OBOWIZKI PRACOWNIKA ORAZ SKUTKI PRAWNE ICH NIEWYKONANIA mgr

OBOWIĄZKI PRACOWNIKA ORAZ SKUTKI PRAWNE ICH NIEWYKONANIA mgr Sabina Pochopień

OBOWIĄZKI PRACOWNIKA , , Obowiązki pracownika składają się na treść stosunku pracy, określają reguły zachowania się pracownika wobec pracodawcy jako kontrahenta stosunku pracy”. T. Kuczyński [w: ] H. Szurgacz, Z. Kubot, T. Kuczyński, A. Tomanek, Prawo pracy. Zarys wykładu. , Warszawa 2016.

PODZIAŁ OBOWIĄZKÓW PRACOWNICZYCH • Obowiązki określające jakościową stronę wykonywania pracy, • Obowiązki określające ilościową stronę świadczenia, • Obowiązki określające porządkową stronę świadczenia, • Obowiązki określające stosunek pracownika do zakładu pracy i pracodawcy, • Obowiązki określające stosunek pracownika do innych pracowników.

OBOWIĄZKI DOTYCZĄCE JAKOŚCI WYKONYWANEJ PRACY - STARANNOŚĆ I SUMIENNOŚĆ • Staranność- odnosi się do zespołu wskazówek, rad, zaleceń i dyrektyw tworzących to, co się zwykło nazywać , , techniką działania”, której celem jest osiągnięcie maksymalnej efektywności pracy. Kategoria staranności odsyła do reguł instrumentalnych, prakseologicznych odgrywających znaczną rolę przy pracach rutynowych. • Sumienność- dotyczy strony podmiotowej działania pracownika, poprzez odesłania do reguł aksjologicznych, odwołujących się do określonego systemu wartości. Ocenie podlega indywidualne zaangażowanie pracownika.

OBOWIĄZKI DOTYCZĄCE JAKOŚCI WYKONYWANEJ PRACY – STOSOWANIE SIĘ DO POLECEŃ PRZEŁOŻONYCH • Zgodnie z art. 100§ 1 k. p. pracownik jest obowiązany stosować się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy, jeżeli nie są one sprzeczne z przepisami prawa lub umową o pracę. Pracownik może ponadto odmówić wykonania polecenia sprzecznego z zasadami współżycia społecznego (art. 58§ 2 k. c. w zw. z art. 300 k. p. ) • Polecenie może dotyczyć: sposobu wykonywania pracy, nakazu jej wykonywania w określonym miejscu lub czasie a także obowiązków dotyczących porządku i organizacji pracy. • Polecenie służy aktualizacji lub konkretyzacji obowiązków składających się na treść stosunku pracy.

KAZUS Anna M. była zatrudniona w spółce Y na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony na stanowisku księgowej. Pewnego popołudnia prezes spółki Y wydał jej ustne polecenie, zgodnie z którym miała ona odebrać jego dzieci ze szkoły, a następnie odprowadzić na korepetycje z matematyki. Kobieta odmówiła wykonania polecenia. Proszę ocenić słuszność odmowy wykonania polecenia w powyższym stanie faktycznym.

KAZUS Dorota K. , opiekująca się obłożnie chorą matką była zatrudniona w Spółce X w dziale kadr. W związku z dużą rotacją pracowników w Spółce X, w dziale kadr pracy nie brakowało. W związku z powyższym Prezes Spółki wielokrotnie wydawał Dorocie K. ustne polecenie pracy po godzinach. Pomimo faktu, że w dziale tym oprócz Doroty K. pracowały także cztery jej koleżanki adresatem polecenia pracy po godzinach zawsze była wyłącznie ona. Kiedy po raz kolejny Prezes zwrócił się do niej z poleceniem takiej treści kobieta odmówiła jego wykonania. Proszę ocenić słuszność odmowy wykonania polecenia.

