које су планиране за 2019. годину су: üIzgradnja lokalnih puteva; üIzgradnja Pešterskog vodovoda; üIzgradnja kanalizacione mreže; üIzgradnja cevovoda Velje Polje-Dubovo; üIzgradnja bazena Velje Polje; üRekonstrukcija gradskog trga; üUvođenje GIS-a; üOtvaranje puta – Kanjon Vidernjaka; üIzgradnja trotora; üRekonstrukcija objekta O. Š. ”Rifat B. Tršo”; üIzgradnja objekta O. Š. u Velje Polje; üIzgradnja objekta O. Š. u Istočnom Mojstiru

Programsko trošenje u 2019. Program 1: Urbanizam i prostorno planiranje Program 9: Оsnovno obrazovanje Program 13: Razvoj kulture Program 6: Zaštita životne sredine Program 10: Funkcionisanje srednjih škola Program 14: Razvoj sporta i omladine Program 3: Lokalni i ekonomdki razvoj Program 7: Putna infrastruktura Program 11: Socijalna i dečja zaštita Program 15: Opšte usluge lokalne samouprave Program 4: Razvoj turizma Program 8: Predškolsko obrazovanje Program 2: Коmunalna delatnost Program 5 Razvoj poljioprivrede Program 12: Primer na zdrastvena zaštita Program 16: Politički sistem lokalne samouprave Program 17: Energets ka efikasnost

Расходи и издаци по Програмима у 2019. години NAZIV PROGRAMA PROGRAM 1 Stanovanje, urbanizam i prostorno planiranje PROGRAM 2 Комunalna delatnost PROGRAM 3 Lokalni ekonomski razvoj PROGRAM 4 Razvoj turizma PROGRAM 5 Poljoprivreda i ruralni razvoj PROGRAM 6 Zastita zivotne sredine Оrganizacija saobracaja i saobraćajna PROGRAM 7 infrastruktura PROGRAM 8 Predskolsko vaspitanje i obrazovanje PROGRAM 9 Osnovno obrazovanje i vaspitanje PROGRAM 10 Srednje obrazovanje i vaspitanje PROGRAM 11 Socijalna i dečija zaštita PROGRAM 12 Zrastvena zaštita PROGRAM 13 Razvoj kulture i informisanja PROGRAM 14 Razvoj sporta i omladine PROGRAM 15 Opšte usluge lokalna samouprava PROGRAM 16 Politicki sistem lokalne samouprave PROGRAM 17 Energetska efikasnost i obnovljivi izvori energije UKUPNO PLAN ZA 2019. godinu % ucesca u ukupnim rashodima 158. 881. 550 227. 969. 406 12. 050. 000 4. 808. 000 26. 140. 000 36. 420. 000 9, 7% 13, 9% 0. 7% 0. 3% 1, 6% 2, 2% 395. 550. 000 24, 1% 119. 986. 000 93. 179. 200 14. 040. 000 67. 632. 000 24. 196. 320 53. 774. 867 33. 684. 940 321. 903. 840 34. 215. 222 18. 600. 000 1. 643. 031. 345 7, 3% 5, 7% 0, 8% 4. 1% 1, 5% 3. 3% 2% 19, 6% 2. 1% 1, 1% 100%

Program 1 –Stanovanje, urbanizam i prostorno planiranje 1101 -001 Prostorno i urbanističko planiranje 1101 -0003 Upravljanje gradjevinskim zemljištem 1101 -P 1 Eksproporcija zemljišta 1101 -P 2 JP za urbanizam i planiranje u likvidaciji 1101 -P 3 Rekonstrukcija gradskog trga Program 2. Komunalna delatnost 1102 -0001 Upravljanje/održavanje javnim osvetljenjem 1102 -0002 Održavanje javnih zelenih površina 1102 -0003 Održavanje čistoće na površinama javne namene 1102 -0004 Zoohigijena 1102 -0006 Održavanje grobalja i pogrebne usluge 1102 -0008 Upravljanje i snabdevanje vodom za piće 1102 -P 1 Nabavka i ugradnja opreme za NN mrežu 1102 -P 2 Izgradnja vodovodne mreže u mesnim centrima 1102 -P 3 Izgradnja vodovodne mreže u selo Draga – sekundarna mreža 1102 -P 4 Izgradnja Pešterskog vodovoda 1102 -P 5 Izrada elaborata i projekata za izvorišta vodosnabdevanja opštine Tutin 1102 -P 6 Izgradnja cevovoda Velje Polje-Dubovo 1102 -P 7 Sufinansiranje izrade tehničke dokumentacije 1102 -P 8 Izgradnja bazena Velje Polje 1102 -P 9 Registar vodovodne i kanalizacione mreže

