Okolicznoci wyczajce bezprawno dr Dagmara Gruszecka Zaoenia wyczenia

Okoliczności wyłączające bezprawność dr Dagmara Gruszecka

Założenia wyłączenia bezprawności q Bezprawność – sąd relacjonujący, wyrażający sprzeczność miedzy faktycznym zachowaniem się człowieka a tym zachowaniem, które ustawa określa jako nakazane, albo wyrażający zgodność między faktycznym zachowaniem się człowieka a tym zachowaniem, które ustawa określa jako zakazane rozumienie bezprawności koncepcja negatywnych znamion pierwotne i wtórne wyłączenie bezprawności kontratypy a społeczna szkodliwość zachowania kwestia otwartości katalogu kontratypów

Podział okoliczności wyłączających bezprawność Kontratypy ustawowe (kodeksowe) q części ogólnej q obrona konieczna q stan wyższej konieczności wyłączający bezprawność i wyłączająca bezprawność kolizja obowiązków q dozwolone ryzyko nowatorstwa q części szczególnej: q dozwolona krytyka (213 k. k. ) q niezawiadomienie o przestępstwie (240 § 2 k. k. ) q odmowa wykonania rozkazu (344 k. k. ) Kontratypy pozaustawowe, np. : § zgoda dysponenta dobra prawnego § karcenie w celach wychowawczych § dozwolone ryzyko sportowe § dozwolony zabieg medyczny o charakterze nieleczniczym

Obrona konieczna "W państwie prawa osoba decydująca się na najście i bezprawny atak innej osoby musi liczyć się z tym, że atakowany będzie się bronił, także w bardzo zdecydowany sposób, i że to atakowany będzie pozostawał w tych działaniach pod ochroną prawa" (post. SN z 9. 10. 2012 r. , III KK 153/12, Legalis). q. W piśmiennictwie i judykaturze dominuje pogląd o samoistności obrony koniecznej q"Obrona konieczna co do zasady ma charakter samoistny, a nie subsydiarny, więc usprawiedliwia ją sama bezprawność i bezpośredniość zamachu, a nie brak innego racjonalnego sposobu uniknięcia zamachu” zamachu (wyr. SA w Krakowie z 22. 11. 2011 r. , II AKA 199/11, OSA 2013, Nr 2, poz. 6) qna pierwszy plan wysunąć należy prawo jednostki do samodzielnego odparcia zamachu na jej dobro, jak i każde inne dobro prawne, a także społeczną pożyteczność instytucji obrony koniecznej. Jednostka musi mieć pozostawioną swobodę decyzji, czy odeprze sama zamach, zwróci się o pomoc, czy zrezygnuje z czynnej reakcji (J. Kulesza, Obrona konieczna, s. 169– 170).

Obrona konieczna "Prawo do obrony koniecznej przysługuje zaatakowanemu, choćby mógł uniknąć niebezpieczeństwa związanego z zamachem przez ucieczkę, ukrywanie się przed napastnikiem, wezwanie pomocy osób trzecich czy nawet poprzez poszukiwanie ochrony u znajdującego się gdzieś w pobliżu przedstawiciela organów porządku publicznego". (wyr. SA w Krakowie z 20. 2. 2012 r. , II AKA 259/11, KZS 2012, Nr 5, poz. 48): "Osoba bezprawnie zaatakowana nie ma obowiązku ustępowania przed atakiem, w szczególności ratowania się ucieczką, ukrywania się przed napastnikiem lub "znoszenia napaści ograniczającej jej swobodę" (wyr. SA w Gdańsku z 19. 11. 2013 r. , II AKA 317/13, Legalis). Ale – można spotkać również poglądy o względnej subsydiarności obrony koniecznej, wówczas podkreśla się, że uchylenie bezprawności powinno aktualizować się wtedy, gdy kiedy nie było innego racjonalnego sposobu uniknięcia zamachu

