OKUL SALII HEMREL DO DR BRSEN ALTAY Okul

OKUL SAĞLIĞI HEMŞİRELİĞİ DOÇ. DR. BİRSEN ALTAY

Okul sağlığı hizmetleri; öğrencilerin, okul personelinin sağlığının değerlendirilmesi, sağlıklı okul yaşamının sağlanması için yapılan çalışmaların tümüdür. Halk sağlığı hizmetlerinin bir parçası, ana-çocuk sağlığı hizmetlerinin de devamı olarak kabul edilir.

Okul sağlığı hizmetleri, öğrencilerin ve okul çalışanlarının sağlığını değerlendirmek, öğrencilere, ebeveynlere ve diğer ilgililere değerlendirilen bulgular ışığında önerilerde bulunmak, iyileştirilebilir bozuklukların düzeltilmesi konusunda öğrenci ve ebeveynleri yönlendirmek, engelli çocukların tespit edilmesine ve eğitimlerine yardımcı olmak, bulaşıcı hastalıkları kontrol etmek, ani hastalık ve sakatlanmalarda ilk yardım yapmak amacıyla düzenlenmiş faaliyetlerin tümüdür.

Okul sağlığı hizmetleri Öğrencilerin, okul personelinin sağlığının değerlendirilmesi, Halk sağlığı hizmetlerinin bir parçası, ana-çocuk sağlığı de devamı olarak kabuliçin edilir. yapılan sağlıklıhizmetlerinin okul yaşamının sağlanması çalışmaların tümüdür.

OKUL SAĞLIĞI HİZMETLERİNİN AMACI; , Çocukların, ailelerin ve toplumun sağlık düzeyini Okul çağındaki tüm çocukların olabilecek en iyi bedensel, Okul çocuklarının sağlıklı bir çevrede gelişimini sağlamak yükseltmektir ruhsal ve toplumsal sağlığa kavuşmalarını sağlamak ve sürdürmek

OKUL SAĞLIK HİZMETLERİ’NİN DÖRT BOYUTU 1) Öğrencilerin sağlığı 2) Okul çevresi 3) Sağlık eğitimi 4) Okul personelinin sağlığı

OKUL SAĞLIĞI HİZMETLERİNİN TARİHÇESİ

DÜNYA’DA OKUL SAĞLIĞI Dünyada okul sağlığı programlarının uygulanmasına 19, yüzyılda başlanmış ve 20. yüzyılın ilk yıllarında gelişmiş ülkelerde okul sağlığı uygulamaları rutin hizmet kapsamına alınmıştır. Dünyada ilk okul sağlığı denetimleri Fransa’da başlasa da, doktor Herman Chonn’un Almanya’da bir okulda göz taraması yapması okul sağlığı hizmetlerinde bir ilk olmuştur. Daha sonra bulaşıcı hastalıkları kontrol etmek için okul sağlığı hizmetleri ekipleri kurulmaya başlanmıştır. 20. yüzyılın ilk yıllarında gelişmiş ülkelerde okul sağlığı uygulamaları rutin hizmet kapsamına alınmıştır

Tarihçe 1917 - Osmanlı Devleti, Eğitim Bakanlığı Tıbbi Muayene Kartı 1930 - Genel Toplum Sağlığı Kanunu 163. -164. maddeler okul sağlığı ile ilişkili 1936 - 3017 numaralı “Sağlık Bakanlığı’nın Organizasyonu ve Vatandaşlar Kanunu: Okul sağlık hizmetleri devletin sorumluluğunda

1946’dan bu yana UNICEF, okullarda, beslenme ve enfeksiyonların önlenmesi programlarını geliştirmekte.

1961 yılı 224 Sayılı Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkındaki Kanun’un (12/1/1961) 154 Sayılı Yönergesine göre; sağlık ocaklarının sorumluluğundadır. 2010 yılında okul çalışmaları toplum sağlığı hizmetlerinin sorumluluğuna bırakılmıştır.

