OCUUM OKULA BALIYOR Rehberlik ve Psikolojik Danma Servisi

ÇOCUĞUM OKULA BAŞLIYOR Rehberlik ve Psikolojik Danışma Servisi 1

Hayatınızda yeni bir sayfa açılıyor. Bu başlangıç hem onun hem de sizlerin hayatında yepyeni bir dönemin başlangıcı. . 2

Sizce bu yeni ortam çocuklarımız için neler ifade ediyor? 3

üYeni ve farklı arkadaşlar, öğretmenler üYeni bir fiziksel çevre (Ortam) üYeni kurallar, onları bekleyen sorumluluklar (örneğin, sabah vaktinde kalkıp hazırlanmak, okula yetişmek vb. ) 4

Okul, çocuklar için yeni bir sosyal ortamdır 5

• Çocuğun bu ortama uyumu, aileden kazandığı iletişim becerileri ve ilişki biçimlerini kullanmasıyla mümkündür. • Çocuğa anaokulu döneminde ve daha öncesinde kendi ayakları üzerinde durabilme yeteneğinin verilmiş olması çocuğun okula uyumunu kolaylaştıracaktır. 6

Okul stresinden kurtarmalıyız • “Okul” çocuklarda strese yol açabilir. Okul stresinin en temel nedenlerinin başında; -- Okul hakkındaki belirsizlikler ve bilgisizlikler gelmektedir. Daha önce dar bir sosyal çevrede bulunan öğrenciler bu yüzden okula başlama konunda isteksizlik ve stres yaşayabilir. Bu bakımdan çocuk okula başlamadan önce bilgisizlikler ve belirsizlikler giderilmeye çalışılmalıdır. 7

Her şeyin başı anlayış • Anne babalar çocuklarına karşı anlayışlı olmalıdır: - “Bebek misin sen, kocaman adam oldun, korkacak ne var? ” gibi bastırıcı yöntemlerden uzak durmalıdırlar. Bu yaklaşım sorunları çözmez, bastırır. Bastırılan bir sorun da sonradan daha büyük bir şekilde karşımıza tekrar çıkar. 8

Abartılı anlatımlara son verin • Okul hakkındaki abartılı yorumlardan kaçınılmalı, çocuklara: Okul, sınıf, sıra, öğretmen, müdür, ders, teneffüs, sınıf arkadaşı ve okul arkadaşı gibi kavramlar konusunda gerçekçi bilgiler verilmelidir. 9

Çocuğu “okul”la korkutmayın • Hata yaptıklarında onları okul veya öğretmenle korkutursak, çocuğun öğretmenden ve okuldan soğumasına sebep oluruz. Okul ceza verilen bir yer olarak gösterilmemelidir. 10

Okulu sevmesini sağlayın… • Çocuğun okul kıyafetlerini okula gelmeden önce giymesine izin vererek, onlara alışmasını sağlayabiliriz. • Çocuğun okulda kullanacağı kitabı, defteri ve kırtasiye malzemelerini seçerek kendisinin almasına izin verilmelidir. Böylece çocuk okul ile ilgili güzel duygular hissedecek, psikolojik olarak kendisini okula hazırlayacaktır. 11

• Aileler okulun açıldığı ilk birkaç gün çocuğu okula bizzat götürebilir. Ancak bunda da aşırı korumacı bir tavır takınmamalıdır. 12

Okul, öğrencinin baştan savıldığı bir yer değildir • Aileler çocuğa “Okullar açılsa da senden kurtulsam. ” dememelidir. • Öğretmenleri de; her şeye kızan, sürekli ceza veren, hep yargılayan bir kişi olarak değil; öğrencileri çok seven, onları yarınlara hazırlayan bir kişi veya kişiler olarak gösterilmeliyiz. Çocuklarımız öğretmenlerini çok sevmeli, onlara derin saygı duymalıdır.

Ailenin aşırı koruyucu tavrı okul fobisine sebep oluyor • Çocuk; _ Aşırı korumacı bir anlayışla yetiştirilmişse, _Arkadaşlarıyla iletişimi çok az olmuşsa, _Dışarıya pek çıkmamışsa, _Kendi ayakları üzerinde duramıyorsa ailesinden uzak kalmak onu çok korkutur. Bu durum pek çocukta görülür ve zamanla düzelir. Ancak düzelmeme olasılığı da vardır.

