NTE 3 KLASK YNETM KURAMLARI Brokratik rgt ve

ÜNİTE 3 KLASİK YÖNETİM KURAMLARI: Bürokratik Örgüt ve Dinamik Yönetim Kuramları ve Eğitim Yönetimine Yansımaları Prof. Dr. Cevat ELMA

Bürokratik Örgüt: Max Weber n Bürokrasinin gelişmesi temel koşullar ¨ Ekonomik ilişkiler ¨ Örgütün büyüklüğü ¨ Kapitalist sistem ¨ Örgütlerden Beklenen Hizmetler ¨ Kitlelerin Artan Talepleri

Bürokrasi n Bürokrasi sözcüğü “bureau” ve “cratie” sözcüklerinden oluşur. Büro sözcüğü ilk kez devlet işlemlerinin yapıldığı daireleri ifade etmek için kullanılmıştır. “Cratie” eski Yunancada “hakimiyet”, ”iktidar” anlamına gelir. Etimolojik olarak “bürokrasi” büroların, devlet dairelerinin hâkim olduğu sistemi ifade eder.

Bürokrasi n Bilimsel anlamda bürokrasi belli bir örgütlenme ve yönetim biçimini ifade eder. n Weber’e göre bürokrasi “geniş bir alana yayılmış toplumsal fiil ve hareketlerin rasyonel ve nesnel esaslara uygun olarak düzenlenmesi sürecidir”.

Weber’in Yetki Tipolojisi n n n Weber biçimsel örgütleri, “meşru sosyal kontrol sistemlerinin” ya da “yetki yapısı kuramı”nın bir parçası olarak incelemiştir. Bürokratik örgütü yetkinin ortaya çıkış biçimi olarak tasarlamıştır. Weber, kuvvet ve ikna gibi diğer sosyal etkileme biçimlerinden ayırdığı yetkiyi, “belli bir grubun belli bir kaynaktan çıkan emirlere itaat etme olasılığı” biçiminde tanımlamıştır.

Weber’in Yetki Tipolojisi n n n Geleneksel yetki mutlak itaat bekleyen davranışları öngörür. Rasyonel yetki mantığa, demokratik esaslara ve amaç-araç dengesine dayalıdır. Karizmatik yetki ise, büyük liderlere özgü kişisel ve hatta manyetik denilebilecek kuvvetleri kapsar.

Weber’in Yetki Tipolojisi n n Weber‘e göre üç tip yetki, üç tip meşruiyet üzerine dayanmaktadır. Geleneksel yetkide meşruiyet, işlerin geçmişte o yolda yapıldığı gerçeğinden doğar. Karizmatik yetkinin kabulü, üyelerin lidere karşı olan duygusal bağlılığı nedeniyledir. Rasyonel yetki türü ise, somut kurallar üzerine kurulu bulunduğundan uygun kabul edilir.

Weber’in Yetki Tipolojisi Weber’e göre rasyonel yetkinin bürokrasinin temel dayanağı olarak ele alınma nedenleri: n Rasyonel yetki, yönetimde devamlılık sağlar. n Yönetim kademesinde bulunanlar yeteneklerine göre ve rasyonel olarak seçilir. n Üstlere yetkilerini kullanmaları için yasal olanak ve araçlar sağlar. n Yetkinin içerik ve sınırları açık ve seçik olarak belirlenmiştir.

İdeal Tip Bürokrasinin Özellikleri İşbölümü ve uzmanlaşma n Kurallar n Yetki Hiyerarşisi n Kişisel olmama n Yeterlik n

Weberci Bürokratik Modele Yönelik Eleştiriler Bürokratik Özellikler İşbölümü Nesnellik Hiyerarşi Kurallar Kariyer Yönelimi İşlevsel Olmayan Yönler İşlevsel Yönler Monotonluk Moral Düşüklüğü İletişim engelleri Katılık ve amaç değişmesi Başarı ve kıdem Uzmanlık Rasyonellik Disiplin, uyum ve eşgüdüm Süreklilik ve birörneklik Özendirme