Obrona konieczna, jak wynika to z treści art. 25 § 1 KK, ma charakter samoistny, a nie "względnie samoistny i subsydiarny". Unormowania konwencyjne (art. 2 ust. 2 lit. a Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z dnia 4 listopada 1950 r. , Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm. ) jednak wskazują, że prawo do skutecznej obrony musi mieć granice wynikające z aspektów aksjologicznych i humanistycznych, skoro życie ludzkie jest dobrem najwyższej wartości, zatem ta regulacja Konwencji nie przekreśla samoistności obrony koniecznej, skoro dotyczy kwestii współmierności sposobu podjętej obrony w odniesieniu do niebezpieczeństwa konkretnego zamachu, co w art. 25 § 2 KK stanowi odrębny warunek instytucji obrony koniecznej, ujęty od strony negatywnej. (post. SN z 15. 4. 2015 r. , IV KK 409/14, Legalis).

Obrona konieczna Przesłanki zastosowania kontratypu Art. 25 § 1. Nie popełnia przestępstwa, kto w obronie koniecznej odpiera bezpośredni, bezprawny zamach na jakiekolwiek dobro chronione prawem. Elementami składowymi obrony koniecznej są zawsze zamach i obrona. ØZamach musi być rzeczywisty, bezprawny i bezpośredni ØObrona, będąca wolicjonalnym odpieraniem zamachu, musi się mieścić w ramach konieczności, a ponadto sposób obrony musi odpowiadać warunkowi współmierności do niebezpieczeństwa zamachu. ØSą to ustawowe przesłanki obrony koniecznej!

§ Obrona konieczna Ø Zamach § zamachem jest zachowanie się człowieka godzące w dobro prawnie chronione. § może chodzić o naruszenie lub zagrożenie tego dobra § zamach może być popełniony przez działanie, ale nie można też wykluczyć ewentualności, gdy do zamachu dochodzi w formie zaniechania § zamach musi charakteryzować się 3 wskazanymi przez ustawodawcę cechami, tj. musi być: - rzeczywisty, - bezprawny - bezpośredni § zamach może objąć jakiekolwiek dobro prawem chronione, a więc dobro własne odpierającego zamach, jak i na dobro cudze, w tym mające wymiar społeczny, jak np. bezpieczeństwo powszechne

Obrona konieczna Ø Zamach q. Rzeczywisty jest taki zamach, który zachodzi w obiektywnej rzeczywistości, co oznacza, że musi stwarzać realne niebezpieczeństwo dla dobra prawnego. Jeżeli więc odwołujący się do obrony koniecznej uroił sobie istnienie zamachu z takiego zachowania sprawcy, które nie stwarzało zagrożenia dla żadnego dobra chronionego, a zatem gdy zamach jest jedynie wytworem wyobraźni stosującego obronę, nie może on powołać się na obronę konieczną. (zob. jednak art. 29 KK) q. Bezprawny jest zamach sprzeczny z jakąkolwiek normą systemu prawnego, a nie wyłącznie z normami prawa karnego - zamach nie musi być przestępny q. Bezpośredni zamach oznacza, że jego sprawca już zaczął naruszać dobro chronione lub że zamach temu dobru grozi niezwłocznie, tak że znajduje się ono już w niebezpieczeństwie

Obrona konieczna Ø Zamach „O bezpośrednim zamachu można mówić jedynie wtedy, gdy stwarza on takie niebezpieczeństwo dla dobra prawnego, które może się natychmiast zaktualizować. Przyjęcie owej bezpośredniości nie wymaga, aby atak na dobro prawne już się rozpoczął albo żeby nastąpiło uszkodzenie dobra, bowiem zamach jest bezpośredni już wtedy, gdy z zachowania napastnika w konkretnej sytuacji jednoznacznie można wnioskować, że przystępuje on do ataku na określone dobro prawne już zindywidualizowane, oraz że istnieje wysoki stopień prawdopodobieństwa natychmiastowego podjęcia ataku” (wyr. SA w Krakowie z 11. 2. 2015 r. , II AKA 247/14, Legalis). „ Zamach bezpośredni (art. 25 § 1 KK), rozumiany jako zachowanie się ukierunkowane na naruszenie dobra prawnego, rozpoczyna się wówczas, gdy zachowanie to jest tak zaawansowane, że brak przeciwdziałania doprowadzi do istotnego niebezpieczeństwa dla określonego dobra prawnego. Zamach ten trwa dopóty, dopóki trwa zachowanie skierowane na naruszenie dobra. Nie przerywa go chwilowe uniemożliwienie napastnikowi naruszenia dobra prawnego. Dopiero trwałe uniemożliwienie napastnikowi realizacji swego zamiaru można uznać za zakończenie zamachu. ” (wyr. SA we Wrocławiu z 3. 11. 2004 r. , II AKa 237/04).

