Ondokuz Mays niversitesi Eitimde lme ve Deerlendirme Anabilim
Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme Anabilim Dalı EĞİTİMDE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Dr. Öğr. Üyesi Selda ÖRS ÖZDİL
E-posta : selda. orsozdil@omu. edu. tr Oda numarası : 424 (A Blok 4. Kat) Oda telefon no : 312 19 19 (5395) 2
Kaynaklar Doğan, N. (Ed. ) (2019). Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme. Ankara: Pegem Akademi. Demirtaşlı, R. N. (Ed. ) (2012). Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme. Ankara: Edge Akademi. Atılgan, H. (Ed. ). (2006). Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme. Ankara: Anı Yayıcılık. Başol, G. (2012). Eğitimdre Ölçme ve Değerledndirme. Ankara: Pegem Akademi. Tekin, H. (2003). Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme. Ankara: Yargı Yayıncılık. Güler, N. (2017). Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme. Ankara: Pegem Akademi. 3
Sinop'taki bir lisede fizik sınavından 100 üzerinden 60 puan alan bir öğrencinin fizik başarısı ile Ankara fen lisesinde fizik sınavından 100 üzerinden 60 puan alan bir öğrencinin fizik başarısı aynı mıdır? 100 üzerinden yapılan bir Fransızca sınavından 80 puan alan bir öğrencinin, aynı sınavdan 20 puan bir öğrenciden 3 kat daha iyi Fransızca bildiği söylenebilir mi? 3 litre benzin mi daha çoktur? Yoksa 2 galon benzin mi? 4
Bir öğretmenin aşağıdaki konularda yeterli bilgi ve beceriye sahip olması gerekir: Ders kazanımlarını öğrencilerin ne düzeyde öğrendiklerini ölçebilmek için uygun sınav türleri, Öğrenci gelişimini izleyip detaylı dönüt ve düzeltme sağlayabilmede uygun ölçme araç ve yöntemleri, Sınavların hazırlanması, çoğaltılması, uygulanması ve puanlanmasında nelere dikkat edilmesi gerektiği, Verdiği puanın ne kadar hata içerdiği, hazırladığı sınavın kapsamının uygunluk derecesini, Soru yazma teknikleri ve yazdığı soruları nasıl iyileştireceği, Sınav sorularını nasıl analiz edebileceği, Güvenirliği ve geçerliği yüksek ölçme araçlarını nasıl geliştireceği 5
Bir öğretmenin aşağıdaki konularda yeterli bilgi ve beceriye sahip olması gerekir: Derste hiç işlenmeyen konulardan veya ders için önemsiz olan dipnotlardan soru sormanın neden yanlış olacağı, Birbirinden bağımsız 10 ünitedeki öğrenci kazanımlarını ölçmede sadece 3 üniteden soru sormanın neden doğru olmayacağı, Çoktan seçmeli testlerin sadece bilgi veya ezber düzeyinin ölçülmesinde kullanılabileceği bilgisinin neden yanlış olduğu, Bilgi düzeyinde 10 tane çoktan seçmeli test sorusundan oluşan sınavın süresinin neden 30 dk olamayacağı 6
Konular 1. Eğitimde Ölçme ve Değerlendirmenin Önemi 2. Ölçme ve Değerlendirmeyle İlgili Temel Kavramlar (Ölçme/Değerlendirme/Değişkenler/Birim/Ölçek Türleri vb. ) 3. Ölçmede Hata ve Korelasyon 4. Ölçme Araçlarında Bulunması Gereken Özellikler (Geçerlik /Güvenirlik / Kullanışlılık) 5. Ölçme Araçlarının Sınıflandırılması Davranışların Sınıflandırılması- Taksonomiler 6. Eğitimde kullanılan ölçme araç ve yöntemleri ve madde tipleri / puanlama 7. Tamamlayıcı (Alternatif) ölçme ve değerlendirme yöntemleri 6. Test Geliştirme Süreci – Madde ve test istatistikleri 7. Test puanları üzerinde istatistiksel işlemler 8. Standart puanlar – Not verme 7
