NTE 8 MODERN YNETM KURAMLARI I nformasyon Sibernetik
ÜNİTE 8 MODERN YÖNETİM KURAMLARI I: İnformasyon, Sibernetik ve Operasyonel Araştırma Kuramları ve Eğitim Yönetimine Yansımaları Prof. Dr. Cevat ELMA
n Bu ünitede yönetim literatüründe nicel kuramlar olarak bilinen ve özellikle yönetimin karar, kontrol ve iletişim süreçlerini yoğun biçimde etkileyen informasyon, sibernetik ve operasyonel araştırma kuramları üzerinde durulacaktır.
İnformasyon Kuramı: Claude Shannon - Warren Weaver n Yönetim alanındaki yeni kuramlar ve yazarların iletişime verdikleri önem sonucunda birçok bilim ve disiplin, iletişimin kendilerine ilişkin yönlerini konu almış ve geliştirmiştir.
İnformasyon Kuramı n Örneğin, siyasal bilimciler politik sistemlerdeki kitle iletişimini, psikologlar küçük gruplarda iletişim kalıplarını, sosyologlar da çevre ve toplum çapında iletişim akımları ile ilgilenmişlerdir.
İnformasyon Kuramı n n Bu çalışmalar içinde ilginç ve önemli olanı, iletişim mühendislerinin kurduğu informasyon kuramıdır. Shannon ile Weaver'in öncülüğünü yaptığı bu alanda çalışan mühendisler, telefon, telgraf ve radyo aracılığı ile verilen işaretlerin iletişim sürecini incelemişlerdir.
İnformasyon Kuramı n Bu kuramın en yararlı yönü, informasyon kavramına bir ölçülebilirlik vermiş olmasıdır. n Bu yöntemle haber kapsamının vericiden alıcıya kadar geçtiği aşamalardaki kayıp derecesi ölçülebilmektedir.
İnformasyon Kuramı İnformasyon kuramının katkılarıyla iletişim kavramı daha iyi açıklanmış, karar ve kontrol süreçlerinin etkisi artmıştır. n Böylece, iletişim sistemini örgütün formal yapısı içine sokmak da kolaylaşmıştır. n Bu sistem yoluyla etkili bir besleme (feedback) mekanizmasının kurulması ve işlemesi sağlanmıştır. n
İnformasyon Kuramı Besleme mekanizmasının bozulması, sistemin tutarlığının kaybolmasına, sınırlarının dağılmasına ve sistemin yok olmasına yol açmaktadır. n Besleme, sistemde bir hareketin yarattığı sonuçları, tahmin edilen sonuçlarla karşılaştırma olanağı vermektedir. Böylece, sistemin öğrenme ve yenileme gücünü sağlamaktadır. n
İnformasyon Kuramı n n n İnformasyon kuramının ortaya çıkardığı diğer bir sorun da, informasyonun bulunması olmuştur. Geleneksel kitaplık ve dosyalama sistemlerinin, yeni teknikler ile desteklenmesi bir zorunluluk olarak ortaya çıkmıştır. Bu nedenle, bu alandaki birçok bilim insanı, informasyonun bulunması ve saklanmasını kolaylaştırmak için yeni yöntemler üzerinde çalışmıştır.
İnformasyon Kuramının Eğitim Yönetimine İlişkin Sonuçları n Eğitim örgütlerinde formal ve informal iletişim önemli rol oynamaktadır. Birçok eğitim örgütünde iletişim sistemleri, iletişim sürecinin öğeleri ve engelleri incelenmeden kurulmuştur.
İnformasyon Kuramının Eğitim Yönetimine İlişkin Sonuçları n İnformasyon kuramın büyük örgütler için sağlayacağı yararlardan biri de, informasyonunun gerektiğinde bulunabilmesidir. n Örgüt için gerekli informasyonun alınması, işlenmesi ve saklanması, temel sorun alanlarından biridir.
İnformasyon Kuramının Eğitim Yönetimine İlişkin Sonuçları n Son dönemlerde diğer alanlarda olduğu gibi eğitim yönetimi alanında da yöneticilerin bilgiyi yönetme yeterlikleri yoğun biçimde tartışılmakta ve araştırılmaktadır.
İnformasyon Kuramının Eğitim Yönetimine İlişkin Sonuçları Informal yanı ağır basan eğitim örgütlerinde, yukarıdan ve aşağıdan gelen informasyon akımları diğer örgütlerde olduğu gibi farklılaşmaktadır. n Yukarıdan gelen informasyonun genellikle rasyonel ve teknik olmasına karşılık, aşağıdan giden duygusal ve kişiseldir. Bu iki düzey arasında kalan yöneticilerin veya deneticilerin durumu da sıkıntılıdır. n
İnformasyon Kuramının Eğitim Yönetimine İlişkin Sonuçları n Eğitim örgütlerinin informasyon modeli, iletişimi artıracak nitelikte kurulmalıdır. n Örgütte iletişimin artması ile yönetimin demokratlaşması düz oranlıdır.
İnformasyon Kuramının Eğitim Yönetimine İlişkin Sonuçları n İnformasyon kuramının yönetime uygulanması, elektronik besleme tekniklerine önem kazandırmıştır. Büyük çapta örgütlerde kullanılmaya başlanan bilgi yönetim sistemleri, karar organlarında bulunan yöneticilerin işlerini kolaylaştırmıştır.