Obrona konieczna Obrona qpolega na odpieraniu zamachu, czyli wszelkich czynnościach nie tylko przeciwstawiające się zamachowi, lecz także broniące dobra zaatakowanego wybrane rodzajowo przez osobę stosującą tę instytucję. q. Najczęściej stanowi ona kontratak na osobę dopuszczającą się zamachu lub na jej dobra q „Broniący się przed bezprawnym atakiem nie ma obowiązku informować napastnika, że będzie się bronił, i że użyje noża bądź innego narzędzia. Przyjęcie takiego warunku obrony stawiało by w uprzywilejowanej sytuacji napastnika i przekreślałoby prawo do obrony" (wyr. SA w Krakowie z 13. 2. 2014 r. , II AKA 277/13, KZS 2014, Nr 3, poz. 56). q istota obrony wiąże się również z określonymi wymogami względem strony podmiotowej - Działający w obronie koniecznej powinien mieć świadomość zamachu i wolę obrony atakowanego dobra q wykluczona jest na gruncie ustawy karnej nieświadoma obrona konieczna

Obrona konieczna Subiektywne przekonanie oskarżonego o pozostawaniu w prawie do obrony, nawet po ucieczce napastnika spod jego mieszkania, nie korzysta z ochrony art. 29 KK. Wyobrażenie sobie (zwane urojeniem), że działa się legalnie, a więc działanie w okolicznościach wyłączających odpowiedzialność karną, wymaga jednak zaistnienia pewnych obiektywnych warunków tłumaczących takie wyobrażenie. W przeciwnym wypadku granice prawa i bezprawności kształtowane byłyby ocenami ściśle osobistymi, subiektywnymi, niemożliwymi do tworzenia norm powszechnych, ujednoliconych i równych dla ogółu. Oznaczałoby to rozmycie granic prawa. (wyr. SA w Warszawie z 16. 5. 2014 r. , II AKA 120/14, Legalis)

Obrona konieczna Przekroczenie granic obrony koniecznej Obrona konieczna musi się mieścić w granicach wskazanych w art. 25 § 2 KK, poza którymi nie jest już kontratypem, ale bezprawnym naruszeniem cudzych dóbr. Oznacza to, że w każdym przypadku obrony koniecznej sąd jest zobowiązany ustalić, czy mieści się ona w wyznaczonych jej kodeksowych granicach. Art. . 25 § 2. W razie przekroczenia granic obrony koniecznej, w szczególności gdy sprawca zastosował sposób obrony niewspółmierny do niebezpieczeństwa zamachu, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia. Obrona powinna być konieczna, tj. musi wynikać z rzeczywistej potrzeby odparcia zamachu i być niezbędna do odparcia zamachu, inaczej nie pełni funkcji legalizującej Przekroczenie granic obrony koniecznej może mieć postać 2 rodzajów tzw. ekscesów: 1) intensywnego 2) ekstensywnego