Okul sağlığı hemşireliğine ise ilk olarak 1949 yılındaki milli eğitim şurasında değinilmiş ve yatılı okullara hemşire atanması uygun görülmüştür. Her ne kadar riskli bölgelerden başlayacak şekilde bütün okullara bir hemşire ataması çağrıları yapılmasına rağmen, halen birçok yatılı okulda bile okul sağlığı hemşiresi bulunmamaktadır. Günümüzde Okul sağlığı hizmetleri Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı Sağlık Eğitim Merkezleri, Sağlık Bakanlığı’na bağlı “Halk Sağlığı Müdürlüğü” tarafından yürütülmektedir

M. E. B. Sağlık Eğitim Merkezleri Yönetmeliği (1982) Bölüm 4 - Madde 36: Okullardaki okul sağlığı eğitimi çalışmaları Sağlık Eğitim Merkezlerince planlanır ve uygulanır.

1. Okul çağında çocuklar hem bedensel hem de ruhsal yönden hızlı bir büyüme ve gelişme içindedir. 2. Bu çağda alınacak koruyucu önlemler hayat boyu etkili olur. 3. Okul çocuklar için evleri dışında toplu bulunduklara ilk yerdir. Bu durum özellikle ruh sağlığı açısından önemlidir.

4. Okul ortamı bulaşıcı hastalıkların artmasını ve hızlı yayılmasını kolaylaştırır. Bu yüzden koruyucu önlemlere dikkat edilmelidir. 5. Görme ve işitme eksiklikleri gibi öğrenimi güçleştirici bozuklukların erken tanısının yapılabileceği bir dönemdir. 6. Okul çağı, alma ve etkilenme devresidir. Bu çağda verilecek iyi bir sağlık eğitimi bilinçli bir toplum yetişmesini sağlar.

Birinci basamak sağlık hizmetlerinin verilmesi, okulda gelişen acil durumlara müdahale edilmesi, öğrencilerin sağlık ve eğitim ile ilgili sorunlarının belirlenmesi çözümlerinin sağlanması, geniş kapsamlı ve uygun bir sağlık eğitimi verilmesi, ve öğrenmeyi kolaylaştıran sağlıklı ve güvenli bir çevre oluşturulmasıdır.

Herhangi bir sağlık kuruluşundan yararlanamayan çocuklara sağlık hizmeti imkanı sağlar. Okuldan daha az zaman kaybına neden olur. İzleme uyum daha fazla olur.

Adölesanlar çeşitli nedenler ile geleneksel ortam ve hizmetlerden yararlanamamaktadır, onlara da bir hizmet ortamı oluşur. Koruyucu sağlık hizmetlerini bilmeyen veya yararlanmayan ailelere, koruyucu hizmetlerin önemi öğretilebilir. Davranışsal risk değerlendirmesi ve önleme stratejileri geliştirilebilir.

GELİŞTİRİCİ KORUYUCU Okul/toplum işbirliği OKUL SAĞLIK PROGRAMI Okul/Sağlık bakımı veren irtibatı TEDAVİ EDİCİ REHABİLİTE EDİCİ Koruyucu: Tarama, saptama, bulaşıcı hastalıklar, acil durumlar Geliştirici: Sağlık eğitimi, öğretimi Tedavi edici: Sevk etme ve takip etme Rehabilite edici: Sağlığın idaresi ve denetimi

OKULLARDA SAĞLIK HİZMETLERİ Öğrencilerin sağlığının değerlendirilip izlenmesi • Erken tanı( Sekonder koruma) • Sonuçların izlenmesi • Tedavi • Esenlendirme • Aile işbirliği

Öğrencilerin sağlığının geliştirilmesi Bedensel, zihinsel, duygusal olarak sağlıklı gelişme Sağlığa zararlı dış etkenlerden korunma Kazalardan korunma ve ilk yardım alma Şiddet görmenin önlenmesi Sağlıklı beslenme Ağız ve diş sağlığını koruma Enfeksiyon hastalıklarından korunma Cinsel sağlık bilinci kazanma Sağlıklı iletişim kurabilme Aile desteğini sağlama

1 -Sağlık Durumunun Değerlendirilmesi, Korunması ve Geliştirilmesi: A- Okula kabul muayenesi: Bu muayenede çocuğun öz ve soy geçmiş bilgileri alınmalıdır. Bazı ülkelerde uygulanan bu muayene sonunda çocuklar; • Normal (okula başlarlar), • Nezaret edilmesi gerekenler (daha sık kontrol yapılmalıdır), • Eğitim alması gerekenler (özel eğitimkurumlarına yönlendirilir).

