O BIORNORODNOCI DLA PRZYSZOCI CZYLI JAK UCZY E

„ O BIORÓŻNORODNOŚCI DLA PRZYSZŁOŚCI- CZYLI JAK UCZYĆ, ŻE SARNA NIE JEST ŻONĄ JELENIA” PROJEKT EDUKACYJNY

CIEKAWOSTKI

CZY WIESZ, ŻE ORZEŁ BIELIK…

Czy wiesz, że DZIK…

ZIELNIK

BABKA ZWYCZAJNA znana była już od 3000 lat. W starożytności zalecana była w przypadku ukąszeń Surowiec zielarski: liście – Folium Plantaginis majoris. Działanie: wykrztuśne, przeciwzapalne, powlekające (osłaniające). W medycynie ludowej świeże liście przykładano na niewielkie zranienia, ukąszenia owadów, zwichnięcia, ropiejące rany, owrzodzenia, napar służył do przemywania trudno gojących się ran. Zbiór i suszenie: zbiera się od maja do września i suszy w warunkach naturalnych lub w suszarni, w temperaturze do 40°C.

GROSZEK ŻÓŁTY Łodyga wiotka i rozgałęziona, ścieląca się lub czepiająca podpór. Długość do 100 cm. Liście złożone, posiadające jedną tylko parę podłużnie lancetowatych listków, jeden lub dwa wąsy czepne i bruzdkowany ogonek. Listki mają zaostrzone końce i równoległą nerwację. Kwiaty motylkowe zebrane w grona u nasady liści, na szypułkach znacznie dłuższych od liści. Kielich zrosły, o 5 żółtych, wyraźnie nierównych i odgiętych ząbkach, płatki korony również żółte, łódeczka otwierająca się tylko na szczycie. Owoc nagi, czarny strąk o długości ok. 3 cm. Nasiona rozsiewane przez autochorię – łupiny dojrzałego strąka skręcają się nagle wyrzucając nasiona. Korzeń głęboki korzeń palowy oraz długie, podziemne rozłogi

JASKIER OSTRY Lecznicza: Wywar z liści był w ludowej medycynie używany przeciw wypryskom skórnym Roś lina ozdobna. Odmiana R. acris 'Multiplex' opisana po raz pierwszy w zielniku z 1480 r. W przeciwieństwie do gatunku dorasta tylko do ok. 60 cm. Tworzy kuliste pełne kwiaty, pozbawione pręcików i słupka, które przekształciły się w płatki korony, dlatego nie zawiązuje nasion. Rozmnażanie tylko wegetatywne przez podział starszych kęp. Kwiaty cięte trwałe dzięki kolejno rozwijającym się pąkom na rozgałęzieniach bocznych.

KOMONICA ZWYCZAJNA Zalety: wysoka zawartość białka i składników mineralnych, zwłaszcza wapnia i magnezu, większa zawartość karotenów niż u innych roślin motylkowatych oraz mniejsze straty tego cennego składnika podczas suszenia. Roślina jest odporna na przygryzanie i udeptywanie oraz jest mrozoodporna, bez okrywy śnieżnej znosi temperatury do -25°C Wady: zawartość w kwiatach glikozydów cyjanogennych, które mają gorzki smak, powodując niechętne wyjadanie przez zwierzęta kwitnących roślin. Jednakże gorzki smak zanika przy suszeniu W uprawie na zboczach zapobiega ich erozji. Roślina uprawiana na paszę zieloną i susz

KOMOSA BIAŁA Pędy nadziemne i nasiona zawierają saponiny, kwas szczawiowy, alkaloidy (betacyna, betaksantyna), kwas oleanolowy. Roślina rosnąca na przeazotowanych glebach łatwo kumuluje azotany. U ludzi, którzy spożyli komosę i przebywali na słońcu pojawiało się uczulenie słoneczne, objawiające się obrzękiem skóry i zmianą jej barwy, biegunką i silnym podnieceniem. Zwierzęta zwykle omijają komosę, jednak stwierdzono przypadki zatruć. Roślina lecznicza: Surowiec zielarski: korzeń i ziele (Herba Chenopodii albi). Działanie: wewnętrznie pomaga przy kaszlu i przewlekłym zapaleniu oskrzeli, zewnętrznie stosowana była na rany. Obecnie jest używana w ziołolecznictwie. Sztuka kulinarna: nasiona i młode liście są jadalne, liście bywają stosowane zamiast szpinaku Mają dużo białka (16%), węglowodanów (49%), witaminy C, prowitaminy A. Starsze liście i nasiona są trujące. Z nasion można przyrządzać mąkę i kasze.