Eğitim Nedir? Bireylere yaşantıları yoluyla istendik ve kalıcı davranışlar kazandırma süreci (Ertürk, 2013) Önceden saptanmış ilkelere göre insanların davranışlarında belli gelişmeler sağlamaya yarayan planlı etkinlikler dizgesidir. İnsan davranışlarını istendik yönde değiştirmek için yararlanılan bir sistem 8
Eğitim-Öğretim Sürecinde Sistem Yaklaşımı GİRDİLER -Öğrenci -Öğretmen -Yönetim -Veli -Program -Ortam … ÇIKTILAR SÜREÇ -Bilişsel -Duyuşsal -Devinimsel Öğretim / Öğrenme Etkinlikleri DEĞERLENDİRME -Klasik Yöntemler -Alternatif Yöntemler 9
Eğitimde ölçme ve değerlendirmenin amacı nedir? Ø Ø Ø Ø Öğrencilerin hazırbulunuşluk düzeyini belirlemek Öğrenme eksiklerinin ve nedenlerinin tespitini yapmak Öğrenci gelişimini izlemek, Öğretmene kendini tanıması ve öğretim yöntemlerinin ne derece yeterli olduğu konusunda geri bildirim sunmak, Öğretmeninin öğrenciyi tanımasını sağlamak, Karar vermek Eğitim sisteminin öğelerini geliştirmeye yönelik bilgi toplayarak eğitimin paydaşlarına etkili geri bildirimler vermek vb. 10
«Ölçme» dediğimizde aklınıza ne geliyor? En son ne zaman «ölçme» yaptık? 11
Neleri Ölçeriz? Başarı Stres İlgi Yetenek Tutum Motivasyon Sıcaklık Boy uzunluğu Kaygı Vücut Kitle İndeksi Ağırlık 12
Özellikleri Nasıl İfade Ediyoruz? Cinsiyet Tülay …… Ersin …… Cenk…… Derya…… Kadın Erkek Kadın Ders Yükü Pazartesi…… 3 ders Salı…………… 1 ders Çarşamba…. 3 ders Perşembe…. 2 ders Cuma………… 1 ders Sınıf Mevcudu 1. Sınıflar…. . 45 2. Sınıflar…. . 50 3. Sınıflar…. . 48 4. Sınıflar…. . 38 Grubu Ali…………A Seher……. C Numan…. K Fazilet…. . G Duygu……C Ahmet…. . D Hava Sıcaklığı Ankara…. . 17 0 C İstanbul. . . 19 0 C İzmir……… 22 0 C Antalya. . 26 0 C Mardin…. . 15 0 C Eğitim Düzeyi Nur………. Lise mezunu Aslı………. Üniversite mezunu Kağan……Ortaokul mezunu Mert……. . Önlisans mezunu 13
Ölçme Nedir? • Belli bir özelliğin gözlenmesi, gözlemlerin daha önce belirlenen kurallara (bağlantı) göre sayı ve sembollerle ifade edilmesidir. Eşleme Kuralı Nitelikler (Özellikler) Sayılar ve Semboller • Belli bir nesnenin yada nesnelerin belli bir özelliğe sahip olup olmadığının, sahipse sahip oluş derecesinin gözlenip gözlem sonuçlarının sembollerle ve özellikle sayı sembolleriyle ifade edilmesidir. (Tekin, 2007) • Ölçme bir betimleme işlemidir. • Ölçmenin konusu, objelerin kendileri değil onların dikkate alınan özellikleridir. 14
• • • Samsun’da bugünkü hava sıcaklığı 30 C derece. Mert’in boyu 179 cm. Sınıf mevcudu 54’tür. Aracımızın hızı saatte 82 kilometredir. Erşan sınavda 1. oldu. Ankara’nın plaka kodu 06’dır. Aslı’nın boyu uzundur. Bu su sıcaktır/bugün hava sıcaktır. Bu mandalina ekşi. Çantanın rengi kırmızıdır/Tolga’nın göz rengi mavidir. Yoklama defterinde erkek öğrenciler E ile kız öğrenciler K ile belirtildi. ÖLÇME SONUÇLARI BAZEN BİR SAYI İLE BAZEN DE BİR SIFAT/SEMBOL İLE İFADE EDİLEBİLİR. 15
