ocuklarda Davran Uyum Sorunlar ve zm Yollar Hmeyra

Çocuklarda Davranış, Uyum Sorunları ve Çözüm Yolları Hümeyra Ceylan YILDIRIM Havva Eryiğit ARSLAN

• Davranış bozuklukları çocuğun çeşitli ruhsal ve bedensel nedenlere bağlı, iç çatışmalarını davranışlarına aktarması sonucu ortaya çıkar. • Bir çocuğun davranışının bozukluk sayılabilmesi için bazı ölçütler gerekir. Bu ölçütler:

1 -YAŞA UYGUNLUK 3 -5 yaş çocuğu ve yalan 11 -14 yaşlarında yalan

2 -YOĞUNLUK 3 -SÜREKLİLİK Çocuğun belirli bir davranış türünü ısrarlı bir biçimde ve uzun zaman devam ettirmesidir. • Ör; 5 yaş çocuğunda öfke ve huysuzluk doğalken, bu davranış başkasına fiziki zarar verme şekline dönüşürse, davranış bozukluğu kategorisine girer.

4 -CİNSEL ROL BEKLENTİLERİ • Ör: Erkeklerin kızlara oranla daha saldırgan olmaları beklenirken, davranışları ile erkeklere benzer saldırgan davranan kızların davranışları normalden sapan davranış kategorisine girer.

PAROLAMIZ • Çocuğumun bu davranışı sergilemesinin nedeni nedir? • Bu davranışı bu dönemde sergilemesi normal midir? • Bu davranışı hangi dönemde sergilerse normal, hangi dönemde sergilerse normal değildir? • Çözüm için nereden başlamam gerekiyor? • Çözümü kalıcı mı düşünüyorum yoksa geçici mi?

Çocuklarda Sık Görülen Davranış Bozuklukları Saldırganlık -İnatçılık Yalan- Çalma Fobiler(Korku&Kaygılar) Yeme bozuklukları ve iştahsızlık Uyku bozuklukları İçe kapanıklık Teknoloji Bağımlılığı Altını ıslatma-Dışkı kaçırma Tırnak yeme -Parmak emme Narsisizm-Aşırı Özgüven Dikkat eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu

YALAN Yaşamın ilk 5 yılında çocuğun yalan söylemesi konusunda endişe etmeye gerek yoktur. Gerçeğe sadık kalma çocukta giderek gelişen bir durumdur. Çocuğun gerçeğe sadık kalması konusunda ısrar etmek ve çocuğa yalan söylediğini kanıtlama girişiminde bulunmak yanlıştır. Çocukça açıkça anlaşılan bir yalan söylediği zaman, endişeyle karşılanmamalıdır.

Baskıcı ve otoriter anne-baba tutumları. Anne-babanın olumsuz model olması Ailenin, çocuğa üstesinden gelemeyeceği sorumluluklar yüklemesi Aile kurallarının çok katı olması Çocuğa şiddet uygulanması.

Çocuğun başkalarının hayranlığını kazanmak istemesi. Örneğin; Arabaları olmadığı halde arkadaşlarına arabalarının olduğunu söylemesi gibi. Ailenin çocukla olan iletişiminin bozuk olması Çocuğun sık eleştirilmesi ve başkalarıyla kıyaslanması Çocuğun mükemmelliğe zorlanması

Saldırganlığın Nedenleri • Saldırgan davranışların yetişkinler tarafından ödüllendirilmesi ve pekiştirilmesi. • Saldırganlık çocuklarda belli dönemlerde normal bir tepki biçimi olarak kabul edilebilir. • Televizyon ve bilgisayar oyunları, kitle iletişim araçlarının olumsuz etkisi. • Ana-babanın aşırı otoriter ve baskıcı tutumları, buna bağlı olarak yaşanan iletişim problemleri.

