OM Eitim Fakltesi Gzel Sanatlar Eitimi Blm RSAE

OMÜ Eğitim Fakültesi Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü RSAE 076. 1 Sanat Felsefesi // PROF. DR. ATA YAKUP KAPTAN // DERS 11

GEORG WİLHELM FRİEDRİCH HEGEL (1770 -1831) 20, YY’lı allak bullak eden 19. YY düşünüşü Hegel’in estetiği. Kitabının adı estetik ders notlarıdır. Gerçekten ders notları önce Heyel’e kadarki estetiğin bir özetini ve değerlendirmesini içerir. Bu genel özetlemeden sonraki kısım 4 gruba ayrılır; A- Griş B- Sanatta Güzel C- Sanatın Aldığı Genel Biçimler D- Güzel Sanatların Sınıflandırılması

GEORG WİLHELM FRİEDRİCH HEGEL (1770 -1831) 20, Yüz Yıllı allak bullak eden 19. YY düşünürüdür. Hegel’in estetiği: Kitabının adı olan «Estetik ders notları. » kitabında açıkça yorumlanmıştır. Bu kitapgders notlarıdır. Önce Hegel’e kadarki estetiğin bir özetini ve değerlendirmesini içerir. Bu genel özetlemeden sonraki kısım 4 gruba ayrılır; A- Griş B- Sanatta Güzel C- Sanatın Aldığı Genel Biçimler D- Güzel Sanatların Sınıflandırılması

HEGEL’in Başlıca Eserleri Das Leben jesus (İsa’nın Yaşamı, 1795, XX. yy’da basıldı); Differenz des Fichteschen und Schellingschen Systems der Philosophie (Fichte ve Schelling’in Felsefe Sistemleri Arasındaki Fark, 1801); Die Phânomenologie des Geistes (Tinin Fenomenolojisi, 1807); Wissenschaft der Logik (Mantığın Bilimi, 18121816); Enzyk-lopadie der Philosophischen Wissenschaften in Grundriss (Felsefe Bilimleri Ansiklopedisi, 1817); Grundlinien der Philosophie des Rechts (Hukuk Felsefesinin Temelleri, 1821); Vorlesungen über die Philosophie der Geschichte (Tarih Felsefesi Üstüne Dersler, 1837).

HEGEL’İN ESTETİK DERS NOTLARI KİTABI BÖLÜMLERİ A- Griş B- Sanatta Güzel C- Sanatın Aldığı Genel Biçimler D- Güzel Sanatların Sınıflandırılması Hegel on Bastille Day

HEGEL’İN ESTETİK DERS NOTLARI KİTABI BÖLÜMLERİ A- Griş Estetik; sanat ve sanatın ürünleri ile ifadesini bulan güzelliğin bilimidir. O halde estetik temelde bir sanat felsefesidir. Ve bu bağlamındaki güzel öz ile biçim arasındaki uyumdur. • Sanat; insan esinin (ilham) bir ürünüdür. Bu ürün bir yaratış demektir. (Özgün, yeni ve tek) ve kaynağı insanın ruhudur. İnsanın düşüncesi (akıl) bilimi esini ise (tini ise) sanatı yaratır. • Sanat insanın ruhundan doğduğuna filizlenip geliştiğine göre ne öğrenilebilir (nasıl yapılacağı öğretilir, ama sanat kavramı öğretilemez yaratma denilen şey öğretilemez. ) • Eğer bu yeti varsa bunu keşfetmesi yönlendirmesi geliştirmesi ve ürün olarak meydana çıkarması için yardımcı olunabilir eğitim verilebilir. Sanatçı duygusal algı ve Us’sal soyutlanma ile kavradığı nesnelerden (konulardan) salt içsel bir gereksinim ile ürün yaratır. • Sanatın amacı ise her sanat dalının kendi yöntemi ile güzeli, en güzeli ortaya çıkarmak, güzelin yarattığı ve güzelin yaratıldığı, ahengi sergilemek sonra da alıcısında bir haz uyandırmaktır. ( Sanat toplumun önünde olacak- önce arz olacak)

HEGEL’İN ESTETİK DERS NOTLARI KİTABI BÖLÜMLERİ B- Sanatta Güzel Sanatın amacı güzeli ortaya çıkarmaksa o halde: “sanatta ideal ile sanatta güzel eş anlamlıdır. ” İdeal, gerçek güzelliğe (doğadaki güzelliğe) yetkinlik bakımından üstün olan güzeldir. ÖRNEĞİN: Bahar hep aynıdır ve aynı heyecanı verir ama sıkar resimde tam tersidir. ) Bu güzellikte düzeni bozan hiçbir etmen yoktur, olmamalıdır. Burada ideal realitenin bir karşıtı değil ondan daha yüce bir anlamdadır.