Program 3 – Lokalni ekonomski razvoj 1501 -0002 Mere aktivne politike zapošljavanja 1501 -P 1 Uvodjenje GIS-a 1501 -P 2 Sufinansiranje izrade tehničke dokumentacije Program 4 – Razvoj turizma 1502 -0001 Upravljanje razvojem turizma 1502 -P 1 Festival ženskih proizvoda 1502 -P 2 Razvoj turizma na Mokroj Gori 1502 -P 3 Sufinansiranje izgradnje planinarskog doma, , Mokra Gora’’

Program 5 –Poljoprivreda i ruralni razvoj 0101 -0001 Podrška za sprovođenje poljoprivredne politike u lokalnoj zajednici 0101 -0002 Mere podrške ruralnom razvoju Program 6 – Zaštita životne sredine 0401 -0001 Upravljanje zaštitom životne sredine 0401 -0002 Praćenje kvaliteta elemenata životne sredine 0401 -0004 Upravljanje otpadnim vodama 0401 -0005 Upravljanje komunalnim otpadom 0401 -0006 Upravljanje ostalim vrstama otpada 0401 -P 1 Izgradnja kanalizacione mreže 0401 -P 2 Sufinansiranje izrade tehničke dokumentacije 0401 -P 3 Izgradnja projektno tehničke dokumentacije, , Regulacija rečnih korita u Tutinu’’

Program 7 - Organizacija saobraćaja i saobraćajna infrastruktura 0701 -0002 Upravljanje i održavanje saobraćajne infrastrukture 0701 -P 1 Izgradnja lokalnih puteva-faza II -IV 0701 -P 2 Unapređenje bezbednosti sdaobraćaja u 2019. godini 0701 -P 3 Izgradnja lokalnih puteva 0701 -P 4 Eksproprijacija zemljišta-potes Čair 0701 -P 5 Projektno tehnička dokumentacija za, , Kružni tok sa mostom-Centar’’ 0701 -P 6 Otvaranje puta – Kanjon Vidernjak 0701 -P 7 Izgradnja trotoara Program 8 - Predškolsko obrazovanje i vaspitanje 2001 -0001 Funkcionisanje predškolskih ustanova Program 9 - Osnovno obrazovanje i vaspitanje 2002 -0001 Funkcionisanje osnovnih škola 2002 -P 1 Izgradnja projektno tehničke dokumentacije-rekonstrukcija objekata OŠ Rifat B. Tršo i đačke kuhinje 2002 -P 2 Izrada projektno tehničke dokumentacije za objekat OŠ. u Velje Polje 2002 -P 3 Sufinansiranje izrade tehničke dokumentacije 2002 -P 4 Izgradnja objekta OŠ. u Istočnom Mojstiru

