Ondokuz Mays niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi
Ondokuz Mayıs Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü Yönetim Bilimi Prof. Dr. Nuray KESKİN nekeskin@omu. edu. tr
yönetim Pratiğin bilgisi –uygulama ve deneyim «el yordamıyla yönetim» -5000 yıllık Bir bilim olarak yönetim -150 yıllık
kadim yönetim bilgisi Çin Seddi (MÖ 221 -MS 608) 9000 km Süleymaniye Camii (1551 -1557)
Yönetim nedir? Yönetim, «genel olarak bir grup insanı ya da eşyayı, belli bir amaç doğrultusunda harekete geçirmek üzere kullanmak, yönlendirmek, denetlemek» tir.
Organizasyon (Örgütlenme/Teşkilatlanma) Yönetim, insanların ortak örgütlü eylemlerinin yönünü, amacını belirlemek, ortak hareketi sağlamak için yönlendirilmesi eylemidir. Yönetim, yön-etme, «örgütlenişte somutlanan ve örgütlenmeyle varlık kazanan» bir eylemdir.
Örnek: belediye yönetimi «Kentsel yerleşmeyi yönetmek» «Kırsal görevler» (6360 sayılı kanun) Bir kamu kurumu-yerel yönetim birimi olarak «belediyeyi yönetmek»
her kamu kurumu bütün içinde parça’dır… Kurumsal Düzlem Yerel Düzlem Bölgesel Düzlem Ulusal Düzlem Hukuk sistemi -mevzuat Ekonomik-toplumsal sistem Siyasal sistem ve süreçler Yönetim yapısı ve işleyiş Kamu mali yönetimi Küresel Düzlem
Bedii Nuri (1872 -1913) «Unutmayalım ki yönetim demek, insanların oluşturdukları toplum kitlelerinin düzenini ve hatta bir dereceye kadar ilerlemesini, refah ve mutluluk sebeplerini sağlamak; bunu hazırlayan araçlara başvurmak demektir. » (1909)
Yönetimin temel öğesi: «insan» Yönetimin en temel ve en önemli birleştirici öğesi insandır. Toplumsal bir varlık olarak insanın sınırlılıkları: kişisel değerler algılar alışkanlıklar
Örgütler: «ilişkiler karmaşası» ü personel ile işi ü personel ile diğer personel ü personel ile amirleri ü çalışma koşullarıyla üretme yeteneği ü personel ile müşteriler, vb. ü iktisadi-toplumsal-siyasal-yönetsel sistemle ilişkiler, …
«İlişkilerin düzenlenmesi» Bu ilişkilerin «uygun şekilde düzenlenmesi» yle etkinlik-verimlilik artışı arasında bir sebep-sonuç ilişkisi vardır… NASIL?
Woodrow Wilson (1856 -1924) «Anayasayı uygulamak, yeni bir anayasa yapmaktan daha güçtür. » (1887)
Charles A. Beard (1874 -1948) «Yönetimin bilim olma özelliği, siyasetten, iktisattan ve tarihten fazladır. . . » «Eğer üniversitelerimiz devletimizin ve medeniyetimizin geleceğiyle ilgiliyseler mutlaka yönetimi bir ders konusu yapacaklardır. Böylece yönetimde yüksek makamları işgal edenler ve politikacılar da bu bilimin varlığından haberdar olacaklardır, faydalanacaklardır…. Neticede kamu hizmetini daha iyi göreceklerdir. "
Yusuf Akçura (1876 -1935) Tarihçi Yusuf Akçura, arkadaşlarıyla birlikte Ankara’da 1921’de halka açık "serbest dersler" vermeye başlıyor. . . «Serbest Dersler Başlarken» başlıklı yazısında bir halk üniversitesi kurmayı amaçladıklarını söylüyor. «Birinci Ders Yılı Sonunda» başlıklı yazısında ise yönetim bilgisinin herkes için gerekli olduğuna dikkat çekiyor: "Derslerimizin konusu, devlet ilimleri (Staatswisenschaften) dir. Bazıları, neden teknik bilgiye değer vermiyorsunuz diyorlar. Bu itiraz aslında haksız değildir. Memleketimiz üniversiteye muhtaç olduğu kadar teknik okullara da muhtaçtır. Fakat manevi medeniyetimizin gelişmesine çalışacak bilim kurumlarına muhtacız. Halkın hükümet işlerine az çok tesir etmesi için bile, hükümet, hakimiyet, iktisat, hukuk, yönetim, siyaset hakkında iptidai de [başlangıç seviyesinde] olsa bilgisi olmak gerekir. "
Henry Fayol (1841 -1925) «Her bireyin, hayatının bir aşamasında yönetim bilgisine ihtiyacı olacaktır. »
Fayol: «yönetim bir süreçtir» geleceğe ilişkin planlar yapmak; bir işe girişmek için kaynakları örgütlemek; yapılacak işe uygun personel görevlendirmek; personelin faaliyetlerini (emir-komuta ile) yönlendirmek; faaliyet ve çabaları koordine etmek; işleyişin yazılı kurallara uygun olup olmadığını denetlemektir.