B- Periyodik fizik muayeneleri: Bunların amacı çocukların sağlığının değerlendirilmesi ve hastalıkların erken tanınmasıdır. Bu muayenede tüm sistemler ele alınmalıdır. C- Taramalar: Bir çeşit periyodik muayenedir.

a. Görme Taramaları (6 -8 -10 -12 -18 yaşlarında): Öğrenim boyunca en önemli organ gözdür. Yapılan araştırmalar okul yıllarıyla birlikte görme kusurlarında da artış olduğunu göstermiştir. Görme kusurları okul başarısının düşmesinde en önemli etkenlerdendir.

c) Diş sağlığı taramaları: Okul çağı çocuklarında en sık rastlanan sorunlardandır (%35 -68).

d) Büyüme-gelişme taramaları: Bu konuda yapılan çalışmalara göre; * Erkeklerde %17. 3 zayıflık, %3. 2 kısalık. * Kızlarda %14. 5 zayıflık, %2. 8 kısalık. e) Kan basıncı ölçümü(yılda 1 kez): Okul çağı ve ergenlik döneminde büyük artış gösteren hipertansiyonun erken tanılanması ve tedavi edilmesiyle birçok komplikasyonların azaltılabileceği unutulmamalıdır.

D- Bulaşıcı Hastalıklarla Savaş Bulaşıcı hastalıklar toplu ve sıkışık yaşanan yerlerde kolayca yayılabilir. Bu nedenle, okullarda da bu tehlike vardır. Öğrencilerin birbirleri ile temasları sonucu; uyuz, bitlenme, nezle, grip, boğaz enfeksiyonları, Kızamık, suçiçeği vb. hastalıklar yayılabilir.

Her çocuk yılda bir defa hastalık yüzünden uzunca bir süre (ortalama 7 gün) okula gidememektedir. Bunu önlemek için; - Bağışıklama, - Erken tanı için eğitim, -Çevre koşullarının düzeltilmesi çalışmalarına ağırlık verilebilir.

Bulaşıcı Hastalıklarla Savaş Ve COVİD-19

Ülkemizde ilk vakanın görüldüğü tarihinden iki gün sonra (13 Mart 2020) okullar tatil edilmiş ve bu sürenin sonunda uzaktan eğitim programına başlanmıştır.

Bulaşıcı Hastalıklarla Savaş ve COVİD-19 Çocuklar COVID-19’dan daha az etkilenmesine ve ölüm oranları düşük olmasına rağmen bu süreçte büyük risk altındadırlar. Çünkü COVID-19 salgını sadece bulaşıcı bir hastalık sorunu değildir. Okulların kapatılmasının virüsün yayılımı üzerindeki etkinliği konusunda bilimsel tartışmalar devam etmekle birlikte okulların uzun süre kapalı kalması çocuklar üzerinde olumsuz etkiler meydana getirmektedir. Bu sorunlar; • Açık havada geçirilen zamanın azalması ve ekran süresinin artması Obezite, sedanter Tütün vedavranışın alkol kullanımının daha fazla artması benimsenmesi Sağlıksız ve dengesiz beslenme

Okulların kapanmasıyla okulda verilecek sağlık hizmetlerinin sürdürülememesi, pandemi öncesi görülen halk sağlığı sorunlarının pandemi sonrası daha da yoğun bir şekilde okul sağlığı hemşirelerinin karşısına çıkmasına neden olabilir. Bu sebeple pandemi sürecinde ve sonrasında risklerin tanımlanması ve önlenmesinde okul sağlığı hemşireleri kritik öneme sahiptir.