HEGEL’İN ESTETİK DERS NOTLARI KİTABI BÖLÜMLERİ C- Sanatın Aldığı Genel Biçimler(Sanatın tarihi gelişimi) Sanat; doğunun, eski yunanın ve yeni zamanların güzellik ideasını ele alış biçimleri bakımından 3 temel biçim gösterir. Bunlar sırası ile; 1 - Sembolik Sanat 2 - Klasik Sanat 3 - Romantik Sanat 1 - SEMBOLİK SANAT: Sembol bir imge veya bir imgeler serisi olup belli bir tasarımın, belli bir düşüncenin en kısa ve en öz şekilde aktarımını sağlar. Sembolik sanatta belli düşüncelerin, ulu, yüce fakat açık-seçik olmayan düşünceleri, belli heyecan hayret ve benzeri duyguların duygusal imgeler aracılığı ile alıcının ruhunu ve duygularına aktarılmasıdır. İnsan zekasının kendini çözümlemeye akdedilmesinden önce (kendi değerinin farkına varmasından önce), bulduğu sanat yapma biçimidir. Özgürlükten ve gerçek sanat kişiliğinden söz edilemeyen sanatsal bir süreçtir. Örneğin: İnsan dışı canlılar, hayvanlar gibi sembolik gücü etkili olanlar.

SEMBOLİK SANAT:

2 - KLASİK SANAT: (Akıl kullanım çağı) Klasik, kökü eskide, günümüze kadar gelebilen. İnsanın kendini bilmesi tanıması ve yüceltmesi ile ortaya çıkmış bir sanat biçimidir. Güzeli yaratan ruh ve madde ahenginin sanat ürünlerine dönüştürülmesidir. İnsanın kendi değerlendirmesi ve yüceltmesi sonucunda doğa Antrpohorfizimi (yüceltilmiş insan bilimi) klasik sanatın temeli ve esasını oluşturur artık yücenin ulunun yani tüm tanrı sıfatlarının sembolü insandır. (yüceltme insanı kamçılar. ) Sembolik sanatta hayvan, klasik sanatta ise insan genel imgedir. (sembolik sanatta insan dışı canlılar. ) her düşünce bunların cisimsel şekilleri ile kendi ifadesini bulur.

2 - KLASİK SANAT: (Akıl kullanım çağı)

3 - ROMANTİK SANAT: Sanatın gelişim evresi içinde en üst basamaktır. Bu sanatta ruh (etik değerler) sembolik sanattaki hayvan figürlerine giremeyecek kadar büyük ve ihtişamlıdır. Ruh maddesel her hangi bir biçim içine sıkıştırılamayacak kadar saygınlık kazanmıştır. Romantik sanat, o devre göre modern sanatlar ve ifadesini Hıristiyan sanatında bulur. Yani modern sanat romantik sanatıdır, romantik sanatta Hıristiyan dininin sanatıdır. Zira ruh sadece Hıristiyanlık yolu ile uygun olduğu ve hak ettiği zirveye ulaştırılmıştır.

3 - ROMANTİK SANAT:

D- Güzel Sanatların Sınıflandırılması: Hegel 5 gruba ayrılır. 1 - Mimarlık; İnsanlık tarihinde ilk doğan sanattır. (sığınma ve korunma) mimarlık sanatı 2 gruba ayrılır; Gereksinimlerimize en uygun şartlarda cevap veren rasyonel, faydacı görüş ki buna Klasik Mimari denir. Ruhi değerleri ele alan ve faydası ruhi değerlere uygun düşen, sembolizmde ağırlık veren romantik mimari. (katedraller devri) 2 - Heykel 3 - Resim 4 - Müzik (Musiki) 5 - Şiir (şiirsel ifadeli yazı sanatları) Bugün eğer belli sistemin dışında (komünist) Heyel’in salt estetik açısından ele alabilirsek hala güncelliğini koruduğunu görürüz.