OBOWIĄZEK PRZESTRZEGANIA CZASU I PORZĄDKU W PROCESIE PRACY • Obowiązek przestrzegania czasu pracy obejmuje powinność punktualnego rozpoczynania i kończenia pracy, zakaz samowolnego opuszczania pracy, stosowanie się do ustalonych przerw w pracy, pozostawanie w ustalonym czasie pracy do dyspozycji pracodawcy oraz nakaz efektywnego jego wykorzystywania. • Nakaz przestrzegania obowiązków porządkowych obejmuje: - stosowanie się do regulaminu pracy i ustalonego w zakładzie pracy porządku, - przestrzeganie przepisów oraz zasad bhp, - przestrzeganie przepisów przeciwpożarowych

OBOWIĄZKI OKREŚLAJĄCE STOSUNEK PRACOWNIKA DO ZAKŁADU PRACY – DBAŁOŚĆ O DOBRO ZAKŁADU PRACY • Obowiązek dbałości o dobro zakładu pracy obejmuje powinność: -powstrzymywania się od czynności, które mogłyby spowodować pracodawcy lub wyrządzić mu szkodę niemajątkową, uszczerbek w mieniu - powinność pozytywnego działania na rzecz i w interesie pracodawcy. • W orzecznictwie sądowym jako naruszające wskazany obowiązek wskazuje się następujące zachowania: podjęcie przez pracownika działalności gospodarczej kolidującej z jego rolą jako strony stosunku pracy, przekroczenie granic rzeczowej krytyki pracodawcy, namawianie innych pracowników do działań lub zachowań niezgodnych z treścią stosunku pracy i in.

OBOWIĄZKI OKREŚLAJĄCE STOSUNEK PRACOWNIKA DO ZAKŁADU PRACY – OBOWIĄZEK ZACHOWANIA TAJEMNICY Powyższy obowiązek dotyczy: - informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę, - tajemnicy określonej w odrębnych przepisach (informacje niejawne, tajemnica zawodowa, tajemnica przedsiębiorstwa)

OBOWIĄZKI OKREŚLAJĄCE STOSUNEK PRACOWNIKA DO ZAKŁADU PRACY – ZAKAZ KONKURENCJI • Zakaz konkurencji to obowiązek niekonkurowania z pracodawcą w czasie trwania stosunku pracy jak i po jego ustaniu, • Zakaz konkurencji oznacza zakaz prowadzenia wszelkiej działalności sprzecznej z interesami pracodawcy oraz świadczenia pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie na rzecz podmiotu prowadzącego taką działalność • Przepisy o zakazie konkurencji stosuje się odpowiednio gdy, pracodawca i pracownik mający dostęp do szczególnie ważnych informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę, zawierają umowę o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy (klauzula konkurencyjna). We wskazanej umowie należy określić okres obowiązywania zakazu konkurencji oraz wysokość wynagrodzenia należnego pracownikowi od pracodawcy.

KAZUS Jan N. był zatrudniony w Spółce Y na stanowisku kierowniczym wysokiego szczebla. W trakcie trwania stosunku pracy zawarł ze swoim pracodawcą umowę o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy oraz przez okres dwóch lat po jej zakończeniu. Zgodnie z umową pracownikowi przysługiwało odszkodowanie za powstrzymywanie się od działalności konkurencyjnej, nie określała ona jednak jego wysokości. Proszę ocenić czy umowa o zakazie konkurencji została ważnie zawarta.

OB OWIĄZKI OK RE ŚLA JĄCE STOSUN EK PRACOWN IKA D O I NN YC H PR AC OWNIKÓWOBOWIĄ ZE K PRZEST RZ EG ANIA W ZAKŁADZIE PRAC Y ZA SA D WS PÓ ŁŻY CI A SPOŁECZNEGO • Zasady współżycia społecznego- zasady moralne lub obyczajowe posiadające powszechne społeczne uznanie- dotyczące bezpośrednio stosunków pomiędzy ludźmi i niebędące obowiązującymi normami prawnymi. • Zasady współżycia społecznego nabierają znaczenia prawnego ze względu na odesłanie do nich przez zwrot wyznaczający obowiązek przestrzegania tych zasad.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ PRACOWNICZA • Odpowiedzialność porządkowa, • Odpowiedzialność materialna • Odpowiedzialność odszkodowawcza, • Odpowiedzialność za wykroczenia i przestępstwa przeciwko prawom pracownika, • Pozbawienie lub ograniczenie świadczenia, przekształcenie lub rozwiązanie stosunku pracy.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ PORZĄDKOWA • Istota odpowiedzialności porządkowej polega na stosowaniu wobec pracownika sankcji typu represyjnego tj. kar za nieprzestrzeganie ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy, przepisów bhp, przepisów przeciwpożarowych a także przyjętego sposobu potwierdzania przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecności (art. 108 k. p. ). • Przesłankami tej odpowiedzialności są : bezprawne naruszenie obowiązku porządkowego oraz wina.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ PORZĄDKOWA Za naruszenie obowiązków porządkowych może być zastosowana kara upomnienia, nagany (każde przewinienie) oraz kara pieniężna (za nieprzestrzeganie przepisów bhp lub przepisów przeciwpożarowych, opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w pracy).

