Oblici dravne vlasti i oblici dravnog ureenja Nastavnik

Oblici državne vlasti i oblici državnog uređenja Nastavnik: doc. dr Sandra Pajić Šavija Email: spsavija@sinergija. edu. ba Udžbenik: Prof. dr Dragan M. Mitrović “Osnovi prava”, Beograd

OBLICI DRŽAVNE VLASTI • s obzirom na to kakav je odnos između zakonodavne, izvršne i sudske vlasti • Š. Monteskje „O duha zakona“

Oblici državne vlasti • Sistem podjele vlasti: 1) Predsjednički sistem (stroga podjela vlasti) 2) Parlamentarni sistem (ravnoteža vlasti) 3) Polupredsjednički sistem (mješoviti sistem) • Sistem jednistva vlasti: 1) Apsolutno jedinstvo vlasti 2) Relativno jedinstvo vlasti

Predsjednički sistem vlasti • • • Ustav SAD iz 1787. godine Nepromjenjivost ustava Ekonomska stabilnost Garantovanje ljudskih prava i sloboda Odsustvo nacionalnih sukoba

Obilježja predsjedničkog sistema vlasti 1) Monocefalna egzekutiva 2) Stroga podjela vlasti 3) Ne postoje sredstva kojima bi se jedna vlast uplitala u poslove druge vlasti

Izvršna vlast • • • Šef države-predsjednik Neposredan izbor Mandat 4 godine Ne postoji vlada Imenuje državne službenike i razne niže činovnike (tzv. Kuhinjski kabinet)

Zakonodavna vlast • Kongres: 1) Predstavnički dom (donji dom)- sve države članice srazmjerno broju biračamandat 2 godine 2) Senat (gornji dom)-princip pariteta-svaka država bira po dva senatora-mandat 6 godina

Sudska vlast • Vrhovni sud • 9 sudija • Kontrola ustavnosti zakona

Odnos izvršne i zakonodavne vlasti • predsjednik►parlament 1) Zakonodavni veto (suspenzivan) 2) Pravo poslanica • parlament►predsjednik 1) Budžet 2) Odobrenje imenovanje državnih službenika 3) impičment

Parlamentarni sistem vlasti • Sistem ravnoteže vlasti • Obilježja: 1) Bicefalna egzekutiva 2) Ne postoji stroga podjela vlasti 3) Postoje sredstva putem kojih nosioci jedne vlasti mogu uticati na druge

Zakonodavna vlast • Parlament 1) Dom lordova (gornji dom) 2) Dom komuna (donji dom) • dvostranački sistem • Sistem relativne većine

Izvršna vlast • Monarh-ceremonijaln a uloga • Predlaže mandatara za sastav vlade • Akt premapotpisa • Vlada-stvarni nosilac izvršne vlasti • Ministre bira parlament • Odgovornost vlade pred parlamentom

Odnos zakonodavne i izvršne vlasti • parlament►vlada 1) Imenuje ministre 2) Budžet 3) Izglasavanje nepovjerenja vladi • vlada►parlament 1) Zakonodavna inicijativa 2) Raspuštanje parlamenta 3) Prisustvo sjednicama parlamenta

Polupredsjednički sistem vlasti • • Mješoviti sistem Uveden u Francuskoj Neposredan izbor šefa države Šef države je dominantniji činilac izvršne vlasti

SISTEM JEDINSTVA VLASTI • APSOLUTNO : jedan organ vrši sve tri vrste državne vlasti • RELATIVNO: uticaj organa jedne grane drž. vlasti na izbor nosilaca druge dve grane vlasti i mogućnost opoziva, nadzor nad radom, zamena ili preuzimanje poslova. • AUTOKRATSKO I DEMOKRATSKO: – autokratsko kad dominira izvršno upravna vlast – demokratsko kad dominira zakonodavna vlast • PRIMER: ŠVAJCARSKI SKUPŠTINSKI SISTEM