Öneriler • Öncelikle ana-baba olarak çocuğa saldırganlık modeli olmayın. • Saldırgan davranışlara tolerans göstermeyin • Saldırgan davranışları kesinlikle dayakla cezalandırmayın! • Dayak atılan çocukta düşmanlık duyguları gelişir ve pekişir. • Çocuk sinirliyken onunla tartışmayın, sakinleşmesini bekleyin • ve daha sonra yaptığı davranış ile ilgili konuşun

Saldırgan Davranışlar Konusunda Aileye Öneriler Çocuğa sosyal gelişimine uygun çeşitli sorumluluklar verin. Böylece çocuğa başarma duygusunu yaşatmış olursunuz. Çocuğa yaptığı bu davranışların dezavantajlarını gösterin. Saldırgan davranış göstererek isteklerini elde edemeyeceğini ona anlatın Çocuğun sportif faaliyetlerde bulunmasına ve belirli bir süre dışarıda oynamasına izin verin. Bu enerjisini boşaltmasını sağlayacaktır. Kızgınlıktan kurtulması için alternatifler bulun

Saldırgan Davranışlar Konusunda Aileye Öneriler Çocuğa şiddet içeren televizyon programları seyrettirmeyin. Çocuğunuzla mümkün olduğunca daha çok ve kaliteli zaman geçirin. Çocuğun sergilediği saldırgan davranış başkalarının güvenliğini ciddi bir şekilde tehdit etmedikçe bu davranışın üstünde durup çocuğa baskı yapmayın.

İNATÇILIK • 3 -4 yaş aralığında ortaya çıkmaya başlar. • Kendi haline bırakmak. İlgisini değişik alanlara yönlendirmek. • Zedeleyici baskılamak kişilik gelişimini olumsuz etkiler.

KARDEŞ KISKANÇLIĞI YARARLARI • SEVGİ PAYLAŞMAKLA AZALMAZ • BAŞKALARI İLE GEÇİNME DENEYİMİ • BAŞKALARININ GÜÇLÜ YANLARI SENİN DEĞERİNİ AZALTMAZ

ÖNERİLER • KARDEŞİNİ SEVMEK ZORUNDA OLDUĞUNU SÖYLEMEYİN. • BEBEĞE BÜYÜK ÇOCUĞUN YANINDA AŞIRI SEVGİ GÖSTERİSİNDE BULUNMAYIN • BÜYÜK ÇOCUĞA AİT EŞYALARI ONUN İSTEĞİ DOĞRULTUSUNDA KÜÇÜK KARDEŞİNE VERİN. • BİRLERİNE YAKINLAŞABİLECEKLERİ ORTAMLAR HAZIRLAYIN. • BEBEĞE ZARA VERMESİNE İZİN VERi. LMEYECEĞİ KESİN BİR DİLLE ANLATILMALI • KARDEŞ KAVGALARINDA SUÇLU ARAMAYIN.

ÖNERİLER Bu duyguyla ilk tanışma iki yaş civarındadır. • ANNE –BABA İŞ BÖLÜMÜ YAPMALI • HEM SÖZEL HEM DE DAVRANIŞLARLA ONU SEVDİĞİNİZİ İFADE EDİN • HER ÇOCUĞUN İHTİYACINA GÖRE NİTELİKLİ ZAMAN AYIRIN • EŞİT SEVMEK YERİNE HERKESİN SEVGİSİNİN AYRI VE ÖZEL OLDUĞUNU HİSSETİRİN • KARDEŞİ GELDİĞİNDE AVANTAJLARI ANLATILABİLİR • KISKANMASIN DİYE AŞIRI HOŞGÖRÜLÜ DAVRANMAYIN

TEKNOLOJİ BAĞIMLILIĞI(3 T) NEDİR?

ZARARLARI • Dil gelişimi • Dikkat konsantrasyon eksikliği • İletişim problemleri • Bedensel problemler • Akademik problemler

NELERE DİKKAT ETMELİ *Günlük hayat alışkanlığına dönüşmemesine dikkat edilmeli *İzlenilen programlar itina ile seçilmeli *Rol-model olmak *Eleştirel düşünme sağlanmalı *Konum *Süre YAŞ SÜRE 0 -2 YAŞ HİÇ! 2 -3 YAŞ 20 DAKİKA 3 -4 YAŞ ARA SIRA BİR BELGESEL İLKOKUL EN FAZLA 45 DAKİKA ORTAOKUL EN FAZLA 1 SAAT

İÇE KAPANIKLIK-ÇEKİNGENLİK Nedenleri • Aşırı baskıcı aile tutumu(dayak ) • Sosyal ilişkilerinin olmaması • Tutarsız aile tutumu • Ailenin yansıması • Aşırı koruyucu aile tutumu • Kendine güvensizliğin belirtisi • Sorumluluk almak istemez, her şeyden korkar • Kimseye zararları yok (kendilerine )