Okul sağlığı hemşireleri tarafından ailelere ve okul personellerine uygulanacak girişimler; Çocukların fiziksel risk ve altında mental olduğu sağlığının korunmasına ve geliştirilmesine Ailelere, çocukların halkekipman sağlığı sorunlarını açıklar. El hijyeni uygulamalarını, koruyucu kullanımı ve fiziksel mesafenin Çocuklarında hastalık belirtilerini izlemeleri ve belirti göstermeleri durumda yönelik rehberlik eder. tarzı Ailelerin çocuklarıyla birlikteiçin geçirilen zamanın Okul sağlığı hemşiresi; COVID-19 hastalığı, hastalık belirtileri, Çocuklara sağlıklı yaşam davranışları kazandırmak ailelerin Güncel kanıtları takip ederek yeni. Hastalık gelişmeleri aile personellerine iletir ve önemini anlatır. Özellikle ailelerin çocukları içinve rolokul model olacağını hatırlatır. uygulanacak adımları anlatır. belirtisi gösterdiğinde evde kalması arttırılmasını sağlar. çocuklarının üzerinde denetim oluşturmalarının etkisini anlatır bulaşma yolları ve hastalıktan korunma ve önleme Çocukların hijyen davranışlarının geliştirilmesine katkı sağlamakyöntemleri için ailelerin diğer kişilerden uzak tutulması gerektiğinin önemini vurgular çocuklarıyla birlikte diş fırçalama etkinlikler düzenlemelerini konularında eğitimel yıkama, düzenler ve gibiailelerin alışkanlık destekler. kazanmalarına yardımcı olur.

Çocuklara yönelik uygulanacak girişimler; Okul sağlığı hemşiresi tarafından okulönemini çocuklarında kazandırılması Çocuklara fizikselçocuklarla mesafenin açıklar. Çünkü Okul sağlığı çocukların dürüstçe duygu, düşünce konuşur, ve yaş endişelerini grubuna uygun sözlü sağlığı hemşiresi çocuklara virüsten korunmak ve yayılmasını gereken sağlık davranışları; sağlık sorumluluğu, yeterli ve dengeli olarak ifade etme doğru ya da bilgiler verir. çizdirerek Çocukların anlatmalarını sağlar. sürecini Çocukları endişemendil dinler veya birçok çocuk neden arkadaşlarıyla birlikte olmalarına önlemek için el resim yıkama, öksürme veyasalgın hapşırma sırasında beslenme, stresle baş etme, sosyal destek, kendini gerçekleştirme, korkularını ve soru sormalarını en temizlik aza indirecek teşvik eder şekilde anlamasına yardımcı kullanma gibi alışkanlıkları eğitimlerini yapar olur. izin verilmediğini tam olarak anlamayabilirler egzersiz, temizlik alışkanlıkları ve güvenli davranışlardır

E- Kazalarla ilgili hizmetler: Okul dönemindeki sağlık riskleri arasında ilk sıralarda kazalar yer almaktadır. Bunun önlenmesi için; -Konuyla ilgili eğitim, -Okul ve çevresinde gerekli önlemlerin alınması, -Okulda ilkyardım olanaklarının bulunması.

F- Beslenme Bozuklukları : Beslenme, okul dönemindeki çocukların gelişim sürecini etkileyen unsurların başında gelmektedir. Araştırmalar, yetersiz ve dengesiz beslenen toplumlardaki çocukların büyüme ve gelişme hızlarının daha yavaş olduğunu göstermektedir.

F- Ruh sağlığı çalışmaları: Okul çağında en sık görülen ruhsal sorunlar, Davranış bozuklukları (çocuğun çevresini etkiler. Huzursuzluk, sinirlilik, saldırganlık v. b. ) ve Duygusal bozukluklardır (çocuğu etkiler-kekemelik, tik, gece işemesi, tırnak yeme v. b)

Türkiye’de okul çağı çocuklarında yapılan çalışmalar sonucunda en fazla karşılan sorunların; Büyüme-gelişme geriliği, Görme kusuru, Paraziter hastalıklar, Ağız-diş sağlığı sorunları, Boğaz hastalıkları, Kulak hastalıkları, Deri ve alerji hastalıkları olarak belirtilmektedir Ayrıca okul çağı çocuklarının%30’unda anemi, %30 -50’sinde de parazit olduğu belirtilmektedir

2 - Sağlık Eğitimi : Öğrencilere; Doğru sağlık bilgilerinin aktarılması, Sağlık konusunda olumlu davranış kazandırılması çalışmalarını içerir.