D- Güzel Sanatların Sınıflandırılması: Hegel 5 gruba ayrılır. 1 - Mimarlık: Ruh yok denecek kadar az, madde oldukça fazla 2 - Heykel: Ruh kendisini gösteriyor, madde azalıyor 3 - Resim: Ruh ve madde eşit gibi dengelidir 4 - Müzik (Musiki): Madde azalıyor, ruh kendisini ağırlıklı hissettiriyor 5 - Şiir: Madde tamamen ortadan kalkıyor, ruh tamamen ağırlık kazanıyor

1 - Mimarlık: Ruh yok denecek kadar az, madde oldukça fazla

2 - Heykel: Ruh kendisini gösteriyor, madde azalıyor

3 - Resim: Ruh ve madde eşit gibi dengelidir

4 - Müzik (Musiki): Madde azalıyor, ruh kendisini ağırlıklı hissettiriyor

5 - Şiir: Madde tamamen ortadan kalkıyor, ruh tamamen ağırlık kazanıyor Bir Kör(Jorge Luis Borges) Ne zaman aynadaki yüze baksam, bilmiyorum hangi yüz bana bakıyor; bilmiyorum hangi yaşlı yüz sessizce ve bezgin bir öfkeyle kendi imgesini arıyor. Karanlığımda yavaşça görünmeyen çizgilerimi araştırıyorum ellerimle. Bir kıvılcımın ışığı sızıyor içime. Saçlarını tanıyorum, külrengi, hatta altın sarısı olan. Gene söylüyorum yalnızca boş ve yapay yanlarını yitirdim eşyanın. Bu soylu sözler Milton’un bilgeliği, ama ben gene de harfleri ve gülleri düşünüyorum ki görebilseydim yüzümün çizgilerini, bilebilirdim kim olduğunu bu benzersiz akşamda.

5 - Şiir: Matilde’ye Sone (Pablo Neruda) Seni sevdiğimi göreceksin sevmediğim zaman, çünkü iki yüzüyle çıkar karşına hayat. Bir sözcük sessizliğin kanadı olur bakarsın, ateş de pay alır kendine soğuktan. Seni sevmeye başlamak için seviyorum seni, sana olan sevgimi sonsuzlaştıracak bir yolculuğa yeniden başlamak için: bu yüzden şimdilik sevmiyorum seni. Sanki ellerindeymiş gibi mutluluğun ve hüzün dolu belirsiz bir yarının anahtarları hem sevmiyorum, hem de sevmiyorum seni. Sevgimin iki canı var seni sevmeye. Bu yüzden sevmezken seviyorum seni ve bu yüzden severken seviyorum seni

Haiku (Japon Minimal Şiir Sanatı) Haiku, bir çok farklı kültürden şairi etkileyerek, dünya şiiri biçimini almış, Japon edebiyatı kökenli bir şiir türüdür. 5 -7 -5 ölçüsü ile yazılan haiku, dünyadaki en kısa şiir biçimi olma özelliğine sahiptir. Türkiye’de de haiku’nun yansımaları görülmektedir. Oktay Rifat ve Melih Cevdet Anday ile birlikte ‘Garip Akımı’ nı oluşturan Orhan Veli Kanık (13 Nisan 1914 -14 Kasım 1950) Haiku şiirinden etkilenen ünlü bir Türk şairidir. Bu makalede Orhan Veli Kanık’ın iki şiiri haiku açısından değerlendirilmiştir Şair: (Machi TAWARA) ha-na-shi-ka-ke-re-ba sa-mu-i ne to ko-ta-e-ru hi-to no i-ru a-ta-ta-ka-sa Seslenince, ‘ Soğuk (Ben de üşüdüm. )!’ diye Cevap veren bir insanın olmasının Verdiği sıcaklık. Çevirisi: Ayşe Nur TEKMEN Yosun Kokusu Ve bir bardak karides Sandık Burnu’nda Orhan Veli KANIK

HIPPOLYTE TAINE (1828 -1893) Orta sınıf bir ailenin çocuğu olarak doğdu. Bir süre evde özel öğrenim gördü. Avukat olan babasının ölümü üzerine annesi ile birlikte Paris’e gitti. Colege Bourbon ve yüksek öğretmen okulu (Ecole Normale Superievre)’nda yüksek öğrenimini tamamladıktan sonra 1851’de fikir ayrılığı yüzünden felsefe agrejesi olamadı. Önce Nevers Koleji öğretmenliğine, sonra Poitiers kolejinde Belagat Kürsüsü öğretim üyesi yardımcılığına tayin edildi. Kısa süre sonra gözden düşerek Besancon Lisesi 6. sınıf öğretmenliğine verildi ve psikolojik meseleleri ele aldığı doktora tezi reddedildi. 1865 ‘de The Phılosophy of Art’ı yazdı. (Sanat Felsefesi)