Ochtendprogramma 9 30 Opening door Marcel van Raaij

Ochtendprogramma 9: 30 Opening door Marcel van Raaij, directeur Milieu RIVM Hoe geven we met elkaar vorm aan de vernieuwingen in de Emissieregistratie 9: 45 Nieuw in de Emissieregistratie, Wim van der Maas RIVM De laatste trends in emissie en onderzoek, internationale ontwikkelingen 10: 15 Programmatische aanpak stikstof, Mark Wilmot EZ AERIUS rekent uw vergunning door: past deze in de ontwikkelruimte? 10: 45 koffiepauze 11: 15 Black Carbon, Antoon Visschedijk TNO PM 10, PM 2, 5 en nu BC in de Emissieregistratie? 11: 45 Introductie Omgevingswet, Petra Loef RIVM Eenvoudiger en efficiënter 12: 15 Greendeal CO 2 emissiefactoren, Ingrid Aaldijk Milieu Centraal Well to wheel, tank to wheel? Emissiesymposium Lucht 2021 11 maart

Middagprogramma Graaf van Leicester Auditorium 13: 30 – 14: 30 Satellietmetingen van emissies, Bas Mijling, KNMI 14: 45 – 15: 45 Onzekerheden in onze emissiecijfers, Rianne Dröge, TNO Anne van Oostenrijk zaal 13: 30 – 14: 30 uur en 14: 45 – 15: 45 uur www. emissieregistratie. nl Wat kun ermee en wat kan er beter, Wim van der Maas, RIVM Graaf Willem IV zaal (Boerderij, onderste verdieping) 13: 30 – 14: 30 uur en 14: 45 – 15: 45 uur Regionale gegevens, wat zegt Emissieregistratie over uw gebied? Romuald te Molder, RIVM Graaf Jan van Nassau zaal (Boerderij, bovenste verdieping) 13: 30 – 14: 30 uur en 14: 45 – 15: 45 uur Het elektronisch Milieujaarverslag, de volgende stap, Hellen van Eijsden, Fugro-Ecoplan Emissiesymposium Lucht 2021 11 maart

Samen vernieuwen ● De Emissieregistratie verandert continue – Onderzoekt bronnen die het meest bijdragen aan de onzekerheid – Afgelopen vrijdag op www. emissieregistratie. nl de nieuwste cijfers gepubliceerd – Nieuwe stoffen (Black Carbon) – Onzekerheden communiceren: waar is mijn ontwikkelruimte gebleven? ● Nu kansen om slimmer te combineren – De PAS en het AERIUS systeem bij RIVM – De Omgevingswet – Kunnen satellieten helpen bij de validatie? De burger met een Smartphone? ● Hoe het voor u, de bedrijven en bevoegde gezagen, eenvoudiger te maken – Het e. MJV wordt elk jaar gebruikersvriendelijker en u waardeert dat – Combineert zoveel mogelijk bevragingen, recent ook CBS-enquêtes – In dialoog met de stakeholders – Green Deal CO 2 emissiefactoren 3 Wim van der Maas 11 maart 2021

Betrokken organisaties Directie Klimaat, Lucht en Geluid Ministerie van Infrastructuur en Milieu Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Rijkswaterstaat Ministerie van Infrastructuur en Milieu Ministerie van Economische Zaken RWS-Waterdienst Rijkswaterstaat Leefomgeving: - Materialen, Mobiliteit en Klimaat - Kenniscentrum Info. Mil Rijksdienst voor Ondernemend Nederland Ministerie van Economische Zaken, 4 Wim van der Maas 11 maart 2021

Even voorstellen Omgevingsdiensten etc. Bedrijven en branche-organisaties Emissiedeskundigen / onderzoekers Beleid (Ministeries) Organisatie en sprekers 5

Nieuw in de Emissieregistratie 1. Hoe werkt de Emissieregistratie? 2. Trends per stof – Mee en tegenvallers – Methodewijzigingen – Toekomstige wijzigingen 3. Overige vernieuwingen – Nieuwe guidance over 2013 – Herzien Gotenburg protocol – Clean Air Policy Package – 2020 Climate and Energy Package Wim van der Maas

