OKRGOWA STACJA CHEMICZNOROLNICZA GLIWICE OKRGOWA STACJA CHEMICZNOROLNICZA W

OKRĘGOWA STACJA CHEMICZNO-ROLNICZA GLIWICE

OKRĘGOWA STACJA CHEMICZNO-ROLNICZA W GLIWICACH

STAROSTWO POWIATOWE PSZCZYNA

OKRĘGOWA STACJA CHEMICZNO-ROLNICZA W GLIWICACH

Oferuje rolnikom i działkowiczom usługi w zakresie:

badania gleb na odczyn i zasobność (makro i mikroelementów) wraz z ustaleniem zalecanych dawek nawożenia i wapnowania,

oznaczania skażenia gleb i roślin metalami ciężkimi, oznaczania zawartości azotanów w płodach rolnych,

analizy nawozów mineralnych, organicznych, płodów rolnych i pasz gospodarskich.

Badania przeprowadzane są w Dziale Laboratoryjnym OSCH -R.

Potwierdzeniem kompetencji Działu Laboratoryjnego do wykonywania wymienionych badań jest posiadany przez niego od roku 2007

Certyfikat Akredytacji Laboratorium Badawczego Nr AB 798 wydany przez PCA w Warszawie, wg normy unijnej PN-EN ISO/IEC 17025: 2005.

PONADTO OSCH – R W GLIWICACH OPRACOWUJE:

zalecenia nawozowe dla poszczególnych upraw, także ogrodniczych i warzywniczych,

plany nawożenia, mapy odczynu i zasobności gleb w makro- i mikroelementy.

Prowadzi poradnictwo nawozowe poszczególnych upraw, szkolenia z zakresu nawożenia i wapnowania, badania na rzecz ochrony środowiska rolniczego.

ROLNICTWO EKOLOGICZNE

Z rolnictwem ekologicznym mamy do czynienia wtedy gdy produkty rolne wytwarzane są w gospodarstwach, które stosują: - naturalne metody uprawy i hodowli - ochronę roślin bez użycia chemii -nawożenie naturalne - humanitarne metody chowu zwierząt - dbają o różnorodność w przyrodzie i bogactwo krajobrazu

Gospodarstwa ekologiczne dostarczają żywności wyprodukowanej w sposób naturalny, bez użycia nawozów sztucznych i chemicznych środków ochrony roślin. Wybierając żywność ekologiczną, dokonujemy nie tylko wyboru żywności wyższej jakości, ale także wspieramy środowisko.

Rolnictwo ekologiczne zapewnia większą różnorodność roślin i zwierząt w środowisku, żyzność gleby, nawożenie bez skażenia wód i zachowanie zróżnicowanego krajobrazu wsi. Każdy z nas kupuje tygodniowo kilka, kilkanaście kilogramów warzyw, owoców, nabiału, mięsa, produktów zbożowych.

Skąd ta żywność? Gdzie została wyprodukowana? Jakimi metodami? Często nie mamy żadnej gwarancji, czy w kupionej przez nas marchewce nie ma nadmiaru azotanów, w sałacie nie ma metali ciężkich, w nabiale pozostałości pestycydów, w mięsie szkodliwych hormonów.

Wybór żywności ekologicznej jest wyborem dla zdrowia i dla środowiska. Gospodarstwa ekologiczne zapewniają większą różnorodność biologiczną, nawożenie bez skażenia wód, naturalną żyzność gleby, zachowanie zróżnicowanego krajobrazu wsi. Gospodarowanie ekologiczne sprzyja wzrostowi biologicznej aktywności i enzymatycznej czynności gleby.

. Brak równowagi pomiędzy produkcją roślinną i zwierzęcą może powodować jednostronne wyczerpanie gleby ze składników pokarmowych roślin. W związku z tym w gospodarstwach ekologicznych, podobnie jak i konwencjonalnych, konieczna jest okresowa kontrola zasobności i odczynu gleb i w razie potrzeby stosowanie odpowiednich nawozów mineralnych.

Celem nawożenia użytków rolnych jest: - dostarczenie substratu organizmom glebowym; - stworzenie optymalnych warunków rozwoju roślin. Uzyskanie wysokich o odpowiedniej jakości plonów z uprawianych użytków rolnych związane jest z zastosowaniem właściwego nawożenia.

