ograniczone prawa rzeczowe przepisy oglne ograniczone prawa rzeczowe

ograniczone prawa rzeczowe przepisy ogólne

ograniczone prawa rzeczowe własność użytkowanie wieczyste ograniczone prawa rzeczowe

ograniczone prawa rzeczowe • przyznają osobie niebędącej właścicielem ściśle określone w ustawie uprawnienia do rzeczy cudzej skuteczne wobec osób trzecich • uprawnieniom tym odpowiada bierny obowiązek z innych osób (w tym właściciela rzeczy obciążonej ograniczonym prawem rzeczowym) powstrzymywanie się od działań, które by uniemożliwiały lub utrudniały wykonywanie tych uprawnień

ograniczone prawa rzeczowe numerus clausus ograniczonych praw rzeczowych • zamknięty katalog ograniczonych praw rzeczowych • o tym, czy określone prawo można zakwalifikować jako ograniczone prawo rzeczowe, decyduje tylko ustawodawca • ograniczonym prawem rzeczowym jest tylko i jedynie prawo, które tak zostało określone w ustawie

ograniczone prawa rzeczowe numerus clausus ograniczonych praw rzeczowych • prawo bezwzględne obciążenie nieokreślonego kręgu osób pewnymi obowiązkami wobec podmiotu takiego prawa • uprawnienia o charakterze bezwzględnym mogą istnieć tylko w sytuacjach wskazanych w przepisach prawnych - brak kompetencji podmiotów prawa cywilnego do kreowania takich praw

ograniczone prawa rzeczowe Art. 244 [Katalog] § 1. Ograniczonymi prawami rzeczowymi są: użytkowanie, służebność, zastaw, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu oraz hipoteka. § 2. Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu oraz hipotekę regulują odrębne przepisy.

ograniczone prawa rzeczowe • • • użytkowanie służebność zastaw spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu hipoteka

ograniczone prawa rzeczowe przedmiotem ograniczonych praw rzeczowych są (co do zasady) rzeczy ruchome i nieruchomości rzeczy ruchome nieruchomości użytkowanie zastaw - służebności - spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu - hipoteka

ograniczone prawa rzeczowe • przedmiotem ograniczonych praw rzeczowych są (co do zasady) rzeczy • poza prawem własności rzeczy, ograniczone prawa rzeczowe mogą również obciążać inne prawa majątkowe, np. : 1) użytkowanie praw (art. 265 KC); 2) zastaw na prawach (art. 327 KC); 3) hipotekę na prawie użytkowania wieczystego (art. 65 ust. 3 ustawy o księgach wieczystych i hipotece); 4) hipotekę na spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu (art. 65 ust. 4 ustawy o księgach wieczystych i hipotece); 5) hipotekę na wierzytelności zabezpieczonej hipoteką (art. 65 ust. 4 ustawy o księgach wieczystych i hipotece).

ograniczone prawa rzeczowe -funkcje. Władztwo nad cudzą rzeczą- korzystanie z cudzej rzeczy w określonym zakresie zabezpieczenie wierzytelności – możliwość zaspokojenia się z cudzej rzeczy w drodze egzekucji • Służebności Funkcje • Użytkowanie • Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu • Zastaw • hipoteka

ograniczone prawa rzeczowe -charakter • charakter samoistny byt praw nie jest zależny od istnienia innego prawa (poza prawem własności) • charakter akcesoryjny prawa ustanawia się w celu zabezpieczenia istniejącej wierzytelności i trwają one, dopóki ta wierzytelność istnieje

ograniczone prawa rzeczowe -charakter- charakter samoistny charakter akcesoryjny • Użytkowanie • Służebność • Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu • Hipoteka • Zastaw