İnformasyon Kuramının Eğitim Yönetimine İlişkin Sonuçları n Bilgi işleme ve yönetim sistemleri, bugün okulların kayıt-kabul, program, öğrenci değerlendirmesi, personel ve destek işlerinde geniş ölçüde kullanılmaktadır.
Sibernetik: Norbert Wiener n n Sibernetik (cybernetics) temelde bir makineler kuramı üzerine kurulmuştur. Yönetim de kontrol, biyolojik ve mekanik sistemlerdekinden farklı değildir. Çünkü iletişim ile kontrol, bütün sistemlerin çalışmasında etkili olan temel süreçlerdir.
Sibernetik n n Sibernetik en önemli etkisini teknolojik değişme üzerinde yapmış ve rutin çalışmalar yerine getirdiği elektronik makineler ile bu değişmeyi hızlandırmıştır. Biyolojik sistemlerden insan sistemlerine geçiş için bir benzeşim kurmaya çalışan sibernetik, insan sistemlerinde iletişim ve kontrol süreçlerinin düzenlenmesini kolaylaştırmıştır.
Sibernetik Kuramının Eğitim Yönetimine İlişkin Sonuçları Sibernetik, eğitim yönetiminde yönetim bilgi sistemlerinin oluşturulmasıyla iletişim ve kontrol modellerinin hazırlanmasına katkı sağlamıştır. n Diğer alanlarda olduğu gibi eğitim alanında da bilişim sistemlerinin etkin biçimde kullanılmasına zemin hazırlamıştır. n
Sibernetik Kuramının Eğitim Yönetimine İlişkin Sonuçları n Eğitim sisteminin özellikle merkez örgütünde; Yatırım plânlaması, ¨ Program değerlendirmesi ¨ Personel işlerinde otomatik kontrol sürecinin işlemesini kolaylaştırır. ¨
Sibernetik Kuramının Eğitim Yönetimine İlişkin Sonuçları n Sibernetik kuramının bir diğer katkısı da eğitim süreçlerini olumlu yönde etkilemesidir. Özellikle; ¨ Eğitim-öğretim teknolojisinin etkin biçimde kullanılması, ¨ Web tabanlı eğitim programlarının oluşturulması, ¨ Öğretimsel destek kaynaklarının hazırlanması ve sunulması, ¨ e-öğrenme, e-okul, sanal sınıf gibi uygulamaların yaygınlaşması örnek olarak verilebilir.
Operasyonel Araştırma: Russel Ackoff - West Churchman n Operasyonel araştırma yönetimde; ¨ Belirli matematiksel tekniklerden yararlanan, ¨ Madde ve insan kaynaklarının en verimli şekilde kullanılmasını sağlayan, ¨ İnformasyonu sayılaştırarak rasyonel kararlar alınmasını kolaylaştıran, ¨ Karar çözümlerinin karşılaştırılmasında yöneticiye optimum çözümü gösteren bir yöntemdir.
Operasyonel Araştırma n n Operasyonel araştırmanın genel amacı, karar verme durumunda olan yöneticiye yardım etmektir. Bu amaç, her problemin çözümünde işe yarayacak matematik teknikleri bilen uzmanlar tarafından gerçekleştirilmektedir.
Operasyonel Araştırma n n Karar sürecinde kullanılan matematiksel tekniklerden biri de oyun kuramıdır. Oyun Kuramına göre, karar durumunda olan kimse yararını çoğaltmak, zararını azaltmak için en verimli çözümü bulmak zorundadır ve karşısındaki de aynı güdü ile davranacaktır.
Operasyonel Araştırma n n Yararı ençoklaştırma amacını gerçekleştirecek olan strateji, oyun kuramı aracıyla seçilir. Bu kuram, pratik plânlamadan çok, stratejik planlama için bilimsel bir temel oluşturmaktadır.
Operasyonel Araştırma n Yapay sistemler içinde, insan-makine sistemlerini inceleyen ve özellikle bunların karar süreci üzerinde yoğunlaşan operasyonel araştırma, yeni yaklaşımlar içinde diğer bilimlerin katkıları ve işbirliğine en açık olanıdır.
Operasyonel Araştırma n Bu yüzden operasyonel araştırmanın yönetime ve özellikle karar sürecine uygulanması zor olmamıştır. Yönetim eylemi, matematiksel açıdan, bir ilişkiler dizisi olarak ifade edebildiği anda, operasyonel araştırmadan yararlanma olanağı var demektir.
Operasyonel Araştırma Kuramının Eğitim Yönetimine İlişkin Sonuçları İnsangücü planlaması, eğitim planlaması ve öğrenci akış şemaları, ¨ Öğretim programlarının değerlendirilmesi, ¨ Maliyet-yarar ilişkilerine göre hangi öğrencilerin hangi eğitim programlarına katılacağı, ¨ Okul açmada önceliklerin belirlenmesi, ¨ Teknik öğretim kurumları ile piyasa ilişkileri, ¨ Mezunların istihdamını izleme gibi çeşitli eğitim sorunlarına uygulanabilmektedir. ¨
Operasyonel Araştırma Kuramının Eğitim Yönetimine İlişkin Sonuçları n Operasyonel araştırmanın iki temel hedefi; Üretimin geliştirilmesi ¨ Üretimin geliştirilmesini sağlayacak yöntemlerin bulunmasıdır. ¨ n Bu nedenle operasyonel araştırma özellikle üretime dönük, döner sermayeli ve teknik okulların sorunlarını çözmede yararlı olabilmektedir.
TEŞEKKÜRLER
- Slides: 30