TRYB NAKŁADANIA KAR PORZĄDKOWYCH • Kara nie może być zastosowana po upływie 2 tygodni od powzięcia wiadomości o naruszeniu obowiązku porządkowego i po upływie 3 miesięcy od dopuszczenia się naruszenia. • Przed nałożeniem kary porządkowej pracodawca jest zobligowany wysłuchać pracownika. • O zastosowanej karze porządkowej pracodawca zawiadamia pracownika na piśmie, wskazując rodzaj naruszenia obowiązków pracowniczych oraz jego datę a także informuje o prawie wniesienia sprzeciwu i terminie jego wniesienia.

TRYB WERYFIKACJI KAR PORZĄDKOWYCH • Jeżeli zastosowanie kary porządkowej nastąpiło z naruszeniem przepisów prawa, pracownik może w terminie 7 dni od dnia zawiadomienia go o ukaraniu wnieść sprzeciw. • Sprzeciw rozpatruje pracodawca po rozpatrzeniu stanowiska reprezentującej pracownika zakładowej organizacji związkowej. Nieodrzucenie sprzeciwu w ciągu 14 dni od jego wniesienia jest równoznaczne z jego uwzględnieniem. • Pracownik, który wniósł sprzeciw, może w ciągu 14 dni od dnia zawiadomienia o jego odrzuceniu wystąpić do sądu pracy o uchylenie zastosowanej kary.

KAZUS W dniu 12 marca 2010 roku pracodawca- Wojciech K. nałożył na pracownika – Krzysztofa W. karę nagany za niepodpisanie listy obecności od 1 do 5 marca 2010 roku oraz podpisanie listy obecności 8 marca 2010 roku niezgodnie ze stanem faktycznym, tj. wpisanie godziny 7. 30 jako godziny rozpoczęcia pracy, mimo że w tym dniu rozpoczął on rzeczywiście pracę o godzinie 9: 00. W dniu nałożenia kary pracodawca zawiadomił ustnie pracownika o zastosowaniu kary, poinformował o możliwości złożenia przez niego pisemnych wyjaśnień oraz chciał wręczyć Krzysztofowi W. pismo informujące o wymierzeniu kary nagany, jednak ten odmówił jego przyjęcia. W dniu 18 marca 2010 roku Krzysztof W. złożył sprzeciw od zastosowanej wobec niego kary porządkowej, odrzucony przez pracodawcę pismem z 19 marca 2010 roku. Krzysztof W. dnia 30 marca 2010 roku wniósł do sądu pracy powództwo o uchylenie zastosowanej kary porządkowej, podnosząc, że pracodawca nie wysłuchał go przed zastosowaniem kary oraz nie zamieścił w piśmie informującym o odrzuceniu sprzeciwu pouczenia o prawie wystąpienia do sądu pracy o uchylenie zastosowanej kary porządkowej. 1. Jaka jest procedura nakładania przez pracodawcę kary porządkowej na pracownika? 2. Czy pracodawca przed zastosowaniem kary wysłuchał Krzysztofa W. w rozumieniu przepisów k. p. ? 3. Czy odmowa przyjęcia przez pracownika pisma informującego o nałożeniu kary miało wpływ na bieg terminu do złożenia sprzeciwu? 4. Czy roszczenie pracownika jest zasadne? Opracowano na podstawie: S. Samol, Prawo pracy. Kazusy.

