OD TEORII DO RZECZYWISTOCI CZYM JEST TEORIA A

OD TEORII DO RZECZYWISTOŚCI CZYM JEST TEORIA? A ZATEM WSZYSKO ZALEŻY OD TEGO, CO KTO „WYMYŚLI” O WYCHOWANIU!!!? ? ?

Ø Z GR. THEORIA – OGLĄDANIE; KONTEMPLACJA; ROZWAŻANIE; BADANIE Ø Z GR. OD THEOREIN – PRZYGLĄDANIE SIĘ; KONTEMPLOWAĆ; ROZWAŻAĆ Ø Z GR. THEORETIKOS – OGLĄDAJĄCY; KONTEMPLUJĄCY; SPEKULATYWNY Ø Z GR. THEORIA – WIDZENIE; WIDOK

Platońska pochwała teorii Ø Pragmatycy i empiryści żyją w świecie cieni, które biorą oni za rzeczywistość. Jeśli jest jakaś siła zdolna ich uwolnić, to tylko siła myśli, która zmusi ich do wyjścia na światło dzienne, ku górze. Co prawda będą początkowo oślepieni, lecz w końcu przyzwyczają się do jasności i zobaczą świat prawdziwy – świat trwałych myśli. Jeśli jednak obywatelski obowiązek zmusi ich do powrotu będą przez dłuższą chwilę oślepieni i nie będą tak sprawni, jak ci, którzy nie opuszczali jaskini. Dlatego tam na dole to wznoszenie do wiedzy jest uznawane za bezużyteczne i szkodliwe. W ten sposób tłumaczył Platon dyskredytację teorii przez politykę.

Ø . O wychowaniu pisał, że jest to „…przysposabianie do dzielności i cnoty od pierwszego dzieciństwa, polegające na pragnieniu, aby się stało dziecko obywatelem, który umie rozkazywać i słuchać w granicach sprawiedliwości. Wszelkie inne wychowanie, które ma na celu robienie majątku, zdobywanie siły fizycznej albo innej jakiej biegłości, bez oglądania się na rozum i sprawiedliwość, jest nikczemnością niegodną człowieka i niegodną zgoła nazwy wychowania. ”

POGLĄDY ARYSTOTELESA Ø. Episteme / łac. scientia/ to wiedza pewna przedstawiająca efekt poznania w postaci praw ogólnych, powszechnych i koniecznych. Dzięki takiej wiedzy daje się przewidywać i wpływać na przyszłe zdarzenia.

Ø. Doxa to wiedza „wytworzona” ukazująca prawidłowości o charakterze prawd doraźnych, prawdziwych w perspektywie przyjmowanych założeń, które są ograniczone w czasie i przestrzeni. Wartość jej polega na jej dyskursywności; ujawnia się w dyskursie na temat kwestii ważnych dla ludzi i grup społecznych w danym momencie historycznym.

Ø Trzeci rodzaj wiedzy to techne. Jest to wiedza technologiczna, praktyczna, podporządkowana realizacji pewnych celów, które niekoniecznie da się wyprowadzić z nauki. Według Arystotelesa ten rodzaj wiedzy nie zawsze daje się pogodzić z zasadami racjonalności naukowej.

WG WŁ. KOPALIŃSKIEGO TEORIA TO: - „ZBIÓR PRAW, DEFINICJI I HIPOTEZ RZECZOWO I LOGICZNIE POWIĄZANYCH W CAŁOŚĆ; - WIEDZA TŁUMACZĄCA JAKĄŚ DZIEDZINĘ ZJAWISK, W ODRÓŻNIENIU OD PRAKTYKI, Z KTÓRĄ JEDNAK POZOSTAJE W ZWIĄZKU

• WG SŁOWNIKA JĘZYKA POLSKIEGO TEORIA TO: • OGÓLNA KONCEPCJA OPARTA NA POZNANIU I ROZUMIENIU ISTOTNYCH CZYNNIKÓW KSZTAŁTUJĄCYCH PEWNĄ SFERĘ RZECZYWISTOŚCI (NP. . W ZAKRESIE PROCESÓW SPOŁECZNYCH) • KONSTRUKCJA MYSLOWA TWORZĄCA Z ELEMENTÓW PEWNĄ SPOISTĄ CAŁOŚĆ