Neler yapılabilir • • Yaşına ve kişisel özelliğine göre Sorumluluk vermek Küçük başarılar övülmeli Aile içinde YERİ VE DEĞERİ olduğunu görmeli. Kişiliğine saygı gösterilmeli Girişken olması için zorlanmamalı, çekingenliği de kabullenmemeli Başkalarına söylenmemeli Sosyal gelişimi için ortam oluşturulmalı(aktiviteler, kulüpler) Küçük hatalara büyük tepkiler verilmemeli(tutarlı davranış)

ARKADAŞLIK KURMA Çocuğunuza arkadaşlık kurabilecekleri ortam oluşturun. Rol model olun. Deneyimlemesine izin verin.

ÇOCUKLUK KORKULARI, KAYGI Karanlık Hayali varlıklar Kayıplar Unutulmamalıdır ki korkular yanlış anne-baba tutumlarıyla fobiye dönüşebilir. Kaygı; gerginlik ve endişe halidir. Kaygılar çocuklarda fizyolojik olarak (tırnak yeme, karın ağrıları vs. ) kendini gösterir.

Çözüm Önerileri • Korkan çocuğun duygularının anlamaya çalışmalı, anlatmalarına izin vermeli. • Korkuların sebebi birlikte konuşulmalı. • Güvenli bir ev ortamı oluşturulmalı. • Küçük adımlarla korktukları şeye maruz bırakalım yanında bir yetişkin ile, istemezler ise zorlamayalım. • Korkular günlük yaşamı olumsuz etkileyecek hale geldiyse mutlaka profesyonel yardım alın. • Kendini ifade edebilmesi için korkusu hakkında resim çizdirilebilir. • Yönlendirilmemiş oyun.

AŞIRI ÖZGÜVEN Ben isted her ş iğim yapa eyi bilir im ØSağlıksız Özgüven/ Kendini Bilmeme ØSağlıklı Özgüven

Özgüvenli çocuk yetiştirmek için 6 yol; 1. Çocuğunuzun kendini ifade etmesine izin verin 2. Yaşı ve kapasitesi altı ve üstünde beklentiye girmeyin 3. Sorumluluk verin, yapabilmesi için destekleyin 4. Çaba ve gayretinin takdir edin 5. Kıyaslamayın (kendisi ile yarıştırın) 6. Hataları ve başarısızlıklarının kişiliğiyle bağdaştırmayın.

NARSİSİZM/AŞIRI BENCİLLİK Prenses sendromu • Her istediği olan çocuk mutlu olmaz! • Çocuk kişilik oluşumu ve ruh sağlığı için kurallara ihtiyaç vardır. • Açıklayıcı, sevecen ve aynı zamanda net ve tutarlı ebeveyn tutumu.

VİCDANSIZLIK/MERHAMETSİZLİK Vicdan ve merhamet duygusu küçük yaşlardan itibaren çocuğu aşılanmalıdır. • Sıcak bir aile ortamı oluşturun. • Doğayı sevdirin. (birlikte fidan dikilebilir. ) • Hayvan sevgisi aşılayın. (bir hayvan sahibi olabilir, onu beslenme sorumluluğunu çocuğunuza verebilirsiniz) • Duygularını ifade etmesine izin verin. • Birlikte sadaka verin.

Çalma Davranışlarının Altında Yatan Nedenler İKİ TÜR 1)İHTİYAÇLARININ KARŞILANMAMASI. . . 2)HAZ(KLEPTOMANİ)

Çalma Davranışlarının Altında Yatan Nedenler • Zorunlu temel ihtiyaçların karşılanmaması • Çocukta mülkiyet fikrinin geliştirilememesi • Diğer insanların sahip olduğu şeylerden mahrum bırakmak • Kızgınlığını göstermek, intikam almak için

Kimler daha yatkın • Aceleci çocuklar • Duygusal tatminsizlik yaşayan çocuklar • Mülkiyet duygusu gelişmeyen çocuklar(7 -8 yaş) • Toplumsal kuralları tanımayan çocuk • Haksızlığa uğrayan çocuklarda

