OPTI POJMOVI 1 Ugroenost ekosistema 2 Ekoloki problemi

OPŠTI POJMOVI 1. Ugroženost ekosistema 2. Ekološki problemi današnjice

UGROŽENOST EKOSISTEMA Osnovni uzroci uništavanja ekosistema su: • Potreba za resursima. Na planeti Zemlji živi oko 7 milijardi ljudi koji imaju i žele da zadovolje najraznovrsnije potrebe (za hranom, vodom, staništem). Da bi se navedene potrebe savremenog čovjeka zadovoljile, nužno je iskorištavati sve resurse koje priroda pruža kako bi se stvorila materijalna osnova. Industrijalizacija, intezivna poljoprivreda i transport dovele su do maksimalnog iscrpljivanja zemaljskih resursa.

• Potreba za prostorom. Sa naglim porastom broja stanovnika na planeti raste i njihova potreba da imaju elementarni prostor za život. Problem je posebno izražen u nerazvijenim zemljama sa visokim natalitetom. Potreba za prostorom se izuzetno teško rješava, jer prostor uglavnom predstavlja raspoloživo zemljište koje je, veoma ograničen resurs.

• 1. 2. 3. 4. 5. 6. Osnovni izvori zagađenja danas su: Transport 42% Sagorijevanje goriva 21% Industrijski procesi 14% Šumski požari 8% Odlaganje čvrstog otpada 5% Ostalo 10%

OSNOVNI EKOLOŠKI PROBLEMI DANAŠNJICE • • Globalne promjene klime Globalno podizanje nivoa svjetskog mora Oštećenje ozonskog omotača Zagađivanje i nedostatak vode Zagađivanje atmosfere Uništavanje zemljišta Ugroženost biljnih i životinjskih vrsta

• Globalne promjene klime (efekat staklene bašte) nastaju usljed sve intezivnijeg zagađivanja atmosfere. Sunčevi zraci dospijevaju na površinu zemljišta. Određena količina sunčevih zraka se apsorbuje, a najveći dio se reflektuje od zemaljske površine i vraća natrag u atmosferu.

Obzirom da je atmosfera u velikoj mjeri zasićena ugljendioksidom, metanom i vodenom parom, navedena jedinjenja zaustavljaju sunčeve zrake, upijaju njihovu toplotnu energiju i neprekidno je emituju natrag na površinu zemlje. Najopasniji uzročnik ove pojave je CO 2 koji nastaje kao produkt sagorijevanja a na planeti nema dovoljno šuma koje su prirodni filter (usvajaju CO 2 iz vazduha a vazduh obogaćuju O”)

• Globalno podizanje nivoa svjetskog mora nastaje kao direktna poslijedica promjene klime, uslijed kojeg se tope glečeri na polovima. Smatra se da će do kraja 21. vijeka nivo mora biti viši za oko 3 metra u odnosu na današnji, što znači da više neće moći da se živi u naseljima koja su podignuta uz samu obalu.

• OŠTEĆENJE OZONSKOG OMOTAČA Ozonski omotač podrazumijeva sloj ozona (molekula sa tri atoma kiseonika) koji je prirodni sastojak atmosfere i štiti Zemlju od štetnog ultra violetnog zračenja. Čestice ozona su vrlo nestabilne a na njihovo razbijanje posebno štetno utiču jedinjenja hlora, koji je sastavni dio brojnih gasova.

Do danas je uništeno oko 5% ozonskog omotača. Nestajanje ozonskog omotača, kao prirodnog zaštitnika čovijeka od UV zraka ima potencijalno štetne poslijedice po ljudsko zdravlje-povećan obim pojave raka kože.

• ZAGAĐIVANJE I NEDOSTATAK VODE Zagađivanje voda može biti: prirodno i antropogeno Prirodno zagađivanje voda nastaje kao posljedica katastrofalnih procesa izazvanih poremećajima prirodnih sila (izlijevanje vulkana, zemljotresi i sl. ). Ovako nastale probleme priroda riješava samoprečišćavanjem.