Obrona konieczna Eksces intensywny Zachodzi wówczas, gdy w realiach konkretnej sprawy zachowanie obronne przekroczyło wymóg współmierności do niebezpieczeństwa zamachu Analizując współmierność obrony do niebezpieczeństwa zamachu, należy mieć na względzie okoliczności danego konkretnego przypadku - np. dobro, na którym koncentruje się zamach, środki, którymi posługuje się sprawca zamachu, natężenie zamachu – a więc głównie jego siłę i intensywność, właściwości fizyczne jego sprawcy i okoliczności modalne zamachu, szkodę wyrządzoną osobie, która dopuszcza się zamachu, środki obrony i jej natężenie, okoliczności modalne obrony, a ponadto właściwości osobiste odpierającego zamach, bowiem o współmierności obrony do zamachu rozstrzyga całokształt okoliczności konkretnego zdarzenia i dynamika jego przebiegu" (T. Kaczmarek).

Obrona konieczna "Działający w obronie koniecznej może użyć takich środków, jakie uważa w konkretnych okolicznościach za niezbędne dla odparcia zamachu. Mogą być nimi nawet niebezpieczne narzędzia. Użycie, zwłaszcza z umiarem, niebezpiecznego narzędzia nie może być uznane za przekroczenie granic obrony koniecznej, jeżeli odpierający zamach nie rozporządzał wówczas innym, mniej niebezpiecznym, ale równie skutecznym środkiem obrony, a z okoliczności zajścia wynika, że zamach ten zagrażał życiu lub zdrowiu napadniętego" (wyr. SN z 9. 4. 2002 r. , IV KKN 289/99, Legalis). "Osobie, której życie i zdrowie zostało zaatakowane w sposób bezprawny, nie można stawiać daleko idących wymagań co do doboru sposobu odparcia tego ataku czy też doboru narzędzi, które temu celowi mają służyć. Zaatakowany znajduje się na ogół w sytuacji, która nie pozwala na podjęcie decyzji w pełni przemyślanej, opartej na chłodnym rozważeniu całokształtu okoliczności zdarzenia. Przeciwnie, decyzja zwykle musi być podjęta szybko, a wybór dostępnych środków obrony jest ograniczony. Stąd nawet sięgnięcie po narzędzie czy sposób obrony znacznie dotkliwszy od środków i metod, które stosuje napastnik, samo w sobie nie oznacza jeszcze, że obrona jest "niewspółmierna"" (wyr. SA w Gdańsku z 31. 3. 1999 r. , II AKA 26/99, KZS 2000, Nr 3, poz. 42).

Obrona konieczna Eksces ekstensywny Zachodzi wówczas, gdy w realiach konkretnej sprawy nie zachodziła koincydencja czasowa pomiędzy zamachem a podjętymi działaniami obronnymi, tzn. gdy działania takie były przedłużone na czas, w którym napastnik nie kontynuował już zamachu lub też zostały podjęte zanim zamach stał się bezpośredni. • Obrona musi mieścić się w określonym czasie, tak by ani nie uprzedzała zamachu, ani nie była stosowana, gdy zamach już ustał – tj. musi być współczesna zamachowi. • Obrona mająca miejsce jeszcze przed zamachem, nie jest obroną konieczną. Natomiast gdy zamach jeszcze nie nastąpił, ale jest już realne, chociaż jeszcze niezbyt wysokie jego niebezpieczeństwo, a zatem gdy zamiar dokonania bezpośredniego zamachu nie wszedł jeszcze w zakres realizacji – nastąpi przekroczenie granic obrony koniecznej, co regulowane jest art. 25 § 2 KK. • Podobnie obrona spóźniona, która następuje bezpośrednio po zamachu, i to niezależnie od tego, czy w czasie zamachu atakowany stosował obronę konieczną czy też nie. Obrona spóźniona nie może przybrać formy odwetu za zamach, ale powinna stanowić kontynuację wcześniej podjętej obrony koniecznej.

