Odbrambene funkcije tjelesnih tenosti n Svi organizmi su

Odbrambene funkcije tjelesnih tečnosti

n Svi organizmi su izloženi dejstvu raznih agenasa koji u tijelo dospijevaju hranom, vodom, putem disanja, kroz kožu ili prilikom povreda. n Izazivači takvih poremećaja su bakterije, virusi i protozoe. n Organizmi se od štetnih utjecaja raznih agenasa brane pomoću leukocita ali i drugih mehanizama baziranih na postojanju tzv. antitijela.

Imunološki sustav n Odbrambene barijere organizma su: – koža, dlačice u nosu (fizički faktori). – Hemijski faktori kao što je HCL – Unutrašnja odbrana organizma – imunološki sustav. n Imunološki sistem čine: – – – Leukociti – aktivna koštana srž grudna žlijezda (thymus), slezena (lien) krajnici velika mreža limfnih čvorova smještenih duž limfnih sudova i – dio jetre.

Limfni čvorovi n nakupine limfnog tkiva u vezivnoj čahuri – stvaraju limfocite za odbranu organizma od infekcija – čiste limfu fagocitiranjem stranih čestica n limfni čvor je podijeljen na režnjeve u kojima su limfatični čvorići u središtu kojih se neprestano dijeljenjem stvaraju novi limfociti n limfnih čvorova ima puno na mjestima gdje je moguć prodor zaraznih klica (pluća, crijeva, ispod kože. . . )

Antigen - antitijelo n n sve strane materije koje dospiju u organizam i pokrenu imunološku reakciju nazivaju se antigeni. Odbrambena funkcija leukocita bazira se na sposobnosti fagocitoze. Moć fagocitoze imaju neutrofilni granulociti i monociti koji unutarstanično razlažu antigene. Tako se neutralizira svaki antigen pa se zato ovaj vid imunološke reakcije naziva nespecifična imunološka reakcija.

Zanimljivosti • natural killer ćelije (uništavaju inficirane ćelije tako što ih “gađaju” proteinskim “bombama” koje izazivaju smrt inficiranih ili tumorskih ćelija).

STVARANJE ANTITIJELA Kasnije limfociti stupaju u kontakt sa dijelovima fagocitiranog antigena. Lučenjem niza aktivnih materija (kina) fagociti i limfociti stupaju u interakciju pri čemu se transformiraju u blaste. n Blasti su mlade stanice sa izrazitim mitotičkim svojstvima. Njihovom ubrzanom diobom stvaraju se antitijela, tj. specifične materije usmjerene ka eliminaciji datog antigena – specifična imunološka reakcija. n Antigen provocira stvaranje antitijela n Limfociti pamćenja – stanice koje ostaju u organizmu duže, a služe za prepoznavanje antitijela sa kojim bi se organizam ponovno susreo. n

IMUNITET Aktivni ili stečeni imunitet n Pasivni imunitet – nastaje unošenjem u organizam gotovih antitijela. n Antitijela prema postanku se dijele na: n – imunoantitijela – stvaraju se u organizam kao odgovor na prisustvo antigena. – normoantitijela – stalno se nalaze u plazmi. Prirodni imunitet – stvara se u ranim fazama postembrionalnog ili za vrijeme embrionalnog života. n Imunitet vrste - npr. čovjek ne obolijeva od nekih bolesti od kojih obolijevaju životinje. n

IMUNITET aktivan prirodni vještački pasivan Stvaranje antitela nakon preležane bolesti (boginje, zauške). Organizam je tada trajno ili privremeno ‘otporan ‘ na tu bolest. Pri ponovnom kontaktu sa istim antigenom, sprečava se pojava bolesti. Beba dobija antitela od majke za vreme trudnoće ili preko mleka. Vakcinacija. Organizam se podstiče da stvara anatitela (odbrambene belančevine). Vakcine ne mogu da izazovu bolest, ali podstiču stvaranje antitela. Davanje gotovih antitelaserum. Daju se osobi koja je već obolela.