KRWAWNICA POSPOLITA Ziele krwawnicy (Lythri herba) – wysuszone, całe lub rozdrobnione, kwitnące szczyty pędów. Surowiec powinien zawierać nie mniej niż 5, 0% garbników w przeliczeniu na pirogalol Zawiera alkaloid kriogeninę i glikozyd salikarynę. Zawiera też garbniki, w związku z tym wykazuje działanie ściągające. Działanie: Przeciwgorączkowe, przeciwzapalne i rozszerzające naczynia krwionośne.

KRWAWNIK POSPOLITY Działanie Przeciwzapalne, przeciwkrwotoczne, bakteriostatyczne i nieznaczne przeciwskurczowe. Ziele pobudza również czynności wydzielnicze przewodu pokarmowego, wzmaga wydzielanie soków trawiennych i żółci. Dawniej sporządzano napar na krwotoki wewnętrzne. Dziś ziele krwawnika stosuje się wewnętrznie głównie w zaburzeniach żołądkowo -jelitowych objawiających się brakiem apetytu, wzdęciami, kurczami jelit, niestrawnością oraz, ze względu na działanie przeciwzapalne, w chorobie wrzodowej. Krwawnik można też stosować zewnętrznie w celu łagodzenia stanów zapalnych skóry i błon śluzowych oraz na

LNICA POSPOLITA Roślina bywa czasami uprawiana jako roś lina ozdobna. lecznicza: Surowiec zielarski: ziele (Herba Linariae). Zawiera alkaloid peganinę, fitosterole, kwasy organiczne, flawonoidy i inne. Działanie: łagodnie przeczyszczające, moczopędne, przeciwzapalne. Pobudza perystaltykę jelit, rozluźnia mięśnie gładkie dróg żółciowych. Napary używane były do łagodzenia dolegliwości hemoroidów. W tym celu wykonywano też maści z ziela lnicy zmieszanego ze smalcem. Ponieważ jej działanie przeczyszczające jest trzykrotnie słabsze od kruszyny, była używana w przewlekłych zaparciach u dzieci, osób starszych. Używano jej także przy zaburzeniach trawienia, wzdęciach i atonii jelit. Zbiór i suszenie: ziele zbiera się podczas kwitnienia roś liny, suszy w przewiewnym i zacienionym miejscu.

LUCERNA SIEWNA Roślina uprawna – uprawiana już w starożytności. Ze względu na dużą zawartość białka jest ważną roś liną pastewną Nadaje się na zielonkę, na siano i na kiszonkę, wchodzi w skład wielu mieszanek traw pastewnych Znajduje się w rejestrze roś lin rolniczych Unii Europejskiej. Od niedawna jest używana również w celach spożywczych. Jej podkiełkowane nasiona nadają się do sałatek i na kanapki.

LUCERNA SIEWNA Roślina uprawna – uprawiana już w starożytności. Ze względu na dużą zawartość białka jest ważną roś liną pastewną Nadaje się na zielonkę, na siano i na kiszonkę, wchodzi w skład wielu mieszanek traw pastewnych Znajduje się w rejestrze roś lin rolniczych Unii Europejskiej. Od niedawna jest używana również w celach spożywczych. Jej podkiełkowane nasiona nadają się do sałatek i na kanapki.

OSTROŻEŃ POLNY Znaczenie w rolnictwie W uprawach rolnych jest uciążliwym chwastem, szczególnie na pastwiskach. Rozmnaża się bardzo łatwo; każdy odcięty kawałek pędu może utworzyć nową roślinę. Na poziomych pędach podziemnych stale tworzy nowe pączki dające początek nowym pędom nadziemnym. Próg szkodliwości gospodarczej we wszystkich uprawach waha się od 0, 5 -1, 0 rośliny/m².