Ölçmenin temelinde fark kavramı vardır. Ölçme, yaşamımızdaki pek çok şeyin değişmesinden ve bizlerin de bu değişimleri merak edip gözlemleme ihtiyacımızdan ortaya çıkan bir süreçtir. 16
• Değişken: Kişiden kişiye, durumdan duruma, nesneden nesneye değişen özelliklerdir. uzunluk, ağırlık, yaş, göz rengi, cinsiyet, başarı düzeyi. . . • Sabit: Kişiden kişiye, durumdan duruma, nesneden nesneye değişmeyen özelliklerdir. pi sayısı, ışık hızı. . . 17
Değişken Türleri Nicel - Nitel Sürekli - Süreksiz Bağımlı - Bağımsız 18
Nicel değişken: sayısal değişkenlerdir, sayılarla ifade edilebilirler. Sayının mutlaka azlık çokluk anlamı taşıması gerekir. uzunluk, ağırlık, yaş vb… forma numarası bir sayı olduğu halde bu gruba girmez (azlık çokluk belirtmediği için). Nitel değişken: sıfatsal değişkenlerdir, sıfat ya da sembollerle ifade edilebilirler cinsiyet, göz rengi, meslekler vb… Kız öğrencilere “ 1” erkek öğrencilere “ 2” denmesi nitel değişkendir(azlık çokluk belirtmediği için). Nicel değişkenler nitel değişkene dönüştürülebilir!!! 19
Sürekli (kesiksiz) değişken: iki değer arasında sonsuz sayıda başka değerler alabilir. Uzunluk, ağırlık, zeka, sıcaklık vb. Ör: 1 kg. ve 2 kg. arasında sonsuz sayıda değer alabilir. 1 kg 21 gr. 1 kg 92, 5 gr vb. Süreksiz (kesikli) değişken: iki değer arasında bir ya da sayılabilir çoklukta değer yer alabilir. Sonlu sayıda değer alan. Cinsiyet, mezuniyet durumu vb. Ör: Bir ailedeki çocuk sayısı 1, 2, 3 veya 4 gibi tam değerler alabilir ama 1. 5, 2. 5 çocuk olmaz. 20
Araştırmanın amacına göre değişkenler Bağımsız (etki eden) değişken: araştırmada etkisinin olup olmadığı araştırılan değişken. Bağımlı değişken (etkilenen): bağımsız değişkene bağlı olarak değişiminin araştırıldığı değişken. 21
Araştırmanın amacına göre değişkenler Örneğin: «uygulanan buluş yoluyla öğretme stratejisinin öğrenci başarı düzeylerine etkisi» Bağımsız değişken: öğretme stratejisi Bağımlı değişken: başarı düzeyi 22
Araştırmanın amacına göre değişkenler Örneğin: «sosyo-ekonomik düzeyin, kardeş sayısının, mezun olunan lise türünün ortaöğretim başarı puanına ve YKS puanına etkisi» Bağımsız değişken: sosyo-ekonomik düzey, kardeş sayısı, mezun olunan lise türü Bağımlı değişken: ortaöğretim başarı puanı ve YKS puanı 23
Araştırmanın amacına göre değişkenler Örneğin: «tarih dersine karşı tutumun tarih başarısına etkisi» Bağımsız değişken: tarih dersine karşı tutum Bağımlı değişken: tarih başarı düzeyi «tarih öğretmeninin öğrencileri iletişim biçiminin, öğrencilerin tarih dersine karşı tutumuna etkisi» Bağımsız değişken: iletişim biçimi Bağımlı değişken: tarih dersine karşı tutum 24