Obrona konieczna q. Konsekwencją przekroczenia granic obrony koniecznej jest odpowiedzialność karna za czyn zabroniony, którego treścią jest naruszenie dobra osoby atakującej przez przekraczającego granice obrony koniecznej. qz uwagi na sytuację, w jakiej znalazł się broniący, ustawodawca przewidział możliwość zastosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary lub odstąpienia od jej wymierzenia za przestępstwo, które popełnił sprawca naruszający w ten sposób dobro chronione dopuszczającego się zamachu. q trzeba jednak odróżnić przekroczenie granic obrony koniecznej od zachowania, które już w ogóle z obroną konieczną nie ma nic wspólnego, choć może być dokonywane pod jej pozorem q Konsekwencje przekroczenia granic obrony koniecznej mogą iść jeszcze dalej - w sytuacji opisanej w art. 25 § 3 k. k. sprawca nie podlega karze.

Obrona konieczna q art. 25 § 2 a k. k. Nie podlega karze, kto przekracza granice obrony koniecznej, odpierając zamach polegający na wdarciu się do mieszkania, lokalu, domu albo na przylegający do nich ogrodzony teren lub odpierając zamach poprzedzony wdarciem się do tych miejsc, chyba że przekroczenie granic obrony koniecznej było rażące. Art. 25 § 2 a dodany ustawą z dnia 8. 12. 2017 r. (Dz. U. z 2018 r. poz. 20), która weszła w życie 19. 01. 2018 r.

Obrona konieczna Art. . 25 § 3. Nie podlega karze, kto przekracza granice obrony koniecznej pod wpływem strachu lub wzburzenia usprawiedliwionych okolicznościami zamachu. q. Strach i wzburzenie to stany emocjonalne będące rodzajem reakcji psychicznej na zamach q. Strach, jako naturalna reakcja organizmu, jest to stan silnego napięcia emocjonalnego w sytuacjach zagrożenia q. Wzburzenie, o którym mowa w art. 25 § 3 KK, jest stanem fizjologicznym, a nie patologicznym. Oznacza ono także stan silnego i gwałtownego napięcia psychicznego, ale powstałego jako bezzwłoczna reakcja na nagle pojawiający się bodziec w postaci zamachu

Stan wyższej konieczności Art. . 26 §. Nie popełnia przestępstwa, kto działa w celu uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa grożącego jakiemukolwiek dobru chronionemu prawem, jeżeli niebezpieczeństwa nie można inaczej uniknąć, a dobro poświęcone przedstawia wartość niższą od dobra ratowanego. q 2 funkcje stanu wyższej konieczności q Stan wyższej konieczności to taki stan, w którym dla uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa grożącego dobru prawnemu poświęca się inne dobro prawne w sytuacji, gdy niebezpieczeństwa nie można inaczej uniknąć. q Jego istotę wyznacza kolizja dóbr podlegających ochronie prawnej. Uratować można bowiem jedno dobro tylko kosztem drugiego. q poświęcenie 1 dobra na rzecz innego podlega precyzyjnym ustawowym warunkom

Stan wyższej konieczności Warunki stanu wyższej konieczności 1) Istnienie przynajmniej dwóch dóbr prawnych 2) bezpośredniość niebezpieczeństwa grożącego jednemu z tych dób 3) konieczność poświęcenia 1. dobra dla uratowania 2. z nich 4) odpowiednie proporcje pomiędzy wartością dobra ratowanego a poświęcanego Działaniem w stanie wyższej konieczności uchylającej bezprawność jest jedynie działanie polegające na poświęceniu dobra o wartości nie niższej od dobra ratowanego. chodzi o ratowanie jakiegokolwiek dobra chronionego prawem, a zatem nie ma znaczenia, czy jest to dobro indywidualne czy dobro wspólnotowe, dobro własne czy cudze, bez znaczenia jest także jego rodzaj. Warunkiem podmiotowym stanu wyższej konieczności jest celowość działania, ponieważ powołujący się na stan wyższej konieczności musi działać "w celu" uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa grożącego dobru chronionemu prawem.