Bürokratik Örgüt Kuramının Eğitim Yönetimine Yansımaları Weber'in ideal tip bürokrasi kavramı, önceleri okul yönetiminde otokratik ve katı uygulamalara yol açmıştır. n Eğitim yöneticilerinin örgütlerini tanıtma konusunda, örgüt şeması gibi biçimsel açıklamalara fazla güvenmelerine neden olmuştur. n

Bürokratik Örgüt Kuramının Eğitim Yönetimine Yansımaları Kişiler arası ilişkilerin önemli rol oynadığı eğitim örgütlerinde yapandan çok yapılacak işi ön plânda tutan ideal tip bürokrasinin uygulanması zor olmaktadır. n Weber'in karizmatik yetki kavramı, eğitimde liderlik sorununun çözümünde yararlı olabilir. n

Dinamik Yönetim: Mary Parker Follett n Follett bilimsel yönetim akımının geliştiği zamanda yaşamış olmasına rağmen, bu sistemin etkisinden kurtulup yeni fikirler geliştirmiş olması bakımından bir yönetim felsefecisi olarak nitelendirilmiştir.

Dinamik Yönetim: Mary Parker Follett n Follett, yönetimin psikolojik yanlarını tanıyan ve bu yanları modern psikolojiye göre inceleyen ilk düşünürler arasında sayılmaktadır.

Dinamik Yönetim: Mary Parker Follett n Follett, insanın benliğinin grup içinde gerçekleşebileceğini, kişiliğini grup içinde kazanacağını, potansiyelini grup içinde ortaya koyabileceğini ifade ederek grup kavramına büyük önem vermiştir.

Dinamik Yönetim: Mary Parker Follett yönetim literatüründe yetki kavramından ayrı olarak güç kavramını da tartışmıştır. n Follett, gücün olay yaratma veya değiştirme yeteneği olduğunu, yetkinin ise güç geliştirme ve kullanma hakkı olarak görüldüğünü belirtmiştir. . n

Dinamik Yönetim: Mary Parker Follett lideri, verdiği emrin, durum ve şartların gereği ve bir parçası olduğunu astlarına gösterebilen kişi biçiminde tanımlamıştır. n Ona göre lider, “bütünü görebilen ve bütün içindeki karşılıklı bağımlılıkları en iyi belirleyen” kişidir. n

Dinamik Yönetim: Mary Parker Follett n Follett, çatışmanın genellikle zararlı bir eylem olarak görülmemesi gerektiğini, böyle fikir ayrılıklarından her iki tarafın da yararına değerli sonuçlar çıkabileceğini, çatışmaları çözebilmenin üç yolunun hükmetme, uzlaştırma ve birleştirme olduğunu ileri sürmüştür.

Dinamik Yönetim Kuramının Eğitim Yönetimine Yansımaları n Örgüt ve yönetim sorunlarına daha evrensel bir açıdan bakan Follett, yönetime hem dinamik, hem de demokratik bir hava getirmiştir. Bu bakımdan, ileri sürmüş bulunduğu dinamik yönetim ilkeleri, eğitim örgütlerinin yapı ve havasına daha uygun düşmektedir.

Dinamik Yönetim Kuramının Eğitim Yönetimine Yansımaları n Yöneten ile yönetilenler farklı da olsa, yönetim ilkelerinin genelliği görüşü, eğitim yönetiminin yönetimin diğer dallarından yararlanması gereğini ortaya çıkarmaktadır.

Dinamik Yönetim Kuramının Eğitim Yönetimine Yansımaları n Follet, yönetimin sosyolojik ve psikolojik yanlarını dikkate aldığından insan ilişkilerinin temelinde bulunan katılma, işbirliği, çatışma gibi kavramlara yönetim anlamında yer vermiştir. Bu kavramlar eğitim yönetimi ve özellikle okul ortamında kolayca uygulanabilir

Dinamik Yönetim Kuramının Eğitim Yönetimine Yansımaları n Follet, çatışma türleri ve çözümleri konusundaki açıklamaları, bugün bile geçerlidir. Bu açıdan eğitim yönetimi alanında çatışmaya ilişkin yaklaşımlar kolayca uygulanabilir.

TEŞEKKÜRLER Prof. Dr. Cevat ELMA