ograniczone prawa rzeczowe -charakter • • zbywalne niezbywalne –> spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu (zob. art. 172 ust. 1 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych). • zbywalne służebności gruntowe podlegają rozporządzeniu – jako prawa związane – wraz z prawem własności nieruchomości władnącej ( art. 285 § 1 KC). ü zbywalne zastaw i hipoteka do akcesoryjny charakter tych praw. nie można przenieść zastawu (art. 323 § 2 KC) ani hipoteki (art. 79 ust. 2 ustawy o księgach wieczystych i hipotece) bez łącznego przeniesienia zabezpieczonej wierzytelności. ü przelew zabezpieczonej zastawem lub hipoteką wierzytelności powoduje przeniesienie zastawu (art. 323 § 1 KC) lub hipoteki (art. 79 ustawy o księgach wieczystych i hipotece). • niezbywalne użytkowanie art. 254 KC ( z wyjątkiem użytkowania w ramach timesharingu art. 20 ustawy o timeshare) • niezbywalne służebności osobiste (art. 300 KC) •

ograniczone prawa rzeczowe -ustanowienie. Art. 245 [Ustanowienie] § 1. Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego stosuje się odpowiednio przepisy o przeniesieniu własności. § 2. Jednakże do ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego na nieruchomości nie stosuje się przepisów o niedopuszczalności warunku lub terminu. Forma aktu notarialnego jest potrzebna tylko dla oświadczenia właściciela, który prawo ustanawia.

ograniczone prawa rzeczowe -ustanowienie • do ustanowienia ograniczonych praw rzeczowych stosuje się odpowiednio przepisy o przeniesieniu własności na podstawie umowy, tj. art. 155– 170 KC • dwa wyjątki od zasad ogólnych, wyrażonych w przepisach o przeniesieniu własności (obydwa dotyczą ustanawiania ograniczonych praw rzeczowych na nieruchomościach) 1) można im nadać charakter warunkowy lub czasowy 2)wymóg formy aktu notarialnego został ograniczony do oświadczenia właściciela

ograniczone prawa rzeczowe -ustanowienie • przepisy ogólne o prawach rzeczowych ograniczonych normują tylko jeden sposób ich powstawania (w drodze umowy) • Ograniczone prawo rzeczowe może także powstawać, na podstawie innych zdarzeń prawnych: ü z mocy samego prawa, ü konstytutywnego orzeczenia sądu, ü decyzji administracyjnej, ü jednostronnej czynności prawnej

ograniczone prawa rzeczowe -ustanowienie • treść umowy o ustanowienie ograniczonych praw rzeczowych zależy od przepisów, dotyczących poszczególnych praw • podmioty prawa cywilnego mogą powoływać do życia tylko takie prawa rzeczowe, które zostały przewidziane w ustawie •

ograniczone prawa rzeczowe -ustanowienie • • Pozaumowne przypadki powstania ograniczonych praw rzeczowych do ustanowienia ograniczonych praw rzeczowych o charakterze zastawniczym nie jest wymagana umowa, lecz wystarcza jednostronne oświadczenie woli właściciela rzeczy obciążanej niektóre ograniczone prawa rzeczowe, przy spełnieniu określonych przesłanek, mogą powstawać z mocy samego prawa (np. zastaw ustawowy - art. 432 § 2, art. 670, art. 790 i art. 802 KC ) ograniczone prawo rzeczowe może powstać na mocy orzeczenia sądowego o charakterze kształtującym. ; sąd może je wydać, gdy istnieje szczególne upoważnienie ustawowe (np. z przepisy prawa sąsiedzkiego - art. 145 i 146 oraz 151 KC podstawa do ustanowienia przez sąd określonych w tych artykułach służebności) ograniczone prawa rzeczowe mogą powstawać na podstawie decyzji administracyjnych wydanych np. w ramach postępowania prowadzonego w celu wywłaszczenia nieruchomości (art. 112 i 120 ustawy o gospodarce nieruchomościami)

ograniczone prawa rzeczowe -ustanowieniepowstanie z mocy prawa zasiedzenie Art. 292 [Zasiedzenie] Służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie tylko w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. Przepisy o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie stosuje się odpowiednio.