KAZUS Justyna K. od dłuższego czasu nie przestrzegała obowiązujących w zakładzie pracy zasad dotyczących utrzymania porządku na stanowisku pracy oraz zasad pobierania i zdawania materiałów i narzędzi. Zachowanie to zostało dostrzeżone przez pracodawcę, który zastosował wobec kobiety karę pieniężną. Proszę ocenić prawidłowość powyższym stanie faktycznym. zastosowania kary porządkowej w

ODPOWIEDZIALNOŚĆ MATERIALNA NA ZASADACH OGÓLNYCH • Przesłankami tej odpowiedzialności są: - bezprawność (niewykonanie lub nienależyte wykonanie obowiązku pracowniczego), - wina, - szkoda, - związek przyczynowy między zawinioną bezprawnością a szkodą • Naprawienie szkody wyrządzonej z winy nieumyślnej poza charakteryzuje: mieniem powierzonym - ograniczenie odpowiedzialności jedynie do rzeczywistej straty pracodawcy, - ograniczenie wysokości odszkodowania do kwoty trzymiesięcznego wynagrodzenia pracownika, - możliwość obniżenia odszkodowania.

KAZUS Antoni W. był zatrudniony w restauracji , , Smakosz” w charakterze kelnera. W czasie serwowania dań podczas wykwintnej kolacji potknął się i upadł na stolik, na którym znajdowała się zastawa z saksońskiej porcelany. Szkoda została oszacowana na 15. 000 złotych. Miesięczne wynagrodzenie Antoniego W. wynosiło 3. 000 zł. Proszę dokonać oceny odpowiedzialności Antoniego W. za powyższe zdarzenie.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA SZKODĘ WYRZĄDZONĄ OSOBIE TRZECIEJ • Ten typ odpowiedzialności dotyczy sytuacji wyrządzenia szkody przez pracownika osobie trzeciej przy wykonywaniu przez niego obowiązków pracowniczych. Do naprawienia takiej szkody zobowiązany jest wyłącznie pracodawca, wobec którego pracownik ponosi odpowiedzialność na zasadach zawartych w art. 114 -121(1) k. p. • Odpowiedzialność ta nie dotyczy szkody dokonanej jedynie , , przy sposobności”, (np. kradzieży dokonanej przez pracownika w domu klienta przy okazji naprawy urządzenia). W takiej sytuacji odpowiedzialność ponosi wyłącznie pracownik, a jej podstawę stanowią przepisy kodeksu cywilnego.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA SZKODĘ WYRZĄDZONĄ OSOBIE TRZECIEJ • Przesłankami odpowiedzialności są: bezprawność, wina nieumyślna, szkoda i związek przyczynowy między zawinioną bezprawnością a szkodą, • Pracodawca odpowiada za szkodę w pełnej wysokości, natomiast regresowa odpowiedzialność pracownika obejmuje rzeczywistą stratę poniesioną przez poszkodowanego pod warunkiem, że nie przekracza ona kwoty trzymiesięcznego wynagrodzenia pracownika, • Pracodawca może żądać od pracownika odszkodowania dopiero po naprawieniu szkody osobie trzeciej.

KAZUS Marta S. była zatrudniona w firmie P. H. U. , , C” Barbara W. , świadczącej usługi sprzątania biur i mieszkań, w charakterze sprzątaczki, na podstawie umowy o pracę na czas określony. W dniu 8 lutego 2010 roku z polecenia pracodawcy Marta S. wykonywała obowiązki pracownicze w siedzibie , , R’’ Spółka z o. o. Podczas sprzątania jednego z pomieszczeń dopuściła się kradzieży aparatu fotograficznego o wartości 1. 200 zł. , , R” Spółka z o. o. zażądała od jej pracodawcy naprawienia szkody przez zapłatę powyższej kwoty pieniężnej. Pracodawca Marty S. odmówił, twierdząc, że nie ponosi w takim przypadku odpowiedzialności za zawinione działania swojego pracownika. 1. Kto ponosi odpowiedzialność materialną za szkody wyrządzone osobie trzeciej przy wykonywaniu obowiązków pracowniczych przez pracownika? 2. Czy w powyższym wypadku szkoda powstała przy wykonywaniu przez Martę S. obowiązków pracowniczych? S. Samol, Prawo pracy. Kazusy.