Okul Fobisinde Düzelmemenin en yoğun yaşandığı durum!!!!! *Velinin öğrenciyi okulda yalnız bırakmaktan kaygılandığı, *Velinin aşırı korumacı olduğu, *Kendisi ile yapılan görüşme sırasında önerilen tavsiyeleri uygulamaktan kaçındığı (direnç gösterdiği) durumlardır. NOT: Nadir durumlarda vaka kronikleştiği için vb. sebeplerle yönlendirme yapılmaktadır. 15

Birbirine duygusal anlamda aşırı derece de bağlı ailelerde çocuk, okula gittiğinde anne babasının ona olan sevgisinin azalacağını düşünebilir. 16

Kardeşi varsa kendisine gösterilen sevginin bundan sonra kardeşine yöneleceğini zannedebilir. Okula başlama çağında eve yeni bir kardeşin gelmesi; çocuğun okulda kaldığı süre boyunca, kardeşi ve annesinin ne yaptığını düşünmesine ve onları kıskanmasına neden olabilir.

Ailede bir sağlık problemi varsa, Yakın zamanda yaşanılan vefat olayı veya çocuğun bu konuda korkutulması sonucu çocuk; Annesinin babasının başına bir şey gelebileceğinden endişe edebilir. Bütün bunlar da çocukta okul fobisine yol açabilir. 18

Ailenin çocukla kurduğu yanlış iletişim de okul fobisinin kaynağı olabilir. Anne veya baba, “Beni üzersen annesiz, babasız kalırsın!” ya da benzeri sözler kullanarak çocuğu kontrol altında tutmaya çalışmışlarsa; Çocuk her tehlikede sığındığı ailesinin kendisini bırakıp gideceğini düşünür.

Okul fobisinin belirtileri nelerdir? • Okul fobisi (korkusu), kuvvetli bir endişe sebebiyle çocuğun okula gitmeyi reddetmesi veya bu konuda isteksiz görünmesidir. • Okul fobisi yaşayan çocuklar genellikle okul saati yaklaştığında isteksizliklerini bedensel yakınmalar ile dile getirmeye çalışır.

BEDENSEL YAKINMALAR • Çocukta mide bulantısı, karın ya da baş ağrısı şeklindeki bedensel şikâyetler genellikle sabahları uyanır uyanmaz başlar. • İştahsızlık ve uykuda huzursuzluk, • Sık sık hasta olmadığı halde hastaymış gibi davranmak, • Alınganlık ve sinirlilik, enerji kaybı, • Okul etkinliklerine karşı ilgisizlik, • Utangaçlık ve içekapanıklık gibi belirtiler görülür. Çocuklardaki bu belirtiler, okula gitmemelerine karar verilir verilmez de kaybolur.

Çocuklar, aslında bu şekilde davranarak anne -babalarını okula gitmemek için ikna etmeye çalışırlar. Aileleri onlara “Tamam, bugün okula gitmeyebilirsin. ” derse, çocuktaki psikosomatik olan bu sorunlar birdenbire ortadan kalktığı, ağrıların geçtiği görülür. • Ancak çocuğun evde kalması uzadıkça okula başlaması da güçleşir. “Yatışsın, düzelir, sonra göndeririz, iyileşince göndeririz. ” şeklindeki yaklaşımlar sorunun çözümünü oldukça zorlaştırır.

Okul fobisi yaşayan çocuklar için sadece okula gitmek sorundur. Bu çocuklar evde kaldıkları sürece hayatlarından memnundurlar. Hiçbir sorun yaşamazlar. Bu yüzden gerçekte ciddi sorunları, hastalıkları yoktur. Çocuktaki okul fobisi zamanla geçebilir

OKUL FOBİSİNDE GÖRÜLEN DİĞER BELİRTİLER • Evde kalmak ve okul ödevlerini kaçırmak arasında seçim yapamayıp aşırı kaygılı olduysa, • Bir seferde günlerce okula gitmediği oluyorsa, • Okula gitmediği için suçluluk duymuyorsa, • Okula devam ettiği zamanlarda iyi bir öğrenci olamıyorsa okul korkusundan şüphelenilebilir.