Bir durumda bağımsız değişken olan bir şey başka bir örnekte bağımlı değişken olabilir. Bir değişkenin bağımlı veya bağımsız olması nedensonuç ilkesine bağlıdır. Etkileyen=bağımsız, Etkilenen=bağımlı Neden=bağımsız, değişken. Sonuç=bağımlı 25
Ölçme Sürecinde Bazı Temel Kavramlar Ölçülecek Nitelik Ölçüm Ölçme Kuralı Ölçme Türleri Ölçmede Birim Ölçmede Sıfır Ölçek Türleri (düzeyleri) 26
Ölçme Sürecinde Bazı Temel Kavramlar Ölçme • Bugün hava güzeldir. • Ayşe sınavdan 100 aldı. Ölçme kuralı • Ölçülen özelliğin hangi tür sayı ve sembolle eşleştirileceği • Özelliğin sıfat ile ifade edilmesi • Her soru 5 puan Ölçüm • Ölçme sürecinin sonunda elde edilen sayı ya da sembol • Güzel • 100 27
Örneğin: «bugün hava sıcaktır. » Ölçme kuralı: «ölçülen özelliğin bir sıfat ile belirlenmesi. » Ölçüm: «sıcak» «bugün havanın sıcaklığı 3 o°C’dir. » Ölçme: «bugün havanın sıcaklığı 3 o°C’dir. » Ölçme kuralı: «sıcaklığın °C cinsinden bir sayı ile belirlenmesi. » Ölçüm: « 3 o°C» 28
Nasıl ölçeriz? Kaç tür ölçme vardır? 29
Ölçme Türleri Doğrudan Ölçme Dolaylı Ölçme Türetilmiş Ölçme 30
Doğrudan Ölçme: Ölçülecek özelliklerin, doğrudan doğruya gözlenmesi ya da araya başka bir değişken girmeden kendisiyle doğrudan ilişkili bir ölçme aracıyla ölçülmesi sonucu yapılan ölçmedir. Bir masanın uzunluğunu cetvelle ölçmek Bir okuldaki öğrenci sayısı Öğrencileri kız erkek olarak gruplamak 31
Dolaylı Ölçme: Doğrudan gözlem yapılarak ölçülemeyen bir özelliğin, başka özelliklerle ilişkilendirilmesi sonucu yapılan ölçme işlemidir. Sıcaklığın ölçülmesi Zeka ve başarının ölçülmesi Tutumların ölçülmesi Hacmi düzgün olmayan bir taşın hacminin ölçülmesi 32
Türetilmiş Ölçme: İki veya daha fazla değişken arasında yapılan matematiksel bir işlem sonucu elde edilen ölçme türüne denir. Türetilmiş ölçmelerde, değişkenlerin hepsi ayrı ölçülür ve bu ölçme sonuçları arasında matematiksel bir işlem yapılır. Üçgenin alanı Maddenin yoğunluğu = kütle/hacim Kişi başına düşen gelir Hız= yol/zaman 33
Ölçme Türleri Örnekleri Doğrudan Ölçme Örnekleri • Sınıfta 23 öğrenci var. • Hastanedeki yatan hasta sayısı 55'tir. Dolaylı Ölçme Örnekleri Türetilmiş Ölçme Örnekleri • Eda'nın KPSS'den almış olduğu puan 96'dır. • Sınıfın puan ortalaması 68'dir. • Odanın sıcaklığı 23ºC'dir. • Zetinyağının yoğunluğu 0, 91 gr/cm³'tür. • Atay'ın boyu 190 cm'dir. 34
Doğrudan, dolaylı ve türetilmiş ölçmelere örnekler Bir öğretmenin dönem başında öğrencilerinin doğal sayılar konusuna ilişkin hazırbulunuşluk düzeylerini ölçmesi- dolaylı ölçme Bir öğretim üyesinin ara sınav notunun % 30’unu final notunun %70’ini alarak öğrencilerinin notunu belirlemesi türetilmiş ölçme Bir öğrencinin geometri sorusunda bulunan üçgenin açısını pergel ile ölçmesi- doğrudan ölçme Bir öğretmenin öğrencilerinin bilgisayar kullanmaya karşı tutumlarını ölçmesi – dolaylı ölçme 35
Ölçmede Birim: Ölçmede kullanılan en küçük standart miktar. Bir ölçme aracının en küçük parçası. Birim Doğal Yapay Türetilmiş 36