Örnek: Kenti planlamak «Bu şehri nasıl yapmışlar böyle üste? Ne gökyüzü koymuşlar, ne günaydın. Ne buldularsa getirmişler. " Turgut Uyar
YÖNETİM DÜŞÜNCESİ/ YÖNETİM ZİHNİYETİ Yönetim olgusu uygarlık tarihi boyunca farklı toplumlarda nasıl ele alınmıştır?
Yönetim Zihniyeti/Düşüncesi «yönetim pratiğine ilişkin geliştirilen sistemli düşünceler bütünü»
İnsan’ın tarihi 2 milyon yıl önce – dikilen insan 200 bin yıl önce – düşünen insan (Afrika) 80 bin yıl önce – insan Orta Doğu’da 40 bin yıl önce – Avustralya 30 bin yıl önce – Avrupa 10 bin yıl önce – Amerikalar 10 bin yıl önce – tarımın başlangıcı (asalaklıktan üreticiliğe geçiş, köy yaşamı – tarım devrimi) Dünya nüfusu 10 milyon…
Uygarlık tarihi 5 bin yıl önce – kentsel devrim (MÖ 3000) Mısır ve Mezopotamya’da kent devletleri ortaya çıkıyor İlk alfabe Toplum sınıflara ve dinsel hiyerarşilere bölünüyor Eşitlikçi ilkel topluluklardan ‘uygar’ topluma geçiş Uygar/kentli/devletli/sınıflı toplum MÖ 3000 -MS 1500 (tarımcı uygar toplumlar evresi - ) MS 1500 (ticaret ve sanayiye dayanan uygar toplumlar) Dünya nüfusu 200 milyon
YÖNETİM DÜŞÜNCESİ TARİHİ Mitolojik Kaynaklar Dinsel Kaynaklar Felsefi Kaynaklar Yönetim Uygulamaları Siyasal Kaynaklar Bilimsel Kaynaklar: Yönetim Bilimi, İşletme (İş Yönetimi), Kamu Yönetimi
Yönetim Bilimi’nin Konusu 1) Farklı toplumlarda ortaya çıkan farklı yönetim tarzları üzerine çalışmak 2) Yönetim olgusunun evrensel nitelikte yasalarınailkelerine ulaşmak 3) Genel olarak insanların, örgütlerin, toplumların yönetimi sorunu ile ilgilenmek…
Yönetim Düşüncesi/Zihniyeti: Kaynaklar Mitolojik, Dinsel, Felsefi-Siyasal Kaynaklar [MÖ. 3500’den MS. 1500’lere kadar] Modern Yönetim Düşüncesi [MS. 1500’den günümüze]
Mitolojik bilgi kaynakları Gılgamış Destanı (tarihin ilk yazılı destanı) Rig Veda (Toplum yönetimi ilkelerini irdeler) Ramayana (Rama Destanı) Mahabharata (Bharatlar Destanı) Dağlar ve Denizler Kitabı (Çin) Ezop Masalları Konfüçyüs Kitapları İlyada – Odysseia Destanı Kelile ve Dimne Katilya Öyküleri Dede Korkut Öyküleri Oğuz Kağan Destanı
Dinsel Bilgi Alanı Yönetim zihniyeti üzerindeki etkileri bakımından entelektüel ilgi alanı içinde tutulmalıdır: Zerdüştilik (MÖ 1500) Hinduculuk (MÖ 1200) Budacılık (MÖ 563) Musevilik (MÖ 700) Hıristiyanlık (takvime sıfır noktası) İslamiyet (MS 600)
Düşünür ve yöneticiler MÖ 500 – MS 500 yılları arasında Eski Yunan, Pers ve Roma uygarlıkları Platon Aristo Büyük İskender Büyük Kiros Sezar Çiçero Kato
Doğu Düşüncesi Roma İmparatorluğu’nun çöküşünden (MS 450) başlayıp 1500’lere kadar geçen zaman dilimi, yönetim düşüncesinin Doğu’da yükselmesine tanıktır. 600 -1200 yılları arasında Batı dünyası büyük bir suskunluk içindedir.