OKUL FOBİSİNİN NEDENLERİ • A) Aileden kaynaklanan nedenler • B) Okula bağlı nedenler. 25

Aileden kaynaklanan nedenler • 1. Okul fobisi ne şekilde ortaya çıkmış olursa olsun, kaynağı genellikle anneden ya da anne yerine geçen kişiden ayrılma korkusudur • 2. Okul fobisi olan çocukların yaşamlarının daha önceki yıllarında anneleri tarafından aşırı özen içinde büyütüldükleri görülür. 26

PEKİ BU ANNELERİN ÖZELLİKLERİ NELERDİR? • Sürekli olarak çocuklarını memnun ederek onların sevgilerini kazanma çabası içinde oldukları , • Tüm gereksinimlerini karşıladıkları ve onları sürekli olarak hayal kırıklığına uğramaktan korudukları dikkati çeker.

PEKİ BU ANNELERİN ÖZELLİKLERİ NELERDİR? • Bu anneler özellikle çocuklarının bedensel rahatsızlıklarıyla yakından ilgilenirler. • Çocukları gözlerinin önünde olmadığı zaman kendilerini çok yalnız hissederler.

PEKİ BU ANNELERİN ÖZELLİKLERİ NELERDİR? • Psikolojik ve fiziksel olarak çocuklarıyla yakın olma gereksinimi duyarlar. • Bu anneler çocuklarını ana okullarına göndermekten kaçındıkları gibi, arkadaşlarının evine bile oyun oynamak için göndermekten kaçınırlar. 29

BAĞIMLI ANNE-ÇOCUK İLİŞKİSİ • Yaşamın ilk yıllarında bu tür anne - çocuk ilişkisi çocuğun okula başladığı sırada önemli bir engel oluşturur. • Annelerin bu koruyucu ve baskılı ortamından bir an olsun uzak kalmamış olan çocuk yabancı bir çevrede ve tanımadıkları insanlarla birlikte günlerini geçirmesi onu son derece huzursuz eder.

Aileden kaynaklanan nedenler • 3. Anne- babanın kendilerine ve çocuğuna bir şey olacağı konusunda yoğun kaygı duyması. • 4. Çocuğun anne- babasının yokluğunda kendisine ya da anne- babasına bir şey olacağından korkması. • 5. Başarısızlığı konusunda ailenin vereceği olumsuz tepkiler çocuğun okuldan ve derslerden soğumasına neden olabilir. 31

Aileden kaynaklanan nedenler • 5. Boşanma, anne veya babanın başka biri ile evlenmesi, maddi sorunlardan kaynaklanan stresli bir ev yaşamı. • 6. Çocuğun yeni bir kardeşinin doğması, taşınma, hastalık, yakın birinin ölümü gibi bir stres faktörünün olması 32

Okula Bağlı Nedenler • 1. Başarısızlık duygusunun yaşatılması • 2. Okulda ya da okul yolunda fiziksel olarak tehdit edici bir yerin ya da birilerinin olması

Okula Bağlı Nedenler • 3. Ahlaki düzeyin çok düşük olduğu, şiddetin ve belirsizliğin hüküm sürdüğü olumsuz bir okul ortamı • 4. Çocuğun okulda hırpalanmasına, reddedilmesine ve kavga etmesine yol açacak bir sosyal beceri eksikliğinin olması

Nasıl yaklaşılmalı? Neler yapılmalı? 1. Çocukla güvene dayalı bir ilişki kurulmalıdır. 35

Nasıl yaklaşılmalı? Neler yapılmalı? 2. Okula gitme konusunda ödün verilmemeli, mutlaka okula gitmesi sağlanmalıdır. Bu çözümün yarısıdır. Çocuğa, okulun amacını açıklamak, okula gitmesi konusunda ailenin tüm fertlerinin kararlı ve tutarlı olması işe yarar. Okula gitmemesi halinde yapılan çalışmalardan geri kalacağı ve bunun kendisi için bazı aksaklıklara yol açacağını anlatmaya çalışılmalıdır.