Neler yapılabilir • Mülkiyet kavramı için özel eşya bölümleri(dolap, çekmece. . ) • Çocuklara isteklerini kontrol etmeyi öğretmek, • HIZLI VE NET TEPKİ ‘Her seferinde bu senin değil, hadi ver onu’ denmeli. Özür dilenmeli • Dramatize edilmemeli, aşağılanmamalı, aşırı kötümser olunmamalı • Arkadaşları ve çevresi gözden geçirilmeli • 7 -8 yaşlarından itibaren, düzenli olarak(yaşa ve ekonomik olanağa göre) harçlık verilmeli • Çocuğunuza ihtiyacı olduğunda ödünç eşya almanın yolları öğretin

YANLIŞ BİR DAVRANIŞIN ORTADAN KALKMASINI İSTEDİĞİMİZDE GEREĞİNDEN FAZLA TEPKİ VERMEK DAVRANIŞI DAHA ÇOK TETİKLER. SAKİN OLUNMALI. HİÇ BİR ‘TEK NEDEN’ BİR ÇOCUĞA, SUÇ İŞLETECEK KADAR YETENEKLİ DEĞİLDİR.

HARÇLIK • 10 yaşından itibaren haftalık harçlık • Öncesinde günlük ihtiyacı kadar • Lise döneminden itibaren aylık

DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE Dikkatini uzun süre bir yerde toplayamama. Sürekli hareketlilik, çok konuşma. Günlük faaliyetlerde unutkanlık. Başlanılan işi yarım bırakma. Dürtüsellik Dikkatsizlikten kaynaklanan ufak hatalar Eşya kaybetme. k u c o ç i l t e k e r a ? r h i r d i e H m f i t k a r e hip Okula giden çocuklarda %3 görülür.

AİLEYE DÜŞENLER • Çocuğu süreli eleştirmek, diğer çocukları örnek göstermek doğru değil • Çocuğun enerjisini boşaltabileceği , dikkat süresi ve yoğunluğunu artıracak uğraşlar bulunmalıdır. (yapboz, bultak, resim eşleştirme) • Çocuğun yemek yatma çalışma saatleri düzenli olmalıdır. • Çocuğa karşı anne baba tutumları kesin, net olmalıdır. • Aşırı hareketli olmayan davranışları ödüllendirilmeli, . teşvik edilmelidir.

Tırnak Yeme-Parmak Emme Davranış Bozukluğu Tırnak yeme alışkanlığı psikolojik kökenlidir. Kendini gergin, sıkıntılı ve öfkeli hisseden çocuğun bunları dışa vurumu olarak kabul edilir. Kişilik olarak hassas ve sinirli çocuklarda daha sık görülür. Çocuklar 1, 5 yaş civarı parmak emmeyi yoğun olarak yapmalarına karşı 3 - 4 yaş sonlarına doğru bu alışkanlığı bırakmaları beklenir. Sebep; doğabilecek sıkımtı ve stres ten kurtulmak için

Çocukların % 33’ünde tırnak yeme davranışı görülür. Tırnak yiyen çocukların ailelerinin çoğunda Tırnak yiyenlere rastlanmaktadır. Bunun içinde Tırnak yemenin bir taklit olduğu ve büyükleri taklit etmek suretiyle öğrenildiği ileri sürülmektedir.

Tırnak Yeme Davranışının Nedenleri Güvensizlik Anne Baba Yaşantısı Çocuklar Arasında Ayırım

Alınabilecek Önlemler 3 – 4 Yaşına Kadar görmemezlikten gelin • Tırnak yiyen çocuklara geceleri yatarken eski hafif eldivenleri giydirmek. Çocuk gece tırnaklarını yemek veya ısırmak istediğinde hatırlatıcı olması bakımından yararlı olabilir. • Çocukları korku kaygıya sebep olacak durumlardan(tv, film vs) uzak tutmak gerekir.

Alınabilecek Önlemler Çocukların ilgisi başka yöne çekilebilir. Sinema, televizyon izlerken veya radyo dinlerken onun ağzını çiğneyecek bir şeyle meşgul etmek tırnak yemenin ve ısırmanın yerine gelecek bir etkinlik olabilir. Tırnaklar derin kesilmelidir. Parmak ve tırnağa acı fakat zararsız bir sıvı sürülebilir. Bu hem hatırlatıcı ve hem de tırnağını ağzına götürdügü zaman acı ile birleştiğinde terk etmeye yardımcı olabilir. Çocukları ara sıra başarılarından dolayı ödüllendirme bazı durumlarda yarar sağlayabilir. Ancak bunun kısıtlı ve uygun şekilde kullanılması gerekir.