Hoe emissies berekenen? Emissies van 2600 bedrijfsvestigingen 650 emissieoorzaken met nationale emissies en activiteitsniveau’s e. MJV / IPPCinrichtingen Verdeeld in 55 ‘werkvelden’ (voor onder de emissiedeskundigen Berekende emissies per bedrijfstak (SBI) Diffuse bronnen 5 Taakgroepen ● ● ● 7 Energiesector, industrie en afvalverwerking Landbouw Verkeer Water Consumenten Wim van der Maas 11 maart 2021

Waarvoor 8 Emissiesymposium 11 maart

Informatiesystemen lucht RIVM Ingave emissies door bedrijven en validatie door (lokale) overheden in het Milieujaarverslag Verkeersbeleid, (MIRT) projecten maatregelen en beleid (lokale) overheden Milieujaarverslag: Emissieregistratie GDN/GCN Monitoringstool en AERIUS PAS-tool OPSmodel 9 Modelijking (Basis)registraties LML / MAN

Nieuw in de Emissieregistratie 1. Hoe werkt de Emissieregistratie? 2. Trends per stof – Mee en tegenvallers – Methodewijzigingen – Toekomstige wijzigingen 3. Overige vernieuwingen – Nieuwe guidance over 2013 – Herzien Gotenburg protocol – Clean Air Policy Package – 2020 Climate and Energy Package

CO 2 Variaties sinds 1990: - Koude en warme winters - Import/export elektriciteit - Stijging elektriciteitsverbruik - Stijging mobiliteit - aandeel CO 2 in BKG steeg naar 85 % (was 73%) Nieuwe ontwikkelingen: - Afname wegtransport, elektriciteitsproductie en het energieverbruik in de petrochemische industrie - Zachte winter Huidig onderzoek: - Aanpassingen aan nieuwe guidelines - Uitbreiding emissiemodel mobile werktuigen en tweewielers - CO 2 van carbonaten in klei bij steenbakker meenemen (0, 7 Mton) 11 Wim van der Maas 11 maart 2021

Methaan Daling sinds 1990 - 48% gedaald - Vooral stortplaatsen, CH 4 afvang - Minder organisch afval gestort - Landbouw constant - Daling Olie- en gaswinning door minder ‘venting’ Nieuwe ontwikkelingen - Gasslip door toename WKK - Nu constant Huidig onderzoek - Aanpassingen aan nieuwe guidelines 12 Wim van der Maas 11 maart 2021

Lachgas Daling sinds 1990: - 55% reductie bereikt - Vooral door maatregelen in de chemische industrie - 2008 grote daling door salperterzuurproductie (Chemelot en Yara) Nieuwe ontwikkelingen: - Caprolactam in 2011 lichte stijging na meetcampagne (Chemelot) Huidig onderzoek: - Aanpassingen aan nieuwe guidelines - Hoofdbron nu landbouw 13 Wim van der Maas 11 maart 2021

Zwaveldioxide Daling door - rookgasreiniging Eindustrie - Zwavelarme brandstoffen in industrie en verkeer - Overgang van stookolie naar aardgas bij raffinaderijen - Ruim onder het NECplafond - Zeescheepvaart belangrijk 14 Wim van der Maas 11 maart 2021

Stikstofoxiden als NO 2 Daling sinds 1990: - Euro normen verkeer - Maatregelen industrie low Nox, SCR Nieuwe ontwikkelingen: - Herberekening: jaarlijks nieuwe emissiefactoren verkeer - NOx uit gewassen - Uit WKK hogere emissiefactoren Huidig onderzoek: - NOx uit WKK: inzettingspercentage SCR - Vanaf 2015 nieuwe lagere norm 15 Wim van der Maas 11 maart 2021

Fijn stof PM 10 Daling door - Euro normen verkeer (roet filters) - Maatregelen industrie, veel doekfilters - Op- en overslag Nieuwe inzichten - Jaarlijkse actualisatie emissiefactoren verkeer - Hogere beladingsgraad vrachtwagens +5% PM 10 uit vrachtwagen - Brommer en motorfietsen rijden meer kilometers Huidig onderzoek - e. MJV: TSP/PM 10/PM 2, 5 - Dit jaar Black Carbon - Slijtage-emissies verkeer en houtstook nemen in belang toe - Discussie ‘condensables’ telt bij emissies mee of later atmosferische chemie? ) 17 Wim van der Maas 11 maart 2021