Stan wyższej konieczności "Przez niebezpieczeństwo bezpośrednie należy rozumieć taką sytuację, która grozi określonemu dobru natychmiast, a więc zagraża w ten sposób, że wszelaka zwłoka w podjęciu czynności ratowniczych mogłaby uczynić je bezprzedmiotowymi względnie – że naruszenie dóbr nie musi nastąpić natychmiast, ale ma charakter nieuchronny, a wstrzymanie się od czynności ratowniczych mogłoby powiększyć rozmiar grożącej szkody lub utrudnić jej zapobieżenie". (wyr. SN z 30. 5. 1973 r. , III KR 6/73, Biul. Inf. SN 1973, Nr 10– 11, poz. 163) Ø natomiast źródło niebezpieczeństwa jest obojętne Ø Działanie w stanie wyższej konieczności jest dopuszczalne wyłącznie w czasie istnienia bezpośredniego niebezpieczeństwa i tylko tak długo, jak długo istnieje bezpośrednie niebezpieczeństwo, gdyż istotą stanu wyższej konieczności jest uchylenie grożącego niebezpieczeństwa.

Stan wyższej konieczności Granice stanu wyższej konieczności Zasady stanu wyższej konieczności 1) Zasada subsydiarności 2) Zasada proporcjonalności 3) Zasada wyłączenia (ale tylko do SWK wyłączającego winę! nie ma zastosowania do stanu wyższej konieczności uchylającego bezprawność)

Stan wyższej konieczności Przekroczenie granic stanu wyższej konieczności oznacza popełnienie przestępstwa przez naruszenie cudzego dobra chronionego i pociąga za sobą odpowiedzialność karną, ale może być ona złagodzona. Art. 25 § 3. W razie przekroczenia granic stanu wyższej konieczności, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia. q Eksces intensywny - przekroczenie granic stanu wyższej konieczności może polegać na naruszeniu zasad subsydiarności q Eksces ekstensywny - przekroczenie granicy stanu wyższej konieczności może zachodzić przez naruszenie warunku bezpośredniości niebezpieczeństwa, gdy sprawca poświęca dobro cudze dla ratowania innego dobra, jeszcze zanim wystąpiło bezpośrednie niebezpieczeństwo. Ø Takie przedwczesne działanie musi jednak mieć cechy stanu wyższej konieczności, zatem dobru musi już grozić niebezpieczeństwo. Oczywiście nie będzie przekroczeniem granic stanu wyższej konieczności takie przedwczesne działanie sprawcy, gdy dobru nie zagraża jeszcze żadne niebezpieczeństwo.

Stan wyższej konieczności Kolizja obowiązków Art. 26 § 5. Przepisy § 1 -3 stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy z ciążących na sprawcy obowiązków tylko jeden może być spełniony. v. Kolizja obowiązków zachodzi wówczas, gdy z ciążących na sprawcy obowiązków może być wykonany tylko jeden. Sprawca musi zatem wybrać obowiązek, który wykona, powodując tym samym niewykonanie innego lub innych obowiązków. v. Do kolizji obowiązków stosuje się jedynie odpowiednio przepisy o stanie wyższej konieczności, poza – ujętą w art. 26 § 4 KK – klauzulą wyłączenia. v. Kolizja obowiązków powoduje wyłączenie bezprawności lub winy, w zależności od wartościowania dóbr prawnych.

Eksperyment Art. 27 § 1. Nie popełnia przestępstwa, kto działa w celu przeprowadzenia eksperymentu poznawczego, medycznego, technicznego lub ekonomicznego, jeżeli spodziewana korzyść ma istotne znaczenie poznawcze, medyczne lub gospodarcze, a oczekiwanie jej osiągnięcia, celowość oraz sposób przeprowadzenia eksperymentu są zasadne w świetle aktualnego stanu wiedzy. q. Przepis ten wskazuje na kontratyp tzw. dozwolonego ryzyka nowatorstwa q. W istocie chodzić może o różne eksperymenty: poznawczy, medyczny, techniczny i ekonomiczny, q. Są one okolicznościami wyłączającymi bezprawność czynu, a więc legalizującymi takie zachowania w sytuacji, gdy ich wykonawcy, przeprowadzając eksperyment, realizują ustawowe znamiona czynu zabronionego, pod warunkiem jednak spełnienia wszytskich przesłanek wskazanych w KK.

