OCUK HAKLARI TANIMI DNYADA VE TRKYEDE OCUK HAKLARININ

ÇOCUK HAKLARI TANIMI, DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE ÇOCUK HAKLARININ GELİŞİMİ

Çocuk Hakları Kavramı Bu kavram 1989’da Birleşmiş Milletlerce benimsenmiş ve 1994‟te Türkiye Cumhuriyeti tarafından da onaylanmış olan Uluslararası Çocuk Hakları Sözleşmesi’yle hukuk yazınına girmiştir.

Çocuk hakları; ülkenin yapısal profilini sergileyen temel göstergeler ışığında, toplumsal gelişme ile çocuk ve gençlerin gelişmesinin bütünlüğünü ve karşılıklı etkileşimini politika ve bilgi üretiminin odağı olarak tanımlar.

Çocuk hakları, çocukların zihinsel, bedensel, sosyal, duygusal ve ahlaki bakımlardan bağımsız bir şekilde gelişebilmesi için, hukuk kuralları ile korunan durumlarıdır. Bu haklar insan haklarından ayrı değil, aksine onun bir parçasıdır. Bundan farklı olarak çocuk hakları; refah hakları, korumacı haklar ve yetişkin hakları adı altında toplanmaktadır.

Çocuk hakları hareketi, çocuğun bu nesne/veya hiç kimse olmama durumunu sorgulayan ve salt çocuk sayıldıkları için birçok haktan yoksun bırakılmalarına tepki duyan bir yaklaşımdan doğmuştur. Paradoksal bir şekilde, bu hareketin bayrağını taşımak ve söylemini oluşturmak da yine yetişkinlere düşmektedir.

Çocuk Hakları, özel hukuk, sosyal hukuk, kamu hukuku ve uluslararası hukukta yer alan kuralların çocuklara tanıdığı yetkileri kapsar. Çocuk Hakları savunucuları çocukların hem yasal hem de manevi haklarının tanınması ve geliştirilmesi gereğini ileri sürmüşlerdir.

Yapılan çalışmalar sonucu çocuk hakları konusunda birçok uluslararası sözleşme imzalanmış, çocukların korunmasına ilişkin düzenlemeler uluslararası sözleşmelerle güvence altına alınmıştır.

Çocuk hakları genelde çocuğun yaşamasına, gelişmesine, korunmasına ve katılımına ilişkin ögeleri içermektedir. Başta gelen ve en büyük hak sayılan yaşama hakkı, yeterli yaşam standartları ve sağlık hizmetlerinden en iyi biçimde özgürce yararlanmayı öngörür. Çocuğun gelişmesine ilişkin haklar arasında ise eğitim, bilgilenme, oyun, boş zaman ve kültürel etkinliklere katılma hakları ile birlikte düşünce, din ve vicdan özgürlükleri yer alır.

Korunma hakkı, buraya kadar sayılan hakların hepsinin korunmasını ifade eder. Düşünceleri serbestçe belirtme ve kendisini ilgilendiren konularda söz ve karar sahibi olmanın yanı sıra, en geniş anlamda toplumda etkin bir rol oynama ise katılım hakları arasında yer almaktadır.

Dünyada Ve Türkiye’de Çocuk Haklarının Gelişimi Çocuk haklarının tarihçesi, çocuğun üzerinden ekonomik kazanç elde edilebilir, devir ve terk edilebilir, hatta öldürülebilir bir varlık olmaktan çıkarılıp, haklara sahip, kişilik sahibi bir canlıya dönüştürülebilmesi olarak özetlenebilir.

Gençlik sorunları ile çocukların ve anaların korunması alanında uluslararası bir merkez kurulması yolunda ilk resmî girişim, 1912’de İsviçre'de görülmektedir. Bu merkezin görevleri "Devletlerin, çocukların korunmasına ilişkin kanunlarını, tüzüklerini, önemli eserlerini toplamak, bu konudaki reformları bir yıllıkta yayınlamak, vesayet, gençliğe özen gösterme ve çocukların korunmasına ilişkin uluslararası bir anlaşma yapılmasını sağlamaktır".

28 Haziran 1919' da Versailles Barış Antlaşması imzalandıktan sonra, çocukların gençlerin korunması ile ilişkili problemlerin tartışılması amacıyla Temmuz 1921 yılında Brüksel'de merkezi Brüksel'de olan Milletlerarası Çocukları Koruma Birliği kurulmuş ve bu birliğe on devlet üye olmuştur.

