OCUK STSMARI VE HMAL Prof Dr Aynur Btn
ÇOCUK İSTİSMARI VE İHMALİ Prof. Dr. Aynur Bütün Ayhan Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi
• İstismara ve İhmale Uğrayan Çocuğun Değerlendirilmesi
• İstismar ve ihmal olgusuna ilişkin etmenler, çocuğun özellikleri ve • • ailelerin ihtiyaçları birbirinden çok farklıdır. Bu nedenle istismar ve ihmal olgularının önlenmesi, çocuklara ve ailelerine gerekli erken müdahalelerin yapılabilmesinde değerlendirme son derece önemlidir. Bununla birlikte, istismar ve ihmal olgularının değerlendirilmesi güçtür ve bir ekip çalışması gerektirmektedir. Olguların erken belirlenmesi ve girişimlerin zamanında yapılması halinde, zararın daha az meydana gelir. Değerlendirme ve tedavi sürecine ilişkin ideal yaklaşım, olguyu bir bütün olarak ele alarak, çocuğa tıbbi ve psikolojik desteği sağlarken, aynı zamanda hukuki destek de sağlayarak, disiplinler arası bir bakış açısıyla çalışmaktır.
• Belli bir olgunun çocuk ihmali olup olmadığına karar verirken, durumun ve koşulların çocuğun temel ihtiyaçlarının karşılanmadığına işaret etmesi ve sonuçta çocuğun zarar görmesi olmak üzere iki önemli kıstasın dikkate alınması gerekmektedir. • Çocuk istismarına ilişkin değerlendirmede ise çocuğun ebeveynlerin aktif tutum ve davranışları nedeni ile zarar görüp görmediği değerlendirilir. Kimi olgularda sadece çocuğun zarar görmesi değil, zarar görmesi riskinin bulunmasının da kötü muamele kapsamında değerlendirilmesi gerekmektedir. • Örneğin, eğer çocuğa havaya uygun olarak yeterli giysi giydirilmemişse ve donma noktasının altındaki derecelerde otobüs bekliyorsa sonuç çok şiddetli olabilmektedir. Bu nedenle, durumun niteliğinin ve boyutlarının potansiyel sonuçları bağlamında ele alınması gerekmektedir.
• Fiziksel istismar ve cinsel istismar gibi çocuğa yönelik kötü muamele türlerinde olayın bir kez bile gerçekleşmiş olması, olgunun istismar olarak değerlendirilmesinde yeterlidir. Ancak, olguların ihmal olarak değerlendirilebilmesi için, tekrarlanan nitelikte olması gereklidir. • Pek çok olguda aile değil, olayın ihmal kapsamında değerlendirilmesi gerekir. Olayın sadece bir kez gerçekleşmiş olması, yani istismarın ve ihmalin durumsal olması da ölümcül sonuçlara yol açabilmektedir.
Cinsel İstismarın Değerlendirilmesi • Cinsel istismar diğer istismar türlerin farklı değerlendirmeler gerektirmektedir. Bu olguların fark edilmesi çoğu zaman tesadüfidir. Olayların çok az bir kısmı çocuğun kendi şikayeti ile adliyeye yansımaktadır. Olaylar büyük oranında tekrarlayıcı niteliktedir. • Cinsel istismar olayı çok büyük bir oranda çocuğun tanıdığı bir kişi tarafından gerçekleştirilmekte; bir yetişkinin, çocuktaki normal dışı bir davranışı fark etmesi veya çocuğun bir fiziksel yaralanma ile doktora getirilmesi ile olay ortaya çıkmaktadır. • Daha nadir olarak çocuğun bir başka şahsa cinsel istismar hakkında bir şey söylemesi ile gün ışığına çıkmaktadır. Cinsel istismar olayının açığa çıkması ile çocuk, olay hakkında daha ayrıntılı bilgi vermeye zorlanır. Bu bir ensest ilişki ise, çocuk daha büyük bir baskı altında kalabilmekte; fail ve aile bireyleri suçluluk duymasına ve içine kapanmasına yol açabilmektedir.
• Cinsel istismar mağduru çocuk ve ergenlerin, olaydan sonraki 24 ile 48 saatler arasında istismarı birisiyle paylaştıkları, ikinci günden sonra istismar yaşantısının anlatılma oranlarının giderek azaldığı tespit edilmiştir. • Cinsel istismar sonrası çocuklar yaşanan istismarı ilk olarak annelerine, daha sonra sırasıyla babalarına, polise, öğretmene, arkadaşlarına ve başka bir aile üyesine anlatır. • İstismara uğrayan çocuklar ailelerinin tepkilerinden korktukları ve utanç duygusu yaşadıkları için olayı daha geç haber verebilirler.