ALT ISLATMA Doğru ve tutarlı bir tuvalet eğitiminin ardından çocuğun kendini kontrol becerisini kazanması 4 yaşa kadar sürebilir. Ancak 4 yaş ve sonrasında alt ıslatmanın sürmesi davranış bozukluğu olarak değerlendirilir.

ALT ISLATMANIN NEDENLERİ • Genellikle %75 kalıtımsal olduğu bilinmektedir • Yanlış ve baskıcı tuvalet eğitimi verilmesi • Organik bozukluklar; Mesane kapasitesinin yeterli olmaması, ağır uyku, böbrek ve bağırsak bozuklukları, çocuğun sık üşütmesi • Psikolojik faktörler; Kaygının bilinçdışı ifade edilmesidir • Travmatik yaşantılar etkiler

ALTINI ISLATMA KONUSUNDA AİLEYE ÖNERİLER • UYUMADAN BİRKAÇ SAAT ÖNCE SIVI TÜKETİMİNİ AZALTIN • UYKUYA DALDIKTAN 1 SAAT SONRA TUVALETE KALDIRIN • Öncelikle çocuğunuzu mutlaka bu konuda uzman bir doktora götürün • Çocuğunuza karşı kesinlikle baskıcı ve cezalandırıcı yaklaşmayın • Onunla alay edip başkalarına söylemekle tehdit etmeyin • SABAHA KARŞI 1 KEZ DAHA TUVALETE KALDIRIN • TUVALETE KALDIRDIĞINIZDA TAM UYANIK OLDUĞUNDAN EMİN OLUN • GECE EĞER ALTINI ISLATIRSA KIYAFETİNİ DEĞİŞTİRME SORUMLULUĞUNU ÇOCUĞA VERİN • KESİNLİKLE BEZ BAĞLAMA YATAĞINA SU GEÇİRMEYEN ALEZ SERME GİBİ DAVRANIŞLARDA BULUNMAYIN

YEME BOZUKLUKLARI-İŞTAHSIZLIK • • • Çocuğun açlık hissine önem verilmeli Anne babalar suçluluk hissine girmemeli Kıyaslama her durumda olduğu gibi yapılmamalı Yemeklerin birlikte yenmesine özen gösterilmeli Yemek esnasında sofra huzuru sağlanmalı BESLENMEYİ DİSİPLİN, ÖDÜL VEYA SEVGİNİN TEMEL ŞEKLİ OLARAK YADA ÇOCUĞUN DAVRANIŞLARINI KONTROL ETMEDE KULLANMAK DOĞRU DEĞİL.

UYKU BOZUKLUKLARI NEDENLERİ Uyku saatinde kontrolsüz ağlama Gece sık uyanıp anne baba yanına gitme • Biyolojik nedenler (diş çıkarma, ateş, solunum güçlüğü, sindirim, yorgunluk) • Dış dünyadan gelen aşırı uyaranlar (ışık, ses) • Aşırı anne tutumları ( sert otoriter, aşırı koruyucu)

AİLEYE ÖNERİLERlı. Israr a m l ı r ı t ya a l m tu u t r i b alı. n m e a c ve nm e u s y a u ın e ı. l l ğ k a i a l t lı. n m a i l a y s a m e k d l ı k u n a ya a l d u l n k u ı • Çoc y k n u sı ya e a t e t b a d m a e la ıs e n ets c y e a g a ün d g n r ı r e a • H kul r o k • Gece • Ağla malard a da he tutuml men ya a her ş nına gi eyin yo • Ann dip bas lunda o e baba it ve in yla uyu l d u dille re ğ u andırıc anlatılm ddedilm mak istey ı bir alı. en çoc elidir. uk yum uşak ve kesin b ir

OKUMA ALIŞKANLIĞI • Çocuğunuzla birlikte kitap okuma saatleri yapın. • İlgi alanları ve sevdiği kitapları seçmesine olanak sağlayalım. • Çocuk dergilerine abone olunabilir. • Kütüphane ve kitapçıya mutlaka gidilmeli.

KİTAP ÖNERİLERİ: ÖNERİLERİ