powstanie z mocy prawa zasiedzenie • zasiedzenie może prowadzić do nabycia ograniczonego prawa rzeczowego jedynie gdy przepis szczególny tak stanowi • dwie przesłanki warunkujące nabycie służebności gruntowej przez zasiedzenie: 1. wskazana wprost w art. 292 1 KC korzystanie z trwałego i widocznego urządzenia 2. jest upływ czasu wynikająca pośrednio z art. 292 KC (który odsyła do przepisów o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie)

ograniczone prawa rzeczowe - przeniesienie- Art. 2451 [Przeniesienie] Do przeniesienia ograniczonego prawa rzeczowego na nieruchomości potrzebna jest umowa między uprawnionym a nabywcą oraz - jeżeli prawo jest ujawnione w księdze wieczystej - wpis do tej księgi, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

ograniczone prawa rzeczowe - przeniesienie- • przeniesienie ograniczonych praw rzeczowych przejście (zbycie) takiego prawa na inną osobę w oparciu o umowę zawartą między zbywcą i nabywcą. • Art. 2451 KC dotyczy wyłącznie ograniczonych praw rzeczowych na nieruchomości, które mają charakter zbywalny.

ograniczone prawa rzeczowe - przeniesienie- • Artykuł 2451 KC nie ma zastosowania do ü użytkowania ü służebności osobistych, są to prawa niezbywalne (art. 254 i 300 KC). q Służebność gruntowa, (prawo związane z własnością nieruchomości władnącej i stanowiące jej część składową) można ją przenieść tylko wraz z nieruchomością (art. 47 § 1 w zw. z art. 50 i 285 KC). q Hipoteka (prawo akcesoryjne) może zostać przeniesiona jedynie łącznie z przelewem wierzytelności, którą zabezpiecza (art. 79 ust. 2 ustawy o księgach wieczystych i hipotece)

ograniczone prawa rzeczowe - przeniesienie- • umowa o przeniesienie ograniczonych praw rzeczowych może mieć różny charakter prawny: ü konsensualny – w przypadku praw niewpisanych do ksiąg wieczystych, ü realny – w odniesieniu do praw wpisanych do ksiąg wieczystych (przeniesienie ich na nabywcę wymaga konstytutywnego wpisu w księdze wieczystej)

ograniczone prawa rzeczowe - przeniesienie- • do przeniesienia ograniczonego prawa rzeczowego nie jest potrzebna zgoda właściciela rzeczy obciążonej

ograniczone prawa rzeczowe - zrzeczenie się - Art. 246 [Zrzeczenie się] § 1. Jeżeli uprawniony zrzeka się ograniczonego prawa rzeczowego, prawo to wygasa. Oświadczenie o zrzeczeniu się prawa powinno być złożone właścicielowi rzeczy obciążonej. § 2. Jednakże gdy ustawa nie stanowi inaczej, a prawo było ujawnione w księdze wieczystej, do jego wygaśnięcia potrzebne jest wykreślenie prawa z księgi wieczystej.

ograniczone prawa rzeczowe - zrzeczenie się - • zrzeczenie się ograniczonego prawa rzeczowego jednostronne oświadczenie woli uprawnionego • adresowane do właściciela rzeczy; zgoda właściciela rzeczy nie jest wymagana dla skuteczności zrzeczenia się ograniczonego prawa rzeczowego • prawo wpisane do księgi wieczystej oświadczenie o zrzeczeniu się w formie pisemnej z podpisem notarialnie poświadczonym

ograniczone prawa rzeczowe - konfuzja - Art. 247 [Przejście na właściciela] Ograniczone prawo rzeczowe wygasa, jeżeli przejdzie na właściciela rzeczy obciążonej albo jeżeli ten, komu prawo takie przysługuje, nabędzie własność rzeczy obciążonej. • konfuzja (zlanie się w ręku jednego podmiotu prawa własności i ograniczonego prawa rzeczowego) wygaśnięcie

ograniczone prawa rzeczowe - konfuzja - Wyjątki przewidziane w przepisach szczególnych, np. : • zastaw nie wygasa pomimo nabycia rzeczy obciążonej przez zastawnika na własność, jeżeli wierzytelność zabezpieczona zastawem jest obciążona prawem osoby trzeciej lub na jej rzecz zajęta (art. 325 § 2 KC). • w wypadkach, gdy ustawa przewiduje wygaśnięcie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, prawo to, jeżeli jest obciążone hipoteką nie wygasa, lecz przechodzi z mocy prawa na spółdzielnię; prawo do lokalu nabyte w taki sposób spółdzielnia powinna zbyć w drodze przetargu w terminie 6 miesięcy