Zanimljivosti • Poznati su imunoserumi protiv tetanusa i zmijskog ujeda. Imunoserum koji se koristi kod ujeda zmije može se dobiti iz krvi konja. Kada se ubrizgaju male količine zmijskog otrova u krv konja, u njegovoj krvi proizvode se odgovarajuća antitela. Posle određenog vremena krv konja se prečišćava i koristi kao imuno serum.

Vakcine aktivni stečeni imunitet tijelo je „natjerano“ da kao rezultat kontakta sa patogenom (umrtvljen ili usmrćen) stvori imunitet na njegovu vrstu. stvaraju se antitela koja nas štite pri ponovnom kontaktu sa istim antigenom

Fagocitoza n n Fagocitoza je proces gutanja (jedenja) čvrstih čestica od strane nekih vrsta ćelija. Fagocitoza je vezana za tri specijalizirane funkcije: – – – n n n mehanizam ishrane kod ameba i dr. protozoa. Neutrofilni granulociti i monociti gutaju i razaraju bakterije u tijelu sisara. uklanjanje starih, istrošenih ili oštećenih ćelija i ćelijskog otpada. Neutrofili progutaju bakterije u krvi pomoću opsonina. Opsonini su bjelančevine koje se lijepe za površinu bakterije. Kod nekih neutrofila fagocitoza obuhvata: 1. otkrivanje bakterije koje su prodrle u organizam 2. bakterije bivaju priljubljene uz fagocite posebnim mehanizmom po principu “ključ” – “brava”. 3. ćelijski skelet stvara pseudopodije koje opkoljavaju bakteriju i stvaraju vakuolu. 4. progutane bakterije se vare u hranjivoj vakuoli. Makrofag napada Escherichia-u coli (uvećanje 10 000 x)

Koagulacija tjelesnih tečnosti n. U krvi čovjeka i sisavaca nalaze se trombociti čija je osnovna uloga sprečavanje isticanja krvi iz organizma. n Kod manjih povreda trombociti se slijepe i začepe takva mjesta a krvni sud ostaje prohodan. n Kod većih oštećenja krvnog suda aktivira se složeni mehanizam zgrušavanja ili koagulacije krvi.

n n n U suštini koagulacija krvi je složen proces u kojem sudjeluje veliki br. faktora koagulacije. U osnovi proces se svodi na pretvaranje neaktivne forme enzima protrombina, u aktivnu formu, trombin katalizira prelazak u plazmi rastvorenog proteina fibrinogena u nerastvorljivi končasti fibrin. Niti fibrina tvore mrežu u koju se zapliću krvne stanice. Tako nastaje koagulum – ugrušak.

Transfuzija krvi = transplantacija krvnog tkiva n dobrovoljno darivanje krvi n transfuzijska reakcija: § aglutinacija § hemoliza

Krvne grupe antitijela se stvaraju i u slučaju kada se pomiješa krv jedne vrste sa krvlju druge vrste. n Ovo je uočenu kod prvih pokušaja transfuzije krvi. n Utvrđeno je da krvna plazma čovjeka sadrži aglutinine (alfa i beta) a eritrociti aglutinogene (A i B). n U krvi istog čovjeka ne mogu postojati aglutinin alfa i aglutinogen A ili beta i B. Ako se to desi dolazi do aglutinacije eritrocita. n

1901. Karl Landsteiner et al. – objasnio fiziologiju AB 0 sustava n 1940. K. Landsteiner – objasnio fiziologiju Rh faktora n danas – poznato oko četrdesetak sistema krvnih grupa n nasljedna osobina krvni testovi za utvrđivanje očinstva*, forenzika** n

Određivanje krvne grupe AB 0 sustava anti A serum anti B serum anti A serum krvna grupa AB krvna grupa 0 anti B serum

krvna grupa aglutinog aglutinini eni plazme eritrocita mogućnost transfuzije daje prima O, A, B, AB O O O(nema) alfa i beta A A beta A, AB O, A B B alfa B, AB O, B AB O, A, B, AB AB AB O(nema)

Rh - faktor n Eritrociti čovjeka mogu posjedovati i antigene označene kao Rh – faktor. n Krv koja ih sadrži je Rh - pozitivna a ona koja ih nema je Rh – negativna. n O Rh faktoru mora se voditi računa prilikom druge transfuzije. n Pažnja ako je žena Rh negativna a otac Rh pozitivan? !