• CO WYNIKA Z PODANYCH DEFINICJI? • JEST TO PEWNE UPORZĄDKOWANE Z OKREŚLONYCH ELEMENTOW GLOBALNE WIDZENIE DANEGO ZJAWISKA, ALE WIDZENIE PODDANE JEDNOCZEŚNIE KONTEMPLACJI, TZN. PODDANE PROCESOWI TŁUMACZENIA, TZN. DLACZEGO DANE ZJAWISKO JEST TAKIE A NIE INNE I Z CZEGO TO WYNIKA; • TŁUMACZENIE TO JEST WŁAŚNIE LOGICZNYM UPORZĄDKOWANIEM ELEMENTÓW WCHODZĄCYCH W SKŁAD DANEGO ZJAWISKA

TEORIE EMPIRYCZNE – NAJWĘŻSZEGO ZASIĘGU, KTÓRYCH PRZEDMIOTEM SĄ ZWIĄZKI MIĘDZY ZMIENNYMI, ODNOSZĄCE SIĘ DO CECH, ZJAWISK, PROCESÓW. HIPOTEZY O ZALEŻNOŚCIACH SĄ OBALANE LUB POTWIERDZANE W WYNIKU BEZPOŚREDNIO PRZEPROWADZANYCH BADAŃ EMPIRYCZNYCH.

MODELE – TEORIE ŚREDNIEGO ZASIĘGU. ZAWIERA: PROBLEMY BADAWCZE , SYSTEM POJĘĆ DAJĄCYCH SIĘ OPERACJONALIZOWAĆ, KRYTERIA KLASYFIKACJI I TYPOLOGII OBIEKTÓW, ZJAWISK, PROCESÓW, TWIERDZENIA I HIPOTEZY TWORZĄCE TEORIE/ UPORZĄDKOWANE MERYTORYCZNIE I LOGICZNIE/

• TEORIE OGÓLNE – ZAWIERAJĄ TWIERDZENIA O CHARAKTERZE ONTOLOGICZNYM / NA TEMAT BYTU CZŁOWIEKA/ , EPISTEMOLOGICZNE/ NA TEMAT POZNANIA/, METODOLOGICZNE / NA TEMAT UZNAWANYCH ZA WIARYGODNE SPOSOBÓW GROMADZENIA DANYCH I INFORMACJI, PRZETWARZANIA ICH/.

O TROJAKIM ODNIESIENIU SIĘ Teorii DO RZECZYWISTOŚCI? 1. TEORIA TŁUMACZY PEWNĄ RZECZYWISTOŚĆ – ZASTANĄ W SPOSÓB JAKBY NATURALNY, TO CO SIĘ W NIEJ WYDARZA, JEST JAKBY UZASADNIENIEM TEGO 2. TEORIA TŁUMACZY RZECZYWISTOŚĆ PRZEZ SIEBIE PROJEKTOWANĄ – POŻĄDANĄ A ISTNIEJĄCĄ JUŻ REALNIE 3. JAKO PEWNA KONSTRUKCJA MYŚLOWA TWORZĄCA SPOISTĄ CAŁOŚĆ STANOWI TŁUMACZENIE TEGO, CZEGO NIE MA W RZECZYWISTOŚCI, A CO – WG NIEJ – RZECZYWISTOŚCIĄ STAĆ SIĘ POWINNO – JEST CZYMŚ POŻĄDANYM ZE WZGLĘDU NA SWE WALORY

Typy teorii w zależności od rodzajów badań naukowych TYPY TEORII BADANIA STOSOWANE BADANIA PODSTAWOWE TEORIE NIEEMPIRYCZNE TEORIE NORMATYWNE METATEORIE EMPIRYCZNE TEORIE OPTYMALIZACYJNE TEORIE EKSPLIKACYJNE

TEORIE EMPIRYCZNE POWSTAŁY NA BAZIE OBSERWACJI, DIAGNOZ I EKSPERYMENTÓW, SĄ ILOŚCIOWYMI ZBIORAMI DANYCH O EMPIRYCZNEJ I LOGICZNEJ BUDOWIE / OBIEKTYWNOŚĆ I INTERSUBIEKTYWNOŚĆ/