ograniczone prawa rzeczowe - zmiana treści - Art. 248 [Zmiana treści] § 1. Do zmiany treści ograniczonego prawa rzeczowego potrzebna jest umowa między uprawnionym a właścicielem rzeczy obciążonej, a jeżeli prawo było ujawnione w księdze wieczystej - wpis do tej księgi. § 2. Jeżeli zmiana treści prawa dotyka praw osoby trzeciej, do zmiany potrzebna jest zgoda tej osoby. Oświadczenie osoby trzeciej powinno być złożone jednej ze stron.

ograniczone prawa rzeczowe - zmiana treści - • treść ograniczonego prawa rzeczowego może ulec zmianie na podstawie: ü umowy między właścicielem rzeczy obciążonej i uprawnionym z ograniczonego prawa rzeczowego, ü orzeczenia sądowego (sąd w orzeczeniu o charakterze kształtującym może zmienić treść służebności gruntowych i osobistych: art. 290 § 3 oraz art. 291 KC. ) albo ü decyzji administracyjnej (art. 112 ustawy o gospodarce nieruchomościami zmiana treści ograniczonego prawa rzeczowego ustanowionego na nieruchomości może nastąpić w decyzji o wywłaszczeniu). • zmiana (w drodze umowy) treści ograniczonych praw rzeczowych nieujawnionych w księdze wieczystej złożenie zgodnych oświadczeń woli stron • graniczone prawa rzeczowe ujawnionych w księdze wieczystej ustawa wymaga także wpisu w księdze wieczystej • zmiana treści ograniczonego prawa rzeczowego ustanowionego na nieruchomości wymaga dla oświadczenia właściciela formy aktu notarialnego (art. 245 § 2 w zw. z art. 77 § 1 KC)

ograniczone prawa rzeczowe - pierwszeństwo. Art. 249 [Pierwszeństwo] § 1. Jeżeli kilka ograniczonych praw rzeczowych obciąża tę samą rzecz, prawo powstałe później nie może być wykonywane z uszczerbkiem dla prawa powstałego wcześniej (pierwszeństwo). § 2. Przepis powyższy nie uchybia przepisom, które określają pierwszeństwo w sposób odmienny. Art. 250 [Zmiana pierwszeństwa] § 1. Pierwszeństwo ograniczonych praw rzeczowych może być zmienione. Zmiana nie narusza praw mających pierwszeństwo niższe aniżeli prawo ustępujące pierwszeństwa, a wyższe aniżeli prawo, które uzyskuje pierwszeństwo ustępującego prawa. § 2. Do zmiany pierwszeństwa praw rzeczowych ograniczonych potrzebna jest umowa między tym, czyje prawo ma ustąpić pierwszeństwa, a tym, czyje prawo ma uzyskać pierwszeństwo ustępującego prawa. Jeżeli chociaż jedno z tych praw jest ujawnione w księdze wieczystej, potrzebny jest także wpis do księgi wieczystej. § 3. Zmiana pierwszeństwa staje się bezskuteczna z chwilą wygaśnięcia prawa, które ustąpiło pierwszeństwa.

ograniczone prawa rzeczowe - ochrona. Art. 251 [Ochrona] Do ochrony praw rzeczowych ograniczonych stosuje się odpowiednio przepisy o ochronie własności. • odesłanie do przepisów o ochronie własności odnosi się do art. 222– 231 KC • zastosowanie znajdują odpowiednio: ü art. 222 KC (roszczenie windykacyjne i negatoryjne) ü art. 223 KC (wyłączenie przedawnienie roszczeń windykacyjnych i negatoryjnych dotyczących nieruchomości) ü art. 224– 230 KC (rozliczenia między właścicielem a nieuprawnionym posiadaczem lub dzierżycielem rzeczy. ü Nie znajduje natomiast zastosowania art. 231 KC (budynek na cudzym gruncie) ü ochrona ograniczonych praw rzeczowych jest skuteczna erga omnes