Podstawowe nawozy stosowane w gospodarstwach ekologicznych powinny być wytwarzane w gospodarstwie. Zezwala się na zakup dozwolonych w rolnictwie ekologicznym dodatków mineralnych oraz nawozów organicznych. Zakup nawozów organicznych z gospodarstw konwencjonalnych -

pod warunkiem, że nie zawierają w nadmiarze niepożądanych substancji – jest dopuszczalny do 30% masy nawozowej, jaka mogłaby być wytworzona w gospodarstwie przy maksymalnie dozwolonej obsadzie zwierząt. Ograniczenie ilościowe nie dotyczy specjalistycznych gospodarstw ogrodniczych.

Każdy zakup nawozów musi być odnotowany w księdze gospodarstwa, wraz z podaniem źródła zakupu. Nawozy dokupowane w gospodarstwach konwencjonalnych powinny zostać przekompostowane w gospodarstwie ekologicznym.

Podstawowymi nawozami w gospodarstwie ekologicznym są: komposty, obornik, gnojówka i woda gnojowa, (te ostatnie stosowane tylko w okresie od kwietnia do końca sierpnia) oraz nawozy zielone. W rejonach górskich dopuszcza się stosowanie gnojowicy, pod kontrolą doradcy.

Nawozy uzupełniające stanowią: - nawozy mineralne: mielone skały takie jak: bazalt, bentonit, gips, kizeryt, dolomit, kreda nawozowa (pojeziorna, łąkowa, margiel); boraks;

nawozy potasowe: kainit, kalimagnezja, siarczan potasu; skały fosforytowe (mączki); popiół drzewny; - nawozy organiczne: mączka z kości, krwi, rogów, pierza, mączka rybna, odpadki rzeźne; płynne i stałe odpady z własnego gospodarstwa; makuchy, kora drzewna i trociny;

- muł i osady naturalnych zbiorników wodnych; - torf w ilości do 20% w podłożach do produkcji rozsad. Nawozy uzupełniające mogą być stosowane pod warunkiem, że nie wykazują skażeń. Na ogół wykorzystuje się je jako dodatki do kompostu.

Dozwolone nawozy fosforowe i potasowe mogą być zastosowane - w uzgodnieniu z doradcą - jeśli w glebie występuje stały niedobór tych składników.

Zgodnie z umowami zawartymi pomiędzy Starostwem Powiatowym w Pszczynie i Okręgową Stacją Chemiczno Rolniczą w Gliwicach,

oraz na zlecenie rolników indywidualnych i innych podmiotów gospodarczych zajmujących się uprawą roli Okręgowa Stacja Chemiczno – Rolnicza w Gliwicach pobrała

w latach 2005 -2008 z użytków rolnych na terenie powiatu pszczyńskiego i wykonała badanie 6413 próbek glebowych z ogólnej powierzchni ponad 10 000 ha.

Przedmiotem zlecenia było przeprowadzenie badań w zakresie określenia odczynu (p. H) gleby i jej zasobności w fosfor (P 2 O 5), potas (K 2 O), magnez (Mg. O). Wyniki badań odczynu gleby i zawartości makroelementów w próbkach gleby pobranych w powiecie pszczyńskim przedstawiono w tabelach zasobności gleby, oraz na załączonych mapkach.

Kategoria agronomiczna gleby:

Ilość badanych próbek/ha Gleba Gleba bardzo lekka średnia ciężka organiczn lekka szt. / % a szt. / % 6413/ 10035 5344/ 83 0/0 163/3 906/14 0/0 Przebadane użytki rolne należą w przeważającej większości do kategorii agronomicznej średniej (83%)oraz w niewielkiej części do ciężkiej (14%) i lekkiej (3%).

ZNACZENIE ODCZYNU I ZAWARTOŚCI MAKROELEMENTÓW W GLEBIE NA WZROST I ROZWÓJ ROŚLIN.

Odczyn gleby Postępujący proces zakwaszenia gleb prowadzi do powstania niekorzystnych zmian w stanie środowiska. Największy wpływ na zakwaszenie gleb mają gazowe zanieczyszczenia powietrza dwutlenkiem siarki i tlenkami azotu, docierające do szaty roślinnej, gleb i wód w postaci kwaśnych deszczów i tzw. suchego opadu. Średnio na hektar opada rocznie do 200 kg dwutlenku siarki.

Efektem tego jest postępujący z dużym nasileniem proces zakwaszania gleb. Ostatnie badania wykazują, że w Polsce 60% użytków rolnych (61% gruntów ornych i 52% użytków zielonych) ma odczyn kwaśny. Gleby o odczynie bardzo kwaśnym, uznać należy za chemicznie zdegradowane.