Doğal birim: Doğada kendiliğinden var olan birimdir. Bir şeyden kaç tane olduğunu belirtmek için kullanılır. Tüm sayma işlemlerinde kullanılan birimler. Sınıftaki öğrencilerin, bahçedeki ağaçların sayısını ölçerken kullanılan birimdir. Yapay birim: Uzmanlar tarafından tanımlanmış birimlerdir. ölçmede pratikliği sağlamak için sonradan belirlenmiş standart miktarlara denir. Metre, kg vb… Türetilmiş birim: Başka niteliklerin birimleri arasında kurulan bağıntıdan oluşan yeni birimlere denir. m/s , gr/cm 3 37
Bir birimin sahip olması gereken özellikler: v. Eşitlik: Ölçme aracındaki birimlerin her zaman aynı büyüklükte yani eşit olması cm karış v. Genellik: Birimin herkes tarafından aynı şekilde anlaşılması, aynı iş için aynı birimin kullanılması kg okka v. Kullanışlılık (Uygunluk): Birimlerin amacına uygun olması şehirlerarası mesafe için km cm kullanılış 38
Ölçmede birim kullanılmasının yararı nedi Bir ölçme işleminde birim kullanılması yapılan ölçme işleminin objektif olmasını sağlar. Bu objektiflik ölçmede hatayı azaltır, duyarlılığı arttırır ve standardı sağlar. 39
Ölçmede Sıfır Noktası Bir ölçme aracıyla ölçme yapılırken bir başlangıç noktası alınır ve bu noktaya ölçmede sıfır noktası denir. Ölçme aracının başlangıç noktasıdır. Gerçek (Doğal, mutlak) Sıfır Yokluk anlamı taşır ve sözü edilen niteliğin/nesnenin/kişin in hiç olmadığı anlamına gelir. Örneğin sınıfta 0 kişi var denildiğinde sınıfta hiç kimsenin olmadığı anlaşılmaktadır. Keyfi (itibari, tanımlanmış, göreceli) Sıfır noktası aslında o özelliğin yokluğunu göstermez. Uzmanlar tarafından tanımlanmış bir başlangıç noktasını ifade eder. Matematik testinden 0 puan alınması öğrencinin matematikle ilgili hiçbir bilgiye sahip olmadığını göstermez. 40
Mutlak ve Keyfi Sıfır Noktasına Sahip Araçlara Örnekler • • Mutlak Sıfır Noktasına Sahip Araç Örnekleri Keyfi Sıfır Noktasına Sahip Araç Örnekleri Ağırlık Uzunluk Hacim Kronometre… • • Takvim Termometre Saat Eğitimde Kullanılan Ölçme Araçları… 41
ÖLÇME SONUCU İFADELERİ BOY 1. Serdar’ın boyu 1. 85 cm’dir. 2. Ağustos ayında en yüksek hava sıcaklığı 45 derece oldu. 3. Güzellik yarışmasında Meral birinci, Seray ikinci, Deniz ise üçüncü oldu. 4. Yazılı anlatımda Ufuk iyi, Selim orta ve Ece zayıf bulundu. 5. Bugün sınıfta 45 öğrenci vardı. SICAKLIK GÜZELLİK YAZILI ANLATIM BECERİSİ ÖĞRENCİ SAYISI Ölçülen Özellik 42
Ölçek • Ölçek genelde “birim”, “derecelenmiş araç”, “bölmelenmiş ölçme aracı” gibi anlamlarda kullanılır fakat dersimizde “ölçme sonucu elde edilen sayı ya da sembollerin matematiksel özellikleri” olarak ele alınmaktadır. 43
1. Sınıflama (Adlandırma) Ölçeği Bireyler ya da nesneler belli bir özelliğe sahip olup olmamasına ya da benzerlik ve farklılıklarına göre sınıflandırılır/gruplandırılır. En basit ölçme işlemidir. Örneğin; illeri plaka numaralarına göre sınıflamak bireyleri göz renklerine göre sınıflamak vs. Özelliklere verilen sayılar üzerinden hiç bir matematiksel işlem yapılamaz. İstatistiksel olarak sadece frekans ve mod (tepe değer), yüzde hesaplanabilir. Birim yoktur ve sıfır noktası anlamsızdır. 44