Rh-faktor KRVNA GRUPA Rh + Rh ANTIGENI NA MOŽE PRIMITI ANTITIJELA U KRVNOJ MEMBRANI TRANSFUZIJOM PLAZMI ERITROCITA + (ima) (nema) Rh+ i Rh (nema) / + (nema, ali može stvoriti antitijela nakon susreta s Rh+ krvnom grupom Rh

Hemolitička bolest novorođenčadi n imunološka reakcija zbog nepodudarnosti Rh faktora = HEMOLIZA = RASPADANJE ERITROCITA 1. trudnoća, majka Rh- 2. trudnoća, majka Rh-

Respiratorni pigmenti n n hemocijanin – sadrži bakar i nalazi se rastvoren u hemolimfi. Hemeritrin - sadrži Fe. Molekulska masa je oko 108 000. samo u stanicama i to kod nekih grupa beskičmenjaka. Hlorokruorin - proteinska struktura, sadrži Fe, Molekulska masa 2 750000. Rastvoren je u hemolimfi i imaju ga neke polihete. Hemoglobin – Protein koji sadrži Fe unutar porfirinske jezgre. Mm je oko 68 000. Sastoji se od globulina i hem grupe. Kad veže kisik nastaje oksihemoglobin.

Uloga tjelesnih tečnosti u homeostazi n n n Homeostaza – sposobnost bioloških sistema da brane svoje “redovno stanje”, npr. da održava tjelesnu temperaturu u normalnim granicama. U ovom procesu i mnogim drugim uloga tjelesnih tečnosti je nezamjenjiva. Homeostaza se najbolje očituje u stalnosti bioloških pokazatelja. Takvi pokazatelji mogu se mijenjati samo u uskim granicama normalnog variranja. Za održavanje homeostaze uvijek se troši energija koja se dobiva iz hrane.

Leukociti Eritrociti Trombociti

n RBC- eritrociti n WBC- leukociti n PLT- trombociti n HGB- koncentracija hemoglobina n HCT- udio krvnih ćelija/hematokrit n MCV- veličina eritrocita n MCHC- srednja konc. Hgb u eritrocitima n RDW- širina distribucije eritrocita n MTV- veličina trombocita n MCH- hemoglobin u eritrocitu n MPV- raspodjela trombocita po volumenu

Pokazatelj granice normalne promjenjivosti Tjelesna temperatura (Mjerena na vanjskoj površini tijela) 36 – 370 C Koloidno – osmotski pritisak p. H krvi Muškarci Broj eritrocita u 1 mm 3 krvi Žene Ukupna količina bjelančevina u 1 litru krvnog seruma Količina glukoze u 1 litru krvi Natrij Količina katjona u Kalij 100 ml krvne plazme Kalcij 3, 3 – 4, 0 k. Pa 7, 35 – 7, 45 4, 2 – 5, 3 miliona 3, 6 – 4, 8 miliona 62 – 82 g 0, 8 – 1, 2 g 305 – 335 mg 18 – 21 mg 4 – 5 mg

Ponovimo: n n n n Na čemu se temelje odbrambene funkcije tjelesnih tečnosti? Kako se odvija imunoreakcija antigen – antitijelo? Šta je fagozitoza? Koje vrste aglutinina i aglutinogena sadrži krv čovjeka? Koji su to faktori koagulacije krvi? Na čemu se bazira sposobnost tjelesne tečnosti da transportiraju respiratorne gasove? Koje se aktivne materije transportuju putem tjelesnih tečnosti? Koji su najbolji indikatori homeostaze?