Doğu’da ülke yönetimleri, yönetim uygulamaları ve yönetim zihniyetinin büyük uğrak noktaları: Çin Hun İran Arap Türk Moğol Osmanlı
Doğu Düşüncesi’nden örnekler: Prenslere Öğütler/Hükümdar Aynaları Atilla, Cengiz Han gibi yöneticiler Nizam’ül Mülk - Siyasetname Yusuf Has Hacib – Kutadgu Bilig Kabusname İskendername Asafname
Osmanlı’da yönetim düşüncesi Adaletname Nasihatname Risale Layiha
Adaletname Hükümdar tarafından çıkarılan, devletin varlık nedenleriyle temel felsefesini açıklayan, bunlara aykırı uygulamaların düzeltilmesini isteyen fermanlar.
Nasihatname – Siyasetname Hükümdarın nasıl davranacağına ilişkin geleneksel önerileri içeren, İslam kültürüyle bağlantılı sayılan metinler.
Layiha - Risale Özellikle bunalım dönemlerinde sorunların neler olduğuna ve nasıl giderileceğine ilişkin öneriler içeren, 1700’lü yıllara kadar geleneksel çözümleri, bundan sonraki tarihlerde ise çoğunlukla Batı örneğine dayalı çözümleri öneren metinler.
Hükümdar Aynaları Bu kaynaklar, geçmiş yüzyıllarda “birilerinin” yüksek sesli homurdanmaları olarak okunmamalıdır. Bunlar, kaleme alana değil, yüzyılların yönetim geleneği içinden süzülüp gelen toplumsal/kolektif/düşünsel dünyaya ait metinlerdir.
Kınalızade Ali Efendi – Ahlakı Alai Machivelli’nin Prens’inin çağdaşı olan kitap, siyaseti ahlâkın penceresinden ele almasıyla siyaset felsefesi açısından da önemli bir konuma sahip.
Modern Yönetim Düşüncesi Yönetim düşüncesinin Doğu’dan Batı’ya dönüşü, 13. yüzyıldan başlayarak gerçekleşmiştir. 1500’lü yıllardan günümüze son beş yüz yılın ürünlerine «modern yönetim düşüncesi» adını veriyoruz.
Modern Yönetim Düşüncesi Bu düşünce, üç büyük başlığa ayrılmıştır: Kapitalist Toplumda Yönetim Düşüncesi 2) Sosyalist Toplumda Yönetim Düşüncesi 3) Üçüncü Dünyada (Azgelişmiş Ülkelerde) Yönetim Düşüncesi 1)
Kapitalist Yönetim Düşüncesi Modern toplumda kamunun yönetimi, kapitalist toplumda ulus-devlet kabuğu içindeki yönetim olgusu olarak belirmiştir. Bu yeni yapı, makinelerin büyüleciyi işlevsel gücü; yüksek uzmanlaşma düzeyi; ayrıntılı işbölümü; ve bunların tek merkezden idaresi üzerine yükselmiştir.
Kapitalist Yönetim Düşüncesi 16 -18. yüzyıllarda Prusya merkezli kameralizm; 18 -19. yüzyıllarda Fransa ve Prusya merkezli yönetim hukuku; 19 -20. yüzyıllarda bürokrasi kuramları 20. yüzyılda ABD merkezli örgüt kuramları
Modern yönetim düşüncesi Bu derste kapitalist toplumların yönetim sorunlarını çözmek için geliştirilen kuramlar ele alınacaktır. Bu kuramların önemli bölümü yirminci yüzyılda Amerika Birleşik Devletleri’nde geliştirilmiştir.
- Slides: 41