Nasıl yaklaşılmalı? Neler yapılmalı? 3. Çocuğun kendini terkedilmiş ve yalnız hissetmesine yol açacak davranışlardan kaçınmalıdır. 4. Çocuğun fiziksel yakınmaları varsa kontrol etmek için doktora götürülebilir. 37

Nasıl yaklaşılmalı? Neler yapılmalı? 5. Okula gitmediğinden dolayı çocuğu suçlamamalı, korkusu ve gözyaşlarıyla alay edilmemelidir. 6. Vedalaşmaları çabuk ve kısa süreli tutarak, ayrılıkların doğal olduğu hissettirilebilir. 7. Ona gününüzün nasıl geçeceğini anlatıp, onunla gününün nasıl geçtiği hakkında konuşmak her ikinizi de rahatlatabilir. 8. Çocuğa okula gitmesi gerektiği, zaman geçerse bu korkuya birde derslerden geri kalmış olmanın korkusunun ekleneceği söylenmelidir. 38

Nasıl yaklaşılmalı? Neler yapılmalı? 9. Çocuğun endişeleri, duyguları üzerinde konuşmak, hem sıkıntısını paylaşmasını hem de anlaşıldığını hissedip rahatlamasını sağlar. 10. Bu sıkıntılı durumun geçici olabileceği, kendisiyle aynı durumda olan başka çocuklarında olduğu anlatılabilir. 11. Boş zaman ve oyun becerileri kazandırarak anne babaya bağımlılık azaltılabilir. (Yeni hobiler bulunabilir) 12. Arkadaş toplantıları düzenleyerek, sosyal beceriler kazanmasına fırsat tanınabilir. 13. Anne babanın beklenti düzeyini gerçekçi kılıp çocuğa zaman tanıması korkuyu yenmesini kolaylaştırabilir.

l. BİRİNCİ SINIF ÖĞRENCİ VELİLERİNE ÖNERİLER 40

Çocuğun Okul Başarısının Artması Ve Olumlu Davranışlar Kazanması Konusunda Atılması Gereken İlk Adım; l. Azarlamayı, bedensel ceza vermeyi, eleştirmeyi ve başkalarıyla kıyaslamayı bırakmaktır. l. Kıyaslamak reddetmektir. lÇocuğunuzu olduğu gibi kabul edin. 41

Önemli olan performans değil çabadır. Yani çocuğun başarmak için gösterdiği emektir. Örneğin çocuk yaptığı resmi gösterdiğinde ‘Aferin çok güzel olmuş benim kızım ya da oğlum çok yetenekli’ gibi sözler söylenirse çocuğun yeni resim yapma konusunda cesareti artar. Çabası desteklenmezse cesareti BU NEDENLE kırılır. BAŞARILARINI ÖVMEKTEN KAÇINMAYIN.

ANNE BABA OLARAK ÇOCUĞUN ÖDEVLERİNE VE DERSLERİNE NE KADAR MÜDAHALE ETMENİZ DOĞRU OLUR?

Anne baba çocuğa ihtiyacı olduğunda yardım edebileceğini açık ve net biçimde ifade etmeli ama çocuğun yerine hiçbir şekilde sorumluluk almayacağını da hissettirmeli. Dolayısıyla çocuk verilen ödevleri kendisi yapmalı, anlayamadığı zaman ya da kontrol edilmesi aşamasında anne baba yardım etmelidir. Bu yaştaki çocukların dikkat süreleri kısa olduğu için, ders çalışma süresi 15 - 20 dakika kadar olmalıdır. 15 dakika kadar ara verildikten sonra tekrar ders çalışılabilir.

l Zaman zaman öğretmeninden çocuğunuzun ders ve davranışları hakkında bilgi alın. Ama her gün değil. l Öğretmenin de yoğun olabileceğini düşünerek uygun zamanı önceden belirleyin. l Çocuğunuzun öğretmeniyle ilişkinizi bozmayın. Farklı düşündüğümüz konular olabilir. Bu konuları uygun zaman da yüze konuşmayı deneyin.

DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER 46