2. Sıralama Ölçeği Bireyler ya da nesneler belli bir özellik bakımından belli bir sıraya dizilmektedir. Her birey ya da nesneye bir sıra numarası verilir (1. , 2. , 3. vb…). Örneğin; sınıftaki öğrencileri boy sırasına dizmek Sayılar, değişkenlerin belli bir özelliğe, birbirlerine göre daha az ya da daha çok sahip olma durumunu ifade eder. Özelliklere verilen sıralar üzerinden hiçbir matematiksel işlem yapılamaz. İstatistiksel olarak sadece frekans, mod ve medyan (ortanca) sıra farkları korelasyonu hesaplanabilir. Sıfır noktası anlamsızdır. Birim eşit değildir! (Nesneler arasındaki farkın miktarı bilinemez) 45
3. Eşit Aralıklı Ölçek Değişkenlerin belli bir özelliğe sahip oluş derecelerine göre, tanımlı bir başlangıç noktasından itibaren eşit aralıklarla sıralanmasını içerir. Birimler eşittir. Sıfır noktası vardır. Ancak Ölçekteki sıfır, göreceli sıfırdır. Toplama ve çıkarma işlemi yapılabilir, çarpma ve bölme işlemleri yapılamaz. 46
4. Oran Ölçeği Başlangıç noktası ve eşit birimi vardır. Ölçekteki sıfır mutlak sıfırdır. Ölçme sonuçlarını ifade eden sayıların oranı anlamlıdır. Toplama, çıkarma, çarpma ve bölme yapılabilir. En fazla bilgi veren ölçek türüdür. 47
TEMEL İŞLEMLER ÖRNEKLER İST. TEKNİKLER SINIFLAMA (ADLANDIRMA) Farklılık ya da benzerliği belirlemek -Kişileri saç rengine göre gruplamak -Evlere kapı numarası vermek -frekans -tepe değer (mod) -yüzde SIRALAMA Azı-çoğu ya da küçüğü büyüğü belirlemek -Kitapları kalınlık sırasına göre dizmek -Öğrencileri boy ve başarı sırasına koymak -ortanca (medyan) -çeyrek sapma -yüzdelik -sıra farkları korelasyonu EŞİT ARALIK Farkları belirlemek -Termometreyle sıcaklık ölçmek -Kullanılan takvimler -Standartlaştırılmış test puanları -ortalama -standart sapma -Pearson momentler çarpımı korelasyonu ORAN Oranları belirlemek -Hacim, uzunluk, ağırlık vb. ölçüleri Matematiksel her türlü işlem yapılabilir DÖNÜŞTÜRME YAPILIR NİTELİK ARTAR ÖLÇEKLER 48
ÖLÇEKLER Eşit Ölçme Birim Başlangıç Noktası Dört İşlem Ölçme Duyarlılığı SINIFLAMA Yok Yok Düşük SIRALAMA Yok Yok EŞİT ARALIK Var Tanımlı + ve - ORAN Gerçek +, -, x, : Var Yüksek 49
Cinsiyet Mert Korhan Ege Defne Pırıl Melis Esra 1 1 1 2 2 Boy Uzunluğu Tutum Sırası (cm) Puanı 1. 185 60 2. 180 80 3. 175 50 4. 170 90 5. 165 60 6. 160 70 7. 155 40 50
Hangi Ölçek? Kitap sayfa sayısı Renkler (kırmızı, mor, yeşil, vs. ) ÖSS’de 5. sırada olmak Ankara’da işsiz kişi sayısı Öğretim üyelerinin yıllık gelir toplamı Doğum yeri Başarı puanı Takvim (5 Mart 2010) Akademik alan (Sınıf Öğretmenliği, Alman dili ve Edb. ) 51
DEĞERLENDİRME NEDİR? Ölçülmek istenen özellik Gözlem Sayı veya Sembol= Ölçme Sonucu Ölçüt Karar-YargıYorum Ölçme Değerlendirme Ölçme, bir betimleme (tanımlama) işlemidir. Değerlendirme ise, bir yargılama işlemidir ve ölçme sonucunun bir ölçütle karşılaştırılmasına dayanır. 52