“Okul Sağlığı Eğitimi ve Uygulama Rehberi” ile ilkokul çocuklarına; - Sağlıklı beslenme, - Kişisel hijyen, - Hastalıklardan korunma, - Sporun yararları, - Sağlıklı giyinme, - Kazalardan korunma, - İlk yardım, - Çevre temizliği konularında eğitim verilmektedir.

Ortaokul ve Lise çocuklarına; - Ergenlik dönemi - Cinsel eğitim - Sigaranın zararları - Alkolün zararları - Uyuşturucu maddelerin zararları - Evliliğe hazırlık

3 - Okulda Çevre Sağlığı: - Okul yeri, - Binası, - Alt yapı tesisleri, - Çöplerin yok edilmesi, - Tuvaletler, - Isıtma ve havalandırma, - Aydınlatma, - Sınıfların büyüklüğü gibi konuları kapsar.

4 - Okul Sağlığı Kayıtları: Her çocuk için yapılan; - Muayene ve gözlemler, - Öğretmen düşünceleri, - Aşı ve tedaviler kişisel dosyalarda saklanmalıdır.

ü Dünya Sağlık Örgütü Okul Sağlığı Komitesi yayınladığı raporda; okul sağlık hizmetlerinin multidisipliner ekip hizmeti ile yürütülmesinin önemini vurgulamıştır.

Okul Sağlığı Ekibi HEMŞİRE ÖĞRETMEN HEKİM VELİ OKUL YÖNETİCİLERİ GÖNÜLLÜLER SOSYAL HİZMETLER

İş Birliği Kurumlararası: Sağlık kuruluşları , MEB, SSK, Vakıf, gönüllü kuruluşlar, Rehberlik Eğitim Merkezi Okul yöneticileri Öğretmenler Aileler

Okul Sağlığı Hemşiresinin Rolleri q Amerikan Okul Hemşireleri Birliğinin 1993 yılında ‘okul hemşiresi uygulamaları: roller ve standartları’ geliştirmiştir. q. Bunlar şöyledir; v. Okulda sağlık ve sağlık eğitim gereksinimlerinin belirlenmesine katılır. v Öğrencilere bireysel danışmanlık ve sağlık eğitimi yapar. vÖğrencinin gelişimsel düzeyine uygun şekilde geçerli öğrenim kuramlarını temel alarak sınıflarda sağlık eğitimi yapar.

v Öğrenciler, personel ve ebeveynlerin her birinin sağlığa bakış açısının farklı olduğunu dikkate alarak gruplarla toplantılar yapar. v Sağlık müfredat programını, sağlık eğitim materyallerini ve sağlık eğitim aktivitelerini değerlendirir. v. Sınıflar ve kütüphane için sağlık eğitim materyallerinin seçilmesi ve satın alınmasında rol oynar.

v. Sağlık eğitim materyalleri ve sağlık eğitiminde okul personeli için kaynak bir kişi olarak kabul edilir. v. Düzenli bir şekilde okul müfredat programlarının içine sağlık konularının entegrasyonunu sağlar. v Beslenme hizmeti,

v. Okullarda görev yapan sağlık eğitimi öğretmenlerinin çalışmasını destekler. v Okul çalışanlarını, öğrenci sağlığı konusunda duyarlı olmaları için eğitir. v Okul çalışanlarını kendi sağlıkları ile ilgilenmeleri konusunda eğitir.

v Öğrenci ve okul çalışanlarının bakımlarını geliştirir. kişisel v Ebeveynleri, öğrencinin sağlığı ile ilgilenmeleri konusunda eğitir, kaynaklar gösterir. v Öğrenci, personel ve okul güvenliği için sağlık eğitimi yapar.

q Sağlık Bakanlığı’nın 2007 yılındaki yönetmelik taslağında yayınlamış olduğu okul sağlığı hemşiresinin yetki ve sorumlulukları ise şunlardır ;

Ø Görev yaptığı okulda okul sağlığı hizmetleri ile ilgili sorunları, gereksinimleri saptar ve okul idaresine bildirir. Ø Sağlık risklerinin erken tanılanması ve uygun girişimlerin planlanması, gereken önlemlerin alınması konusunda okul idaresiyle koordinasyonu sağlar.