Program 10 Srednje obrazovanje i vaspitanje 2003 -0001 Funkcionisanje srednjih škola Program 11 Socijalna i dečija zaštita 0901 -0001 Jednokratne pomoći i drugi oblici pomoći 0901 -0002 Porodični i domski smeštaj, prihvatilišta i druge vrste smeštaja 0901 -0003 Dnevne usluge u zajednici 0901 -0004 Savetodavno-terapijske i socijalno-edukativne usluge 0901 -0005 Podrška realizaciji programa Crvenog krsta 0901 -P 1 Pomoć u kući za starija lica 0901 -P 2 Stambeno zbrinjavanje povratnika - izgradnja 6 montažnih kuća 0901 -P 3 Osnaživanje kapaciteta interresornih komisija za pružanje dodatne podrške deci za uključivanje u rani razvoj i obrazovanje 0901 -P 4 Dohodovne aktivnosti za interno raseljena lica 0901 -P 5 Obezbeđivanje i poboljšanje uslova stanovanja povratnika po osnovu Sporazuma o readmisiji, dodelom građevinskog materijala 0901 -P 6 Dohodovne aktivnosti za povratnike po Sporazumu o readmisiji 0901 -P 7 Privremeni smeštaj za žrtve nasilja u porodici

Program 12 - Zdravstvena zaštita 1801 -0001 Funkcionisanje ustanova primarne zdravstvene zaštite 1801 -0002 Mrtvozorstvo 1801 -P 1 Izrada projektno tehničke dokumentacije na aneks Opšte bolnice i Doma zdravlja Program 13 - Razvoj kulture 1201 -0001 Funkcionisanje lokalnih ustanova kulture 1201 -0003 Unapređenje sistema očuvanja i predstavljanja kulturno-istorijskog nasleđa 1201 -0004 Ostvarivanje i unapređivanje javnog interesa u oblasti javnog informisanja 1201 -P 1 Javna čitaonica-zavičajna zbirka 1201 -P 2 Izdavačka delatnost 1201 -P 3 Međunarodni muzički festival dečije muzike , , Otvoreno srce Tutin 2019’’

Program 14 –Razvoj sporta i omladine 1301 -0001 Podrška lokalnim sportskim organizacijama, udruženjima i savezima 1301 -0002 Podrška predškolskom i školskom sportu 1301 -0005 Sprovođenje omladinske politike 1301 -P 1 Izrada projektno tehničke dokumentacije završnih radova sportske hale 1301 -P 2 Izrada projektno tehničke dokumentacije - Zatvoreni bazen 1301 -P 3 Karijerni info kutak 1301 -P 4 Leto za mlade 1301 -P 5 Škola programiranja 1301 -P 6 Znanjem do cilja

Program 15 –Opšte usluge Lokalne samouprave 0602 -0001 Funkcionisanje lokalne samouprave i gradskih opština 0602 -0002 Funkcionisanje mesnih zajednica 0602 -0003 Servisiranje javnog duga 0602 -0004 Opštinsko pravobranilaštvo 0602 -0005 Zaštitnik građana 0602 -0006 Inspekcijski poslovi 0602 -0007 Funkcionisanje nacionalnih savjeta nacionalnih manjina 0602 -0009 Tekuća budžetska rezerva 0602 -0010 Stalna budžetska rezerva 0602 -0014 Upravljanje u vanrednim situacijama 0602 -P 1 Izgradnja objekata u mesnim centrima Program 16 –Politički sistem lokalne samouprave 2101 -0001 Funkcionisanje Skupštine 2101 -0002 Funkcionisanje izvršnih organ Program 17 - Energetska efikasnost i obnovljivi izvori energije 0501 -0001 Energetski menadžment 0501 -P 1 Izgradnja zgrade opštinske uprave-izgradnja dela fasade

Uključivanje građana u proces pripreme Budžeta Građani imaju pravo da se pitaju o načinu trošenja sredstava iz budžeta opštine i da budu informisani o trošenju sredstava koje kao poreski obveznici plaćaju opštini. Načini uključivanja građana su sledeći: Javne rasprave; Građanske inicijative; Javne ankete; Drugi oblici komunikacije sa organima opštine. Opština Tutin je u 2018. godini, u okviru izrade nacrta budžeta za 2019. godinu održala javnu raspravu. U okviru ove rasprave, građani opštine Tutin predložili su projekte za koja su smatrali da će imati najpozitivniji uticaj na razvoj naše opštine kao i na život naših sugrađana i sugrađanki(http: //www. tutin. rs/dokumenta/budzet-opstinetutin/#2019).