ÖLÇME DEĞERLENDİRME BETİMLEME YARGI 53
Ø Ölçme genellikle sayı ve sembollerle ifade edilirken, değerlendirme daha çok sözcüklerle ifade edilir. “Basketbol antrenörü boyu 180 cm üzeri olanların takıma alınacağını belitti ve Serkan’ın boyu 185 olduğu için takıma seçildi. ” Ölçme: Serkan’ın boyu 185 cm Ölçüt: 180 cm üzeri Karar: Serkan takıma seçildi Değerlendirme 54
ÖRNEKLER 1. İş deneyimi sekiz yılın üstünde olanlar işe alınmıştır. (Değerlendirme) 2. Ahmet, güreşten önce tartılmış ve 130 kg gelmiştir. (Ölçme) 3. Canan, ortalamanın üstünde puan alarak sınıfını geçmiştir. (Değerlendirme) 4. Pelin’in LES puanı 68’dir. (Ölçme) 5. Sınavda en yüksek puanı Erdem aldı. (Ölçme) 55
Değerlendirme Türleri Ölçüte Göre Mutlak Bağıl Amacına Göre Tanıma. Yerleştirmeye Yönelik (Diagnostik) Biçimlendirme. Yetiştirmeye Yönelik (Formatif) Değer Biçmeye Yönelik (Summatif) 56
Mutlak Değerlendirme • Hedef davranış dayanaklı, kriter/ölçüt bağıntılı değerlendirme olarak da geçer. • Mutlak ölçüt denilen önceden belirlenmiş bir kriter kullanılır. • Her bireyin değerlendirme sonucu içinde bulunduğu gruptan bağımsızdır. Örneğin; 50 sorudan 40’ını doğru yanıtlamış olmak sınavda 100 üzerinden en az 65 almak 57
Bağıl Değerlendirme • Norma dayanaklı/referanslı değerlendirme olarak da bilinir. Belirleyicisi öğrencilerdir/gruptur. • Bağıl ölçüt denilen, ölçme sonuçlarına göre sonradan belirlenmiş bir kriter kullanılır. • Her bireyin değerlendirme sonucu içinde bulunduğu gruptan etkilenir. Örneğin; İlk 3’e girenlerin yarışmayı kazanması Sınıf ortalamasının altında kalanların dersten kalması 58
Sinan Aslı ÖLÇME 75 puan 65 puan ÖLÇÜT (I) MATEMATİK DERSİNDEN GEÇEBİLMEK İÇİN EN AZ 70 PUAN ALMASI GEREKİR. DEĞERLENDİRME SİNAN GEÇER. ASLI KALIR. 59
Sinan Aslı ÖLÇME 75 puan 65 puan ÖLÇÜT (II) Testi alan (cevaplayan) öğrencilerin puanlarının ortalamasının üstünde puan alanlar bu dersten geçer. DEĞERLENDİRME Aslı ve Sinan, Matematik dersinden geçer. X=50 Ölçüt =grubun ortalaması 60
Aynı ölçüm, farklı ölçütlerle karşılaştırılması durumunda Aslı için farklı değer yargılarına ulaşılmıştır. 61
Mutlak ve Bağıl Değerlendirmelere Örnekler • 65 ve üzeri puan alanlar dersi geçer. Mutlak Değerlendirme • On sorudan beşini yanıtlayanlar sınavdan geçer. • KPSS'den 85 ve üzeri alanlar atanabilirler. • Sınavda ilk beşe girenler burs kazanır. Bağıl Değerlendirme • Grubun ilk % 20'si başarılı sayılır. • Ortalamanın üstündekiler mülakata çağırılır. 62
Örnekler Öğrenilmesi beklenen davranışların en az %60’ına sahip olma Sınıfta en yüksek başarı gösteren ilk beş öğrencinin arasına girme Sınıftaki öğrencilerin %70’inden daha başarılı olma Mezun olmak için diploma notunun 4 üzerinden en az 2 olması Ortalamanın 10 puan üzerinde alanların sınıfı geçmesi Askere ağırlığı 150 kg’nin altındaki erkeklerin alınması Soruların %80’ini doğru yanıtlayanların bilgi yarışması elemesine katılması YKS puanına göre tıp fakültesinin kazanılması 63