Oznaczony odczyn gleby p. H wskazuje, że z pobranych próbek gleby stwierdzono :

Lek Kwa ko Oboj Ilość Bardzo Zasad badan śny kwa ętny kwaśny owy szt. / śny szt. / ych szt. / % szt. /% próbe % szt. / % k/ha % 6413/ 215 237 1092/ 680/ 1003 6/ 1/ 16 11 5 34 37 114 /2

Analiza odczynu gleby wykazała zróżnicowanie kwasowości gleby z przewagą gleb lekko kwaśnych i kwaśnych (71%), bardzo kwaśnych (16%) i obojętnych i zasadowych 13%

Potrzeby wapnowania (po uwzględnieniu grupy mechanicznej gleb) określono jako :

Ilość badany ch próbek /ha Koniec Potrze zne bne szt. / % 6413/ 2106/ 10035 33 1210/ 19 Wskaz ane szt. / % 1240/ 19 Zbęd Ogranic ne zone szt. / /% % 1078/ 17 779/ 12

Potrzeby wapnowania użytków rolnych określono jako konieczne, potrzebne i wskazane (71%), oraz jako ograniczone i zbędne(29%).

Znaczenie fosforu dla roślin Fosfor jest najdroższym z podstawowych składników pokarmowych stosowanym coraz częściej w niedostatecznych ilościach, a pełni najbardziej uniwersalne funkcje w życiu roślin oraz zwierząt. Pobierany jest przez rośliny równomiernie, w ilościach zgodnych z ich wymaganiami pokarmowymi, i w przeciwieństwie do azotu oraz potasu, jest pierwiastkiem bezpiecznym, bo nie jest przez rośliny akumulowany w nadmiernych, często toksycznych ilościach.

Pomimo że fosfor jest bardzo szybko wbudowany w związki organiczne rośliny, jest pierwiastkiem ruchliwym i może się przemieszczać w dół i górę rośliny, czyli miejsca, gdzie jest roślinie bardziej potrzebny. Występuje w roślinie także w formie mineralnej, głównie jako ortofosforan, czyli związek powszechnie stosowany w nawozach mineralnych. Bierze udział w podstawowych procesach życiowych rośliny.

Tworząc wysokoenergetyczne wiązania, jest nośnikiem energii podczas fotosyntezy i oddychania, a więc decyduje o przebiegu tych podstawowych procesów życiowych. Umożliwia również czynne (wybiórcze) pobieranie składników pokarmowych oraz syntezę związków organicznych. Niedobór fosforu ogranicza syntezę białka, co prowadzi do akumulacji w roślinie małocząsteczkowych, często toksycznych związków azotu. Brak białka hamuje wzrost roślin.

Decyduje o powstawaniu, transporcie i akumulacji węglowodanów cukrów i tłuszczu w roślinie. Jego związki są podstawowym składnikiem błon plazmatycznych. Jest także nośnikiem informacji genetycznej. Akumulowany w nasionach w formie fityny, decyduje o tworzeniu się nasion, a później o ich kiełkowaniu i metabolizmie młodych roślin. Decyduje o wszystkich podstawowych procesach życiowych.

Dobre odżywienie rośliny fosforem od początku jej wegetacji, zgodnie z jej wymaganiami pokarmowymi wpływa na: • - aktywność biologiczną gleby, powodując lepsze wykorzystanie innych składników z gleby; - prawidłowe ukorzenienie i krzewienie roślin, czyli wyższe plony i mniejsze ich wahania (wierność plonowania); • - poprawę odporności roślin na niedobory wody, na choroby i wyleganie np. zbóż; - większą odporność roślin na przymrozki i mrozy,

• - wzrost zawartości białka, cukrów, skrobi, tłuszczu, witamin z grupy B, C i karotenu w roślinach; • - ograniczone akumulowanie szkodliwych form azotu (np. azotanów) w roślinach i zapobiega ujemnym skutkom wysokich dawek azotu; • - prawidłowy i równomierny rozwój i dojrzewanie roślin; • - krótszy okres wegetacji, bardziej wyrównane dojrzewanie łanu, lepsze wypełnienie i zdolność do kiełkowania nasion; • - poprawę wartości biologicznej i technologicznej plonów, likwidując ujemne skutki nawożenia azotem, a przede wszystkim zwiększając efektywność jego działania.