KAZUS Ksawery P. był zatrudniony w Spółce Y prowadzącej działalność w zakresie napraw elektrycznego sprzętu gospodarstwa domowego. W dniu 20 listopada 2017 roku przełożony Ksawerego P. wysłał mężczyznę do domu klienta w celu naprawy zamrażarki oraz młynka do kawy. Niestety naprawa nie powiodła się – zamrażarka przestałą pracować, a młynek do kawy po włączeniu powodował spięcie w instalacji elektrycznej. Proszę ocenić kto i w jakiej wysokości ponosi odpowiedzialność za wyrządzoną szkodę.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA MIENIE POWIERZONE • Przesłankami tej odpowiedzialności są: - prawidłowe powierzenie mienia, - naruszenie obowiązku zwrotu lub wyliczenia się z powierzonego mienia (szkoda), - zawiniona bezprawność, - związek przyczynowy. • Pracownicy naruszający obowiązek zwrotu lub wyliczenia się z powierzonego mienia odpowiadają za szkodę w tym mieniu w pełnej wysokości. • Ciężar dowodu: pracodawca jest obowiązany wykazać fakt prawidłowego powierzenia mienia oraz powstania szkody i jej wysokości, a pracownik , że szkoda powstała z przyczyn od niego niezależnych.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ Z WINY UMYŚLNEJ • W przypadku gdy pracownik wyrządził szkodę umyślnie, jest obowiązany do jej naprawienia w pełnej wysokości, tzn. w granicach straty i utraconych korzyści. Wykluczona jest możliwość ograniczenia odpowiedzialności takich pracowników. • W orzecznictwie jako przykłady umyślnego wyrządzenia szkody wskazuje się: zagarnięcie mienia pracodawcy, wyrządzenie szkody wskutek prowadzenia przez pracownika w stanie nietrzeźwości samochodu z nadmierną prędkością, dysponowanie odzieżą roboczą jak własną i in.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ODSZKODOWAWCZA • Regulowana przepisami kodeksu pracy: - w przypadku wadliwego rozwiązania przez pracownika stosunku pracy bez wypowiedzenia, z powodu zarzutu dopuszczenia się przez pracodawcę ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków wobec pracownika, -naruszania przez pracownika zakazu konkurencji przewidzianego w umowie. • Regulowana przepisami kodeksu cywilnego: - kontraktowa (np. naruszenie przez pracownika zakazu konkurencji po ustaniu stosunku pracy), - deliktowa (np. samowolne użycie przez pracownika mienia pracodawcy do własnych celów)

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA PRZESTĘPSTWA I WYKROCZENIA PRZECIWKO PRAWOM PRACOWNIKA Odpowiedzialność za wykroczenia • Zakres podmiotowy: osoby upoważnione do działania w określonym zakresie w imieniu pracodawcy, które podejmując decyzje w zakresie stosowania prawa pracy lub takiej decyzji nie podejmując, dopuszczają się jego naruszenia. • Zakres przedmiotowy: zawieranie umowy cywilnoprawnej w warunkach, w których powinna być zawarta umowa o pracę, niepotwierdzanie na piśmie zawartej z pracownikiem umowy o pracę , wypowiadanie lub rozwiązywanie pracownikowi stosunku pracy z rażącym naruszeniem prawa, naruszanie przepisów o czasie pracy, niewypłacanie w terminie wynagrodzenia za pracę lub innego świadczenia i in.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA PRZESTĘPSTWO PRZECIWKO PRAWOM OSÓB WYKONUJĄCYM PRACĘ ZAROBKOWĄ ( ART. 218 - 221 K. K) • Złośliwe lub uporczywe naruszanie praw pracowniczych lub praw z ubezpieczenia społecznego zatrudnionych, • Odmowa ponownego przyjęcia osoby przywróconej do pracy przez właściwy organ, • Naruszanie przepisów o ubezpieczeniach społecznych przez niezgłoszenie lub zgłoszenie nieprawdziwych danych mających wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość, • Narażenie pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia wskutek niedopełnienia obowiązku przez osobę odpowiedzialną za bhp, • Niezawiadomienie właściwego organu o wypadku przy pracy lub chorobie zawodowej przez zobowiązaną do tego osobę.

POZBAWIENIE LUB OGRANICZENIE ŚWIADCZENIA, PRZEKSZTAŁCENIE LUB ROZWIĄZANIE STOSUNKU PRACY

OPRACOWANO NA PODSTAWIE: • H. Szurgacz, Z. Kubot, T. Kuczyński, A. Tomanek, Prawo pracy. Zarys wykładu, Warszawa 2016, • S. Samol, Prawo pracy. Kazusy, Warszawa 2010, • Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku Kodeks pracy( Dz. U. z 2014 r. poz 1502 z późn zm. ).