Strateški plan razvoja opštine Tutin u periodu od 2013 -2020 važan je dokument koji služi kao smernica za izradu budžeta opštine Tutin. Strateški plan razvoja opštine Tutin omogućava da se odaberu kapitalni projekti koji su ekonomski i društveno najopravdaniji. Strateški plan razvoja opštine Tutin značajno povećava šanse lokalnoj samoupravi da obezbedi razvojna sredstva iz eksternih izvora, a naročito donacija, grantova i subvencija.

Rečnik manje poznatih pojmova Zakon o budžetu Republike Srbije - zakon kojim se procenjuju prihodi i primanja, te utvrđuju rashodi i izdaci za jednu ili tri godine (кapitalni izdaci iskazuju se za tri godine), a donosi ga Narodna skupština; sadrži i odredbe bitne za izvršenje tog zakona; u slučaju kad se budžet donosi za tri godine prihodi i primanja, rashodi i izdaci iskazuju se za svaku godinu posebno. Оdluka o budžetu - оdluka kojom se procenjuju prihodi i primanja, te utvrđuju rashodi i izdaci za jednu ili tri godine (kapitalni izdaci iskazuju se za tri godine), a donosi ga skupština opštine (u daljem tekstu: skupština lokalne vlasti); sadrži i odredbe bitne za izvršenje te odluke; u slučaju kad se budžet donosi za tri godine prihodi i primanja, rashodi i izdaci iskazuju se za svaku godinu posebno;

Rečnik manje poznatih pojmova Budžet – sveobuhvatan plan prihoda i rashoda; Program – Skup mera koje кorisnici budžetskih sredstava sprovode u skladu sa svojim ključnim nadležnostima i utvrđenim srednjoročnim ciljevima. Sastoji se od nezavisnih, ali tesno povezanih komponenata programskih aktivnosti i/ili projekata. Utvrđuje se i sprovodi od strane jednog ili više korisnika budžetskih sredstava i nije vremenski ograničen. Programska aktivnost – Tekuća i kontinuirana delatnost korisnika budžetskih sredstava, која nije vremenski ograničena. Sprovođenje programske aktivnosti se postižu ciljevi koji doprinose dostizanju ciljeva programa. Projekat – Vremenski ograničen poslovni poduhvat korisnika budžetskih sredstava čijim sprovođenjem se postižu ciljevi projekata, оdnosno programa. Porez - Namet države koji ona naplaćuje na imovinu, na trošenje dobara i usluge i na prihod i bogatstvo fizičkih lica i preduzeća.

Rečnik manje poznatih pojmova Rebalans budžeta - promena zakona o budžetu Republike Srbije, odnosno odluke o budžetu lokalne vlasti u toku budžetske godine, kojom se menja, odnosno dopunjuje budžet, a rebalans finansijskog plana organizacije za obavezno socijalno osiguranje promena finansijskog plana kojom se u toku budžetske godine menja, odnosno dopunjuje finansijski plan. Javni prihodi - svi prihodi ostvareni obaveznim plaćanjima poreskih obaveznika, pravnih i fizičkih lica koja koriste određeno javno dobro ili javnu uslugu, kao i svi drugi prihodi koje ostvaruju korisnici budžetskih sredstava i sredstva organizacija za obavezno socijalno osiguranje. Јаvni rashodi - rashodi za robe, usluge i druga davanja koje država obezbeđuje bez direktne i neposredne nadoknade.

Opština Tutin se zahvaljuje svojim građanima koji su učestvovali u predlaganju projekata po prioritetima za kapitalne investicije i time uticali na raspodelu dela budžeta naše opštine za 2019. godinu. Pozivamo sve građane da se u narednom periodu što aktivnije uključe u proces pripreme budžeta i na taj način daju svoj doprinos transparetnijem radu javne uprave u budućnosti. Opština Tutin Odeljenje za budžet i finansije Rukovodilac odeljenja Nihad Gusinac Telefon: 020/811 -068 E-mail: finansije@tutin. rs