Niedobór fosforu powoduje zahamowanie wzrostu łodyg i liści, karłowacenie roślin, słaby rozwój kwiatów; nie wytwarzają się prawidłowo nasiona. Rośliny stają się drobne, strzeliste, o cienkich łodygach i słabym systemie korzeniowym. Zwalnia się proces ukorzenienia i krzewienia rośliny. Ograniczone jest kwitnienie, tworzy się mniej nasion i owoców o gorszej jakości, a przy głębokim niedoborze roślina nie wytwarza nasion i owoców. Przybiera matowe, ciemnozielone zabarwienie, przechodzące w fioletowe lub czerwone. Zmiany te dotyczą liści starych, dolnych, które następnie brunatnieją i zasychają.

Ponieważ już od fazy kiełkowania nasion fosfor pełni bardzo ważne funkcje, akumulowany jest on w dużych ilościach właśnie w nasionach. Do 80% pobieranego przez zboża fosforu gromadzone jest w ziarnie. Bardzo dużo fosforu powinno znajdować się w młodych roślinach. Zboża w fazie końca krzewienia powinny zawierać 0, 7 do 1, 4% P 2 O 5. W miarę wzrostu rośliny pobieranie fosforu jest równomierne, a jego koncentracja w roślinie zmniejsza się, bo zwiększa się masa rośliny.

Natomiast od fazy kwitnienia i w fazie formowania się ziarniaków tempo pobierania fosforu maleje, a pierwiastek ten wcześniej zakumulowany przemieszcza się z liści i łodyg do kłosa. W słomie znajduje się już tylko 0, 25% P 2 O 5, to jest około 3, 5 razy mniej jak w ziarnie. Powyższe informacje wskazują, że roślina powinna być dobrze zaopatrzona w fosfor od początku swej wegetacji.

Znaczenie potasu dla roślin • Zakłócenie proporcji makroelementów w przestrzeni korzeniowej szczególnie ważne w przypadku potasu i magnezu, gdyż przewaga jednego ze składników, np. potasu prowadzi do ograniczenia pobierania magnezu (antagonizm K: Mg), ma negatywny wpływ na wzrost roślin- szczególnie w przypadku stanowisk ubogich w magnez co w rezultacie staje się przyczyną spadku plonów.

Biorąc pod uwagę aspekt ilościowy , potas jest najważniejszym składnikiem pokarmowym roślin. Stanowi on 42% wszystkich minerałów , jakie zawiera popiół roślinny. Potas jest niezbędny dla następujących procesów życiowych w procesie fotosyntezy aktywuje enzymy podczas asymilacji CO 2 , wspiera transport cukru i skrobi z liści do organów spichrzowych, zwiększa ilość ziaren/kłosów, pozytywnie wpływa na tworzenie ziarna i na masę 1000 nasion.

Potas jest niezbędny dla produkcji cukru w liściach, jego transportu do korzenia i magazynowania. Reguluje gospodarką wodną, dzięki czemu roślina traci mniej wody podczas parowania, a produkcja suchej masy zostaje zwiększona, jest nieodzowny w procesie tworzenia aminokwasów i białek, a więc dla przemiany azotu nieorganicznego w organiczny, zwiększa wykorzystanie azotu , wspiera tworzenie i magazynowanie celulozy i ligniny, przez co wzmacnia źdźbło, dzięki akumulacji asymilatów potas obniża punkt zamarzania komórki roślinnej, stabilizuje błonę komórkową i redukuje podatność na choroby i szkodniki.

Znaczenie magnezu dla roślin. Magnez jest jednym z głównych makroelementów, na który zapotrzebowanie w przypadku większości roślin jest większe, niż na fosfor mimo to rola magnezu w nawożeniu jest często niedoceniana. Do najważniejszych procesów, w których bierze udział magnez, należy fotosynteza gdzie centralny atom chlorofilu, magnez jest odpowiedzialny za przetwarzanie energii w biomasę. Magnez jest składnikiem pektyny, strukturalnego elementu ściany komórkowej, magnez jest silnie ruchliwą, osmotycznie aktywną substancją.

Jako pozytywny jon reguluje ciśnienie komórkowe oraz równowagę ładunków w komórce roślinnej, jest odpowiedzialny za agregację rybosomów, co warunkuje syntezę białek. Podczas powstawania skrobi oraz pobierania składników pokarmowych magnez odgrywa rolę elementu pomostowego w transporcie energii na drodze substrat-enzym, jest ważnym elementem kanałów transportujących cukier od liści do organów spichrzowych. Zapewnia dostarczenie odpowiednich ilości węglowodanów do owoców, ziaren, liści itd.