Ø Sağlık biriminin malzeme ihtiyaç listesini tespit eder ve okul idaresine bildirir. Ø Okul çalışanı ve öğrencilere ait sağlık kayıtlarının tutulması ve muhafaza edilmesinde sağlık ekibiyle birlikte sorumluluk sahibidir.

Ø Okula her yeni katılan öğrencinin sağlık ekibi tarafından değerlendirilmesinde ve öğrencilerin düzenli olarak periyodik muayenelerinde (6 aylık dönemler), fiziki(bedensel ve ruhsal) hemşirelik hizmetlerini yürütür ve kayıt tutar.

Ø Hastalanan veya acil müdahale gereken öğrenci ve okul çalışanının, hekim istemi doğrultusunda tedavi ve bakıma yönelik hemşirelik hizmetlerini planlar, uygular, değerlendirir ve hemşire gözlem formuna kayıt eder. Ø Okul sağlık ekibiyle birlikte okulda düzenli olarak gerçekleştirilen bağışıklaşma ve sağlık taramalarında (görme, işitme, ağız-diş sağlığı, büyüme ve gelişme, ruh sağlığı vb. )görev alır.

Ø Okulda çevre sağlığını ilgilendiren durumları (okul çevresi, okulun yeri, binası, alt yapı tesisatı, oyun alanı, su sağlanması, çöplerin yok edilmesi, tuvaletler, ısıtma ve havalandırma, aydınlatma, kazalara neden olabilecek durumlar vb. ) kontrol eder, değerlendirir ve okul idaresini bu konuda bilgilendirir.

Ø Okulda öğrencilere doğru sağlık bilgilerinin aktarılması ve sağlık konusunda davranışların kazandırılması amacıyla olumlu Øsağlık eğitimi (temizliğin önemi, kazalar ve hastalıklardan korunma, ilk yardım, sigara ve alkolün zararları ve cinsel eğitim vb. ) faaliyetleri planlar ve yürütür.

Ø Okulda yapılan ruh sağlığı çalışmaları (madde bağımlılığı, yeme bozukluğu, dikkat bozukluğu, öğrenme bozukluğu, depresyon, anksiyete, saldırganlık vb) sonucunda sorun saptanan öğrenci, öğretmen ve ebeveynler arasında işbirliğini sağlar ve ilgili durumda sağlık danışmanlığını yürütür.

Ø Okul kantininde görev alan personelin kişisel hijyen, kantin hijyeni ve gıda güvenliği vb. konularında sağlık eğitimlerini planlar, yürütür ve denetler. Ø Okul temizliğini yürüten personele tuvalet temizliği, sınıf temizliği vb. konularında sağlık eğitimlerini planlar, yürütür ve denetler.

Ø Okul mutfağında görev alan personele kişisel hijyen, mutfak hijyeni ve besinlerin satın alınması, saklanması, işleme gibi konularda sağlık eğitimini planlar, yürütür ve denetler. Ø Düzenli periyodik olarak okulun sağlık raporunu oluşturur ve okul idaresine bildirir.

Öğrencilerin fiziksel ve psikolojik potansiyellerini fark edip ortaya koymalarını sağlamak, özgüvenlerini geliştirmek amacı ile okulda görev alan öğretmenler, öğrenci ve aile arasında koordinasyonu sağlar. Ø

Ø Öğrencilerin fiziksel büyüme ve gelişmeleri için sınıf öğretmeni, beden eğitimi öğretmeni, rehberlik öğretmeni ile öğrenci ve ebeveynler arasında koordinasyonu sağlar.

Okulda sağlığı davranışları; geliştirme ØBeslenme, hijyen, kazalardan korunma, uyku, egzersiz ve boş zamanlarını değerlendirme vb. konularda öğrenci, ebeveyn ve öğretmenlere danışmanlık yapar.