Oblici državnog uređenja • Odnos između centralnih i necentralnih organa 1) Unitarna ili prosta država 2) Federacija 3) Regionalna država 4) konfederacija

Unitarna država • Postoji jedan centar odlučivanja • S obzirom na odnos između centralnih i necentralnih organa: • Centrazovana • Decentralizovana • Dekoncentracija vlasti

Vrste decentralizacije • Teritorijalna decentralizacija • Personalna decentralizacija • Realna decentralizacija • Sistem jednog kolosijeka • Sistem duplog kolosijeka • Sistem pune decentralizacije

Federacija-pojam i obilježja • Foedus-ugovor, nagodba • Dva nivoa vlasti • Federacija ili federalne jedinice nosioci suverenosti?

Raspodjela nadležnosti • Isključiva nadležnost federacije (međ. odnosi i spoljna politika, odbrana, finansije) • Isključiva nadležnost federalnih jedinica • Konkuretna nadležnost (sukob nadležnosti)

Načela fedracije • Načelo suprematije federacije • Načelo autonomije federalnih jedinica • Nećlo participacije federalnih jedinica u saveznoj vlasti

KONFEDERACIJA • Savez suverenih država. • Samo jedan zajednički organ najčešće konfederativni parlament: – – čine ga predstavnici država članica koji su isključivo odgovorni vlastima svoje države; odluke se donose konsensusom i nisu obavezujuće, tj. države članice samostalno odlučuju o njihovom sprovođenju. • Državljanstvo i moneta nisu jedinstveni. • Secesija i nulifikacija u konfederaciji su mogući.

Federacija ≠Konfederacija • Savezna država • Nastaje na osnovu ustava • Suvernost pripada federaciji • Zakoni federacije važe na cijeloj teritoriji • Odluke se donose većinom glasova • Ne postoji pravo na secesiju • Savez država • Nastaje na osnovu ugovora • Suverenost pripada državama članicama • Države članice imaju pravo nulifikacije • Odluke se donose konsenzusom • Pravo na secesiju

SECESIJA I NULIFIKACIJA • Federalne jedinice nemaju pravo na: – SECESIJU: otcepljenje i osamostaljivanje dela teritorije (federalne jedinice) jednostranim aktom. – NULIFIKACIJU: poništavanje i ukidanje pravnih akata i odluka federacije od strane federalnih jedinica. Odluke i akti federalnih jedinica moraju biti u skladu sa odlukama i aktima savezne vlasti.

Regionalna država • Decentralizovana unitarna država koja se sastoji od sutonomnih jedinica koje imaju veći stepen samostalnosti od jedinica lokalne samouprave, a manji u odnosu na federalne jedinice • Španija i Italija

UNIJA • Labaviji savez od konfederacije, koji nastaje između dve ili više država na osnovu ugovora, tj povelje. • Može da postoji i bez ijednog zajedničkog organa Unije. • REALNA UNIJA: ugovorna zajednica dve ili više država njihovom voljom. U domen zajedničkih poslova prenose nadležnosti iz oblasti spoljnih poslova, odbrane i finansija. • PERSONALNA UNIJA: zajednički monarh ili vladari iz iste dinastije.

EVROPSKA UNIJA • Nije klasična unija u skladu sa prethodnom definicijom i tipologijom. • EU je definisana kao: – FEDERACIJA u monetarnim odnosima, poljoprivredi, trgovini i oblasti životne sredine – KONFEDERACIJA u oblasti socijalne, ekonomske i unutrašnje politike i politike zaštite potrošača – MEĐUNARODNA ORG. u spoljnoj politici

KOMONVELT • Najlabavija forma saveza država, uspostavljena pretežno između matice države (Velike Britanije) i njenih bivših kolonija. • Na čelu Komonvelta britanski monarh koji predstavlja simbol jedinstva država Komonvelta i nema nikakvu suštinsku izvršnu moć. • 54 države članice na 6 kontinenata. • Pravo na istupanje. • http: //www. thecommonwealth. org