Tanıma- Yerleştirmeye Dönük Değerlendirme • Eğitim sürecinin başında yapılır. • Amaç öğrenciyi tanımak ve onu uygun olan eğitim programına yerleştirmektir. • Asıl amaç öğrenciye not vermek değildir!!! • Örneğin; seviye tespit sınavları, muafiyet sınavları, sınıf atlama sınavları vb. . . 64
Öğretim Süreci Başında Tanılayıcı Değerlendirme (Giriş Performansını Belirleme) Bilgi Düzeyleri Öğrenciler kazandırılması hedeflenen bilgilere zaten sahipler mi? Hazırbulunuşluk Düzeyi Öğrenciler gerekli ön bilgilere sahip mi? Hayır Gerekli öğrenmelerin oluşması için fırsatlar sunun. Evet Hayır Öğretimi planladığınız şekilde gerçekleştirin. Evet Planlarınızı daha ileri seviyeye alarak devam edin. 65
Biçimlendirme ve Yetiştirmeye Dönük Değerlendirme (Formatif Değerlendirme) • Eğitim süreci devam ederken yapılır. • Amaç, öğrencinin eksiklerini, hatalarını belirleyerek düzeltmek ve öğrenciye geribildirimde bulunmaktır. • Asıl amaç öğrenciye not vermek değildir!!! • Örneğin; quizler, ünite testleri vb… 66
Öğretim Süreci Sırasında Biçimlendirici Değerlendirme (Öğrenme sürecini izleme) Öğrenciler kazandırılması hedeflenen bilgileri ve becerileri kazanıyor mu? Hayır Gruplar veya bireyler için uygun öğrenme fırsatları yaratın Evet Öğrenmeyi yönlendirmek için dönüt verin. Öğretime planladığınız şekilde devam edin. 67
Değer Biçmeye Dönük Değerlendirme (Summatif Değerlendirme) • Eğitim sürecinin sonunda yapılır. • Amaç, öğrenciye tamamlanan eğitim sonucundaki seviyesini, ulaştığı noktayı bildirmektir. • Asıl amaç öğrenciye not vermektir!!! • Örneğin; bitirme sınavları, uzmanlık sınavları, finaller vb… 68
Öğretim Süreci Sonunda Düzey Belirleyici Değerlendirme (performans hakkında karar verme) Öğrenciler kazandırılması hedeflenen bilgileri ve becerilere sahip mi? Hayır Evet Fazladan öğrenme deneyimleri sunun. Notları verin veya uzmanlık düzeylerini belirleyin. Öğretimin etkililiğini değerlendirin. 69
“ Geçme notunun en az 60 puan olduğu Matematik dersinden Elif, her sorunun 2 puan olduğu 50 soruluk çoktan seçmeli bir sınavdan 40 soruya doğru yanıt vererek 80 puan almış ve başarılı olmuştur. ” Ölçme: 80 puan aldı Ölçüm: 80 puan Ölçüt: en az 60 puan Değerlendirme: başarılı olmak Ölçme Kuralı: Her sorunun 2 puan olması 70
KAYNAKLAR Atılgan, H. , Kan, A. & Doğan, N. (2009). Eğitimde ölçme ve değerlendirme. Ankara: Anı Yayıncılık. Çıkrıkçı Demirtaşlı, N. (Ed. ) (2012). Eğitimde ölçme ve değerlendirme. Ankara: Edge Akademi. Güler, N. (2011). Eğitimde ölçme ve değerlendirme. Ankara: Pegem Akademi. Özçelik, D. A. (2010). Ölçme ve değerlendirme. Ankara: Pegem Akademi. Tan, Ş. (2011). Öğretimde ölçme ve değerlendirme: KPSS el kitabı. Ankara: Pegem Akademi. Tekin, H. (1991). Eğitimde ölçme ve değerlendirme. Ankara: Yargı Yayınevi. Turgut, M. F. & Baykul, Y. (2012). Eğitimde ölçme ve değerlendirme. Ankara: Pegem Akademi. 71
- Slides: 71