Eksperyment jest to zaplanowane i przeprowadzone doświadczenie, służące uzyskaniu informacji o badanych procesach lub zjawiskach oraz mające na celu weryfikację teoretycznie opracowanych i założonych hipotez naukowych. Istotą eksperymentu jest ryzyko co do ostatecznego wyniku. Warunki dopuszczalności eksperymentu: Podejmowane działanie musi mieć miejsce w celu przeprowadzenia eksperymentu poznawczego, medycznego, technicznego lub ekonomicznego. Oznacza to określone wymogi po stronie świadomości i woli przeprowadzającego eksperyment. spodziewana korzyść musi mieć istotne znaczenie poznawcze, medyczne lub ekonomiczne ponadto - oczekiwanie osiągnięcia tej korzyści jest zasadne w świetle aktualnego stanu wiedzy zasadna w świetle aktualnego stanu wiedzy są też celowość eksperymentu i sposób jego przeprowadzenia

Eksperyment Warunkiem przedmiotowym, bez którego niemożliwa jest legalizacja działania sprawcy, jest także zgoda uczestnika, na którym eksperyment jest przeprowadzany art. 27 § 2 KK - § 2. Eksperyment jest niedopuszczalny : übez zgody uczestnika, na którym jest przeprowadzany, ünależycie poinformowanego o spodziewanych korzyściach i grożących mu ujemnych skutkach üoraz poinformowanego należycie o prawdopodobieństwie ich powstania, üjak również o możliwości odstąpienia od udziału w eksperymencie na każdym jego etapie.

Eksperyment SZCZEGÓLNA REGULACJA EKSPERYMENTU MEDYCZNEGO Art. 27 § 3. Zasady i warunki dopuszczalności eksperymentu medycznego określa ustawa. Jest to ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty. W odniesieniu do eksperymentu medycznego uznać pierwszeństwo regulacji zawartej w tej ustawie. Wyróżnia ona 2 rodzaje eksperymentu medycznego: eksperyment leczniczy i eksperyment badawczy. I. Eksperyment leczniczy jest przeprowadzany w celu wprowadzenia nowych lub tylko w części wcześniej wypróbowanych metod w zakresie diagnostyki, leczenia lub profilaktyki w celu uzyskania bezpośredniej korzyści dla zdrowia osoby poddanej leczeniu. Podlega zasadzie subsydiarności - może być przeprowadzony tylko wówczas, gdy dotychczas stosowane metody medyczne nie są skuteczne lub jeżeli ich skuteczność nie jest wystarczająca. Przeprowadza go lekarz! II. Eksperyment badawczy jest rodzajem eksperymentu poznawczego, ponieważ ma na celu głównie poszerzenie wiedzy medycznej. Jego efektem powinno być uzyskanie informacji stanowiących istotny wkład do rozwoju nauk medycznych. Przeprowadzić go można zarówno na osobach chorych, jak i zdrowych. I w tym przypadku wprowadzona jest zasada subsydiarności, gdyż uzależnia się jego dopuszczalność od tego, by uczestnictwo w nim nie było związane z ryzykiem albo też by ryzyko było niewielkie i nie pozostawało w dysproporcji do możliwych pozytywnych rezultatów takiego eksperymentu.

Dla zainteresowanych: q J. Giezek, „Zezwolenie” na naruszenie dobra prawnego – negatywne znamię typu czy okoliczność kontratypowa (w: ) Ł. P o h l (red. ), Aktualne problemy prawa karnego. Księga pamiątkowa z okazji Jubileuszu 70. urodzin Profesora Andrzeja J. Szwarca, Poznań 2009 q T. Kaczmarek, O tzw. okolicznościach „wyłączających” bezprawność czynu, Pi. P 2008, z. 10, s. 21 i n.

. . . jakieś pytania?