RDEST PTASI Zastosowanie Roślina lecznicza – o łagodnym działaniu. Surowiec zielarski: ziele rdestu ptasiego (Herba Polygoni avicularis). Zawiera flawonoidy (min. kwercetynę i awikularynę), krzemionkę rozpuszczalną, garbniki, kwasy polifenolowe, cukry, sole mineralne. Zbiór i suszenie: zbiór na początku kwitnienia (czerwiec), ścina się ulistnione i kwitnące pędy. Suszenie w temperaturze do 40°C, w cieniu. Działanie: wyciąg zwiększa wydalanie moczu, stosowany w kamicy nerkowej, jako środek moczopędny, przy schorzeniach płucnych, zewnętrznie przy krwawiących, ż le gojących się ranach. Jest bardzo chętnie zjadany przez domowe ptaki: kury, gęsi i kaczki i stąd pochodzi jego nazwa gatunkowa. Korzenie zawierają barwnik indygotynę.

PIĘCIORNIK GĘSI Roślina lecznicza: Surowiec zielarski: ziele – Herba Anserinae (Herba Potentille anserine), korzeń. . Działanie: środek ściągający i przeciwzapalny, a także rozkurczający na mięśnie gładkie. Stosowany przy biegunkach, chorobach jelit i dróg żółciowych charakteryzujących się stanami kurczowymi, w początkowym stadium kamicy żółciowej, zaburzeniach menstruacji, nieżycie żołądka i jelit. Dzięki zawartości substancji gorzkich poprawia apetyt i ułatwia trawienie. Sztuka kulinarna: surowe liście dodaje się do zup, kasz, można przygotować jak szpinak. Kłącze jadalne na surowo lub gotowane (w smaku podobne do pasternaku) Kosmetyka: Dawniej we Francji stosowano wyciąg wodny z pięciornika (l'eau de beauté) do pielęgnacji cery. Garbarstwo: Roślina niegdyś używana w garbarstwie ze względu na dużą ilość garbników.

SKRZYP POLNY Działanie Przede wszystkim remineralizujące, dostarcza organizmowi niezbędnych jonów oraz mikroelementów, ma właściwości moczopędne i przeciwzapalne. Krzemionka w nim zawarta zapobiega tworzeniu się kamieni w układzie moczowym i miażdżycy. Odgrywa rolę w przemianie materii, wpływa na stan błon śluzowych. Wewnętrznie stosowany przy schorzeniach dróg moczowych, zewnętrznie przy stanach zapalnych. Przy dłuższej kuracji należy podawać jednocześnie witaminę B¹, gdyż skrzyp zmniejsza jej stężenie w organizmie. Ziele skrzypu zalecane jest również dzieciom cierpiącym na nieżyty oskrzeli i astmę oskrzelową.

WROTYCZ POSPOLITY Kwiaty wrotyczu zawierają od 1 do 1, 5% olejku, którego głównymi składnikami są tujon, izotujon, kamfora, borneol oraz gorzki lakton – tanacetyna i flawonidy: akacetyna i luteolina. Działanie: Roś lina była stosowana dawniej do spędzania płodu, leczenia histerii, do pobudzania menstruacji oraz przy stłuczeniach, zwichnięciach, reumatyzmie i chorobach skóry. Używano jej też do zwalczania robaków obłych w układzie pokarmowym Była w tym skuteczna, jednak w koniecznych do tego celu ilościach miała już działanie trujące dla człowieka. Obecnie jest stosowana jako domieszka do leków zewnętrznego stosowania we wszawicy głowowej i łonowej. Sztuka kulinarna: choć jest trujący, w średniowieczu wrotycz był stosowany jako przyprawa. Np. jego młodych pączków używano zamiast kaparów, a koszyczki kwiatowe zapiekano w cieście Zapach wrotyczu, przypominający zapach kamfory, skutecznie odstrasza owady. Z tego też względu jest używany jako repelent do odstraszania much, mrówek i moli również komarów i kleszczy Odwar z ziela nadaje się do ekologicznego zwalczania mszyc.