ORIENTACJA POZYTYWISTYCZNA/RACJONALNOŚĆ ADAPTACYJNA PEDAGOGIKA UPRAWIANA W ORIENTACJI POZYTYWISTYCZNEJ OFERUJE WYTWARZANIE TAKIEJ WIEDZY, KTÓRA POZWALA W SPOSÓB PEWNY PRZEWIDYWAĆ ZACHOWANIA LUDZI. W ZWIĄZKU Z TYM POSTULUJE BEZPOŚREDNI ZWIĄZEK Z PRAKTYKĄ, UJAWNIAJĄCY SIĘ W PROJEKTOWANIU DZIAŁAŃ EDUKACYJNYCH I OŚWIATOWYCH, ZA POMOCĄ KTÓRYCH MOŻNA BĘDZIE SKUTECZNIE WYTWARZAĆ POŻĄDANE STANY W OSOBOWOŚCIACH LUDZI, A SZCZEGÓLNIE W ICH ZACHOWANIU

A. COMTE – FILOZOFIA POZYTYWNA / 1838 -1842/ 1. NAJWARTOŚCIOWSZYM RODZAJEM POZNANIA JEST POZNANIE NAUKOWE 2. WARTOŚĆ TĘ ZAPEWNIA NAUCE STOSOWANIE TZW. TWARDEJ METODOLOGII BADAŃ EMPIRYCZNYCH 3. NAJLEPSZE WZORY BADAŃ WYTWORZONO W NAUKACH PRZYRODNICZYCH, A SZCZEGÓLNIE W FIZYCE

4. WIEDZA POZYTYWNA GWARANTUJE NAJBARDZIEJ RACJONALNE ROZWIĄZANIE KONKRETNYCH PROBLEMÓW JEDNOSTEK I CAŁEJ LUDZKOŚCI 5. Z FILOZOFII I NAUKI NALEŻY WYRZUCIĆ WSZELKĄ METAFIZYKĘ I SPEKULACJE I NIEPOTRZEBNE SPORY / POLEMIKI, DYSKUSJE, DYSKURSY/

KRYTYKA FILOZOFII POZYTYWNEJ Fakty i prawa naukowe nie są niezawodne, jedne i drugie są w gruncie rzeczy konwencjami / Boutroux, Poincare /. Wiedza humanistyczna nie jest, nie może być i nie powinna być taka jak przyrodnicza / Dilthey, Windelband, Rickert /. Wiedza nasza wspiera się nie na samych faktach, bo pewne prawdy ogólne ujmujemy bezpośrednio, z całą oczywistością /Brentana /

Przyroda nie jest jedyną, ani nawet pierwotną postacią bytu. Kultura nowożytna nie tylko nie jest doskonała, ale wręcz zła, powinna być obalona i zmieniona / Tołstoj, Nietzsche /.

• OD WILHELMA DILTHEYA /1833 -1917/ W NAUKACH HUMANISTYCZNYCH ZACZĘŁO SIĘ SZERZEJ MÓWIĆ O NAUKACH O DUCHU, A ZATEM NIE DAJĄCYCH SIĘ UJĄĆ W CZYSTE KATEGORIE PRAW I PRAWIDŁOWOŚCI. • DILTHEY TWIERDZIŁ, ŻE:

na świat ludzi składają się dwa światy: świat przyrody i świat kultury. Ten drugi można badać w oparciu o odrębny model teoretyczno – metodologiczny nauk humanistycznych. Relacje człowieka ze światem przyrodniczym i społecznym daje się uchwycić wtedy, gdy do badań wprowadzi się takie zmienne jak: nauka, ideologia, wiedza, moralność, mity, stereotypy itp. Obserwując wytwory człowieka badacz powinien rekonstruować sensy i znaczenia, jakie ludzie nadają im jako ich twórcy, odbiorcy i krytycy.

TEORIE NIEEMPIRYCZNE/HUMANISTYCZNE TROSZCZĄ SIĘ PRZEDE WSZYSTKIM O ROZUMIENIE, A NIE WYJAŚNIANIE. ROZUMIENIE REKONSTRUUJE ZALEŻNOŚCI, KTÓRE UNIKAJĄ BEZPOŚREDNIEGO EMPIRYCZNEGO POSTRZEGANIA I CZYSTEJ LOGICZNEJ ANALIZY. REZYGNUJĄ Z CHĘCI OPANOWANIA PRAKTYKI POPRZEZ DZIAŁANIA TECHNICZNE

