OCUK SALIININ DEERLENDRLMES Do Dr Ender DURUALP ocukla

ÇOCUK SAĞLIĞININ DEĞERLENDİRİLMESİ Doç. Dr. Ender DURUALP

�Çocukla iletişimde sözel iletişim tekniklerinin yanı sıra, sözel olmayan iletişim teknikleri de (beden dilinin kullanılması) çok önem taşır. İletişim, çocuğun yaşına ve gelişim düzeyine uygun olmalıdır.

Bebeklik Dönemi (0 Dokunarak iletişim kurunuz. -1 yaş) Yumuşak bir ses tonu ile konuşunuz. Bebek ile göz temasını sürdürünüz. Aşırı uyaran vermekten sakınınız. 8 aylık bebeklerde yabancı anksiyetesinin başlayacağını unutmayınız.

Oyun Dönemi (1 -3 yaş) Çocuğa düşüncelerini toplaması için yeterli zaman veriniz. Çocuğu korkutabilecek durumları, çocuğun yanında tartışmaktan kaçınınız. Çocuk ile, göz hizasında konuşunuz. Çocukla iletişim kurarken oyundan yararlanınız. Çocukla iletişimde basit bir dil kullanınız. Bu dönemdeki çocuğun dil gelişiminin hızlı olacağını unutmayınız.

Okul Dönem (3 -6 yaş) Öncesi Somut düşünme ve hayal etme özelliklerini göz önünde bulundurarak, çocukla anlayabileceği bir dille konuşunuz. Çocuğun düşünce ve duygularını ifade etmesi için oyunu kullanınız. Dikkat süresinin kısa olduğunu unutmayınız.

Okul Dönemi (6 -12 yaş) Çocuğu korkutabilecek sözcükleri kullanmaktan kaçınınız. Çocuğa, kendisini ifade etme fırsatı veriniz. Ben merkezliliğinin azaldığını, daha empatik olduğunu, çevresindeki durumlardan ciddi olarak etkilenebileceğini ve korkabileceğini, gereksinimlerini ifade etmede isteksiz olabileceğini, kendi korkularını bir diğer çocuğun korkuları gibi dile getirebileceğini unutmayınız.

Adölesan Dönemi (12 -18 yaş) Dinleyerek, ona saygı duyduğunuzu gösteriniz. Küçük görmekten ve öğüt vermekten kaçınınız. Adölesan için güvenilir bir erişkin olunuz. Sırlarını paylaşmaktan kaçınınız.

Fiziksel Değerlendirmede Gelişim Dönemlerine Göre Yaklaşım Yenidoğanlar ve 6 Aydan Küçük Bebekler �Bebekler, fiziksel değerlendirmeye direnç göstermemeleri nedeniyle değerlendirmenin en rahat yapıldığı gruptur. Bebekte güven duygusunu sağlamak için ebeveynlerin de işleme katılmaları gereklidir. Fiziksel değerlendirme sırasında bebeği besleme, emzik verme, bez değiştirme gibi bebeği sakinleştirici ve rahatlatıcı uygulamalar yapılabilir.

�Böylece bebek sakinken ya da uyurken oskültasyon yapılabilir. Steteskop ve eller ılık olmalı, bebeğe nazikçe dokunulmalıdır. Fiziksel değerlendirme baştan ayağa doğru yapılır. Kalça çıkığının değerlendirilmesi gibi bebeği rahatsız edebilecek girişimler en sona bırakılmalıdır. �Yenidoğanı değerlendirilirken yatırılan masanın da ılık olması önemlidir. Böylece bebeğin giysileri çıkartılabilir. Muayene sırasında bebeğin vücut sıcaklığının korunmasına özen gösterilmelidir. Bebekler ağrıyı ve acıyı hissederler. Korkuları vardır ve yüksek sesten, parlak ışıktan etkilenirler.

6 Ayın Üzerindeki Bebekler �Ayrılık ve yabancı anksiyetesinin gelişmesi nedeniyle, genellikle fiziksel değerlendirmeye tepkilidirler. Bu nedenle ebeveynleri ile birlikte olmaları sağlanmalıdır. Değerlendirme sırasında annenin kucağında oturtulmaları onları rahatlatır. �Bebekte fiziksel değerlendirme sırasında (örneğin ekstremitelerin hareketliliği ve refleksler değerlendirilirken) oyundan yararlanılır. Sakinleştirmek için emzik ve biberon kullanılabilir. Bu yaş grubundaki bebekler yabancıların dokunmasından korkabildiklerinden, değerlendirmeye göğüs yerine