• Hekimler, çocuk istismarı olgusu ile karşılaştıklarında, çocuğun tedavisi tamamlandıktan sonra, kamu görevi yaptıklarından dolayı, bu suçu ihbar etmekle yükümlüdür. • Vakanın çocuk istismarı olduğuna ilişkin şüphe bulunmuyorsa, cumhuriyet başsavcılıklarına adli raporla birlikte başvurarak, olgu hakkında koruma kararı aldırılması ve çocuğun tedavisinin sürebilmesi için yasal güvence istenmesi gereklidir. • Hukuksal danışmanlık konusunda barolara başvurarak, çocuk hakları komisyonunda görev yapan avukatların ve gönüllü kuruluşların desteğinin istenebilir.
• Yurtdışındaki uygulamalarda olduğu gibi, Türkiye’de de son yıllarda, mağdurun tek muayenesi ile tüm işlemlerin bitirilmesi hedeflenmektedir. • Ancak, çocuğun muayenesine sağlık personeli dışında olan polis, savcı gibi kişilerin katılmasının doğru olmadığı; ifadenin çocuğa zarar vermeden alınması esas olmakla birlikte, ifade ile muayenenin iki ayrı işlem olduğu, muayenede alınan öykünün, ifade olmadığı ileri sürülmektedir.
KAYNAKLAR • AİLE VE SOSYAL POLİTİKALAR BAKANLIĞI. Çocuk bakım kuruluşlarında çalışan personele yönelik istismar ile mücadele rehber kitapçığı. Erişim: [https: //ailevecalisma. gov. tr/media/2499/cocuk-bakim-kuruluslarinda-calisan-personele yonelik-istismarlamucadele-rehber-kitapcigi. pdf]. • • BAYSAL, S. U. (2007). Tıbbi İhmal. Tüm Boyutlarıyla Çocuk İstismarı içinde. Ed. : O. Polat. Ankara: Seçkin Yayıncılık, s. : 265 -275. • BEYAZOVA, U. (2014). İhmal. Çocuk İstismarına ve İhmaline Yaklaşım. Temel Bilgiler içinde. Ed. : O. Derman, Ankara: Akademisyen Tıp Kitabevi, s. : 35 -36. • • CAN. M. , TIRITIL, L. , DOKGÖZ, H. (2009). Çocuk istismarı olgularında hekim. Klinik Gelişim, 89 -94. • • ÇOCUK MERKEZİ DERNEĞİ (2012). Çocukların Ev İçinde Yaşadıkları Şiddet Araştırması. İstanbul: Genç Hayat Yayınları, s. : 25 -55. BAYSAL, S. U. , ŞAHİN, F. (2014). Çocuk istismarı ve ihmali. Türkiye Milli Pediatri Derneği ve Sosyal Pediatri Derneği Ortak Kılavuzu içinde (s. 93 -16). Ankara: Türkiye Milli Pediatri Derneği. ÇEÇEN, A. R. (2007). Çocuk cinsel istismarı: Sıklığı, etkileri ve okul temelli önleme yolları. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 4(1): 117. DERMAN, O. (2014). Çocuk İstismarı ve İhmaline Yaklaşım. Ankara: Akademisyen Tıp Kitabevi.
• • KARAKOÇ, S. (2009). Aile içi şiddetin çocuk ruh sağlığına etkileri. Çocuk ve Şiddet Çalıştayı, s. : 19 -23. • • MILLER-PERRIN, C. L. , PERRIN, R. D. (2007). Child Maltreatment: An Introduction. London: Sage Publications. • • POLAT, O. (2007). Tüm Boyutlarıyla Çocuk İstismarı: Tanımlar. Ankara: Seçkin Yayıncılık. • USLU, R. İ. (2014). Duygusal İstismar. Çocuk İstismarına ve İhmaline Yaklaşım. Temel Bilgiler içinde. Ed. : O. Derman, Ankara: Akademisyen Tıp Kitabevi, s. : 37 -40. • ZOLLNER, H. , FUCHS, K. A. , FEGERT, J. M. (2014). Prevention of sexual abuse: Improved information is crucial. Child and Adolescent Psychiatry and Mental Health, 8(5): 1753 -2000. KARATAŞ, K. (2015). Çocuk İhmal ve İstismarında Sosyal Hizmet Yaklaşımı. Çocuğa Yönelik Şiddet ve Çocuğun Korunması içinde. Ed. : T. Dağlı. İstanbul: Çocuk Koruma Merkezlerini Destekleme Derneği, s. 97 -105. ÖZDEMİR, N. (2009). Aile içi şiddette uğrayan ya da tanık olan çocuğa danışmanlık ve aile içi şiddete yaklaşım. Çocuk ve Şiddet Çalıştayı, s. : 64 -72. ŞAHİN, F. (2014). Fiziksel istismar. Çocuk İstismarına ve İhmaline Yaklaşım. Temel Bilgiler içinde. Ed. : O. Derman, Ankara: Akademisyen Tıp Kitabevi, s. : 41 -48.
- Slides: 11