Ø Kronik hastalığı ve alerjileri olan öğrenciler için öğrencinin kendisi, ebeveyn ve öğretmenine sağlık danışmanlığı yapar. Ø Bulaşıcı hastalıkların önlenmesinde öğrenciler, ebeveynler ve öğretmenleri arasında koordinasyonu sağlar ve sağlık danışmanlığını yürütür.

Ø Okul sağlığı araştırma hizmetlerini yürütülmesi ve geliştirilmesinde okul sağlığı ekibinin diğer üyeleri ile işbirliği yapar. Ø Kazalardan korunma ve güvenlik önlemlerinin geliştirilmesinde öğrenci, ebeveyn, okul yönetimi ve eğitimcilerle işbirliği içerisinde çalışır.

Ø Öğrencinin fiziksel, bilişsel ve psikososyal gelişimine olumlu etkileri olan konularda öğretmen ve ebeveyn işbirliği içerisinde öğrencinin ilgi ve yetenek alanlarına göre uygun aktiviteleri belirlemesi ve bu konuda cesaretlendirilerek çocuğun gelişimi açısından önemli pozisyona sahiptir.

1 -Sağlık bakanlığı Hemşirelik Hizmetleri yönetmeliği taslağı, 2007 2 -Erci B. , Avcı İ. A. , Hacıalioğlu N. , Kılıç D. , Tanrıverdi G. , Halk Sağlığı Hemşireliği, 2009, Fırat matbaacılık, Ankara 3 -Güler G. , Kubilay G. , ‘Bir İlköğretim Okulu Öğrencilerinin Fiziksel Bakım Sorunlarının Belirlenmesi’ http: //www. halksagligi. org/halkmed/index. php? id=3212 4 -Öztek Z. , Kubilay G. , Toplum Sağlığı ve Hemşireliği Ders Kitabı, 1994, somgür yayıncılık, Ankara 5 -Öztürk M. C. , Dicle A. , Sarı H. Y. , Bektaş M. , ‘Okul Dönemindeki Çocukların Sağlık Durumlarının. Belirlenmesi’, http: //yayim. meb. gov. tr/dergiler/163/ozturk. htm 6 -Katkı Pediatri Dergisi Sosyal Pediatri II, Cilt: 25, Sayı: 2, 2003, Hacettepe Üniversitesi Yayını 7 -Barnfather JS. (1991), ’Restructuring the role of school nurse in health promotion’, Public Health Nurs. , 8(4): 234 -8

8 -Felton JS. , Keil CP. (1998), ’School nursing: a study of perceptions and visions’, J Sch. Nurs. , 14(3): 5 -13 9 -Lightfoot J. , Bines W. (2000), ’Working to keep school children healthy: the complementary roles of school staff and school nurses’, J. Public Health Med. , 22(1): 74 -80 10 -Bulduk S. , Pek H. (2005), ’İstanbul’da özel ilköğretim okullarında çalışan hemşirelerin rol ve işlevlerinin incelenmesi’, C. Ü. Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi 9(2) 11 -Baltaş Z. (2000), Sağlık Psikolojisi, 1. basım, Remzi kitabevi 12 -Erefe İ. (1998), Halk Sağlığı Hemşireliği El Kitabı, 1. baskı, vehbi koç vakfı yayınları (14). 13 -National Association of School Nurses. Interim Guidance: Role of the School Nurse in Return to School Planning. NASN School Nurse. 2020 https: //higherlogicdownload. s 3. amazonaws. com / N A S N / 3 8 7 0 c 7 2 d - f f f 9 - 4 e d 7 - 8 3 3 f - 215 de 278 d 256/uploaded. Images/PDFs/COVID- 19_Interim_ Guidance_ Role_of_the_ School_Nurse_in_Return_to_School_Planning. pdf. 14 -Bay T, Ergün A. COVID-19 pandemisinde okul sağlığı hemşireliği uygulamaları. Aksayan S, editör. COVID-19 Pandemisi ve Halk Sağlığı Hemşireliği. 1. Baskı. Ankara: Türkiye Klinikleri; 2020. p. 66 -73.