1 -3 Yaş Dönemi �Bu yaş dönemindeki çocuklar negatif, aktif ve meraklıdırlar. Hareket eden ya da gürültü yapan her şeyin canlı olduğunu düşünürler ve korkarlar. Bulundukları ortama alışmaları zaman alabilir. Yabancı anksiyetesi nedeniyle, ebeveynlerinden ayrılmaktan hoşlanmazlar. Bu nedenle genellikle ebeveynin kucağında oturtularak muayene edilmesi yeğlenir. Sevdiği bir oyuncağı varsa onu tutmasına izin verilir. �Basit ve tek anlamlı sözcükler kullanılmalıdır. İşlemleri açıklarken önce oyuncaklar üzerinde gösterilerek nasıl yapılacağı ve neler hissedeceği açıklanır. Kullanılacak

�Çocuğa “seni muayene edebilir miyim? ” şeklinde soru sormaktan kaçınılmalıdır, çünkü böyle bir soruya, dönemin özelliği nedeniyle verilecek olan yanıt “hayır” olacaktır. Fiziksel değerlendirmenin her aşamasında çocukla sakin bir ses tonu ile konuşulmalı ve ne yapılacağı açıklanmalıdır. Çocuğun kontrol duygusunu geliştirmek için seçme hakkı verilir. Örneğin “önce göğsüne mi yoksa karnına mı dokunayım? ” ya da “oturmak mı, ayakta mı durmak istiyorsun? ” gibi.

Okul Öncesi Dönem �Dönemin başındaki çocuklar genellikle ebeveynlerin kucaklarını tercih ederken daha ileri yaşlarda muayene masasında rahat olabilirler. Genellikle kıyafetlerini çıkarmaya gönüllü olurlar fakat genital muayene yapılana kadar iç çamaşırları çıkarılmaz. �Çocuk fiziksel değerlendirme işlemine katılmakta isteklidir. Çocuğun araçlara dokunmasına ve oynamasına izin verilir. Muayene sırasında anksiyetesini azaltmak için oyuncaklardan yararlanılır. Örneğin dinlemek ya da kulaklarına bakmak için önce bebek ya da oyuncak hayvan üzerinde işlem gösterilir.

�Çocuğa işlem hakkında basit açıklamalarda bulunulur. “Önce hangi kulağına bakmamı istersin? ” gibi seçenekler sunulmalıdır. Çocuğa işlem sırasında sayı sayma, renklerin adları ya da sevdiği aktiviteler sorularak ilgisi dağıtılır. Çocuk işbirliği yaptığında olumlu geri bildirim verilmelidir. �Bu yaş dönemindeki çocuklar becerilerini göstermekten hoşlanırlar. Nörolojik sistem ya da kas iskelet sistemi değerlendirilirken çocuktan topa vurması, olduğu yerde zıplaması, gözleri kapalı ve kolları iki tarafa açık iken ayakta durması istendiğinde işbirliği yapmaya isteklidirler.

Okul Dönemi �Okul dönemindeki çocuklar için başarı, gizlilik, cesaret ve bağımsızlık kavramları önem taşır. Bu yaş grubundakiler fiziksel değerlendirme sırasında işbirliği yaparlar ve muayene masasına oturabilirler. İç çamaşırları ile muayene edilebilirler. Mahremiyetlerine önem verilir. �Fiziksel değerlendirme işlemi sırasında ne yapıldığı ve neden yapıldığı açıklanır. Çocuğun kendini güçlü hissetmesi için olabildiğince seçenek sunulur. Vücudun nasıl çalıştığını öğretmek için fizik

Adölesan Dönem �Benlik saygısı, beden imgesi, bağımsızlık, gizlilik, cinsellik bu yaş grubu için önemli olan faktörlerdir. Adölesanlar genellikle kaygılarını aile dışında bir yetişkinle paylaşmak konusunda isteklidirler. Adölesan özel olarak ebeveyninin yanında olmasını istemedikçe yalnız değerlendirilir. Adölesanın mahremiyetini korumak için soyunabileceği özel bir yer sağlanır, giymesi için önlük verilir ve muayene sırasında bakılmayan bölgelerin üzeri kapatılır. Yetişkinlerdeki gibi baştan ayağa doğru bir

Kaynaklar �Çavuşoğlu, H. (2015). Çocuk Sağlığı Hemşireliği Cilt III. (12. Baskı). Ankara: Sistem Ofset Basımevi. �Durualp, E. (2016). Anne Çocuk sağlığı ve İlk Yardım. İçinde Öğretmenlik Alan Bilgisi Okul Öncesi Öğretmenliği. (2. Baskı). (Ed: N. Aral, Ü. Deniz ve A. Kan), 107 -158, Ankara: Kısayol Yayıncılık. �Törüner, E. K. ve Büyükgönenç, L. (2012). Çocuk Sağlığı Temel Hemşirelik Yaklaşımları. Ankara: Göktuğ Yayıncılık. �Erdem, Y. (2015). Çocuk Hastalıkları. Ankara: Vize Yayıncılık. �Deniz, Ü. ve Önder, Ö. R. (2015). Anne Çocuk Sağlığı ve İlk Yardım. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.