HERMENEUTYCZNA – STARA SIĘ ZROZUMIEĆ WYCINKI RZECZYWISTOŚCI BĘDĄCEJ KONTEKSTEM JĘZYKOWYM KRYTYCZNA / DIALEKTYCZNA/ - POWSTAJE POPRZEZ ROZPRAWIANIE SIĘ Z PRZECIWNYMI PUNKTAMI WIDZENIA. KRYTYCZNA ŚWIADOMOŚĆ PRÓBUJE OBNAŻAĆ IDEOLOGIE I FAŁSZYWĄ ŚWIADOMOŚĆ FENOMENOLOGICZNA – MA STRUKTURĘ ODKRYWCZĄ I INTUICYJNIE OKREŚLA FENOMENY

RACJONALNOŚĆ ADAPTACYJNA Teorie wychowania autorytarnego: - pedagogika behawiorystyczna - pedagogika konserwatywna RACJONALNOŚĆ EMANCYPACYJNA Teorie wychowania antyautorytarego: - pedagogika humanistyczna - pedagogika liberalna

PRZESKOK DO WSPÓŁCZESNOŚCI – ISTNIEJĄ ZASADNICZE TENDENCJE DO ODCHODZENIA OD WIELKICH TEORII, KTÓRE W PEŁNI I ZAWSZE MOGŁY UZASADNIĆ CHARAKTER WSPÓŁCZESNEGO ŚWIATA I TEGO, CO SIĘ W NIM WYDARZA, TEGO, CO KONSTYTUUJE ÓW ŚWIAT

teorie od praktyki różni to, że zawierają uporządkowaną wiedzę ogólną o określonym fragmencie rzeczywistości, a praktyka to działania przekształcające tę rzeczywistość

teorie są wytworami powstającymi w wyniku aktywności badawczej odbywającej się wedle określonych zasad, reguł, procedur legitymizujących wiedzę w nich zawartą / stanowi ona system twierdzeń uporządkowanych merytorycznie i logicznie, przy czym uporządkowanie merytoryczne wyznacza przedmiot teorii, a kryterium logiczności gwarantuje zastosowanie zasad dowodzenia i wyjaśniania/

teorie cechuje abstrakcyjność / twierdzenia są formułowane w języku odnoszącym się do szerszej klasy cech, zjawisk, procesów niż jeden konkretny przypadek, a najbardziej ceni się te, które pokazują zależności obowiązujące w każdym miejscu i czasie historycznym/

weryfikowalność / twierdzenia w nich zawarte poddają się sprawdzeniu/; podstawowymi elementami strukturalnymi teorii są przyjmowane założenia, stosowane kategorie pojęciowe, twierdzenia w formie praw, definicji, hipotez.

TYPY TEORII EMPIRYCZNO –ANALITYCZNE RACJONALNO-KRYTYCZNE HERMENEUTYCZNO –DIALEKTYCZNO - FENOMENOLOGICZNE IDEALISTYCZNO-METAFIZYCZNE NORMATYWNO-KONSTRUKTYWISTYCZNE PRAGMATYCZNO-EKONOMICZNE NATURALISTYCZNO-EKONOMICZNE

1. WYCHOWANIE JEST TAKIE, PONIEWAŻ TAK ZOSTAŁO ZREALIZOWANE 2. WYCHOWANIE JEST TAKIE, JAK JEGO ZNACZENIE, KTÓRE SIĘ PRZEKAZUJE 3. WYCHOWANIE JEST TAKIE JAKIE BYĆ NIE POWINNO 4. WYCHOWANIE JEST UZALEŻNIONE OD WARUNKÓW, W JAKICH WYSTĘPUJE 5. WYCHOWANIE JEST TAKIE NA JAKIE POZWALAJĄ WARUNKI RAMOWE 6. WYCHOWANIE JEST TAKIE JAK SIĘ OBJAWIA 7. WYCHOWANIE JEST TAKIE, JAK ZOSTAŁO ZAPLANOWANE 8. WYCHOWANIE JEST TYLE WARTE, ILE KORZYŚCI JAKIE PRZYNOSI 9. WYCHOWANIE JEST TAKIE, JAK SIĘ ROZWINIE

ROZWIĄZANIE 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) 9) A C B D E A E F G

P- PRAKTYKA F-FILOZOFIA N-NAUKA I-IDEOLOGIA TW-TEORIA WYCHOWANIA P I TW F N