Eglantyre Jebb, çocukların refahı için 7 maddelik taslak metin hazırlamış, bu metinde her ulustan, ırktan ve inançtan çocukların sömürüye karşı korunması, fiziksel, zihinsel ve ahlaki gelişimlerinin tam olarak sağlanması, yetişkin hayatına hazırlanmaları konusunda çocuklara karşı sorumluluklar ortaya koymuştur.

Bu taslak daha sonra, Milletler Birliği tarafından 26 Eylül 1924’de Çocuk Hakları Cenevre Sözleşmesi olarak kabul edilmiştir. Deklarasyon, her ulusun kadın ve erkeklerinin, çocukların fiziki ve ruhsal yönden normal gelişimlerinin sağlanabilmesi için görevleri olduğunu kabul eden ilk uluslararası belge olma özelliği taşımaktadır.

Bu Bildirge, "Gazi Mustafa Kemal" tarafından 1931 yılında imzalanmış ve böylece Türkiye tarafından da benimsenmiştir. Bildirge'nin imzalanmasını takiben 1935 yılında Çocuk Esirgeme Kurumu kurulmuştur.

Türkiye'nin katıldığı çocukların korunmasına ilişkin ilk uluslararası çalışmalar 1936 yılı I. Balkan ve 1938 yılı II. Balkan Kongreleri‘ dir. Bu Kongreler, uluslararası alanda çocuk hakları konusundaki çalışmalara öncülük etmiştir. Bu kongrelerde normal ve sağlam çocukların korunması, çocukların tıbbî korunması ve iş yaşı bölümlerine ayrılarak çalışmalar yapılmıştır.

1959'da Çocuk Hakları Deklarasyonu kabul edilmiştir. . Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nda 1979 yılının "Dünya Çocuk Yılı" olarak kabul edilmiştir.

Türkiye 1979 yılından itibaren dünyada ilk ve tek Çocuk Bayramı olarak kutlanan, 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramını, dünya çocuk bayramı olarak kabul etmiş ve bütün dünya çocuklarıyla birlikte görkemli bir şekilde kutlanmaya başlamıştır.

Çocuk Haklarına Dair Sözleşme, Birleşmiş Milletlerin 20 Kasım 1989 tarihinde yapılan 44. Genel Kurul Toplantısında kabul edilmiştir. Bugün Çocuk Haklarına Dair Sözleşme, Amerika Birleşik Devletleri ve Somali dışında 191 ülke tarafından onaylanmıştır.

Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nda onaylanan Sözleşme, 14 Subat 1990 tarihinde Türkiye tarafından imzalanmış, 9 Aralık 1994 tarihinde 17, 29 ve 30. Maddelerine çekince koyarak Türkiye Büyük Millet Meclisi'nce onaylanmıştır. 27 Ocak 1995 günü Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.

Çocukların Korunmasına Yönelik Dünyadaki Gelişmeler Birleşmiş Milletler Cemiyeti Genel Kurulunca Cenevre'de kabul edilen 5 maddelik Çocuk Hakları Bildirgesi (1924) Birleşmiş Milletler ve Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu'nun (UNICEF) kurulması (1945) İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi'nde çocuklara özel önem verilmesi (1948) Çocuk Hakları Bildirgesi'nin Birleşmiş Milletlerce kabul edilmesi, (1959)

Uluslararası Çocuk Yılı hazırlık çalışmaları sırasında Çocuk Hakları Sözleşmesi'nin taslağının hazırlanmaya başlanması (1979). Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nda kabul edilen Çocuk Hakları Sözleşmesi (20 Kasım 1989) Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin yürürlüğe girmesi (2 Eylül 1990) Uluslararası Çalışma Örgütü'nün Genel Konferansında kabul edilen, İstihdamda Asgari Yaşla İlgili 138 Sayılı İLO Sözleşmesi (1973)

Çocuk Suçluluğunun Önlenmesine İlişkin Birleşmiş Milletler Yönlendirici İlkeleri (Riyad İlkeleri) Çocukların Korunması ve Ülkelerarası Evlat Edinmeye İlişkin İşbirliği (çocukların fuhuşa zorlanmalarının, satılmalarının önlenmesini sağlayacak işbirliği sisteminin oluşturulması, ülkelerarası evlat edinmeye ilişkin koşulların ve kuralların belirlenmesi) Hakkındaki Lahey Sözleşmesi (1993) Birleşmiş Milletler Genel Kurulunda kabul edilen. Çocukların Satılması, Çocuk Fuhşu ve Pornografisi Konusundaki İsteğe Bağlı Protokol (2000).

Kaynakça YILDIRIM DOĞRU, S. , (2015) «ÇOCUK HAKLARI VE KORUMA; Yasal Düzenlemeler» Ankara, Eğiten Kitap