Ammoniak Daling sinds 1990 door - Onderwerken mest - Eiwit armer diervoeder - Afname aantal dieren - Emissiearme stallen Nieuwe inzichten - Gaswassers niet altijd gebruikt (60% t/m 2009) - Dierenwelzijn (ruimere stallen) - Jaarproductie mest in hetzelfde jaar geplaatst Huidig onderzoek - Emissiefactoren stallen - Toename rundvee begint - Ammoniak uit zee - Ammoniak uit gewasafrijping en gewasresten - Mestverwerkingstechniek en (vergisting, covergisting, drogen, etc. ) 18 Wim van der Maas 11 maart 2021

Nieuw in de Emissieregistratie 1. Hoe werkt de Emissieregistratie? 2. Trends per stof – Mee en tegenvallers – Methodewijzigingen – Toekomstige wijzigingen 3. Overige vernieuwingen – Nieuwe guidance over 2013 – Herzien Gotenburg protocol – Clean Air Policy Package – 2020 Climate and Energy Package

Nieuwe guidebooks Internationaal vastgestelde richtlijnen voor het berekenen van emissies Dit jaar van kracht (over de 1990 -2013 cijfers) ● Zowel voor de nieuwe budgetperiode Kyoto broeikasgassen ● Als voor de grootschalige luchtverontreiniging (CLRTAP / NEC emissieplafonds) - 22 Nieuwe bronnen Actualisering van de emissie-factoren en methodieken Betere afstemming tussen de indelingen voor Kyoto/NEC Nieuwe GWP-waarden voor o. a. Methaan en Lachgas Wim van der Maas 11 maart 2021

Gotenburg protocol herzien ● Geen plafonds meer voor de stoffen, maar reductiepercentages ● Nieuwe basisjaar 2005; de reducties moeten zijn gehaald in 2020 e. v. ● Behalve de huidige stoffen (SOx, NH 3, NMVOC, PM 10) – toegevoegd PM 2. 5 – en Black Carbon (rapportage is vrijwillig / aanbevolen) ● Adjustment procedure toegevoegd, voor nieuwe inzichten - De nieuwe rapportageverplichtingen gaan in per 1 feb 2015 - Ruimtelijke detaillering naar 0, 1 * 0, 1 graad (7*12 km 2) 23 Wim van der Maas 11 maart 2021

Clean Air Policy Package Nog in onderhandeling - voorstel December 2013 ● Herziening NEC-D ● Voorstel voor Richtlijn Middelgrote Stookinstallaties (1 -50 MWth) ● Ratificatie van het herziene Gotenburg Protocol - NEC-D: emissieplafonds voor 2020/2030, nog te onderhandelen. - Plafond voor 2020 = Gotenburg - Plafond voor 2030 gaat verder en zal ook CH 4 omvatten - Middelgrote stookinstallaties - Monitoring 20 -50 MWth jaarlijks - Monitoring 1 -20 MWth elke 3 jaar - Implementatie van bestaande regelgeving, - zoals Euro VI, mobiele werktuigen, RIE (Richtlijn Industriële Emissies), - Update BREF's, nieuwe ecodesign voor houtkachels 24 Wim van der Maas 11 maart 2021

2020 Climate and Energy Package (20 -20 -20) In 2020 een reductie van 20% broeikasgas emissies; 20% meer energie efficiency en 20% duurzaam opgewekte energie EU Effort Sharing Decision (niet ETS-deel). - een reductie van 10% bkg emissies in 2020 tov 2005 voor de niet-ETS sectoren. - 10% is een EU gemiddelde: voor Nederland een reductie van 16% in 2020 t. o. v. 2005. - De nationale emissiereducties dienen gehaald te worden via een vastgesteld pad - Dit zal jaarlijks worden gereviewd onder de EU Monitoring Mechanism Regulation (MMR). - Het gaat om dezelfde gassen als onder het Kyoto Protocol. - Luchtvaart en internationale zeescheepvaart blijven buiten beschouwing. - Er geldt ook een verplichting om de (t-1) emissies te gaan rapporteren, nl uiterlijk op 31 juli in het jaar t over (t-1). 25 Wim van der Maas 11 maart 2021