Wchłanianie substancji pokarmowych przez korzeń odbywa się dzięki odpowiednim kanałom, których funkcjonowanie uzależnione jest od magnezu. Podczas powstawania skrobi oraz pobierania składników pokarmowych Mg odgrywa rolę elementu pomostowego w transporcie energii na drodze substratenzym. Niedobór magnezu podczas wzrostu roślin powoduje spadek jakości i obniżenie plonów. Mimo to jest on często przez rolników niedoceniany i od połowy lat 80 -tych obserwuje się spadek poziomu zasobności gleb Polski w magnez.

Zawartość fosforu (P 2 O 5), potasu (K 2 O ) i magnezu (Mg) w badanych próbkach gleby przedstawia się następująco:

Makro -element Ilość badanych próbek/ha b. . niska szt. / % fosfor 6413/ 10035 675/ 11 potas 6413/ 10035 magnez 6413/ 10035 niska szt. / % średnia szt. / % 1058/ 1179/ 16 18 wysoka b. wysoka szt. / % 945 /15 1193/ 1432/ 1999/ 1377/ 20 22 31 21 674/ 11 2556/ 40 412/ 6 1250/ 1557/ 1071/ 1861/ 19 24 17 29

Zawartości makroskładników tj. fosforu, potasu i magnezu są zróżnicowane z przewagą bardzo wysokich, średnich i wysokich (73%) w przypadku fosforu, średnich, wysokich i niskich (74%) w przypadku potasu oraz bardzo wysokich, średnich i niskich (72%) w przypadku magnezu.

Poniżej przedstawiamy wskaźniki bonitacji negatywnej wyliczone procentowo dla odczynu, potrzeb wapnowania oraz zawartości fosforu, potasu i magnezu. Graficznie uwidaczniają je załączone do opracowania mapy.

wskaźniki bonitacji negatywnej Gmina Odczyn (p. H) w %*) Potrzeby Zawartoś wapnowania ć fosforu w% w% Zawartość ć potasu magnezu w% w% Goczałkowice. Zdrój 65 54 38 46 59 Kobiór 74 61 31 72 41 Miedźna 66 57 42 58 44 Pawłowice 81 79 51 59 35 Pszczyna 55 42 19 47 40 Suszec 72 62 29 64 55 Średnia dla Powiatu 70 62 36 57 42 *) obejmuje procent gleb b. kwaśnych, kwaśnych i 1/2 lekko kwaśnych.

WNIOSKI

Gospodarowanie ekologiczne wymaga większego nakładu pracy i większej precyzji w wykonywaniu odpowiednich zabiegów agrotechnicznych. Celowym wydaje się po podjęciu decyzji o przejściu na gospodarowanie ekologiczne wykonanie badań odczynu i zasobności gleby,

aby na podstawie wyników badań doprowadzić parametry gleby do właściwego poziomu przy użyciu nawozów dopuszczonych do stosowania w gospodarstwach ekologicznych.

Wyniki badań wykonanych na terenie Powiatu pszczyńskiego w latach 2005 -2008 umieszczono w załączonych tabelach i mapkach. Przebadane użytki rolne należą w przeważającej większości do kategorii agronomicznej średniej (83%)oraz w niewielkiej części do ciężkiej (14%) i lekkiej (3%).

Celem badania odczynu gleby (p. H) jest określenie potrzeb jej wapnowania, natomiast badanie zawartości fosforu, potasu i magnezu jest określenie ich ilości w celu zastosowania odpowiedniego nawożenia w zależności od potrzeb roślin.

Analiza odczynu gleby wykazała zróżnicowanie kwasowości gleby z przewagą gleb lekko kwaśnych i kwaśnych (71%), bardzo kwaśnych (16%) i obojętnych i zasadowych 13% w związku z tym potrzeby wapnowania użytków rolnych określono jako konieczne, potrzebne i wskazane (71%), oraz jako ograniczone i zbędne(29%).

Zawartości makroskładników tj. fosforu, potasu i magnezu są zróżnicowane z przewagą bardzo wysokich, średnich i wysokich (73%) w przypadku fosforu, średnich, wysokich i niskich (74%) w przypadku potasu oraz bardzo wysokich, średnich i niskich (72%) w przypadku magnezu.

Podsumowując można stwierdzić na podstawie wyników przeprowadzonych badań , że jakość gleb w powiecie pszczyńskim jest właściwa do rozwoju rolnictwa ekologicznego.

Dziękujemy za uwagę