Antropogeno zagađivanje nastaje kao poslijedica djelatnosti čovjeka. Može biti: - mehaničko (unošenje krutih otpadaka) - fizičko (promjene fizičkih pokazatelja – temperaturnih, energetskih, radiacionih) - biološko (prodiranje novih vrsta životinja i biljaka u ekosistem) - Mikrobiološko (pojava novih mikroorganizama ili prenamnožavanje postojećih) - hemijsko (prodiranje hemijskih jedinjenja i elemenata)

• 1. - Zagađivači voda su mnogobrojni i mogu se svrstati u vije grupe: Koncentrisani zagađiači urbana naselja industrijski objekti energetski objekti poljoprivredni objekti za stoku uređene deponije

• Rasuti zagađivači - hemizacija zemljišta pesticidima i mineralnim đubrivima - smetlište (divlje deponije industrijskog i komunalnog otpada) - atmosferske padavine (kisele kiše) - saobraćaj

• ZAGAĐIVANJE ATMOSFERE Izvori zagađenja atmosfere su supstance koje, prisutne u atmosferi, izazivaju negativne efekte na zdravlje ljudi, životinja, biljaka kao i oštećenja materijala i opštih dobara. Vazduh zagađuju domaćinstav i industrija.

Domaćinstva kao izvor agađivanja vazduha niopšta se nesmiju zanemarivati. Nedovoljno sagorijevanje i niski dimnjaci u naseljima gdje nepostoji centralno grijanje kao i čvrsti otpaci i način njihovog deponovanja iuklanjanja pri kojima se oslobađa gas metan ili vodonik sulfid kojeg je lako detektovati po mirisu daju najveći doprinos zagađenju čiji su uzrok domaćinstva.

Najčešći polutanti iz aktivnosti u domaćinstvima: Aktivnosti Polutanti Grijanje CO 2, CO, SO 2, čađ, dim Kuvanje masti, pare, čestice, mirisi Čišćenje pare rastvarača, prašina Obrada zemljišta pesticidi, đubriva Farbanje pare rastvarača Pranje čestice deterdženata, sapuni, omekši vači

Industrijski izvori zagađenja vazduha su veoma uočljivi, jer se emisija vrši obično kroz dimnjake i ventilacione cijevi. Među polutantima treba posebno izdvojiti one koji stvaraju najviše probleme: oksidi azoti, oksidi sumpora, vodonik sulfudi, ugljen monoksid.

Značajniji industrijski izvori zagađivanja vazduha Izvori Polutanti Sagorijevanje organskih materija, industrijske peći, automobili Oksidi azota Organo hemijska industrija, procesi sagorijevanja Rafinerije, automobili Amonijak Čelična, aluminijumska industrija Fluorovodonik Ugljovodonici

Sagorijevanje organskih materija Organske kiseline, aldehidi i ketoni Nekompletno sagorijevanje organskih materija Ugljen monoksid Fabrike vještačkih đubriva, rafinerije, fabrike sumporne kiseline Oksidi sumpora

• Postoji pet osnovnih izvora zagađenja vazduha u industrijskim i urbanim sredinama: - Izgaranje čvrstih, tečnih i gasovitih goriva u energetskim postrojenjima - Izgaranje goriva u motornim vozilima - Industrijski procesi - Odlaganje čvrstog otpada - Isparavanje različitih organskih rastarača

• UNIŠTAVANJE ZEMLJIŠTA Osnovni oblici uništavanja zemljišta spadaju: - Zasipanje zemljišta štetnim materijama za biljke i za prirodne procese u zemljištu (zagađivanje hemikalijama) - Erozija (osnovni proces degradacije zemljišta) - Posjedovanje zemljišta gradnjom (izgradnja industrijskih, infrstukturnih, komunalnih, stambenih i dr. objekata) - Eksploatacija energetskih i mineralnih resursa (podzemne eksploatacije dovode do slaganja tla, pojava pukotina, erozija i klizanaj zemljišta dok površinske eksploatacije izazivaju promjene gdje se zemljište isključuje iz primarne proizvodnje)

- Emisije iz vazduha (pod uticajem aerosola i gasova iz dimnjaka u zemljištu nastaju mnogobrojne promjene kojima se oslabljuje kvalitet i plodnost zemljišta). - Dalje zagađivanje moguće je izbjeći ugradnjom ekofiltera na dimnjake

• UGROŽENOST BILJNOG I ŽIVOTINJSKOG SVIJETA može biti: - Indirektna ugroženost – zbog zagađenosti vode, vazduha i tla. Biljke i životinje u svojim tijelima akumuliraju velike količine materija, usljed kojih oboljevaju, ugibaju, a u velikoj mjeri prenose i na čovijeka. - Direktna ugroženost- zbog masovne eksploatacije šuma, nekontrolisanog lova - Nestajanje osnovnog genotipa-izuzetno opasna pojava a podrazumijeva gubitak čistih gena i genetskih kombinacija.